Zabawy glottodydaktyczne Glottodydaktyka, czyli edukacja językowa – to innowacyjna metoda przygotowująca dziecko do nauki czytania i pisania. Metoda odpowiednio wydłuża czas przygotowania dziecka do nauki czytania i pisania, aby skrócić do minimum czas opanowania płynnego czytania i pisania. Realizowane podczas zabaw glottodydaktycznych zadania przygotowujące do nauki czytania i pisania służą jednocześnie ogólnemu kształceniu umysłowemu, emocjonalnemu i społecznemu. Prof. B. Rocławski proponuje kompletny program dostosowany do poszczególnych grup wiekowych poczynając od trzylatków. Poniżej wspomnę o kilku zabawach, które możemy realizować z naszymi pociechami wykorzystując elementy tej metody. Przed rozpoczęciem zabaw warto zaopatrzyć się w komplet klocków LOGO. Są to klocki, których autorem jest prof. B. Rocławski, w pudełku znajduje się 150 klocków z umieszczonymi na nich literami, cyframi, znakami interpunkcyjnymi i matematycznymi. Zielony szlaczek u dołu każdego z czterech wariantów liter umożliwia właściwe postrzeganie liter. Klocki są doskonałą zabawką dla dzieci powyżej trzeciego roku życia. Uczymy dzieci poprzez zabawę, wyszukujemy takie same literki i pokazujemy różnice między literami (maluchy poznają cechy dystynktywne liter). Możemy zaproponować dzieciom takie zabawy:

• Ładujemy na statki, wagoniki takie same litery, pokazujemy dzieciom duży klocek np. z litera „A” i dzieci wyszukują małych klocków z literą „A”, wkładają do oznaczonych statków, wagoników, samolotów itp.

• Czarodziejka przypina dzieciom określone literki wykonane np. z tkaniny, papieru, drucików kreatywnych, zadaniem dzieci jest odnalezienie tych liter wśród budowli zamkowych, potem mogą wykonać takie literki z plasteliny, ciastoliny, albo np. kreślić je przy pomocy na tacce z rozsypaną kaszą czy ziemią, ryżem, itp.

• Budujemy zamki, stadninę, dom, stację kosmiczną – zależnie od wspólnych pomysłów – wykorzystujemy do tego wybrane literki np. tylko przypominające kółeczko albo z brzuszkami, lub z daszkiem, z kropeczką, tylko literki „a” lub tylko „s” itd., za każdym razem, przynajmniej na początkowym etapie zabawy, prezentujemy dzieciom literkę, o którą nam chodzi.

• Przeprawa liter przez czarodziejską krainę głosek: na podłodze ustawiamy klocki, dzieci przenoszą klocki do krainy głosek, gdy dochodzą do celu muszą nazwać właściwie głoski. Jeśli dziecko będzie miało trudności, wróżka nauczy je poprawnie ją wymawiać. Dzieci w trakcie zabawy ubrane są w czarodziejskie peleryny, gdy pomyślnie wszystkie litery znajdą się w pudełku – czarodzieje, czarodziejki tańczą zwycięski taniec przy akompaniamencie wybranych piosenek

• Jeśli wykorzystamy do zabawy glottodywanik – kawałek wykładziny, na którym napisane są litery – dzieci ustawiają literki w ich mieszkaniach na odpowiednich piętrach, przy tym mają tutaj tez szansę na naukę i doskonalenie liczenia, określać mogą, na którym piętrze mieszka literka.

• „Zaczarowane literki”: Kreślenie po śladach liter różnymi częściami ciała (nogą, ręką, palcem) lub różdżką czarodziejską; dzieci jednocześnie wypowiadają właściwą głoskę. Ślady liter narysowane są kredą na podłodze oraz wycięte z tkanin umocowane na ścianie. Gdy dziecko właściwie wykona zadanie może polecieć na czarodziejskiej miotle.

Zabawy z literkami – układanie swoich imion

Zabawy z glottodywanikiem

Dzieci identyfikują litery i prawidłowo wybrzmiewają odpowiadające im głoski, uczą się też jak wygląda układ artykulatorów przy realizacji określonych głosek Podczas tych zabaw wielokrotnie nazywamy każdą z liter zwracając uwagę, że czasem litery różnią się tylko malutkim znaczkiem np. e i ę a nazywają się inaczej. Prosimy dzieci, aby powiedziały jak pokazana litera ,,ma na imię". W ten sposób w trakcie zabawy dzieci uczą się wiązać określoną literkę z odpowiadającą jej głoską. Bawiąc się w ten sposób dzieci doskonalą także umiejętność:

− określania stosunków przestrzennych, mogą dostrzegać obok której literki stoi np. „a”, czy jest wyżej, czy niżej niż literka..., jaka literka stoi za nią, a jaka mieszka poniżej itd.,

− liczebności zbiorów, których literek jest więcej, których mniej, na dalszym etapie o ile więcej, o ile mniej itp.

Możemy także zaproponować dzieciom zabawy doskonalące syntezę i analizę sylabową. Prof. B. Rocławski proponuje wykorzystanie różnych postaci np. Robocik, Ufoludek, Sylabinka itp., które ułatwią maluchom zrozumienie naszej mowy, gdy dzielimy wyrazy na sylaby. Sylabinka czy Ufoludek pochodzą z innej planety, na której wszyscy porozumiewają się w dziwnym języku: mówią sylabami. Żeby nauczyć się tego języka przybysz mówi powoli różne wyrazy (oczywiście dzieląc je na sylaby) a dziecko ma pokazać je na obrazku. Kiedy umie już tego dokonać – utrudniamy zadanie, prosimy je, aby powiedziało swoje imię w taki sposób, by przybysz je zrozumiał. Na dalszym etapie dziecko może też nazywać przedmioty na obrazkach, jednak początkowo wyrazy te powinny być tylko 2 i 3 sylabowe (do - mek, ze - ga - rek). Kolejny etap zabaw z tego zakresu to synteza morfemowa, gdy morfem – czyli rdzeń wyrazu odłączamy od jego przyrostka np. kot- ek, płot- ek itp. Prosimy dziecko, żeby odnalazło obrazek przedstawiający dany wyraz, my dzielimy wyraz na części, zadaniem dziecka jest go złożyć. Gdy dziecko umie już złożyć tak dzielone wyrazy, bawimy się we wróżki, czarodziejki, kosmitów, którzy zabrali ostatnią głoskę, dokonujemy syntezy logotomowo-fonemowej czyli dzielimy wyrazy np.: piese-k, dome-k, tutaj też to my dzielimy wyraz, a dziecko wskazuje właściwy obrazek i podaje wyraz, który usłyszało. Kolejny etap to odłączenie pierwszej głoski, dokonujemy syntezy fonemowo-logotomowej, dzielimy wyrazy w następujący sposób: d-omek, s-amolot, my dzielimy wyraz, a dziecko wskazuje właściwy obrazek i podaje wyraz, który usłyszało. Gdy dziecko potrafi zrealizować te wszystkie zadania bawimy się w składanie wyrazów – dokonujemy syntezy fonemowej, zaczynamy nasze zabawy od krótkich wyrazów np.: A-l-a, u-ch-o. My dzielimy wyraz na głoski, dziecko go składa i analogicznie znajduje obrazek i go nazywa; podczas utrwalania i realizacji tych wszystkich zabaw dziecko doskonale przygotowuje się do nauki czytania i pisania, gdy opanuje wszystkie powyżej opisane etapy bez trudu samo dokona analizy fonemowej, czyli rozłoży wyraz na głoski. Do zabaw tego typu wykorzystujemy rozsypanki obrazkowe – pocięte w taki sposób w jaki dzielimy wyrazy. Pamiętajmy też o tym, że wymawiając

głoski nie nazywamy liter – nie mówimy „em” zamiast „m”, przy czym „m” – wymawiamy krótko jako „m” a nie „my”.

Zabawy z zakresu syntezy Zabaw z zakresu glottodydaktyki jest bardzo wiele i od naszych pomysłów zależy jak je zmodyfikujemy i dostosujemy do swoich i dziecka potrzeb, wiele z tych zabaw możemy realizować w domu i o takich właśnie zabawach wspominam w niniejszej publikacji. Zainteresowani mogą zdobyć więcej informacji na stronie http://www.glottispol.pl/ Bibliografia:

1. Bronisław Rocławski: Klocki LOGO do zabawy i nauki wymowy, czytania, pisania, ortografii i matematyki, Gdańsk, GLOTTISPOL.

2. Bronisław Rocławski: Nauka czytania i pisania, Gdańsk 2000, GLOTTISPOL. 3. Bronisław Rocławski: Opieka logopedyczna od poczęcia, Gdańsk 1998, GLOTTISPOL. 4. Bronisław Rocławski: Podstawy wiedzy o języku polskim dla glottodydaktyków,

pedagogów, psychologów i logopedów, Gdańsk 2001, GLOTTISPOL.