Biblioteka z wolnym dostępem –

jak budować i urządzić?

Lilianna NalewajskaBiblioteka Uniwersytecka w Warszawie

Biblioteka z wolnym dostępem

Rozwiązania architektoniczne

Rozwiązania organizacyjne

Typ biblioteki

Struktura biblioteki

Funkcje biblioteki (podstawowe + dodatkowe)

Biblioteka akademicka

• Główne funkcje biblioteczne:

- Gromadzenie

- Opracowanie

- Udostępnianie

- Działalność informacyjna

• Miejsce uczenia się

• Instytucja kultury

• Miejsce imprez artystycznych, edukacyjnych

• Serce uczelni

• Miejsce spotkań towarzyskich

Wolny dostęp

• Planowanie wolnego dostępu – podstawą programu użytkowego

• Zapewnia elastyczność w wymiarze funkcjonalno-przestrzennym

• Daje możliwość przystosowania do przyszłych zmian organizacyjnych

• Spełnia postulaty współczesnego budownictwa bibliotecznego

„Ten Commandments”Harry Faulkner-Brown

Budynek biblioteczny powinien być /wybór/:

- elastyczny

- dostępny

- rozszerzalny

- zorganizowany

- wygodny

- bezpieczny

- ekonomiczny w eksploatacji.

Wolny dostęp

• Zapewnia szybki i samodzielny dostęp do księgozbioru i innych usług bibliotecznych (kopiowanie, internet, e-zbiory)

• Umożliwia adaptowanie nowych rozwiązań użytkowych, funkcjonalnych i usługowych w przyszłości

• Zapewnia elastyczność i możliwość przeorganizowania struktury wnętrza

Wolny dostęp – w jakiej bibliotece?

• Wolny dostęp do księgozbioru – na dużą skalę sprawdza się w bibliotekach akademickich –przykład: Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie (ok. 400 tys. egzemplarzy w wolnym dostępie na 2 poziomach), Biblioteka Uniwersytecka w Glasgow (ok. 2,5 mln egzemplarzy w wolnym dostępie na 10 piętrach)

• Planowanie:

- typ biblioteki

- typ użytkownika

- potrzeby biblioteki (wielkość budynku, wielkość księgozbioru, rodzaj zbiorów tradycyjne/elektroniczne, wyposażenie, usługi)

- możliwości biblioteki (lokalowe, finansowe)

- potrzeby użytkownika

- współdziałanie biblioteki i otoczenia

- możliwości reagowania na zmiany i potrzeby w przyszłości.

Planowanie• Konieczna ścisła współpraca architekta i

projektanta wnętrz z bibliotekarzami

• Rozpoznawanie i przewidywanie kierunków zmian w bibliotece (wzrost/spadek liczby użytkowników; zmniejszenie/wzrost zasobów tradycyjnych; wzrost zasobów elektronicznych = zwiększenie zapotrzebowania na odpowiedni sprzęt)

• Biblioteka – miejsce uczenia się (sale pracy grupowej, kabiny pracy indywidualnej, sale wykładowe)

Jak budować?

• Łatwiej planować w nowym budynku niż przerabiać istniejące

• Wolny dostęp = otwarta przestrzeń

• Konstrukcja szkieletowa, z powtarzającym się modułem wspartym na podporach – wnętrze bez podziałów wewnętrznych, elastyczne, przejrzyste, łatwe do aranżacji

• Odpowiednia wytrzymałość stropów (należy przewidzieć docelową wielkość księgozbioru ustawionego w wolnym dostępie – obciążenie stropów)

Biblioteka Uniwersytecka w WarszawieHol katalogowy

Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie

(„Magazyn Budowlany” 1999, nr 7)

Rzut poziomu ± 0,00

Rzut poziomu +1

Rzut poziomu +2

Biblioteka otwarta na zmiany = biblioteka otwarta na każdego

użytkownika

• Biblioteka otwarta na zmiany = otwarta na użytkowników niepełnosprawnych

• Biblioteka bez barier - dostosowanie budynków dla osób niepełnosprawnych – wymóg współczesnego budownictwa

• Biblioteka z wolnym dostępem – przystosowana dla osób niepełnosprawnych

• Zapewnienie łatwego i samodzielnego dostępu do księgozbioru i usług bibliotecznych – zwiększenie poczucia integracji ze społeczeństwem

Organizacja wnętrza• Biblioteka otwarta na zmiany – gotowa na

reorganizację wnętrza, dostosowanie do nowych potrzeb i wymogów

• Wolny dostęp w otwartej przestrzeni – gwarancja możliwości i łatwości wprowadzania zmian

• Organizacja wnętrza z wolnym dostępem - zrozumiała i przejrzysta dla użytkowników, urządzona odpowiednio do sposobu postępowania użytkowników (informacja wejściowa, ogólna, katalogi, samodzielne odszukanie książek na półce)

Otwarta przestrzeń, brak przepierzeńBiblioteka Uniwersytecka w Warszawie

InformatoriumBiblioteka Uniwersytecka

w Warszawie

Welcome DeskBiblioteka Uniwersytecka

w Glasgow

Organizacja wnętrza

Stanowiska pracowników

• Prawidłowe rozplanowanie stanowisk pracy pracowników (wypożyczalnia, informacja ogólna i dziedzinowa) pod względem ich lokalizacji oraz pełnionej funkcji w dostosowaniu do ewentualnych zmian (np. zmniejszenie liczby stanowisk w wypożyczalni po wprowadzeniu urządzeń do samodzielnego wypożyczania)

• Zapewnienie miejsc do pracy merytorycznej dla pracowników (stanowiska informatorów dziedzinowych w wolnym dostępie czy poza nim?)

Miejsca dla czytelników

• Wolny dostęp nie zapewnia komfortu pracy w ciszy –konieczne wydzielenie czytelni oraz miejsc pracy cichej

• Wydzielenie sal pracy grupowej i kabin pacy indywidualnej (również dla użytkowników niepełnosprawnych)

• Wydzielenie miejsc ze stanowiskami komputerowymi, szczególnie w przypadku dużej liczby komputerów

Miejsca pracy dla czytelnikówBiblioteka Uniwersytecka

w Warszawie

Biblioteka Uniwersytecka w GlasgowMiejsca do pracy grupowej ze stanowiskami komputerowymi

– możliwość re-aranżacji wnętrza

Stanowiska komputerowe

Biblioteka Uniwersytecka w Glasgow

Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie

Czytelnia Ogólna Paraczytelnia, poziom 2

WyposażenieOczekiwania użytkowników:

• Dostosowywanie wyposażenia (ilościowo i jakościowo)

- komputery

- urządzenia kserograficzne, skanery samoobsługowe

- urządzenia do samodzielnego wypożyczania książek

- funkcjonalne rozmieszczenie przyłączy do komputerów prywatnych (listwy przy stolikach, nie w podłodze!)

• Wydłużanie czasu otwarcia biblioteki (możliwe przy

zainstalowaniu urządzeń do samodzielnych wypożyczeń i zwrotów książek)

Biblioteka Uniwersytecka w Glasgow

Urządzenia do samoobsługowego wypożyczania

Dziękuję za uwagę

l.nalewajska@uw.edu.pl