11

Istota organizacjiIstota organizacji

1. Organizacja jako instytucja, gdy mówi się o przedsiębiorstwie, szpitalu, urzędzie państwowym, czy drużynie koszykówki.

2. Organizacja jako grupa funkcjonalna, odnosi się do procesu organizowania – sposobu ułożenia i przydziału pracy członkom organizacji dla sprawnego osiągnięcia jej celów.

22

Rola przedsiębiorców Rola przedsiębiorców w gospodarce w gospodarce

1. Są podmiotem, który na własny rachunek prowadzą działalność produkcyjną, handlową, budowlaną lub usługową w celu osiągnięcia zysku.

2. Są uczestnikami rynku dóbr i usług, rynku pracy i rynku finansowego.

3. Dostarczanie na rynek towarów i usług, które są wykorzystywane do zaspokajania potrzeb ludzi i zapotrzebowania innych organizacji.

33

Przedsiębiorcy, zatrudniając pracowników, przyczyniają się do ograniczenia bezrobocia. 4. Z prowadzeniem działalności gospodarczej

wiąże się obowiązek płacenia podatków, ceł i innych opłat na rzecz budżetu państwa i budżetów lokalnych. Świadczenia te stanowią znaczne wpływy dla państwa.

5. Wpływają na środowisko naturalne. Stosując nowoczesne i ekologiczne technologie przedsiębiorcy przyczyniają się do ochrony środowiska. Natomiast stosując przestarzałe metody produkcji powodują zwiększenie zanieczyszczenia środowiska naturalnego i szkody ekologiczne.

44

Klasyfikacja organizacjiKlasyfikacja organizacji

1. Według wielkości (liczby zatrudnionych pracowników):

• mali przedsiębiorcy (zatrudniający do 50 pracowników),

• średni przedsiębiorcy (zatrudniający od 50 do 200 pracowników),

• duże organizacje (zatrudniający powyżej 250 pracowników).

55

2. Według przychodów osiągniętych przez organizację w poprzednim roku i sumę aktywów (składników majątku) na koniec poprzedniego roku:

• mali przedsiębiorcy (przychody do 7 mln. Euro, suma aktywów do 5 mln. Euro)

• średni przedsiębiorcy (przychody do 40 mln. Euro, suma aktywów do 27 mln. Euro)

• Duże organizacje (przychody powyżej 40 mln. Euro, suma aktywów powyżej 27 mln. Euro).

66

3. Według form własności:• sektor prywatny (przedsiębiorcy prywatni i

podmioty o mieszanej strukturze własności z przewagą kapitały prywatnego),

• sektor publiczny (przedsiębiorcy należący do państwa, do gmin i przedsiębiorców o mieszanej strukturze własności z przewagą kapitału państwowego lub gminnego).

77

4. Według rodzaju działalności. Najpełniejszy podział jest zawarty w

Polskiej Klasyfikacji Działalności, hierarchicznie usystematyzowanym podziale działalności rodzajów działalności społeczno-gospodarczych, jakie prowadzą organizacje.

88

Wyróżnia się następujące rodzaje działalności:• rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo,• rybołówstwo i rybactwo,• górnictwo i kopalnictwo,• przetwórstwo przemysłowe,• wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, wodę,• budownictwo,• handel hurtowy i detaliczny, naprawa pojazdów mechanicznych, motocykli oraz

artykułów użytku osobistego i domowego,• hotele i restauracje,• transport, gospodarka magazynowa i łączność,• pośrednictwo finansowe,• obsługa nieruchomości, wynajem, nauka i usługi związane z prowadzeniem

organizacji,• administracja publiczna i obrona narodowa, obowiązkowe ubezpieczenie społeczne i

powszechne ubezpieczenie zdrowotne,• edukacja,• ochrona zdrowia i opieka społeczna,• pozostała działalność usługowa, komunalna, społeczna i indywidualna,• gospodarstwa domowe zatrudniające pracowników,• organizacje i zespoły eksterytorialne (działalność organizacji międzynarodowych np.:

ONZ czy Unia Europejska.

99

Pochodzenie terminu „organizacja”Pochodzenie terminu „organizacja”

Już w starożytności starano się określić termin „organizacja”. Znaczeniowo wiąże się on z łacińskim słowem organum, co pierwotnie oznaczało narzędzie. Wtórnie oznaczało narząd stanowiący wyspecjalizowaną pod względem funkcji i dostosowania do potrzeb całości jej część (np. organ jako część organizmu).

1010

Organizacja oznaczała pierwotnie w ogóle „posiadanie organów”, „bycie całością, złożoną z części funkcyjnie wyspecjalizowanych i przystosowanych do potrzeb całości”.

Słowo „organizacja” wraz z pokrewnymi terminami zaczęło się różnicować pod względem znaczeniowym znaczeniowym począwszy od lat dwudziestych naszego stulecia. Rozpowszechnienie terminu „organizacja” było związane z popularyzacją koncepcji F. W. Taylora.

1111

Podjęto wiele prób usystematyzowania pojęcia „organizacja”.

Według Russell L. Ackoffa organizacja to system zachowujący się rozmyślnie, zawierający przynajmniej dwa składniki zachowujące się rozmyślnie i mające wspólne zamierzenie, ze względu na które w systemie zachodzi funkcjonalny podział pracy; jego funkcjonalne oddzielne składniki mogą na wzajemne zachowania się, odpowiadać w formie obserwacji albo łączności i przynajmniej jeden podzestaw systemu pełni w nim funkcję kontrolno-kierowniczą.

1212

Definicja ta zawiera w sobie cztery istotne cechy charakterystyczne dla organizacji, które można rozpatrywać osobno:

1. Organizacja jest systemem zachowującym się rozmyślnie.

2. W organizacji zachodzi funkcjonalny podział pracy.3. Funkcjonalnie różne podzestawy mogą odpowiadać na

zachowanie się każdego z nich przez obserwację i łączność.

4. Przynajmniej jeden podzestaw systemu pełni w nim funkcję kontrolno-kierowniczą.

1313

1. Organizacja znajdująca się w tym samym stanie wewnętrznym lub zewnętrznym może w różny sposób doprowadzić do tych samych wyników i może doprowadzić do różnych wyników znajdując się w tych samych i w różnych stanach. Może ona więc zmieniać swoje cele w stałych warunkach, wybierając cele, środki, a więc ujawniać swoją wolę

(np. istoty ludzkie).

1414

2. W organizacji zachodzi funkcjonalny podział pracy w dążeniu do zrealizowania wspólnego zamierzenia, które je określa.

Chodzi o to by dokonać wyboru między wariantami czynności, które trzeba wykonać. Wybór taki potrzebny jest do realizacji wspólnego zamierzenia.

3. Wybory dokonywane przez składniki lub podzestawy muszą wzajemnie na siebie oddziaływać, w przeciwnym razie nie stworzą systemu.

1515

4. Podzestaw systemu porównuje osiągnięte wyniki z pożądanymi i dokonuje w zachowaniu się systemu korekt (redukcja uchybień) oraz ustala jakie wyniki są pożądane. Funkcje kontrolne wykonuje zwykle ciało kierownicze, opierając się na zasadzie sprzężenia zwrotnego (składnik albo system kontroluje inny składnik albo system).

1616

Swoistym uzupełnieniem definicji terminu „organizacja” są określenia wypracowane przez polskich autorów przedmiotu: T. Kotarbińskiego, J. Zieleniewskiego, A. K. Koźmińskiego.

Według T. Kotarbińskiego „organizacja to pewien szczególny rodzaj stosunków części do siebie i do złożonej z nich całości; stosunek ten polega na tym, iż części współprzyczyniają się do powiedzenia całości”.

A. K. Koźmiński słusznie zauważył jednak, że uzasadnione jest również twierdzenie odwrotne do tej definicji: „organizacja to taka całość, która przyczynia się do powodzenia swych części”.

1717

J. Zieleniewski wyróżnia trzy znaczenia terminu „organizacja”:

1. czynnościowe – pod którym rozumie się procesy organizowania,

2. atrybutowe – oznaczające cechę rzeczy, czyli ustrój lub układ powiązanych ze sobą elementów składających się na określoną całość,

3. rzeczowe – czyli rzeczy zorganizowanej, istniejącej w wymiarach przestrzennych i zmieniającej się w czasie, złożonej z ludzi i innych elementów współgrających ze sobą.

1818

Komponenty organizacjiKomponenty organizacji

Organizacja to system społeczno - techniczny uporządkowany w pewien sposób. Istnieje wiele zasad i sposobów podziału organizacji na najważniejsze elementy. Rozpowszechnionym przykładem jest pogląd Leavitta, że organizacja stanowi wewnętrznie zintegrowaną całość (system) złożoną z następujących elementów:

1919

- elementy społeczne:a) cele i wynikające z nich zadania,b) ludzie i indywidualne i zbiorowe dążenia,

wzorce zachowania,- elementy techniczne:a) wyposażenie materialno-techniczne

i technologiczne oraz zasady posługiwania się nimi,

b) formalna struktura, czyli zasady podziału zadań, odpowiedzialności za nie, władzy i związanej z nią odpowiedzialności oraz informacji.

2020

Struktura organizacyjnaStruktura organizacyjna

Struktura organizacyjna to ogół takich stosunków między częściami zorganizowanej całości oraz między nimi a całością, które mają znaczenie ze względu na organizację.

Jeżeli każdą instytucję uzna się za „rzecz” istniejącą w rzeczywistości, to można stwierdzić, że istnieje ona w wymiarach czasu i przestrzeni.

2121

Na tej podstawie J. Zieleniewski rozróżnia następujące spojrzenia na rzeczy zorganizowane:

- czasowe:a) w ujęciu statycznym (statyczny punkt

widzenia przedstawia strukturę organizacyjną w „przekroju” danej chwili)

b) w ujęciu dynamicznym (punkt widzenia daje obraz z wzajemnego ustosunkowania się do siebie zdarzeń zachodzących w określonych okresach)

2222

- przestrzenne, dotyczy rozmieszczenia elementów organizacji w przestrzeni, biorąc pod uwagę stosunek czasu.

Opracował: dr inż. Seweryn Cichoń