1

Załącznik nr 2

Autoreferat

przedstawiający opis dorobku i osiągnięć naukowo-badawczych w języku polskim

1. Imię i nazwisko: Jacek Tadeusz Waliński

2. Posiadane dyplomy, stopnie naukowe – z podaniem nazwy, miejsca i roku ich uzyskania

oraz tytułu rozprawy doktorskiej.

Doktor nauk humanistycznych w zakresie językoznawstwa. Stopień nadany uchwałą Rady

Wydziału Filologicznego Uniwersytetu Łódzkiego z dnia 28 września 2001r.

Tytuł rozprawy doktorskiej: Lexical Acquisition of Terminology from Comparable Corpora

[Akwizycja leksykalna terminologii z korpusów porównywalnych].

Magister Filologii w zakresie filologii angielskiej (1997) Uniwersytet Łódzki, Wydział Filologiczny

Magister Pedagogiki w zakresie pedagogiki opiekuńczo-wychowawczej (1995) Uniwersytet

Łódzki, Wydział Nauk o Wychowaniu

3. Informacje o dotychczasowym zatrudnieniu w jednostkach naukowych.

a) 1997 – obecnie: doktorant, asystent a następnie adiunkt w Instytucie Anglistyki Wydziału

Filologicznego Uniwersytetu Łódzkiego.

b) 2008 – obecnie: współpraca na podstawie umowy zlecenia ze Społeczną Akademią Nauk

(poprzednio Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości i Zarządzania) w Łodzi.

c) 2009 – obecnie: współpraca na podstawie umowy zlecenia ze Społeczną Akademią Nauk

(poprzednio Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości i Zarządzania) w Warszawie

d) 2002 – 2011: adiunkt w Katedrze Języka Angielskiego Wyższej Szkoły Studiów

Międzynarodowych w Łodzi (do końca ubiegłego roku akademickiego współpraca na

podstawie umowy zlecenia).

2

4. Wskazanie osiągnięcia wynikającego z art. 16 ust. 2 ustawy z dnia 14 marca 2003 r. o

stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki (Dz. U.

nr 65, poz. 595 ze zm.):

a) tytuł osiągnięcia naukowego: „Komplementarność czasu i przestrzeni w reprezentacjach odległości. Studium kognitywne w oparciu o korpusy językowe.”

b) autor, tytuł publikacji, rok wydania, nazwa wydawnictwa:

Monografia: Waliński, Jacek T. (2013). Complementarity of Space and Time in Distance

Representations. A Cognitive Corpus-based Study. [Komplementarność czasu i przestrzeni w reprezentacjach odległości. Studium kognitywne w oparciu o korpusy językowe.]

Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego. ISBN 978-83-7969-004-6

c) omówienie celu naukowego ww. pracy i osiągniętych wyników wraz z omówieniem ich

ewentualnego wykorzystania:

W 2010 roku przystąpiłem do udziału w europejskim projekcie COST Action TD0904 „Time

In MEntaL activitY” (TIMELY) a następnie do realizacji prowadzonego równolegle projektu

krajowego „Percepcja czasu jako kategorii językowej” finansowanego ze środków Narodowego

Centrum Nauki. Badanie tego tematu z perspektywy językoznawstwa kognitywnego

skierowało moje zainteresowania w kierunku opracowania zagadnienia relacji między czasem

i przestrzenią w reprezentacjach dystansu na podstawie danych empirycznych z korpusów

językowych. Wybraną część obserwacji naukowych poczynionych w tym zakresie

opublikowałem w napisanej w języku angielskim monografii pt. „Complementarity of Space

and Time in Distance Representations. A Cognitive Corpus-based Study.” (przekład tytułu na

język polski: „Komplementarność przestrzeni i czasu w reprezentacjach odległości. Studium

kognitywne w oparciu o korpusy językowe.”), którą wskazuję jako moje główne osiągnięcie

naukowe w postępowaniu habilitacyjnym. Kolejne publikacje związane z tą tematyką są

obecnie w przygotowaniu (zob. Załącznik nr 4 do wniosku o przeprowadzenie postępowania

habilitacyjnego).

Problematyka pojmowania czasu i przestrzeni oraz powiązań miedzy nimi w ludzkim

umyśle zajmuje naukę cywilizacji zachodu od ponad dwóch tysiącleci. Wysiłki podejmowane

w kierunku rozwikłania tych powiązań były podejmowane w filozofii, psychologii,

językoznawstwie, jak również innych dziedzinach zajmujących się badaniem złożoności

3

ludzkiego umysłu. Od lat 70-tych ubiegłego stulecia osiągnięcia z różnych dyscyplin

zajmujących się tą problematyka próbuje łączyć w jedną spójną całość kognitywistyka, jako

nauka systematyzująca działanie procesów poznawczych i rozumowania. Problematyka

powiązań między czasem a przestrzenią jest jednym z najbardziej intensywnie badanych

zagadnień w tej dyscyplinie, co podkreśla opublikowany w tym roku przegląd autorstwa

Núñeza i Cooperridera.1 Moje opracowanie naukowe podchodzi do zagadnienia powiązań

między czasem i przestrzenią z perspektywy językoznawstwa kognitywnego w oparciu o

korpusy językowe (Brytyjski Korpus Narodowy – BNC i Narodowy Korpusu Języka Polskiego

– NKJP). Takie podejście do badań językoznawczych charakteryzuje się analizowaniem

konstrukcji języka naturalnego z perspektywy kognitywnej, jednak podchodzi do tego w

sposób możliwie jak najbardziej obiektywny w oparciu o dane empiryczne z korpusów

językowych i warsztat metodologiczny2 lingwistyki korpusowej.

Opublikowana monografia skupia się na analizie relacji między czasem a przestrzenią z

punktu widzenia wybranych aspektów dystansu obejmujących: dystans topograficzny, tj.

separację geograficzną między dwoma punktami w przestrzeni fizycznej, dystans

konstruowany ruchem, czyli odniesienia do odległości przestrzennej w kontekście zdarzeń

ruchu, oraz dystans trajektorii ko-ekstensji rozumiany jako określenie rozciągłości

przestrzennej obiektów statycznych wyrażane za pomocą struktur metaforycznych

odwołujących się do ruchu fiktywnego.3 Dodatkowo, moja praca omawia schemat poznawczy

horyzontu czasowego wyłaniający się z odniesień do dystansu temporalnego między chwilą

obecną a wydarzeniami w przeszłości i przyszłości. To ostatnie zagadnienie badawcze zostało

1 Núñez, R. E., & Cooperrider, K. (2013). The tangle of space and time in human cognition. Trends in Cognitive

Sciences, 17(5), 220–229.

2 Lewandowska-Tomaszczyk, B. (red.) (2005). Podstawy jezykoznawstwa korpusowego. Łódź: Wydawnictwo

Uniwersytetu Łódzkiego. Zob. też: McEnery, T, & Hardie, A. (2012). Corpus Linguistics: Method, Theory and

Practice. Cambridge: Cambridge University Press.

3 Talmy, L. (2000). ‘Fictive Motion in Language and 'Ception'’ W: Toward a Cognitive Semantics, Vol. I: Concept

Structuring Systems. Cambridge, MA: MIT Press.

4

opracowane w oparciu o Korpus Konwersacyjny PELCRA, także standardowy materiał

referencyjny.4

Prowadzone przeze mnie badania przyjmują zastrzeżenie, że język naturalny nie

odzwierciedla bezpośrednio fizycznych właściwości czasu i przestrzeni, takich jakie stanowią

przedmiot badań w fizyce, a jedynie przestawia ich odwzorowanie w umyśle. To zastrzeżenie,

wyeksplikowane przez Ronalda Langackera,5 odnosi się zarówno do czasu i przestrzeni jako

podstawowych kategorii poznawczych, które wywodzą się z naszych biologicznych

mechanizmów ich doświadczania, jak również odwzorowań czasu i przestrzeni na poziomie

interpretacyjnym konstruowanych świadomie w komunikacji językowej, w której podlegają

kształtowaniu przez konteksty kulturowe i społeczne. To zastrzeżenie nie zaprzecza jednak

realności czasu i przestrzeni wyrażanych językowo. Uzgodnienie z drugą osobą spotkania wg

współrzędnych czasowo-przestrzennych skutkuje zazwyczaj spotkaniem tejże osoby w

ustalonym miejscu i czasie. Wskazanie prawdopodobieństwa spotkania drugiej osoby „w

niebie” jest znacznie trudniejsze do opracowania w sposób obiektywny, przez co praktycznie

wymyka się możliwości zbadania w sposób naukowy.

Założenia teoretyczne, na których opiera się moje opracowanie naukowe tej tematyki

zostały omówione w pierwszej części monografii. Prezentuje ona kolejno zagadnienia

percepcji czasu, sposoby jego konceptualizacji wyrażane językowo, konceptualizacje odległości

w przestrzeni oraz podejścia do relacji między czasem a przestrzenią z punktu widzenia ich

wzajemnej symetryczności i asymetryczności. Osobny rozdział poświęcony został warsztatowi

metodologicznemu językoznawstwa kognitywnego w oparciu o korpusy językowe jako bazy

metodologicznej przeprowadzonych badań. Wyniki moich autorskich prac badawczych

4 Określenie standardowy materiał referencyjny odnosi się do korpusów dostępnych powszechnie dla innych

badaczy. Zob.: McEnery, T., & Wilson, A. (2001). Corpus Linguistics: An Introduction, 2nd Ed. Edinburgh:

Edinburgh University Press.

5 Langacker, R. W. (2012). ‘Linguistic manifestations of the space-time (dis)analogy.’ W: L. Filipović & K. M.

Jaszczolt (red.), Space and Time in Languages and Cultures: Language, culture, and cognition (s. 191–216).

Amsterdam: John Benjamins.

5

zostały przestawione w drugiej części monografii (na kartach rozdziałów 6–9) oraz w

podsumowujących je wnioskach końcowych.

Pierwsze przeprowadzone badanie wskazuje na korelację między temporalnością

reprezentacji dystansu w przestrzeni a semantyką ruchu w obrębie angielskich i polskich

wyrażeń przyimkowych. Dane frekwencyjne pochodzące z korpusów BNC i NKJP wskazują,

że semantyczny aspekt ruchu działa jako modulator określeń dystansu wyrażanych

odpowiednio w kategoriach temporalnych lub przestrzennych. W moim opracowaniu

zjawisko to zostało przedstawione na przykładzie angielskiego przyimka „away” i jego

odpowiedników frazeologicznych w języku polskim (drogi stąd, drogi do/od/z). Empiryczne

dane korpusowe wskazują, że użycia zawierających go wyrażeń przyimkowych w kategoriach

temporalnych częściej odnoszą się do określenia dystansu w przestrzeni6 niż do pozostałych

relacji czasowych, czego nie można zaobserwować w przypadku innych wyrażeń

przyimkowych przeanalizowanych w badaniach.

Systematyczne wyrażanie relacji przestrzennych za pomocą wyrażeń temporalnych w

języku naturalnym można przypisać semantyce ruchu. Nacechowanie takich wyrażeń

przyimkowych semantyką ruchu można wywodzić zarówno z etymologii tego przyimka, jak i

współczesnego znaczenia odwołującego się inherentnie do trajektorii (ang. path) stanowiącej

podstawowy element schematu poznawczego ruchu (PUNKT POCZĄTKOWY–TRAJEKTORIA–

PUNKT KOŃCOWY – ang. SOURCE-PATH-GOAL)7. Należy dodać, że trajektoria stanowi również

jeden z podstawowych komponentów semantycznych zdarzeń ruchu wyróżnionych przez

Leonarda Talmy’ego8. Warto również wspomnieć, że modulacja konceptualizacji

6 O dużym stopniu temporalności takich wyrażeń przyimkowych można się przekonać w prosty sposób wpisując

frazę drogi stąd w wyszukiwarce korpusowej dla NKJP dostępnej publicznie pod adresem www.nkjp.uni.lodz.pl.

7 Lakoff, G. (1987). Women, Fire, and Dangerous Things: What Categories Reveal About the Mind. Chicago:

University of Chicago Press.

8 Talmy, L. (2000). Toward a Cognitive Semantics, Tom I i II. Cambridge, MA: MIT Press.

6

temporalnych poprzez uprzednie gruntowanie wyrażeniami ruchu została wykazana w

badaniach prowadzonych za pomocą eksperymentów psycholingwistycznych.9

Ten wątek badawczy został rozwinięty w badaniach przedstawionych w następnym

rozdziale monografii. Prezentuje on proporcje frekwencyjności temporalnych vis-a-vis

przestrzennych reprezentacji odległości (np. „15 kilometrów stąd” lub „15 minut stąd”) w

kontekście zdarzeń ruchu kodowanych za pomocą semantycznych aspektów sposobu (np.

jazdy, lotu, rejsu, spaceru, itp.) oraz instrumentu (np. łodzią, pociągiem, samochodem,

samolotem, itp.) ruchu, które trudno od siebie rozdzielić.10 Frekwencyjność reprezentacji

odległości dla tych dwóch wybranych aspektów semantycznych zarówno w brytyjskim jak i

polskim korpusie narodowym wskazuje, że użytkownicy tych języków wykazują tendencję do

wyrażania odległości w takich kontekstach częściej w kategoriach temporalnych niż

przestrzennych.

Wyniki moich badań wskazują, że odpowiednio przestrzenny lub temporalny charakter

konceptualizacji dystansu jest powiązany, przynajmniej w pewnym stopniu, z charakterem

opisywanej jednostki konceptualnej. Gdy tą jednostka jest zdarzenie ruchu, wyrażenia

odległości wykazują tendencję do przyjmowania reprezentacji temporalnych. Natomiast gdy

tą jednostką jest statyczny obiekt, wyrażenia odległości wykazują tendencję do przyjmowania

reprezentacji przestrzennych. Obserwację tę potwierdzają dodatkowo badania przestawione w

kolejnym rozdziale monografii, który prezentuje atemporalność reprezentacji trajektorii ko-

ekstensji, tj. rozciągłości przestrzennej obiektów opisywanych za pomocą ruchu fiktywnego, w

których czasowniki ruchu używane są do opisu konfiguracji przestrzennej nieruchomych

obiektów, np. „droga biegnie przez las”, „rurociąg idzie po dnie morza”, itp. Wyniki

przeprowadzonych badań wskazują, że w korpusach językowych wyrażenia tego typu rzadko

9 Ramscar, M., Matlock, T., & Boroditsky, L. (2010). Time, Motion, and Meaning: The Experiential Basis of

Abstract Thought. W: K. S. Mix, L. B. Smith, & M. Gasser (red.), The Spatial Foundations of Language and

Cognition (67–82). Oxford: Oxford University Press.

10 Ścisłe powiązane aspektów semantycznych sposobu i instrumentu wskazują badania Anny Wierzbickiej. Zob.

Goddard, C., & Wierzbicka, A. (2009). Contrastive semantics of physical activity verbs: “Cutting” and

“chopping” in English, Polish, and Japanese. Language Sciences, 31(1), 60–96.

7

opisywane są w kategoriach temporalnych, np. „droga biegnie przez 15 minut”. Ponieważ

takie wyrażenia dystansu występują w analizowanych korpusach wyraźnie rzadziej od wyrażeń

ruchu fiktywnego reprezentowanych w kategoriach przestrzennych, np. „droga biegnie przez

10 km”, można z dużym prawdopodobieństwem zakładać, że ich frekwencyjność w języku

naturalnym jest stosunkowo niewielka, szczególnie w porównaniu z wysoką frekwencyjnością

temporalnych wyrażeń odległości w kontekstach zdarzeń ruchu rzeczywistego. Taka relatywna

atemporalność reprezentacji odległości w trajektoriach ko-ekstensji obserwowana w

analizowanych korpusach wydaje się potwierdzać założenie, że konceptualizacje obiektów są

osadzone przede wszystkim w przestrzeni a czas odgrywa przy ich konceptualizacji rolę

drugorzędną.11

Choć wyciąganie daleko idących uogólnień na temat powiązań między czasem a

przestrzenią w ludzkim umyśle z badań o tak ograniczonym charakterze byłoby zbyt

pochopne, ich wyniki pozwalają na wskazanie pewnych właściwości powiązań czasowo-

przestrzennych odzwierciedlanych w języku jakim posługujemy się na co dzień. Pierwszy

wniosek wyłaniający się z wyników przeprowadzonych badań wskazuje, że powiązanie między

czasem a przestrzenią w języku nie jest asymetrycznie jednokierunkowe, na co wskazywałaby

powszechność metaforyzacji czasu za pomocą kategorii przestrzennych (bez wzajemności w

drugą stronę) wskazana przez Lakoffa i Johnsona w książce „Metafory w naszym życiu”.12 W

świetle przedstawionych badań wzajemne powiązania między tymi podstawowymi domenami

poznawczymi przebiegają, przynajmniej w kontekstach ruchu, w sposób wzajemnie

komplementarny.

Interpretacja wyników badań prezentowanych w moim opracowaniu badawczym

pozwala zakładać, że w kontekście zdarzeń ruchu czas, przestrzeń i ruch tworzą jednolitą ramę

konceptualną regulującą powiązania między jej elementami w sposób wzajemnie

metonimiczny. Z tej perspektywy można mówić o spójnym i jednolitym schemacie

poznawczym PRZESTRZEŃ-CZAS-RUCH jako wyznaczniku wzajemnych relacji czasowo

11 Langacker, R. W. (2008). Cognitive Grammar: A Basic Introduction. Oxford: Oxford University Press.

12 Lakoff, G., & Johnson, M. (1980). Metaphors We Live By. Chicago: University of Chicago Press. [Polskie

wydanie pt. Metafory w naszym życiu (przełożył T. Krzeszowski). Warszawa: PIW, 1988]

8

przestrzennych13. W jego obrębie relacje między czasem a przestrzenia zachodzą w sposób

komplementarny, czyli mogą się wzajemnie zastępować w konkretnych wyrażeniach.

Pozawala to na określanie odległości w czasie za pomocą przestrzeni, np. „Przespałem 50

kilometrów”, jak również odległości w przestrzeni za pomocą czasu, np. „Warszawa jest o

godzinę drogi stąd”.14 Na tej samej zasadzie możliwe jest wskazanie punktu na osi czasu za

pomocą wyrażenia przestrzennego w postaci nazwy miejsca, np. „Nie miałem nic w ustach od

Poznania”. Tę komplementarność można zaobserwować w korpusach językowych również

bardziej bezpośrednio w zdaniach wykorzystujących zarówno czas jak i przestrzeń do

określenia lokalizacji przestrzennej, np. „Odwiedziłam Kadyny – kilometr od Zalewu

Wiślanego, pół godziny drogi od Elbląga” (przykład z NKJP) lub „Apartamenty są

zlokalizowane zaledwie 200 metrów od plaży i trzy minuty spacerkiem od sklepów i centrum

nocnej rozrywki” („Apartments are situated only 200 metres from the beach and within a

three minute walk from the shops and nightlife” – przykład z BNC).

W obrębie schematu poznawczego PRZESTRZEŃ-CZAS-RUCH : (a) czasu, jaki upłynął

podczas ruchu można użyć do wyrażenia odległości przestrzennej; (b) przestrzeń pokonana w

czasie ruchu może zostać wykorzystana do określenia upływającego czasu (w ten sposób

określamy godzinę na podstawie pozycji słońca na niebie); (c) konkretny moment w czasie

podróży może posłużyć do wskazania miejsca mijanego w jej trakcie; (d) miejsce mijane po

drodze może posłużyć do wskazania konkretnego momentu w czasie. Możliwe, że taki ścisły

związek konceptualny jest powiązany w jakiś sposób z nierozerwalnością czasoprzestrzeni15

jako pochodnej teorii względności Einsteina. Prowadzone przez mnie badania nie zmierzały

jednak w kierunku odpowiedzi na to pytanie ze względu na to, że w codziennych

13 Już Arystoteles w Fizyce wskazuje na czas i przestrzeń jako warunki konieczne do zaistnienia zjawiska ruchu.

14 Kövecses, Z. (2005). Metaphor in Culture: Universality and Variation. Cambridge: Cambridge University Press.

15 Pojęcie czasoprzestrzeni zostało zaproponowane przez Hermanna Minkowskiego w odniesieniu do modelu

powiązania czasu z przestrzenią opracowanego geometrycznie wg specjalnej teorii względności Einsteina. Zob.

Minkowski, H. (1908/1964). ‘Space and Time’. [A translation of an address delivered at the 80th Assembly of

German Natural Scientists and Physicians, at Cologne, September 21, 1908]. W: J. J. C. Smart (red.), Problems of

Space and Time (s. 297–312). New York: Macmillan.

9

konceptualizacjach odzwierciedlanych w języku podchodzimy do czasu i przestrzeni jak do

dwóch odrębnych kategorii, co wyraźnie podkreśla Stephen Hawking w książce „Krótka

historii czasu”.16

Potencjalna wymienność czasu i przestrzeni w wyrażeniach odnoszących się do zdarzeń

ruchu nie oznacza jednak, że można ją zaobserwować we wszystkich możliwych kontekstach.

Zdaniem Langackera17 należy to przypisywać nawarstwieniu konceptualnemu (ang. conceptual

layering). Sprawia ono, że normalnie konceptualizujemy spadające przedmioty jako

przemieszczające się „coraz niżej i niżej poprzez przestrzeń w czasie” zamiast „coraz później i

później poprzez czas w przestrzeni”, mimo to, że punktu widzenia jednolitej czasoprzestrzeni

miedzy tymi dwa konceptualizacjami nie ma zasadniczej różnicy treści propozycjonalnej.

Wyniki badań przedstawionych w mojej monografii wskazują nową ścieżkę badań, która

zajmie się opracowaniem zagadnienia elastyczności nawarstwienia konceptualnego. Dane

korpusowe wskazują, że jako użytkownicy języka mamy pewną dowolność w wyborze

temporalnej albo przestrzennej konceptualizacji zdarzenia ruchu, przynajmniej w odniesieniu

do związanej z nim odległości, w zależności od tego, co bardziej odpowiada w danej sytuacji

naszym subiektywnym potrzebom profilowania rzeczywistości. Na przykład, w środowiskach

miejskich często posługujemy się czasem podróży jako wyznacznikiem odległości między

oddalonymi od siebie miejscami, ponieważ dzielący je dystans jest uzależniony w większym

stopniu od intensywności ruchu ulicznego, niż od odległości metrycznej.18

Co więcej, temporalne określenia dystansu przestrzennego pozwalają nam wyrazić nasz

subiektywny stosunek do reprezentowanej odległości. Pozwalają określić odległość, na

16 Hawking, S. (1988). A Brief History of Time: From the Big Bang to Black Holes. New York: Bantam Books.

[Polskie wydanie pt. “Krótka historia czasu” (przełożył P. Amsterdamski). Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka,

2007]

17 Langacker, R. W. (2012). ‘Linguistic manifestations of the space-time (dis)analogy.’ W: L. Filipović & K. M.

Jaszczolt (red.), Space and Time in Languages and Cultures: Language, culture, and cognition (s. 191–216).

Amsterdam: John Benjamins. Zob. też: Langacker, R. W. (2008). Cognitive Grammar: A Basic Introduction.

Oxford: Oxford University Press.

18 Wagner, M. (2006). The Geometries of Visual Space. Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum.

10

przykład, jako wyjątkowo krótką: „Następna stacja jest o 10 minut stąd” (co może odpowiadać

10 km w czasie jazdy pociągiem) lub długą: „Obóz znajduje się o dwa dni stąd” (co również

może odpowiadać 10 km w przypadku wyjątkowo trudnych terenów górskich lub

arktycznych). W ten sposób możemy również określić nasz subiektywny stosunek do

odległości przestrzennej bardziej ogólnikowo mówiąc, np. „Miną wieki nim dotrzemy stąd do

Warszawy!”.

Wydaje się, że brak elastyczności nawarstwienia konceptualnego jest determinowany w

znacznym stopniu poprzez wzorce utartej frazeologii, raczej niż przez ograniczenia

konceptualne jako takie. Można to przypisać osadzaniu19 (ang. sedimentation) się znaczeń

rozumianemu jako konsolidacja wzorców pojęciowych powstałych pierwotnie w oparciu o

doświadczenia poznawcze wynoszone z ucieleśnionego doświadczenia, przyswajanych

następnie przez wielokrotny styk z konceptualizacjami językowymi w procesie nabywania

kompetencji językowej przez transfer społeczno-kulturowy.

Pewną elastyczność nawarstwienia konceptualnego można zaobserwować w twórczych

użyciach kategorii czasowych i przestrzennych w opisach otaczającej nas rzeczywistości.

Szczególnie w tekstach literackich można zetknąć się z wyrażeniami, które opisują relacje

czasowo-przestrzenne w sposób figuratywny. Na przykład, bohater niekiedy „wyłania się z

przeszłości” a złoczyńcy potrafią „rozpłynąć się w mroku”. Na podobnej zasadzie, nawet jeśli

początkowo wzbudza to w nas pewne zaskoczenie, akceptujemy, że przebieg akcji może

zmierzać „stąd do wieczności”20 i przypuszczalnie bylibyśmy skłonni zaakceptować, że coś

może zniknąć „z teraźniejszości donikąd”. Taka elastyczność konceptualizacyjna leży w

naturze ludzkiego umysłu, który z łatwością przekracza ograniczenia czasowo-przestrzenne

narzucane przez materialne uwarunkowania naszej egzystencji. Można to zaobserwować w

19 Woelert, P. (2011). Human cognition, space, and the sedimentation of meaning. Phenomenology and the

Cognitive Sciences, 10(1), 113–137.

20 „Stąd do wieczności” jest tytułem powieści sensacyjnej Jamesa Joyca opublikowanej w 1951.

11

konstruowaniu czasu po śmierci21 oraz mentalnym podróżowaniu w czasie22. Są to powszechne

zjawiska kognitywne, tradycyjnie przypisywane wyjątkowości natury ludzkiej.

Jednak przeprowadzone przez mnie badania wskazują, że powiązania między czasem a

przestrzenią w ludzkim umyśle wykraczają poza ich nierozerwalny związek w ruchu z jednej

strony, a społeczno-kulturowe osadzanie znaczeń poprzez utartą frazeologię z drugiej. Wyniki

przeprowadzonych badań wskazują, że stanowią one raczej „zjawisko króliczej nory”23, której

korytarze wiodą daleko w głąb ludzkiego umysłu do nadrzędnego ontologicznie i

epistemologicznie rozróżnienia między obiektami i zdarzeniami jako jednostkami

konceptualnymi. Ponieważ w semantycznym kontekście zdarzeń ruchu przeważają

konceptualizacje odległości w kategoriach temporalnych, natomiast w semantycznym

kontekście obiektów statycznych przeważa tendencja do określania odległości w kategoriach

przestrzennych, drugi wniosek, jaki wyłania się z moich badań wskazuje, że wzajemne relacje

między czasem a przestrzenią w języku są uzależnione, przynajmniej w pewnym stopniu, od

nadrzędnych ontologicznie i epistemologicznie konceptualizacji zdarzeń i obiektów.

Jeśli przyjmiemy, że czasu i przestrzeń stanowią relacje (wg propozycji przestawionej w

filozofii przez Leibniza24), tzn. założymy, że przestrzeń jest systemem relacji przestrzennych

między obiektami a czas jest systemem relacji temporalnych miedzy zdarzeniami,25 możemy

również przyjąć założenie, że pojmowanie czasu jak i przestrzeni jest w znacznym stopniu

21 Boyd, J. N., & Zimbardo, P. G. (1997). Constructing Time After Death: The Transcendental-Future Time

Perspective. Time & Society, 6(1), 35–54.

22 Suddendorf, T., & Corballis, M. C. (2007). The evolution of foresight: What is mental time travel, and is it

unique to humans? Behavioral and Brain Sciences, 30(3), 299–313.

23 Takie nawiązanie do „Alicji w Krainie Czarów” Lewisa Carrolla w odniesieniu do złożonych zjawisk

kognitywnych zostało użyte przez Stephena Pinkera w książce The Stuff of Thought. Zob. Pinker, S. (2007). The

Discover interview Steven Pinker. Discover Magazine, (Wrzesień, 2007), 48–52.

24 Alexander, H. G. (Ed.). (1956). The Leibniz-Clarke Correspondence: Together with Extracts from Newton’s

Principia and Optiks. Manchester: Manchester University Press.

25 Huggett, N., & Hoefer, C. (2009). Absolute and Relational Theories of Space and Motion. W: (E. N. Zalta, Ed.)

The Stanford Encyclopedia of Philosophy. Stanford, CA: Stanford University. Retrieved from

http://plato.stanford.edu/archives/fall2009/entries/spacetime-theories/

12

uzależnione od relacji jakie postrzegamy odpowiednio między obiektami i zdarzeniami w

otaczającej nas rzeczywistości. Mogą one działać jako wyznaczniki konceptualizacji czasu i

przestrzeni usytuowane na wyższym poziomie ontologicznym i epistemologicznym26. Czas i

przestrzeń rozumiane w ten sposób przypominają w pewnym stopniu relacje matematyczne:

istnieją same w sobie, ale niewiele można o nich powiedzieć bez odniesienia do liczb, bez

których trudno dyskutować o choćby podstawowych operacjach matematycznych. Trudno

bowiem powiedzieć coś więcej o wzajemnych relacjach między dodawaniem a

odejmowaniem, poza tym, że stanowią działania przeciwne, bez jednostek, które można

dodawać i odejmować. Podobnie niewiele można powiedzieć o relacjach między czasem a

przestrzenią w ludzkim umyśle bez odwołania się do jednostek konceptualnych, do których

relacje czasowo-przestrzenne się odnoszą. To nie oznacza, że percepcja i konceptualizacja

czasu i przestrzeni samych w sobie nie istnieją27. Raczej należałoby założyć, że wzajemne

powiązania między czasem i przestrzenią zależą od związków jakie postrzegamy między

obiektami i zdarzeniami w rozmaitych kontekstach otaczającej nas rzeczywistości, co z kolei

wywodzi się z doświadczeń sensory-motorycznych nabywanych w trakcie naszego życia.28

Rezultaty przeprowadzonych przez mnie badań potwierdzają z perspektywy

językoznawczej na gruncie badań empirycznych, że pojmowanie obiektów i zdarzeń osadzone

jest w strukturze czasowo-przestrzennej29, w której przestrzeń stanowi fundamentalną domenę

26 Już z obserwacji Piageta wynika, że dzieciństwie najpierw poznajemy ciała fizyczne i ruch, a dopiero po nich

pojęcia czasu i przestrzeni. Zob. Piaget, J. (1946/1969). The Child’s Conception of Time [First published in 1946 as

Le développement de la notion de temps chez l’enfant]. (A. J. Pomerans, Trans.). New York: Basic Books.

27 Gibson, J. J. (1975). Events are Perceivable But Time Is Not. In J. T. Fraser & N. Lawrence (Eds.), The Study of

Time II: Proceedings of the Second Conference of the International Society for the Study of Time (s. 295–301).

Berlin: Springer. Zob. też: Katz, J. J. (1981). Language and Other Abstract Objects. Totowa, NJ: Rowman and

Littlefield.

28 Sheets-Johnstone, M. (2011). The Primacy of Movement, Expanded 2nd Ed. Amsterdam: John Benjamins.

29 Radvansky, G. A., & Zacks, J. M. (2011). Event perception. Wiley Interdisciplinary Reviews: Cognitive Science,

2(6), 608–620.

13

konceptualizacji dla obiektów a czas fundamentalną domenę konceptualizacji dla zdarzeń.30

Co więcej, pozwalają rozszerzyć to założenie, oczywiście z należytą ostrożnością biorąc pod

uwagę ograniczony charakter przeprowadzonych badań, że czasowe i przestrzenne

konceptualizacje otaczającej nas rzeczywistości stanowią pochodne postrzeganych obiektów i

zdarzeń. Choć rezultaty badań przedstawionych w mojej monografii badań są zbyt

ograniczone, aby móc wnioskować z pewnością o systematycznej zależności konceptualizacji

relacji czasowo-przestrzennych od konceptualizowanych obiektów i zdarzeń, pozwalają

jednak wysnuć hipotezę, że odwzorowania wzajemnych relacji czasowo-przestrzennych nie

zależą bezpośrednio od czasu i przestrzeni jako takich, lub przynajmniej nie w sposób

wyczerpujący, są natomiast konceptualizowane w odniesieniu do nadrzędnych struktur

pojęciowych pochodzących z postrzegania konkretnych jednostek konceptualnych.

Przyjęcie takiego punktu widzenia pozwala pogodzić z sobą pozornie sprzeczne poglądy

na metaforyzację relacji czasowo-przestrzennych. Mianowicie, pozwala zaakceptować

obiektywizację czasu31 w kontekstach relacji statycznych, jak i kwestionować32 metaforyzację

czasu w formie odwzorowań przestrzennych z powodu jego ulotnej przemijalności (ang.

transience) w kontekstach relacji dynamicznych. Co więcej, w ten sposób możliwe staje się

odrzucenie metaforyzacji relacji przestrzennych i czasowych,33 gdy są one pojmowane jako w

30 Langacker, R. W. (2012). ‘Linguistic manifestations of the space-time (dis)analogy.’ W: L. Filipović & K. M.

Jaszczolt (red.), Space and Time in Languages and Cultures: Language, culture, and cognition (s. 191–216).

Amsterdam: John Benjamins.

31 Obiektywizacja czasu oznacza w tym przypadku odniesienie do jego konceptualizacji jako namacalnego

obiektu, zgodnie z propozycją przestawioną przez Aleksandra Szwedka. Zob. Szwedek, A. (2009).

‘Conceptualization of space and time’. W: P. Łobacz, W. Zabrocki, & P. Nowak (Eds.), Language, Science and

Culture: Essays in Honor of Professor Jerzy Bańczerowski on the Occasion of His 70th Birthday (s. 317–333).

Poznan: Wydawnictwo Naukowe UAM.

32 Galton, A. (2011). Time flies but space does not: Limits to the spatialisation of time. Journal of Pragmatics,

43(3), 695–703.

33 Jackendoff, R. (2002). Foundations of Language: Brain, Meaning, Grammar, Evolution. Oxford: Oxford

University Press. Zob. też: Szwedek, A. (2009). ‘Are prepositions metaphorical?’ W: W. Oleksy & P. Stalmaszczyk

14

sensie czysto abstrakcyjnym, Leibnizowskim, przy jednoczesnym zaakceptowaniu

metaforyzacji relacji temporalnych w kategoriach przestrzennych,34 a nawet metaforyzacji

relacji przestrzennych w kategoriach temporalnych,35 w odniesieniu do konkretnych relacji

zachodzących między obiektami i zdarzeniami. Z tego punktu widzenia relacje między czasem

a przestrzenią mogą być modulowane nie tylko przez ruch, ale także przez inne typy relacji

siłowo-dynamicznych36.

Dodatkowo, w opublikowanej monografii komplementarność czasu i przestrzeni została

zademonstrowana na przykładzie przestrzennego odwzorowania czasu w schemacie

poznawczym horyzontu czasowego.37 Według Bergsona38 takie przestrzenne odwzorowania

czasu pozwalają nam przezwyciężyć jego ulotną naturę związaną z nieustającym

przemijaniem. Jak dotąd istota czasu wymyka się próbom pomiaru za pomocą przyrządów

stosowanych w badaniach naukowych.39 Wykonane przez mnie badania wskazują, że schemat

(Eds.), Cognitive Approaches to Language and Linguistic Data: Studies of Honor of Barbara Lewandowska-

Tomaszczyk (s. 171–180). Frankfurt am Main: Peter Lang.

34 Lakoff, G., & Johnson, M. (1999). Philosophy in the Flesh: The Embodied Mind and Its Challenge to Western

Thought. Chicago: University of Chicago Press.

35 Engberg-Pedersen, E. (1999). Space and Time. W: J. Allwood & P. Gärdenfors (red.), Cognitive Semantics:

Meaning and Cognition (s. 131–152). Amsterdam: John Benjamins.

36 Talmy, L. (2000). ‘Force Dynamics in Language and Cognition’ W: Toward a Cognitive Semantics, Vol. I:

Concept Structuring Systems. Cambridge, MA: MIT Press. Zob. też. Kardela, H. (2007). Event Structure: A Force

Dynamics/Absolute Construal Account. W: W. Chłopicki, A. Pawelec, & A. Pokojska (red.), Cognition in

Language: Volume in Honour of Professor Elżbieta Tabakowska (s. 150–167). Kraków: Tertium.

37 Badania oparte na tej samej zasadzie prowadzone są studiach dotyczących mentalnej osi czasu. Przegląd w:

Bonato, M., Zorzi, M., & Umilta, C. (2012). When time is space: Evidence for a mental time line. Neuroscience &

Biobehavioral Reviews, 36(10), 2257–2273.

38 Bergson (1922/2002) ‘Duration and Sumultaneity’ W: Bergson, H. (2002). Henri Bergson: Key Writings. (K.

Ansell-Pearson & J. Mullarkey, Eds.). New York: Continuum.

39 Do tej pory wysiłki podejmowane w psychologii (zob. Hancock, P. A., & Block, R. A. (2012). The Psychology of

Time: A View Backward and Forward. American Journal of Psychology, 125(3), 267–274.) oraz w neurobiologii

(zob. Wittmann, M. (2013). The inner sense of time: how the brain creates a representation of duration. Nature

15

poznawczy horyzontu czasowego składa się z trzech głównych obszarów odpowiadających

okresom jednego dnia, jednego roku i do 50 lat (bez rozróżnienia retrotensji i protensji w ich

obrębie), do których przywiązujemy różną wagę w naszym codziennym funkcjonowaniu w

przestrzeni życiowej40. Z perspektywy wyników przeprowadzonych badań można wyróżnić

bezpośredni horyzont czasowy, odgrywający najważniejszą rolę w sytuacjach, z którymi

musimy sobie radzić w naszym codziennym funkcjonowaniu, operacyjny horyzont czasowy,

obejmujący okres roczny, który jest niemal równie ważny dla podejmowanych decyzji oraz

projektywny horyzont czasowy, który wykorzystujemy do analizowania zdarzeń z przeszłości i

planowania działań na przyszłość. Przeprowadzone badania wskazują, że rola jaką te obszary

horyzontu czasowego odgrywają w naszej przestrzeni życiowej podlega dynamicznym

zmianom na przestrzeni ludzkiego życia.

Pragnę dodać, że moja monografia zyskała pozytywną recenzję wydawniczą a moje

opracowanie zagadnienia komplementarności czasu i przestrzeni w reprezentacjach odległości

spotyka się uznaniem wśród językoznawców kognitywnych. Warto również wspomnieć, że

moje opracowanie wskazuje ścieżkę badawczą dla kolejnych prac naukowych, które dogłębnie

opracują zagadnienie konceptualizacji czasowo-przestrzennych poprzez wskazanie, w jakim

stopniu temporalność konceptualizacji modulowana jest przez czynniki wchodzące w skład

strukturalizacji zdarzeń (ang. event structure).

5. Omówienie pozostałych osiągnięć naukowo - badawczych

Moja praca naukowa od początku koncentrowała się wokół wykorzystania nowoczesnych

technologii w językoznawstwie stosowanym i teorii języka. Szczególnie ważny obszar w tym

zakresie stanowiły korpusy językowe rozumiane jako obszerne zbiory tekstów gromadzone w

postaci elektronicznej umożliwiającej ich przetwarzane za pomocą algorytmów i narzędzi

Reviews Neuroscience, 14(3), 217–223.) nie ustaliły mechanizmów percepcji i postrzegania czasu w organizmie

ludzkim.

40 Zimbardo, P. G., & Boyd, J. N. (2008). The Time Paradox: The New Psychology of Time That Will Change Your

Life. New York: Free Press. [Polskie wydanie pt. Paradoks czasu (przełożyli A. Cybulko i M. Zieliński).

Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2011]

16

informatycznych wchodzących w skład warsztatu metodologicznego lingwistyki korpusowej.

Bezpośrednio po ukończeniu studiów na kierunku Filologia angielska w roku 1997, zostałem

zaproszony przez prof. Barbarę Lewandowską-Tomaszczyk do tworzonego wówczas w

porozumieniu z brytyjskim Uniwersytetem w Lancaster zespołu badawczego PELCRA (Polish

and English Language Corpora in Research and Applications – Polskie i Angielskie Korpusy

Językowe w Badaniach Naukowych i Zastosowaniach Praktycznych). Od tamtej pory byłem

stałym członkiem komitetów organizujących w Uniwersytecie Łódzkim kolejne edycje

międzynarodowej konferencji naukowej PALC poświęconej praktycznym zastosowaniom

komputerów w językoznawstwie. W roku 2001 obroniłem pracę doktorską, której tematem

było automatyczne pozyskiwanie terminologii z korpusów porównywalnych na poziomie

leksykalnym. W 2003 roku znalazłem się wśród głównych wykonawców projektu naukowego

„Współczesny referencyjny korpus języka polskiego PELCRA – 100 milionów słów”.

Następnie, w 2007 roku zostałem powołany do zespołu projektu rozwojowego, który w ciągu

następnych trzech lat zbudował Narodowy Korpus Języka Polskiego.

Drugi ważny wątek mojej aktywności naukowo-badawczej na styku językoznawstwa i

nowoczesnych technologii obejmuje wykorzystanie technologii informatycznych i

komunikacyjnych (ICT) w nauczaniu języków obcych i przekładzie. Moja praca magisterska

obroniona w roku 1997 omawiała wykorzystanie Internetu w nauczaniu języka angielskiego,

co w tamtym czasie stanowiło novum. W latach 2003 – 2005 byłem wśród głównych

wykonawców międzynarodowego projektu badawczego „ELISE - E-Learning in In-Service

teacher training in Europe”, realizowanego w ramach europejskiego programu Minerva, który

zajmował się wypracowaniem metodologii kształcenia nauczycieli aktywnych zawodowo w

zakresie e-learning. Zespół Uniwersytetu Łódzkiego opracował w nim moduł dla nauczycieli

języka angielskiego.

W latach 2007 – 2009 byłem wykonawcą międzynarodowego projektu badawczego

„WebCEF - Collaborative assessment of oral language proficiency through a web-based

environment”. Projekt ten zajmował się opracowaniem zintegrowanego środowiska

internetowego (tzw. platformy e-learningowej) do ewaluacji kompetencji w zakresie

umiejętności posługiwania się językiem mówionym wg europejskiej skali CEFR. W tym

17

projekcie zespół UŁ zajmował się opracowaniem materiałów i procedur służących do oceny

kompetencji dla języka angielskiego oraz konstruował materiały do oceny kompetencji dla

języka polskiego.

Następnie, w latach 2009 – 2011 brałem udział w realizacji międzynarodowego projektu

badawczego „CEFcult - Raising awareness and enhancing intercultural communicative

competences for students and lifelong learners”. Ten projekt opracował zdalny system

podnoszenia kompetencji w zakresie komunikacji interkulturowej dla studentów studiów

wyższych i osób aktywnych zawodowo na bazie warsztatu metodologicznego i doświadczenia

wypracowanego we wcześniejszych projektach. Udział w tym projekcie skierował moje

zainteresowania naukowe w kierunku wykorzystania technologii mobilnych w procesie

dydaktycznym (m-learning). W rezultacie, w ostatnim czasie opublikowałem serię opracowań

naukowych na temat wykorzystania technologii mobilnej w powiązaniu z metodologią

odwzorowania „krajobrazu językowego” (ang. Linguistic Landscape) dla celów kształcenia

kompetencji interkulturowej w procesie nauczania języka obcego.

Trzeci zasadniczy wątek mojej pracy naukowo-badawczej obraca się wokół roli jaką tzw.

„nowe media”, czyli treści przekazywane za pośrednictwem Internetu, odgrywają w

kształtowaniu świadomości społecznej. W latach 2005 – 2009 brałem udział w realizacji

międzynarodowego projektu badawczego „IntUne - Integrated and United? A Quest for

Citizenship in an Ever Closer Europe” w ramach 6-tego Programu Ramowego Unii

Europejskiej. Byłem także wśród głównych wykonawców towarzyszącego mu krajowego

projektu badawczego „Zintegrowani i zjednoczeni. Tożsamość obywateli jednoczącej się

Europy”. W ramach tych projektów zespół UŁ badał zmiany zachodzące w świadomości

obywateli jednoczącej się Europy z perspektywy językoznawczej w oparciu o budowane w tym

celu korpusy językowe odwzorowujące język używany w zarówno w tradycyjnych mediach

elektronicznych (telewizja, radio) oraz mediach internetowych (fora, blogi, Usenet).

W latach 2006 – 2009 byłem wśród wykonawców międzynarodowego projektu

badawczego „Stability and Adaptation of Classification Systems in a Cross-Cultural

Perspective” realizowanego w ramach europejskiego programu COST Action 31. Równolegle

brałem udział w realizacji jego krajowego odpowiednika - projektu badawczego specjalnego

18

„Analiza systemów kategoryzacji w polszczyźnie, angielszczyźnie, językach celtyckich i

rekonstrukcji indoeuropejskiej z perspektywy lingwistyki kognitywnej i korpusowej”. Prace

badawcze prowadzone w ramach tych programów w Uniwersytecie Łódzkim zajmowały się

analizą zmian zachodzących w systemach kategoryzacji z perspektywy międzykulturowej w

oparciu o dane korpusowe oraz budowaniem bazy danych dla wybranych systemów

klasyfikacyjnych.

Od roku 2010 do chwili obecnej biorę udział w realizacji międzynarodowego projektu

badawczego „Transforming Audiences, Transforming Societies” COST Action IS0906, który

zajmuje się badaniem przemian społecznych zachodzących w związku z popularyzacją

mediów internetowych. Od tego czasu jestem także jednym z głównych wykonawców

krajowego projektu „Przemiany w postrzeganiu rzeczywistości a język nowych mediów”

realizowanego ze środków finansowych Narodowego Centrum Nauki. Badania prowadzone w

ramach tych projektów zmierzają do opracowania z perspektywy językoznawczej przemian

jakie zachodzą w postrzeganiu otaczającej nas rzeczywistości w świadomości użytkowników

nowych mediów. Prace badawcze w tym zakresie opierają się na powiązaniu metodologii

językoznawstwa kognitywnego z warsztatem metodologicznym lingwistyki korpusowej oraz

metodą odwzorowania krajobrazu językowego przy użyciu nowoczesnych technologii

mobilnych.

Kompetencje i umiejętności zdobyte w tych projektach naukowo-badawczych

wykorzystywałem w mojej własnej praktyce dydaktycznej. Od 2001 roku do chwili obecnej

prowadzę zajęcia z zakresu językoznawstwa korpusowego oraz e-learning na studiach

niestacjonarnych COBEL „Język angielski i zastosowania komputerowe”, które początkowo

zostały uruchomione w porozumieniu z Uniwersytetem w Lancaster z Wielkiej Brytanii

(dawniej pod nazwą COBAL). W 2005 roku uruchomiłem i wdrożyłem do nauczania na bazie

systemu Moodle platformę e-learningową „Virtual Learning Environment for Teaching

English as a Foreign Language”. W ciągu minionych ośmiu lat w prowadzonych z jej pomocą

kursach w trybie nauczania mieszanego (ang. blended learning) wzięło udział ponad 600

studentów Uniwersytetu Łódzkiego. W latach 2005 – 2008 byłem w zespole realizującym

projekt dokształcający nauczycieli w zakresie nowoczesnych metod dydaktycznych pt. „Studia

19

podyplomowe dla nauczycieli w zakresie ICT, języków obcych oraz drugiego przedmiotu”,

który był współfinansowany przez EFS i MEN. W ramach tego programu prowadziłem zajęcia

z zakresu kształcenia nauczycieli do samodzielnego opracowywania materiałów e-learning dla

potrzeb codziennej praktyki zawodowej.

Tematyka wykorzystania technologii informatycznych i komunikacyjnych stanowiła

temat moich zajęć prowadzonych w ramach międzynarodowego instytutu „SILCC - Summer

Institute: Languages and Cultures in Contact / in Contrast” koordynowanego przez

Uniwersytet Łódzki a prowadzonego we współpracy z Uniwersytetami Chambery z Francji,

Chemnitz z Niemiec i Ege z Turcji (w formule szkoły letniej). W ramach kolejnych edycji tego

instytutu prowadziłem zajęcia z tematyki wykorzystania korpusów językowych oraz

technologii mobilnych w badaniach dotyczących przenikania się języka i kultury we

współczesnej Europie. W latach 2005, 2007 i 2009 byłem organizatorem sesji tematycznych

poświęconych zagadnieniom e-learning w ramach międzynarodowej konferencji PALC. W

2011 roku za opracowanie rozdziału poświęconego tematyce e-learning w skrypcie „New

Ways to Language” otrzymałem nagrodę I stopnia Rektora UŁ.

Warto również wspomnieć, że w latach 2006 – 2008 pełniłem w Katedrze Języka

Angielskiego Uniwersytetu Łódzkiego funkcję kierownika Pracowni Językoznawstwa

Komputerowego. W latach 2007 – 2008 zajmowałem się tworzeniem i prowadzeniem

Studenckiego Językoznawczego Koła Naukowego "Gavagai" w Instytucie Anglistyki UŁ.

Jednocześnie publikowałem związane z tą tematyką artykuły naukowe i propagowałem wyniki

moich badań na konferencjach krajowych i zagranicznych. (Szczegóły w Załączniku nr 4 do

wniosku o przeprowadzenie postępowania habilitacyjnego). Jestem promotorem ponad 25

prac magisterskich poświęconych tematyce przekładu i nauczania języków obcych

obronionych w Uniwersytecie Łódzkim, które w zdecydowanej większości przypadków

zostały ocenione przez recenzentów na oceny dobre i bardzo dobre.

W Społecznej Akademii Nauk w Łodzi. zajmuję się przede wszystkim prowadzeniem

zajęć dydaktycznych z zakresu przekładu pisemnego (jestem tłumaczem przysięgłym języka

angielskiego, pracuję w Zakładzie Translatoryki) oraz prowadzeniem seminariów

licencjackich i magisterskich z zakresu przekładu i nauczania języka angielskiego. W czasie