Yu Sen - Shiatsu Dla Poczatkujacych

Wilfried Rappenecker

Yu Sen

dla początkującychIlustracje: Richard HartwellPrzedmowa: Wataru Ohashi

Z niemieckiego przełożyłRyszard Turczyn

Tytuł oryginałuYu Sen - Sprudelnder Quell.Shiatsu fur AnfangerFelicitas Hubner Verlag, Waldeck

Projekt okładkiAgnieszka Skriabin

Zdjęcie na okładceZefa Visual Media

RedakcjaBarbara Tarnas

KorektaBożenna Burzyńska

Copyright © by Felicitas Hubner Verlag, Waldeck, 1990Ilustracje copyright © by Richard Hartwell, Hamburg, 1990

Copyright © for the Polish translation by Ryszard Turczyn, 2003

Copyright © for the Polish editionby Bauer-Weltbild Media Sp. z o.o., Sp. K., Warszawa 2003

Bauer-Weltbild Media Sp z o.o., Sp. K.Klub dla CiebieWarszawa 2003

Dwieście siedemdziesiąta piąta publikacja Klubu dla Ciebie

ISBN 83-89314-29-0

Skład i łamanieDK, Warszawa

Druk i oprawaOldenburg Taschenbuch GmbH,Hurderstrasse 4, 85551 Kirchheim

Moim nauczycielom

Wataru Ohashiemułonie TeeguardenSaulowi Goddmanowii Pauline Sasaki

poświęcam

Podziękowania dla

Elli Mann-LanghofBarbary Schmidt-RohrDorothei MatthewsRicharda HartwellaFelicitas HubnerKornelii RitterpuschNatalie Thomann

Przedmowa

W historii współczesnej, zwłaszcza w latach 80-tych XXstulecia, gwałtownie dokonały się ważne i dogłębne prze-miany, intensyfikując nasze wyczulenie na historycznewydarzenia. W życiu naszych przodków jeszcze nawetdwa pokolenia wstecz zmiany cywilizacyjne następowa-ły dostatecznie powoli, aby ludzie mieli czas się do nichdostosować, przetrawić je i włączyć w swoje życie. Zmia-ny technologiczne, kulturowe i gospodarcze dokonywałysię kiedyś z szybkością, którą mogły zamortyzować chro-nologiczne „bufory". Dzisiaj żyjemy w zupełnie innymotoczeniu społecznym, a szybkość, z jaką atakują nas ko-lejne zmiany, powoduje dezorientację.

Do technologicznych zdobyczy w komunikacjii transporcie należą naddźwiękowe samoloty pasażer-skie i superszybkie pociągi, które umożliwiają nam -także pod względem finansowym - pokonywanie do-wolnych odległości na naszej planecie. Kiedy myślimyo podróży, rzadko kiedy zastanawiamy się najpierw,jakie to naprawdę odległości mamy pokonać. Jeślio czymś wtedy myślimy, to głównie o warunkachpodróży i przygotowaniach. Czasami mam wrażenie, żedwa geograficznie znacznie od siebie oddalone miasta,takie jak Nowy Jork i Tokio, leżą dla mnie znacznie bli-żej niż na przykład Nowy Jork i niemalże sąsiadującez nim Hoboken w stanie New Jersey.

8 Shiatsu

Ponadto niesłychany postęp technologiczny w dzie-dzinie wymiany informacji, ze wszystkimi satelitami,telefonami komórkowymi, telewizją i komputeramipraktycznie zniósł wszelkie bariery na drodze przekazy-wania wiadomości. Wszyscy wchłaniamy za szybkozbyt duże dawki informacji. Ten przytłaczający zalewdanych sprawia, niestety, że coraz trudniej zorientowaćsię, co tak naprawdę jest ważne, i może prowadzić dostępienia naszego ludzkiego odczuwania. Aby ochronićnasz nadmiernie eksploatowany mózg, musimy ograni-czyć ten strumień, ponieważ inaczej w nim utoniemy.

Mimo nieuniknionej złożoności, jaką kreuje postęptechniczny, nadal jestem przekonany, że w ostatecznymrozrachunku zmiany te pozwolą nam stać się jeszczebardziej wolnymi. Bardziej niż w jakiejkolwiek poprze-dniej epoce przyczynią się one do powstania społeczeń-stwa globalnego, w którym obecne i przyszłe pokoleniabędą potrafiły patrzyć poza horyzont wyznaczany przezich własne kulturowe systemy myślenia. Ludzie będąsię zachowywali mniej konformistycznie. Sądzę, że sta-nie się tak nie tylko w kulturach zachodnich, ale takżew wielu kulturach Wschodu.

W czasach, w których żyjemy, zmiany takie stały sięmożliwe dzięki zespoleniu wschodniej i zachodniej my-śli i filozofii. Europejscy intelektualiści od ponad stule-cia znają i cenią tzw. medycynę wschodnią. Dzisiaj spo-łeczeństwo zachodnie, ogólnie rzecz biorąc, akceptuje jejformy wyrazu i praktykowane w niej zabiegi - dotyczyto zwłaszcza przedstawicieli młodszego pokolenia.

Jednim z nich jest właśnie Wilfried Rappenecker,który studiował przez wiele lat pod moim kierunkiemi ukończył Instytut Ohashiego w Stanach Zjednoczo-nych. Jestem z niego dumny nie dlatego, że mogę go za-

Przedmowa 9

liczyć do grona moich studentów, lecz dlatego, że jest re-prezentantem nowego pokolenia zachodnich lekarzy,którzy włączają wschodnią wiedzę i myślenie w obrębwłasnej kultury oraz przyswajają je i praktykują, stwa-rzając podstawy takiego leczenia, którego celem jest zro-zumienie i s t o t y człowieka.

Gdy przyszłe pokolenia spojrzą kiedyś wstecz na la-ta 90-te XX stulecia, będą im się one jawiły jako okres,w którym topnienie politycznych i intelektualnych gra-nic umożliwiło jednostce odnalezienie prawdziwie wła-snej tożsamości w obrębie globalnej wspólnoty - bezograniczeń nakładanych przez poszczególne kulturyi tradycje. Książka Wilfrieda Rappeneckera na tematwschodniego sposobu myślenia i działania może spra-wić, że młodzi Japończycy za jego - Europejczyka - po-średnictwem właśnie poznawać będą wiedzę i wyobra-żenia, które on z kolei poznał dzięki ich przodkom.

Jest dla mnie wielkim zaszczytem, że mogę dołączyćdo jego dzieła moje własne refleksje i że moja przedmo-wa znajdzie się w książce, która w znakomity sposóbdaje świadectwo jego oddania i poświęcenia dla opisy-wanej materii.

Wataru Ohashilatem 1990

Co to jest Shiatsu? 1Shiatsu to zarazem bardzo stara i bardzo młoda sztuka.Powstała w ciągu ostatnich 100 lat w Japonii, łączyw sobie tysiącletnie techniki tradycyjnej akupresuryz nowoczesnymi, także zachodnimi, technikami ma-sażu.

W krótkim czasie od swego powstania Shiatsu prze-szło szybką drogę rozwoju, w trakcie której wykształci-ły się najróżniejsze „style". Po drugiej wojnie światowejShiatsu zaczęło być znane także na Zachodzie, zaszcze-pione w USA przez Tokujirę Namikoshiego.

W drugiej połowie lat 70-tych własnego rozumieniaShiatsu nauczał na wschodzie USA Shizuto Masuna-ga. Większość znanych na całym świecie nauczycieliShiatsu swoją wiedzę zdobywało u niego. Na ten czasdatuje się właściwy początek popularyzacji Shiatsu naZachodzie, który to proces daleki jest jeszcze od zakoń-czenia.

Masunaga nazwał swoją metodę zen-shiatsu. Połączyłon w niej znane wcześniej techniki Shiatsu z naukamitradycyjnej medycyny dalekowschodniej, zwłaszczaz wiedzą o meridianach, oraz ze zdobyczami psycholo-gii. Przedrostek zen podkreśla medytacyjny charakter

12 Shiatsu Co to jest Shiatsu? 13

propagowanego przez niego Shiatsu. W latach 80-tychten rodzaj Shiatsu tak się rozpowszechnił, że kiedy ktośna Zachodzie mówi o Shiatsu, to najczęściej ma na myśliwłaśnie zen-shiatsu. W opisach przedstawionych w ni-niejszej książce widoczny jest silny wpływ nauki Masu-nagi.

W Shiatsu przejawia siętradycyjna medycyna dalekowschodnia

Dwa rozdziały tej książki stanowią wprowadzenie dozrozumienia wspomnianej nauki. Są to: „Energie, ży-wioły i meridiany" oraz „12 meridianów i 2 kanały". Narazie chciałbym jedynie naszkicować to, co niezbędnedo ogólnego zrozumienia istoty rzeczy.

Zen-shiatsu Masunagi w większym stopniu niż innemetody polega na pracy z meridianami, owymi kanała-mi energii życiowej w naszym organizmie, których sty-mulacja od tysiącleci stanowi podstawę akupunkturyi akupresury.

Meridiany tworzą zarówno na powierzchni ciała, jaki głęboko pod skórą szeroko rozgałęziony i splecionyze sobą system kanałów energetycznych. Doprowadza-ją one energię życiową (po japońsku ki) do wszyst-kich zakątków naszego ciała, do każdego narządui każdej komórki. Na powierzchni meridiany są bezpo-średnio dostępne dla naszych dłoni. Stanowi to podsta-wę Shiatsu.

Inaczej niż w akupunkturze w zen-shiatsu poszcze-gólne punkty akupunkturowe opisane w książkach nieodgrywają szczególnej roli. Masunaga z powodzeniemstosował stymulację meridianu na całej jego długości,aby pubudzić przepływ energii życiowej.

Przepływ energii w meridianach możemy rozumiećjako wyraz przepływu przez nasze ciało kosmicznejenergii życiowej. Niezakłócony przepływ oznacza dobresamopoczucie psychiczne, umysłowe i cielesne, oznaczastały ruch i rozwój. Zaburzenia powstają wówczas, kie-dy zamykamy przed dopływem tej kosmicznej siły ży-ciowej jakieś części naszej duszy i ciała. W konsekwen-cji w miejscach tych na wszystkich płaszczyznachzatrzymuje się rozwój i mogą powstać problemy.

W wielu miejscach naszego ciała dochodzi do zasto-ju w przepływie energii ki. Jest to zupełnie normalnei nie musi od razu oznaczać choroby. Każdy człowiekma niejako swój własny wzorzec zastojów, który możnauznać za wyraz jego niepowtarzalnej osobowości. Byćmoże nawet te indywidualne wzorce spełniają taką sa-mą rolę jak sól dodana do zupy. Jeśli jednak dochodzi dochoroby, to wykorzysta ona właśnie te drogi, którychistnienie zasygnalizowały wcześniej ograniczenia w prze-pływie energii.

„Osobisty zastój" oznacza, że mój sposób życia, myś-lenia i odczuwania nie pozwala mi dostrzec określonychfragmentów mojej rzeczywistości, a każe się z kolei trzy-mać innych. Wzorzec ten jest ustalonym lustrem mojejniedoskonałości i bodźcem do tego, by się rozwijać. I tu-taj zaczyna się rola Shiatsu. Shiatsu mobilizuje, stymulu-je, harmonizuje i pobudza przepływ energii życiowejwszędzie tam, gdzie pojawia się zastój i inercja.

Fizyczny ból, który może się pojawić w czasie zabie-gów Shiatsu, zawsze jest wyrazem bólu psychicznego.Wskazuje, że oto natrafiliśmy na obszar, którego przezdłuższy czas unikaliśmy - czyli zatrzymaliśmy w tymmiejscu przepływ energii naszego przeżycia. Jego przy-wrócenie poprzez dotyk oznacza - czasem bolesny -

14 Shiatsu

krok naprzód w rozwoju. Shiatsu nie tylko potrafi zapo-czątkować ten proces, ale też towarzyszyć człowiekowii wspomagać go w dalszej drodze.

Kiedy już zrozumiemy znaczenie, jakie dla naszegożycia ma wzrastanie i rozwój, Shiatsu oddaje cenne usłu-gi przede wszystkim wtedy, gdy jesteśmy zdrowi. Służypodtrzymywaniu zdrowia i radości życia.

Shiatsu jest jednak taże metodą leczenia chorób i ła-godzenia cierpień. Niejednokrotnie sięgamy po nie do-piero wówczas, kiedy zmusi nas do tego przewlekłe lubwyraźnie odczuwalne zaburzenie przepływu energii ży-ciowej.

Przykłady, gdzie można zastosować Shiatsu do łago-dzenia bólu, to gwałtowne dolegliwości, takie jak bóległowy i pleców, bóle menstruacyjne, problemy żołądko-we, ale także chroniczne zmęczenie, wewnętrzny niepo-kój i nerwowość.

W przypadku ciężkich, a zwłaszcza przewlekłychchorób powstają znaczące zastoje w kanałach meridia-nów, a tym samym trwające przez lata, a nawet dziesiąt-ki lat niedostrzeganie pewnych określonych stron i po-trzeb naszej osobowości. Dotknięcie takiego kanałuenergetycznego na powierzchni ciała w trakcie Shiatsuułatwia nam uświadomienie sobie takiego zastoju takżew naszym wnętrzu - początkowo jakby na niedostrze-galnej, cielesnej płaszczyźnie - i przystąpienie do jegorozładowywania.

Regularne stosowanie Shiatsu może zatem - łącz-nie z prowadzeniem świadomego życia - przynieść zła-godzenie przewlekłych i ciężkich chorób, uczynić jezrozumiałymi, a tym samym dającymi w ogólnym roz-rachunku pozytywny skutek, czy nawet w ogóle je wy-eliminować.

Co to jest Shiatsu? 15

Shiatsu to medytacja

Do tego momentu zajmowałem się wyłącznie tym, jakShiatsu oddziałuje na osobę, u której je zastosowano. Te-raz chciałbym skupić się na znaczeniu, jakie Shiatsu mo-że mieć dla osoby, która je wykonuje.

Shiatsu oferuje mnóstwo fascynujących technik sty-mulowania przepływu energii ki. Większość z nich pole-ga na tym, że na przykład za pomocą kłębu dłoni lub zapomocą kciuka zagłębiamy się w określone miejsce cia-ła i na chwilę zatrzymujemy się w tej pozycji, cały czasuciskając dany punkt (po japońsku tsubo). Owo zagłę-bienie się i zatrzymanie jest właśnie specyfiką Shiatsui na tym polega jego wyjątkowość. Dzieje się to bez wy-siłku. Osoba poddawana zabiegowi jest otwarta i wolnaod konkretnych oczekiwań. Niczego nie szuka i nie chceniczego osiągnąć. „Po prostu jest", stając się dla partne-ra zwierciadłem, w którym odnajduje sam siebie w prze-żywaniu i swojej reakcji na zabieg. Shiatsu staje się me-dytacją.

W stanie takiego braku zamysłu i oczekiwań zarów-no u osoby wykonującej zabieg, jak i u poddającej sięmu, pojawić się może głęboki spokój, który dla skutecz-ności Shiatsu ma znaczenie równie wielkie, jak konkret-ne zabiegi na konkretnych meridianach. Jest wówczs in-tensywny kontakt między obiema stronami. Mimo iżjest to relacja bardzo osobista, to brak zamysłu u wyko-nującego zabieg sprawia, że obie strony są wolne odwpływu wzajemnych emocji i oczekiwań.

W sposób jak najbardziej uzasadniony można takiespotkanie określić mianem komunikowania się czy roz-mowy. Osoba wykonująca zabieg słucha bowiem i od-powiada. Nie pracuje według ustalonego schematu, lecz

16 Shiatsu

poprzez mowę ciała, barwę, nastrój i smak wspólnieprzeżywanej sytuacji odbiera reakcje poddawanej zabie-gowi osoby i odpowiednio dopasowuje do nich dalszybieg i kierunek swoich działań.

Dokładniej rzecz biorąc, działania płyną same z sie-bie, a lekkość, z jaką się to dzieje, budzi u obydwu stronwewnętrzny spokój i radość.

W przypadku takiego Shiatsu konieczne są zdolnośćempatii oraz intuicja. Dla większości osób, które zaczy-nają praktykować Shiatsu, jest to ogromne wyzwanie.Chociaż każdy z nas bez wątpienia posiada takie zdol-ności, to jednak wskutek takiego, a nie innego rozwojuspołecznego i kulturowego w krajach uprzemysłowio-nych intuicja i zaufanie do własnego subiektywnego po-strzegania zostały zdyskredytowane i niejednokrotnieuległy w nas prawie zupełnemu zanikowi.

Wytrwałe praktykowanie Shiatsu, odkrycie możliwo-ści spokoju i braku zamysłu stwarzają przestrzeń,w której na nowo rozwinąć się mogą zaufanie do wła-snej wiedzy oraz intuicji.

Nie zawsze będzie się to odbywało bez problemów.Ucząc się Shiatsu, bardzo szybko zostaniemy skonfronto-wani sami ze sobą. Zauważymy - być może po razpierwszy w życiu - węzły w naszym własnym przepły-wie energii, uświadomimy sobie zahamowania w wielumiejscach naszego ciała, naszych emocji i naszych myśli.Może się w nas pojawić wręcz tęsknota za tym, by umiećistnieć w stanie całkowitego otwarcia i całkowitego bra-ku oczekiwań. Zrozumiemy naszą chwilową niezdol-ność do uzyskania takiego stanu oraz to, że uniemożli-wia ona powstanie sytuacji, w której w trakcie naszejpracy z partnerem moglibyśmy stać się dla niego zwier-ciadłem.

Co to jest Shiatsu? 17

Osobowość wykonującego zabieg, jego silne i słabestrony ujawniają się bezpośrednio w samym zabiegu.Każdy krok na drodze rozwoju w Shiatsu będzie zatemdla uczącego się krokiem w rozwoju jego własnej osobo-wości. Podobnie też rozwój osobowości odbija się jakopostęp w samym Shiatsu. A wtedy Shiatsu zaczyna spra-wiać nieprawdopodobną radość. Jest to właśnie ta ra-dość, która dostarcza odwagi i motywacji, by dalej pra-cować nad sobą.

Shiatsu przypomina w tym względzie inne tradycyj-ne dyscypliny dalekowschodnie, takie jak tai-chi, sztukastrzelania z łuku, ceremonia picia herbaty i inne, którezawsze postrzegano jednocześnie jako szkoły rozwojuwłasnej osobowości.

Shiatsu może oznaczać dla uczącego się drogę, poktórej będzie kroczył. Nie kończy się ona z chwilą odby-cia kursu czy nawet wieloletniego kształcenia. Jeśli niezrezygnujemy i nie stracimy zainteresowania, możemyuczyć się Shiatsu nawet przez całe życie.

Jeszcze kilka słów o tym, do czego Shiatsu nie możesłużyć i kiedy nie należy go stosować lub trzeba stoso-wać z najwyższą ostrożnością.

Shiatsu nigdy nie może zastąpić wizyty u lekarza -zwłaszcza w przypadku poważnych dolegliwości. Shiat-su w wykonaniu lekarza może niekiedy zastąpić innemedyczne sposoby leczenia. Wymagana jest jednak dotego ogromna odpowiedzialność i ogromne doświad-czenie. Zawsze jednak Shiatsu może być stosowane z do-brym skutkiem jako uzupełnienie konkretnie zaordyno-wanej przez lekarza terapii.

Początkujący adepci Shiatsu (a będą nimi także czy-telnicy po lekturze tej książki!) nie powinni stosować tejmetody u poważnie chorych osób. Dotyczy to również

18 Shiatsu

osób cierpiących na poważne zaburzenia psychiczne.U osób chorych na raka (a w niektórych wypadkach tak-że na gruźlicę) w połączeniu ze schorzeniami kości shiat-su stwarza dodatkowo możliwość kontuzji. Także u sta-rych ludzi kości bywają bardzo kruche, dlatego zabieg -zwłaszcza stosowany na okolice karku - powinien byćbardzo łagodny i delikatny.

Nie należy też stosować Shiatsu w okolicach ciała,gdzie są świeże skaleczenia, stany zapalne, żylakii podobne dolegliwości. Niemniej jednak zabieg Shiatsumoże być bardzo pomocny, jeśli zastosujemy go wów-czas w innych okolicach ciała, wolnych od schorzeń, naprzykład na drugiej nodze czy drugiej ręce.

Wyjątkowo pozytywne emocje daje Shiatsu kobietomciężarnym. W tym przypadku należy zwracać szczegól-ną uwagę na to, aby było ono łagodne, akcentująceharmonię i niezbyt głębokie. Nie należy pracowaćz „zakazanymi punktami" (lista punktów zakazanychw przypadku ciężarnych znajduje się na str. 82. Jeśli cią-ża jest zagrożona, zabieg stosować może wyłącznie bar-dzo doświadczony adept Shiatsu.

Energia, żywiołyi meridiany 2Energia

W myśleniu tradycyjnych kultur, nie tylko DalekiegoWschodu, czymś oczywistym jest wyobrażenie, żeu podstawy wszystkiego, co istnieje, niezależnie czy jestożywione, czy nieożywione, leży pewna siła. Ta kosmicz-na siła określana jest w języku chińskim jako ąi (wyma-wiane mniej więcej jak „czi"), w japońskim zaś jako ki.Ponieważ Shiatsu pochodzi z Japonii, będziemy używaćterminu japońskiego. Na Zachodzie słowo to oddaje sięza pomocą określenia „energia". Wyobrażenie, że wszel-ka materia da się sprowadzić do energii, nie jest obce tak-że zachodniej fizyce XX wieku.

Kiedy w Shiatsu mówimy o energii, mamy na myślienergię życiową. Jest to ta sama kosmiczna energia ki,która na płaszczyźnie ludzkiego życia konstytuujei podtrzymuje istnienie naszego duchowego, psychicz-nego i fizycznego ciała.

Energia ta jest elementarna, to znaczy że po prostujest i nie ma żadnego źródła, poza tao. Tao to ostatecznepraźródło wszystkich rzeczy, właściwa praprzyczyna,której nie da się opisać słowami i której nie da się objąćwyłącznie logicznym myśleniem. Na Zachodzie powie-

20 Shiatsu

dzielibyśmy zapewne o boskim pochodzeniu wszech-rzeczy.

Jest taka wspaniała książka, licząca sobie ponad2500 lat. Nazywa się Tao Te King i została napisanaprzez niejakiego Lao Cy. Jeśli ktoś chce się dowiedziećczegoś więcej o tao i o tym, w jaki sposób wpływa onona naszą codzienność, polecam mu zapoznanie się z tąksiążką.

Jin i JangO energii ki można powiedzieć znacznie więcej ponadto, że jako kosmiczna siła leży u podstaw wszystkiego,co istnieje. Ona nie tylko po prostu jest, lecz wszędzietam, gdzie możemy ją zaobserwować, znajduje sięw ciągłym ruchu i podlega bezustannym przemianom.Podlega przy tym dynamicznej zasadzie rządzącej pier-wiastkami jin i jang, które tak samo jak ona stanowiąbezpośredni wyraz tao. Nie da się jej sprowadzić do żad-nego logicznego pojęcia.

Ludzie tej epoki cywilizacyjnej, w której tysiące lattemu opisano zasadę jin i jang, musieli uważnie obser-wować przyrodę. Jest dziełem niemal geniuszu dostrze-żenie tej nader prostej i jasnej zasady we wszystkich zja-wiskach i zmianach zachodzących na świecie.

Jin i jang to bowiem nic innego jak dwie strony tegosamego medalu. To znaczy wszystko, co ma stronę prze-dnią, musi mieć także stronę tylną. Albo inaczej: wszy-stko, co istnieje, ma też swoje przeciwieństwo, coś prze-ciwstawnego, bez czego nie mogłoby istnieć i z którymtworzy jedność, całość.

Jin i jang przejawiają się na przykład w następują-cych zjawiskach:

Energia, żywioły i meridiany 21

pn

ciemnyzimnynoczimabiernepowolneskierowane do wewnątrzsiła leżąca u podstaw

ruchu

jang

jasnyciepłydzieńlatoaktywneszybkieskierowane na zewnątrzruch, w którym

przejawia się siła

W odniesieniu do ludzkiego ciała wewnętrzne po-wierzchnie kończyn oraz przednia część tułowia są od-powiednikami jin. Tymi partiami otwieramy się naświat i przyjmujemy go w siebie, to nimi obejmujemyosobę, która jest nam miła. Są to jednak zarazem naszenajbardziej podatne na zranienia części, które nie przedwszystkimi otwieramy. W Shiatsu bardzo troskliwie ob-chodzimy się ze stroną jin ciała, zwłaszcza z przedniączęścią tułowia. Owocna praca na tym obszarze jestmożliwa dopiero wówczas, kiedy między terapeutąa pacjentem wytworzy się nić zaufania.

Z kolei zewnętrzne i grzbietowe części rąk, nóg i tu-łowia należą do jang. Jang to obronne partie naszegociała, które akcentujemy, gdy chcemy chronić siebie.Właśnie plecy wielu ludzi stanowią istny ochronnypancerz utworzony przez zesztywniałe mięśnie i tkan-kę łączną.

Ale uwaga! Jin i jang nie są czymś przedmiotowym,jak na przykład stół czy krzesło. Nie są samym świa-tem, lecz opisem świata. Stanowią uniwersalną zasadę,

22 Shiatsu

którą odnajdujemy we wszystkich przejawach istnieniaświata.

Jin i jang są ponadto względne, to znaczy, że danarzecz sama w sobie nie jest ani jin, ani jang. Coś ciemne-go istnieje tylko przez to, że istnieje też coś jasnego.A dzień możliwy jest dopiero dzięki nocy.

Tak więc wszystkie zjawiska zachodzące w świeciemożna podzielić na przeciwstawne albo uzupełnia-jące się pary przeciwieństw. Byłoby to bardzo interesu-jące zestawienie (zostało już zresztą dokonane). O wie-le ważniejszy i bardziej fascynujący jest jednakdynamiczny aspekt tego zjawiska: jin i jang podlegająbezustannym przemianom, a dokładniej mówiąc obieformy bezustannie przechodzą w siebie nawzajem.Co jest jin, nie zostaje jin na zawsze, co jest jang, nie zo-staje jang na zawsze. Jin staje się jang, staje się jin, stajesię...

Wyraża się w tym fakt, że wszystko, co istnieje, nietylko bezustannie się zmienia, ale zmienia się w swojeprzeciwieństwo - pogląd silnie zakorzeniony w daleko-wschodnim modelu myślenia.

Rytm dnia i nocy, zmiana pór roku, cykl menstrua-cyjny kobiety, tzw. biorytmy czy bezustanne powstawa-nie i przemijanie życia w świecie zwierzęcym i roślin-nym, obrotowy ruch Wszechświata - we wszystkichtych przykładach wyraźnie widać cykliczny charakterprzyrody.

Często jednak trudno nam przychodzi postrzeganietakich cyklicznych przemian w nas samych i wokół nas.Przyczyną może być to, że najróżniejsze zjawiska nakła-dają się na siebie, oraz to, że my, ludzie, przez ubiegłetysiąclecia staraliśmy się ignorować tę zasadę i stawiaćna długotrwałość lub wręcz wieczność.


Symbol jin i jang stał się w ostatnich latach szerokoznany także na Zachodzie. W niezwykle poglądowysposób obrazuje on cykl przemian. Chciałbym terazzaprezentować dynamikę zmian jin i jang na podsta-wie tego symbolu oraz prostego przykładu zmiany pórroku.

Jak w każdym cyklu, możemy zacząć w dowolnymmiejscu. Przyjmijmy, że lato jest tam, gdzie widnieje cy-fra 1. Widzicie duże białe pole. Oznacza to, że w tymmiejscu jang osiąga swoje apogeum. Lato jest jasne, dnidługie i jest ciepło. Niemniej jednak w samym centrumlata widnieje już ciemny punkt. Oznacza on, że jeśli cośosiągnęło swoje apogeum, to ma już w sobie zarodekswego przeciwieństwa. Można by wręcz powiedzieć,swego kresu.

24 Shiatsu

I tak właśnie jest. Wraz z nadejściem jesieni (cyfra 2)zaczyna się - początkowo niemal niezauważalnie, sy-gnalizowana wąziutkim paseczkiem czarnego pola -pora roku właściwa dla jin, którego apogeum stanowizima (cyfra 3). I ona także nosi już w sobie zarodek swe-go przeciwieństwa, jasny punkt na rozległym czarnympolu.

Jak widzicie, rok dzieli się na cztery fazy czy też. po-ry roku. Chińczycy uważali, że jest jeszcze piąta pora ro-ku. Najczęściej nazywa się ją późnym latem, czy też ba-bim latem. Zawiera się ona jednak także jako centralnyelement łączący we wszystkich innych porach roku(mianowicie w ostatnich 18 dniach trwania każdejz nich).

Pięć żywiołów

W tradycyjnej myśli chińskiej każdy cykl jin-jang składasię z pięciu faz przemian (przechodzących płynnie jed-na w drugą). Na Zachodzie nazywa się je przeważniepięcioma żywiołami i tak jak zasada jin i jang są one cha-rakterystyczne dla filozofii Dalekiego Wschodu.

Fazy przemian noszą bardzo kwieciste nazwy,których nie powinniśmy brać nazbyt dosłownie, alektóre niejednokrotnie dają ważne wskazówki co do swo-jej natury. Nazwy te brzmią: Metal, Ziemia, Ogień, Wo-da i Drewno. Nie są one identyczne z czterema żywioła-mi tradycji zachodniej, istnieje jednak między nimiwiele zgodności.

W cyklu tym żywioł Drewna symbolizuje siłę wio-sny, młode jang, wzmagającą się siłę nowego początkui rozwoju. Żywioł Ognia to lato, dojrzałe albo stare jang.To siła nadmiaru i kipiącej radości, ale też harmonii i we-


Cykl

Pięciu Faz

Przemian

wnętrznego spokoju. Żywioł Ziemi to symbol równowa-gi między jin i jang, troskliwości i spoczywania w środ-ku siebie. W żywiole Metalu odzwierciedla się młodejin, czyli jesień. Jest to zarówno siła oddechu, przyjmo-wania i oddawania, jak też skupienia i wycofania ku te-mu, co istotne. Żywioł Wody wreszcie to dojrzałe lubstare jin, czyli zima. Jest to siła sama w sobie, siła leżącau podstaw każdego życia i pozwalająca rozpocząć sięnowemu życiu.

Każda z Pięciu Faz Przemian wynika z poprzedniej,ale też wpływają one na siebie nawzajem na różne innesposoby. Ich wzajemne zależności staną się dla ciebie ja-sne, kiedy zaczniesz się uczyć shiatsu.

Chociaż każdy z pięciu żywiołów przechodzi jedenw drugi, to jednak nie występują one kolejno, lecz

26 Shiatsu

jin/jang

pora roku

kierunek

pora dnia

etap życia

meridian

tkanka

siła żywiołuobjawia się w

narząd zmysłów

zmysł

płyn ciała

zachowanie w sytu-acjach stresowych

emocje

barwa głosu

kolor

zapach przy zabu-rzeniach żywiołu

smak

Drewno

młode jang

wiosna

do góry

rano

dzieciństwo

WątrobyPęcherzykaŻółciowego

mięśnie i ścięgna

paznokciach

oczy

wzrok

łzy

kontrola, opano-wanie, spokój

złość, wściekłość

głośny

zielony

kwaśny,ostry jak pot

kwaśny

Ogień

stare jang

lato

rozpostarcie

południe

wiek młodzieńczy

Serca i Jelita Cien-kiego, Osierdzia,Potrójny Ogrzewacz

naczyniakrwionośne

twarzy

język

mowa

pot

smutek,brak radości

radość

śmiejący,chichotliwy

czerwony

przypalony

gorzki


Ziemia

równowaga jin i jang

babie lato

dookoła

popołudnie

dojrzałość i wiekprzejściowy

Śledzionyi Żołądka

tkanka łączna,„mięso"

wargach

usta

smak

ślina

odbijanie się, upór,nieustępliwość

współczucie

śpiewny

żółty, brązowy

nieprzyjemniesłodkawy

słodki

Metal

młode jin

jesień

do środka

wieczór

późna dojrzałośći schyłek

Płuc i JelitaGrubego

skóra

owłosieniu ciała

nos

węch

śluz

kaszel,odmowa

smutek

smutny i bezwyrazu

biały

zepsuty,zastały

ostry

Woda

stare jin

zima

do dołu

noc

wiek starczy, śmierć

Nerek i PęcherzaMoczowego

kości i szpik

owłosieniu głowy

ucho

słuch, równowaga

mocz

dygotanie

lęk, obawa

wzdychający

czarny, granatowy

zgniły,rozkładający się

słony

28 Shiatsu

zawsze są obecne wszystkie równocześnie. Znajdują sięwszędzie, wszelkie zjawiska przyrody można przypo-rządkować któremuś z żywiołów lub też wyjaśnić jakowynik wzajemnego oddziaływania na siebie różnychżywiołów. Dotyczy to zarówno krajobrazów, jak i zwie-rząt, i roślin, stron świata, zmian klimatycznych, artyku-łów spożywczych itd.

W człowieku tych pięć żywiołów możemy rozumiećjako pięć różnych stron jego osobowości i ciała, jako pięćstanów i cech jego energii życiowej ki.

Już w najwcześniejszym stadium naszego rozwojuw łonie matki żywioły te stanowią przesłanki do two-rzenia się naszych narządów i części ciała. Także po na-rodzinach poszczególne żywioły odpowiadają za okre-ślone narządy i stany emocjonalne.

Zdrowi jesteśmy wówczas, gdy wszystkie żywioływ nas znajdują się w stanie harmonii i mogą bez prze-szkód podkreślać siebie nawzajem. Zaburzenia ich bez-ustannych przemian prowadzą do zatorów w przepły-wie energii w meridianach. W następstwie tego możedojść do utraty harmonii emocji, do zaburzeń funkcjo-nowania narządów i do choroby włącznie.

Na stronach 26 i 27 przedstawiono prostą tabelę,w której każdemu żywiołowi przyporządkowano kon-kretne zjawiska zachodzące w człowieku i w przyro-dzie.

Listę tę można odczytać także w ten sposób, żezjawiska umieszczone pionowo pod nazwą danego ży-wiołu są sobie pokrewne. I tak na przykład smutekprzyporządkowany Metalowi należy do płuc, serce i je-lito cienkie współpracują w obrębie żywiołu Ognia,oczy odzwierciedlają poprzez żywioł Drewna wątro-bę itd.


Nauka o pięciu żywiołach otwiera przed nami zupeł-nie nowe możliwości widzenia związków między na-szym ciałem a codziennością. Zupełnie inaczej spojrzy-my także na choroby. Z objawów schorzenia możemywyciągnąć wniosek co do „odpowiedzialnego" żywiołuoraz meridianów, które należy poddać zabiegom.

I tak na przykład przeziębienie (zapalenie dróg od-dechowych) będzie miało za przyczynę zastój w obrębieżywiołu Metalu, a dokładniej energii płuc w obrębie ży-wiołu Metalu. Żywioł wody to żywioł zimy i zimna. Do-legliwości występujące w zimie lub wywoływane albopotęgowane przez zimno są wyrazem zaburzenia prze-pływu energii w żywiole Wody. Niekontrolowany wy-buch złości powodowany jest żywiołem Drewna, a do-kładniej energią wątroby w żywiole Drewna.

W Shiatsu nauczycie się rozpoznawać, który żywiołszczególnie wymaga zabiegu. Pracując z odpowiednimimeridianami (patrz tabela) dochodzi się świadomie dojego zharmonizowania i wzmocnienia.

Meridiany

W rozdziale zatytułowanym „Co to jest Shiatsu?" powie-dziano już wyraźnie, że energia życiowa ki nie przemie-szcza się w naszym ciele chaotycznie, lecz krąży okreś-lonymi drogami, które noszą nazwę meridianów.Dwanaście głównych meridianów (ponadto są też tzw.meridiany nadzwyczajne oraz liczne meridiany pod-rzędne) stanowi niejako odcinki całościowego nurtuenergii życiowej.

Pięć żywiołów przejawia się także w meridianach,tzn. poszczególne meridiany wykazują własności dane-go żywiołu. W zaprezentowanej wcześniej tabeli widać,

30 Shiatsu

że każdemu żywiołowi przyporządkowane są zawszedwa meridiany - z wyjątkiem żywiołu Ognia, któremuprzypisane są cztery meridiany.

Większość meridianów nosi nazwy narządów nasze-go ciała. Wskazuje to na fakt, że w szczególnym stopniuodpowiadają one za działanie i zdrowie danego narzą-du. W rzeczywistości znaczenie meridianów wykraczadaleko ponad to. Obejmuje ono wiele innych fizycznychi duchowych aspektów naszego istnienia, odpowiedniodo funkcji żywiołu, do którego przynależą. Niektórez tych aspektów uwidoczniono w tabeli.

Dla przykładu niektóre spośród całego wachlarzafunkcji meridianu Serca:

Energia serca wraz z meridianem Osierdzia, do któ-rego przynależy żywioł Ognia, odpowiada za bicie ser-ca oraz za krążenie krwi. Kieruje też językiem oraz zdol-nością wysławiania się. Przyczynia się do harmonijnegowspółgrania energii wszystkich pozostałych meridia-nów, umożliwiając tym samym powstanie w nas harmo-nii i wewnętrznego spokoju. Wyrazem energii serca jestzarówno radość, jak i niemożność odczuwania radości.Zaburzenie tego meridianu w aspekcie żywiołu Ogniamoże wyrażać się (między innymi) wyraźnym zaczer-wienieniem twarzy albo też na odwrót: brakiem normal-nego, lekkiego zaróżowienia skóry.

Już przed tysiącami lat dokładnie opisano przebiegmeridianów. Łączą one ze sobą narządy wewnętrzne zapomocą mnóstwa „głębokich gałęzi". Na powierzchniciała tworzą gęstą sieć, której możemy dotykać dłońmi.

Tym samym znaleźliśmy się w samym środku tema-tyki Shiatsu. Tak się bowiem składa, że nurt ki w naszymciele ma pewną cudowną właściwość - reaguje na do-tyk.


Zwykłe, mimowolne dotknięcie powierzchni ciałanie tylko likwiduje zatory na powierzchni, ale oddziału-je także na strumień energii w głębi, harmonizując przy-należący do danego meridianu żywioł. W ten sposóbshiatsu dociera nawet w głąb naszego ciała, naszychemocji, naszej osoby.

Kultura szerokichramion i kultura hara 3Shiatsu ćwiczymy na macie rozłożonej na podłodze. Jeśliprzyjrzycie się tradycyjnemu (rozpowszechnionemutakże i dzisiaj) urządzeniu japońskiego mieszkania,stwierdzicie, że całe życie Japończyka odbywa sięznacznie bliżej ziemi niż u nas.

Stoły są na przykład niższe, krzesła są praktycznienieznane, posiłki spożywa się, klęcząc na macie. W ja-pońskiej kulturze pozostawanie w kontakcie z ziemiązawsze miało ogromne znaczenie. Znaczenie to słabniewprawdzie gwałtownie we współczesnej Japonii, co jed-nak w niczym nie osłabia wymowy tego stwierdzenia.

Życie przebiegające w bliskości ziemi pozwala bez-pośrednio doświadczyć siły ciężkości. W Shiatsu pracana macie jest warunkiem tego, by siła ciężkości, będącasiłą ziemi, mogła oddziaływać zamiast nas bez wysiłkuz naszej strony.

W dalekowschodnim widzeniu świata ziemia jesttym ośrodkiem, który zapewnia nam siłę, stałośći w sensie dosłownym grunt pod nogami. Za środek cia-ła uznaje się brzuch, zwany po japońsku hara. Silne haraw każdej epoce uznawano za warunek dobrego ducho-wego i fizycznego samopoczucia. Wystarczy spojrzeć na

34 Shiatsu

dowolny posążek Buddy: pełne spokoju, mocne haraprzedstawia się na nich w formie dużego brzucha.

Niewątpliwie słusznie można określić tradycyjnedalekowschodnie kultury mianem kultur hara - w tymsensie, że siła i wyrazistość hara miały ogromne znacze-nie, na przykład w wychowaniu czy w sztukach walki.

Jeśli chcielibyśmy dalej ciągnąć tę grę słów, należało-by określić naszą zachodnią kulturę mianem kulturyszerokich ramion. Wystarczy przejrzeć dowolny komiksczy czasopismo kulturystyczne, a od razu rzuci się namw oczy niekiedy groteskowo przesadzony - można bywręcz powiedzieć pchający się w oczy - męski ideał Za-chodu: najważniejsze są ramiona, bo zwały mięśni sy-gnalizują siłę, podczas gdy biodra i hara pozostają chło-pięce.

Nawet ktoś nie gustujący w komiksach i dystansują-cy się od kulturystyki musi przy uważniejszej obserwa-cji stwierdzić, że w sytuacji stresu czy lęku odruchowonapina mięśnie ramion. Wydaje się to wręcz kulturo-wym fenomenem świata zachodniego, że w momenciekażdego skupienia uwagi, każdego napięcia, odrucho-wo skupiamy się na okolicy ramion i karku i blokujemyprzepływ energii w tych regionach. Dla każdego jest ja-sne, że w ten sposób zaniedbujemy kontakt z własnymcentrum oraz z ziemią.

Absolutnie nie chcę przez to powiedzieć, że tradycyj-na kultura japońska jest z tego powodu lepsza od zacho-dniej. Chciałbym tylko zwrócić uwagę na różnice, którepozwolą zrozumieć, dlaczego Shiatsu wykonuje się w ta-ki właśnie, a nie inny sposób.

W Shiatsu pracujemy całym ciałem. Ramiona nie sąwówczas ważniejsze od stóp. Zamiast napinać ramionaw celu wywarcia nacisku, wystarczy pozwolić wykonać

Kultura szerokich ramion i kultura hara 35

to zadanie własnemu odprężonemu ciężarowi. A to naj-lepiej udaje się na ziemi.

Stopniowo coraz bardziej zaczniecie na nowo pozna-wać swoje ciało i odkryjecie, że możliwa jest praca zapomocą hara albo niejako „od strony" hara. Przekonaciesię, że wasze ruchy czerpią siłę z waszego centrum, bezpotrzeby nadwyrężania mięśni.

Praca „od strony" hara znaczy tyle co pozostawanieprzez cały czas odprężonym. Wyobraźcie sobie osiem-dziesięciokilowego mężczyznę, który przychodzi dowas na zabieg z powodu bólu kręgosłupa. W pierwszymmomencie możecie się poczuć zbyt słabi, by się tegopodjąć. W jaki sposób bowiem pokonać opór jego mię-śni? To proste - musicie pozostać rozluźnieni. Nie staraj-cie się niczego wymuszać, niech pracuje wasz własnyciężar. W ten sposób wasze Shiatsu przeniknie głęboko,bez potrzeby przełamywania mięśniowego pancerzapacjenta.

Oto podstawowe zasady:- pracować ciężarem własnego ciała- pozostać rozluźnionym i naturalnym- niczego nie wymuszać

Jeśli będziecie tego przestrzegać, stworzycie sobiedobre przesłanki do odkrycia własnego hara.

Kilkaelementarnych zasad

Zanim przystąpisz do shiatsu, powinieneś zapoznać sięz elementarnymi informacjami zawartymi na następ-nych stronicach.

Praca ciężarem własnego ciała

Ta ważna technika podstawowa stworzy ci możliwośćprzeprowadzenia shiatsu bez nadmiernego wysiłku. Za-sada polega na tym, że pozwalasz pracować sile ciąże-nia. Każdy nacisk, jaki stosujesz wobec ciała partnera, tonacisk twojego własnego ciężaru.

Aby dać ci wyobrażenie tego, co mam na myśli,przedstawię teraz proste ćwiczenie. Uklęknij na dywanielub kocu, podpierając się rękami. Trwaj przez chwilęw tej pozycji, starając się wyczuć własny ciężar w nogachi rękach. Uświadom sobie nacisk, jaki wywierasz rękamii nogami na podłoże. W pewnym sensie właśnie prze-prowadzasz Shiatsu, mianowicie Shiatsu z podłożem.

Teraz przenieś ciężar ciała najpierw na ręce, następ-nie bardziej na kolana. Na początek przenieś większyciężar na prawą rękę (uświadom sobie, jak odciąża sięlewa), a potem na lewą (tym razem odciążona zostaje rę-

4

38 Shiatsu

Praca

ciężarem

własnego

ciała

ka prawa). Przenieś też ciężar na kolana i obserwuj, jakzmniejsza się nacisk wywierany przez ręce. Za pomocątej prostej techniki przenoszenia ciężaru ciała możeszbez trudu i bardzo precyzyjnie regulować nacisk wy-wierany przez dłonie.

Shiatsu bardzo często przyrównywano do raczkowa-nia małego dziecka, którego naturalność i swobodęw wykorzystywaniu własnego ciała traktujemy jakowzór do naśladowania w naszej pracy. Skoro wcześniejopierałeś się na rękach i kolanach, zacznij się teraz poru-szać i raczkować po pokoju! Niech ruch, którym to ro-bisz, będzie lekki i płynny. Być może od czasów dzieciń-stwa nieco wyszedłeś z wprawy, warto jednak nauczyćsię tego ponownie, ponieważ w czasie shiatsu będzieszużywać swego ciała w taki sam sposób jak w czasie racz-kowania po podłodze.

Dwie dłonie

W Shiatsu pracuje się zawsze obiema dłońmi. Najczęściejjedna dłoń spoczywa w jednym miejscu (nazywa się ją„dłonią spoczywającą" lub „dłonią matką"), podczas

Kilka elementarnych zasad 39

gdy druga (zwana „wędrującą" lub „dłonią gońcem")jest „w drodze", a więc na przykład wędruje wzdłużmeridianu. Ważne jest, by nie zapominać, iż obydwiedłonie są jednakowo aktywne: „dłoń wędrująca" przezto, że wykonuje ruch, „dłoń spoczywająca" przez to, żestwarza dobry kontakt z podłożem i rejestruje najdrob-niejsze zmiany. Początkujący bezustannie będzie się ła-pał na tym, że jego świadomość skupia się wyłącznie napozornie bardziej aktywnej „dłoni wędrującej", zapomi-nając niejako o „dłoni spoczywającej". Pracując w tensposób tylko „jedną ręką", wyraźnie ograniczasz sobiemożliwość postrzegania. To zupełnie tak, jakbyś słuchałmuzyki tylko z jednego głośnika, chociaż dwa głośnikisprzętu stereo dają możliwość głębszego - właśnie ste-reofonicznego - odbioru dźwięku.

Świadome współgranie obydwu dłoni umożliwiapowstanie w ciele partnera energetycznego połączeniamiędzy obydwoma miejscami, których dotykasz. Dziejesię to całkowicie samo z siebie. Poza własną otwartościąniczego nie musisz wnosić.

Tak na marginesie: twoja własna energia zupełnie niebierze udziału w tym, co się dzieje. Oddziałuje raczej ja-ko katalizator, tzn. umożliwia twój ruch, sama jednaknie podlega w tym czasie zmianom.

Dobra postawa

Twoja własna postawa ma dla shiatsu ogromne znacze-nie. Uwidacznia ona, jak daleko zaszedłeś w sztuce pra-cy „od strony" hora. Nauczenie się tej właściwej postawywymaga osobistego poprowadzenia przez nauczycielana kursie shiatsu. Tutaj dajemy ci jedynie kilka podsta-wowych wskazówek:

40 Shiatsu

Zwracaj uwagę na to, by przyjmować możliwie naj-zwyklejszą i oczywistą postawę. Postaraj się właściwiezrozumieć tę wskazówkę: nie chodzi o jakąś tam wy-godną dla ciebie postawę, ponieważ wygodny nie za-wsze oznacza zwyczajny i oczywisty. Często zwyczajnapostawa jest z początku niewygodna i dopiero w miaręćwiczeń odkrywamy jej lekkość.

Ważne jest także proste trzymanie pleców, ale takie,by nie były one spięte i zesztywniałe. W ten sposób niebędziesz uciskać brzucha i pozwoli ci to swobodnie od-dychać. Jeśli odczuwasz shiatsu jako męczące, koniecz-nie zmień postawę! Najczęściej rozwiązuje to problem.

Zwracaj uwagę na to, co powyżej, ale nie stawiaj so-bie zbyt wysokich wymagań. Dobrą postawę odkryjeszi pojmiesz jej znaczenie krok po kroku, kiedy świadomiebędziesz uprawiać shiatsu.

Tajemnica tsubo

Jeśli spojrzymy do atlasu akupunktury, możemy od-nieść wrażenie, że punkt akupunkturowy czy akupresu-rowy (tsubo) to malutki punkcik na powierzchni ciała.Praktyka Shiatsu pokazuje jednak, że tsubo to nie sąpunkciki wielkości główki od szpilki, lecz trójwymiaro-we twory o najrozmaitszej wielkości. Znajdują się onenie tylko w zdefiniowanych przez podręczniki miej-scach, lecz mogą leżeć w dowolnym miejscu meridia-nów, a nawet poza nimi. W zasadzie każdy punkt na cie-le może stać się tsubo.

Na powierzchni skóry punkty takie mogą mieć wiel-kość jednego grosza, ale także pięciozłotówki. Zawszemają one swoje centrum, czyli miejsce najintensywniejwyczuwalne przez osobę wykonującą shiatsu. To cen-


trum znajduje się nie na powierzchni, lecz na pew-nej głębokości, różnej dla każdego punktu. Zaa-wansowana sztuka shiatsu polega na tym, by każ-dego z miejsc dotykać na właściwej dla niegogłębokości.

Tsubo porównuje się niekiedy do naczy-nia, przy czym w obrazie tym jego energe-tyczne centrum znajduje się nadnie naczynia. Ważne jest, by niedotykać go agresywnie. Spowodo-wałoby to fizyczną i psychiczną obronęze strony pacjenta: naczynie zamknęło-by się.

Zanim dotrzesz do centrum tsubo, prze-wędrujesz niezliczone warstwy danegopunktu ciała. Każdą z tych warstw odczuwa się niecoinaczej i w każdej z nich twój dotyk wywołuje różnedziałanie. Zagłębiając się w tsubo, jako początkujący sta-raj się nauczyć rozróżniać co najmniej pięć z tych warstw.

Dla początkującego najczęściej nie jest łatwo stwier-dzić, kiedy dotarł do centrum tsubo. Zasadniczo możnapowiedzieć, że twój dotyk byłby niezadowalający, gdy-byś nie dotarł do tego punktu. Z drugiej strony, wycho-dząc poza ten punkt, w y m u s z a ł b y ś coś.

Wraz z nabieraniem praktyki w Shiatsu doświad-czysz zjawiska, że w punkcie tym spotyka się siła twoje-go nacisku z siłą twojego partnera. To zupełnie tak - je-śli sięgnąć po kolejne porównanie - jak w sytuacji, gdyzbliżasz palec do powierzchni wody w miseczce:z chwilą osiągnięcia odpowiedniej odległości, tuż przeddotknięciem wody, jej powierzchnia wychodzi ci na-przeciw i łączy się z opuszką palca. Twój partner pójdziedobrowolnie z tobą, nie musisz się wysilać.

42 Shiatsu

Powierzchnia wody

wychodzi naprzeciw

opuszki palca

i łączy się z nią.

Często dotknięcie na właściwej głębokości jest dlapartnera bolesne. Ten ból, wyraz zatoru energetycznegow punkcie, jest niemal zawsze do wytrzymania. Inaczejma się sprawa z bólem, który powstaje, kiedy coś wy-muszasz i próbujesz przeniknąć jeszcze głębiej do tsubo.Taki ból jest trudny do wytrzymania, twój partner bę-dzie stawiał opór, napinając się. Zabieg straci wówczasna skuteczności.

Kiedy dotrzesz do centrum tsubo, pozostań tamprzez moment. Nie da się powiedzieć, jak długo to matrwać, ponieważ każdy z punktów ma inne „zapotrze-bowanie". Wyczucie go wymaga już pewnego doświad-czenia. Dla początkujących 2-3 sekundy to odpowiedniczas.

Pod pewnymi względami pozostawanie w centrumtsubo to najważniejszy moment shiatsu. Nawet jako po-czątkujący zawsze ze zdumieniem zauważysz, że kiedydotykasz punktu i w nim pozostajesz, coś się tam zmie-nia. W punkcie takim otwiera się przepływ energii. Towarunek, aby shiatsu spowodowało u twojego partneracoś więcej niż tylko wrażenie przyjemnego nacisku.


Wraz ze wzrostem doświadczenia zaczniesz poznawaćrozmaite stopnie tego otwarcia i wreszcie nauczysz sięodczuwać najsubtelniejsze zmiany.

Właściwy sposób używania kciuka

Dla wielu kciuk jest wręcz symbolem shiatsu. Z Japonii,gdzie znacznie częściej niż u nas podkreśla się wypo-wiedzi wyrazistą gestykulacją, otrzymałem informację,że niekiedy ludzie, wypowiadając słowo shiatsu akcen-tują je, trzymając przed sobą obydwa kciuki skierowanedo góry.

W rzeczywistości shiatsu można wykonywać na wie-le różnych sposobów. Jako osoba początkująca będzieszpracować najpierw głównie dłonią (czy dokładniej: kłę-bem dłoni) - i musisz dobrze oswoić się z przełożeniemswego ciężaru na tę część dłoni, zanim przejdziesz doShiatsu za pomocą kciuka. Osoby zaawansowane częstoużywają też ponadto łokcia, kolan, a nawet stóp. Jak wi-dać, nasze kciuki to po prostu jedno z wielu możliwychnarzędzi. Zastosowanie kciuka trzeba wyćwiczyć. Pra-cuj rozluźnioną dłonią. Unikaj wwiercania się czubkiemkciuka. Ten nacisk wychodziłby z barku i sprawiałbytylko ból, nie dając żadnego efektu. Rozluźnij sięi przyłóż swój ciężar na powierzchnię opu-szki kciuka.

Kiedy zaczniesz używać kciuka w tensposób, może się okazać, że po kilkudniach poczujesz w nim ból. Jest to zu-pełnie naturalne, ponieważ nor-malnie twoje kciuki nie musząutrzymywać takiego ciężaru.Musisz dać im czas, żeby do tego

Prawidłowe

użycie

kciuka

44 Shiatsu

przywykły. Kiedy ból będzie zbyt intensywny, należyzrezygnować na kilka dni, a nawet tygodni, ze stosowa-nia kciuka i ograniczyć się do kłębu dłoni. Potem znowubędzie można do tego wrócić.

Na zakończenie tego rozdziału chciałbym raz jeszczepodkreślić, że nie da się nauczyć shiatsu z książek. Bądźcierpliwy wobec siebie! Nie oczekuj, że opanujesz wszy-stko po jednym przeczytaniu. Jeśli bowiem chodzio techniki podstawowe, to otwierają one przed namiswoje subtelności dopiero dzięki wytrwałym ćwicze-niom.

Sztuką jestpozostać ze sobą 5Jednym z najczęstszych nieporozmień na temat shiatsujest to, iż rzekomo trzeba w nim dużo odczuwać i odbie-rać. Ponieważ to nieporozumienie jest zarazem częstąprzyczyną niedobrego shiatsu, chciałbym tutaj podkre-ślić, że:

Shiatsu nie ma nic wspólnego z p r z y m u s e modczuwania.

Jeśli chcemy coś odczuć, to zaczynamy tego szukać.Szukając zaś, zamykamy w sobie pory odczuwania.Ktoś, kto czegoś szuka, ma jakieś wyobrażenie tego, cze-go szuka (nawet jeśli bardzo niesprecyzowane). Niemożna go już zaskoczyć.

Shiatsu natomiast znaczy być zaskoczonym, znaczyodkrywać coś zupełnie nowego. Znaczy przeżywać to,co staje się naszym udziałem, kiedy jesteśmy sami ze so-bą, a pomimo to z drugą osobą. To, co wówczas powsta-je, jest zawsze zaskakujące, ponieważ nigdy wcześniejtego nie znaliśmy. Jeśli chcemy coś odczuwać, zamyka-my się na to przeżycie.

Równie częstym i równie szkodliwym nieporozu-mieniem na temat shiatsu jest twierdzenie, że musimycoś zrobić dla człowieka, który do nas przychodzi. Na

46 Shiatsu

przykład dać mu silę (naszą własną), żeby mu się polep-szyło, albo pomóc mu stanąć znowu na nogi.

Prawda jest natomiast taka, że my w ogóle nie może-my pomóc pacjentowi, ponieważ tylko on sam może so-bie pomóc. Wszystko, co osiągamy w trakcie zabiegu, toprzypomnienie o czymś jemu i jego ciału. Może o tym,że są jakieś inne wzorce życia, emocji i ciała niż te,których tak kurczowo się trzyma. Dzieje się tak dziękinaszej obecności i pełnej zaufania pracy. Jesteśmy nieja-ko katalizatorami, które same nie wchodzą w reakcję.My zostajemy ze sobą!

A więc wykonując shiatsu, nie nadwyrężaj siebie. Niepoświęcaj się i nie zadawaj sobie zbyt wiele trudu, zwła-szcza tego straszliwego trudu, by dobrze wykonać shiat-su! Najlepiej, jak sobie po prostu usiądziesz i będzieszsię napawać chwilą. Po takim relaksie na pewno uda cisię pozostać otwartym na to, co będzie chciał ci opowie-dzieć pacjent.

Większości tych, którzy zaczynają uprawiać shiatsu,nie jest łatwo tak po prostu być. Jakże frustrującym do-świaczeniem bywa próba zmuszenia się do osiągnięcianaturalnego i odprężonego stanu. A przecież nie jest tow ogóle potrzebne. Samo praktykowanie shiatsu wzmac-nia w nas ten stan. Kiedy poznawałem shiatsu, zbierałempierwsze doświadczenia, wykonując wieczorami zabie-gi na przyjaciołach, będąc sam po wyczerpującym dniupracy. Wtedy przekonałem się do shiatsu, ponieważ czu-łem się na koniec tak cudownie odprężony, wewnętrz-nie spokojny i w pełnej równowadze. '

Później dowiedziałem się, że bardzo dobrze jestprzed samym shiatsu albo w ogóle w ciągu dnia wyko-nać ćwiczenia, które wspomagają gotowość wejściaw taki stan.

Sztuką jest pozostać ze sobą 47

Jest wiele możliwości, by to osiągnąć, na przykładćwiczenia z ciałem, takie jak ćwiczenia na meridianachopisane na końcu tej książki. Jeśli ktoś będzie szukał da-lej, bardzo szybko dotrze do jogi, medytacji, tai chi, chigong i innych.

Chciałbym teraz przedstawić kilka prostych medyta-cji oddechowych, dających się wykonać bez większychprzygotowań. Jest rzeczą oczywistą, że nie można tegotraktować jako ogólnego wprowadzenia do praktykimedytacyjnej. Są to najzwyklejsze ćwiczenia, wspoma-gające „bycie z sobą samym" oraz żywe połączenie na-szego hara z naszymi dłońmi.

Stwórz spokojną i przyjemną atmosferę w pokoju.Usiądź na piętach albo ze skrzyżowanymi nogami natwardej poduszce albo złożonym kocu. Lepiej weź napoczątek o jedną poduszkę czy koc więcej, ponieważ je-

' śli siedzisko będzie za niskie, mogą cię rozboleć plecy.Oczywiście możesz też usiąść w pozycji lotosu, jeśli jużpotrafisz.

Usiądź z wyprostowanymi, ale jednak nie usztyw-nionymi plecami. Rozluźnij ramiona i ręce, miednicęi nogi i przyglądaj się swojemu oddychaniu, obserwuj,jak naturalnie i zwyczajnie się odbywa. Pozostań w tejpozycji przez jakiś czas.

ĆWICZENIE 1

Dłonie spoczywają luźno na udach. Oddychaj powolii lekko przez nos. Wraz z wdechem energia oddechuwpływa do twojego centrum, do hara. Tylko się temuprzyglądaj. Nie zmuszaj się do kierowania tam odde-chu, ponieważ byłoby to bezcelowe, a nawet szkodliwe.

48 Shiatsu

Proste

medytacje

oddechowe

wspomagają

umiejętność

bycia

ze sobą.

Potem wstrzymaj oddech i jednocześnie staraj sięumieścić swoją uwagę w centrum hara, tuż poniżej pęp-ka. Wreszcie zrób wydech. Zrób to przez lekko otwarteusta, jeszcze wolniej i jeszcze lżej niż w czasie wdechu.

Przy wdechu licz wolno do 5, oddech wstrzymaj teżna 5 taktów. Wydech odbywa się na 10 taktów, a więczdecydowanie wolniej. Wykonaj to ćwiczenie oddecho-we 10 razy. Następnie pozostań jeszcze w tej sameji po-zycji przez jakiś czas, oddychając normalnie.

Sztuką jest pozostać ze sobą 49

ĆWICZENIE 2

Jest to uzupełnienie poprzedniego ćwiczenia. Oddychajtak jak wtedy, wstrzymując oddech, a potem wydycha-jąc powietrze. Teraz, w momencie wstrzymania odde-chu poczuj, jak z każdym wdechem w twoim hara zbie-ra się siła. Zaobserwuj, jak ta siła w momencie wydechupodchodzi w górę, rozlewa się na twoje serce i ramiona,stamtąd na ręce, aż w końcu dochodzi do dłoni.

Wykonaj to ćwiczenie oddechowe 20 razy. Zaobser-wuj, jak w jego trakcie rozluźniasz się wewnętrznie i jakodprężają się twoje dłonie. Na koniec twoja uwaga bę-dzie spoczywać w twoim hara i w twoich dłoniach. Od-czujesz połączenie, jakie istnieje między tymi trzemabiegunami twojego ciała. Pozostań w tej pozycji na kilkawdechów i wydechów - albo tak długo, jak masz na toochotę.

ĆWICZENIE 3

Usiądź w takiej samej pozycji jak podczas dwóch po-przednich ćwiczeń, oddychaj lekko i spokojnie. Zacznijodliczać w myśli od 10 do 1. Niech z każdym z dziesię-ciu kroków otoczenie coraz bardziej oddala się od two-jej świadomości. Jednocześnie niech twoja uwaga opu-szcza się do centrum twojej siły, hara, tak abyś po dojściudo końca odliczania był już całkowicie ze sobą. Pozostańw tym stanie przez jakiś czas.

Zaobserwuj teraz, jak twoja uwaga z każdym odde-chem rozprzestrzenia się po hara, by wkrótce wypełnićje całkowicie, rozprzestrzeniać się dalej, aż do wypeł-nienia klatki piersiowej, i dalej do głowy i karku, rąk

50 Shiatsu

i nóg. Przez cały ten czas niech twoja uwaga pozostajew hara.

Wreszcie całe twoje ciało będzie wypełnione. Jesteśobudzony, odprężony, masz bystry umysł, czujesz każdyzakątek ciała. Jesteś świadomy nawet jego powierzchnii swoim obudzonym i odprężonym ciałem odbieraszwszystko, co je otacza.

Pozostań przez jakiś czas w tej pozycji i napawaj siętakim stanem.

Twoja pierwsza lekcja- shiatsu w pozycjina brzuchu

Shiatsu można wykonywać na osobie, która leży lub sie-dzi. Niniejsza książka ogranicza się do przedstawieniatechnik stosowanych na osobach leżących. Techniki sie-dzące z powodzeniem opanujesz na kursie shiatsu.

Shiatsu na leżąco można wykonywać w trzech zasa-dniczych pozycjach, mianowcie w pozycji na brzuchu,w pozycji na plecach i w pozycji na boku. W następnychtrzech rozdziałach przedstawię podstawowe technikidla tych pozycji. Za ich pomocą można wykonywać bar-dzo dobre i przyjemne shiatsu. Kiedy już nabierzesz tro-chę doświadczenia, przejdziemy do meridianów i spe-cjalnych stosowanych do nich technik, które zostanąomówione w rozdziale „12 meridianów i 2 kanały".

Pozycja na brzuchu to najkorzystniejsza pozycja za-biegowa dla kogoś, kto po raz pierwszy poddaje sięshiatsu. Jak już wiesz, plecy to strona jang naszego ciała,to znaczy strona ochronna i broniąca. Tak więc osobaprzychodząca na shiatsu zyskuje czas, by nabrać zaufa-nia i otworzyć się.

Niektórym ludziom sztywnieją mięśnie karku, kiedyleżą na brzuchu z głową obróconą w bok. W takiej sytu-acji często pomagają poduszki podkładane pod ramio-

6

52 Shiatsu

na, ponieważ odciążają szyję. Jeśli to nie wystarczy, trze-ba zrezygnować na jakiś czas z pozycji na brzuchu, doczasu, aż po jednym lub kilku zabiegach shiatsu okolicakarku stanie się bardziej giętka i bardziej otwarta.

Innych z kolei bolą w tej pozycji kolana. W takimprzypadku należy podłożyć pod stawy skokowe zrolo-wany koc, co odciąża zarówno kolana, jak i okolicę lę-dźwiową.

Shiatsu pleców

Twój pacjent leży na brzuchu obok ciebie. Jedną dłońkładziesz na jego miednicy - na środku kości krzyżowej- drugą na klatce piersiowej, tam gdzie wypukłość ple-ców jest najbardziej wyczuwalna. Wesprzyj się na dło-niach, tak jak nauczyłeś się wcześniej przy „pozycjiczworonoga" (patrz str. 38 w części „Praca ciężaremwłasnego ciała" z rozdziału „Kilka elementarnych za-sad"). Zwróć uwagę, żeby twoje kolana nie były przysu-nięte za blisko pacjenta, ponieważ uniemożliwiałoby cito uzyskanie prawdziwie odprężonego oddziaływaniaciężaru twojego ciała na dłonie i kolana.

Wielu początkujących boi się, że ich ciężar może spo-wodować u pacjenta jakąś kontuzję. W rzeczywistościnatomiast nacisk taki działa odciążająco, przy założeniu,że wywierająca go osoba sama jest odprężona i nie wy-sila się. Oczywiście nie należy stosować tej techniki przyświeżych urazach kręgosłupa albo jeśli pacjent cierpi nazwiększoną łamliwość kości (osteoporoza).

Zaktywizuj tę technikę, lekko rozsuwając dłonie bezzmniejszania nacisku. Rozciąganie, którego w ten spo-sób dokonujesz, działa niezwykle dobroczynnie. Bezobawy możesz pozostać przez jakiś czas w tej pozycji.

Shiatsu w pozycji na brzuchu 53

Przeprowadzając zabieg w okolicy pleców, pozwól, by ciężar twojego ciała wykonywał całą

pracę za ciebie.

Na zakończenie wykonaj to samo po przekątnej,przesuwając nieco bardziej w bok dłoń spoczywającą naplecach (tak żeby była nieco poniżej łopatki i między ło-patkami, a nie na łopatce), dłoń zaś spoczywającą namiednicy lekko w kierunku przeciwnym. Wykonaj roz-ciąganie także po drugiej przekątnej.

Przy następnej technice, którą chcę teraz opisać,niech jedna dłoń leży na kości krzyżowej jako „dłoń spo-czywająca", kłębem drugiej natomiast przewędrujz góry na dół wzdłuż mięśnia wielkiego grzbietu tużprzy kręgosłupie. Przeprowadź to najpierw po jednej,potem po drugiej stronie kręgosłupa.

54 Shiatsu

Kłębem „dłoni wędrującej" przewędruj w dół wzdłuż mięśnia wielkiego grzbietu po obu

stronach kręgosłupa.

Przypomnij sobie o chodzeniu na czworaka i wyko-rzystaj w ten właśnie sposób własny ciężar! Tylko w oko-licy lędźwiowej bądź nieco bardziej powściągliwy, po-nieważ ten obszar jest bardzo podatny na kontuzje.

Jeszcze raz użyj swojego ciężaru, zwracając uwagę,aby nie wywierać nacisku z barku. Mój nauczycielzwykł mawiać: „Podstawowa zasada shiatsu brzmi: nienaciskać!".

Jeśli uprawiasz shiatsu już od jakiegoś czasu i zdąży-łeś zebrać pewne doświadczenia w pracy kłębem dłoni,możesz spróbować zabiegu na plecach za pomocą kciu-ka. Tak jak poprzednio „dłoń spoczywająca" leży na ko-ści krzyżowej pacjenta, „dłonią wędrującą" podążaszwzdłuż mięśnia wielkiego grzbietu, tyle że tym razemrobisz to kciukiem. Pracuj odprężony - rozluźnij ramio-na i zaufaj swemu ciężarowi. Myśl o najróżniejszych

Shiatsu w pozycji na brzuchu 55

warstwach, przez które przenikasz, zanim osiągnieszdno tsubo.

Niekiedy te grupy mięśni po lewej i prawej stroniekręgosłupa są tak zesztywniałe, że kciuk może się ześli-zgiwać na prawą i lewą stronę. Przenieś wówczas poprostu część ciężaru ciała z powrotem na kolana. Kciukwywiera wtedy mniejszy nacisk i możesz ostrożniejprzenikać w głąb tsubo.

Shiatsu nóg i stóp

Aby wykonać shiatsu na nogach, uklęknij obok nogi, naktórej masz przeprowadzić zabieg. Twoja „dłoń spoczy-wająca" leży znowu na kości krzyżowej, natomiast dru-ga przesuwa się początkowo kłębem, później także kciu-kiem, w dół tylnej powierzchni nogi.

Okolicę podkolanową na razie omiń - albo wywierajtam bardzo lekki nacisk, ponieważ te proste techniki

Zabieg

na nodze

w pozycji

na brzuchu

56 Shiatsu

mogłyby wywołać ból. Łydki są przeważnie dość wraż-liwe na nacisk, dlatego i w tych rejonach powinieneśpracować mniejszym ciężarem.

Do zabiegu na stopach usiądź na piętach od stronystóp pacjenta, tak aby jego stopa mogła leżeć na twoichkolanach tuż przy hara. Grzbiet stopy i staw skokowy le-żą spokojnie i pewnie w „dłoni spoczywającej". Kciu-kiem drugiej dłoni wykonujesz zabieg wzdłuż czterechhipotetycznych linii biegnących od pięty ku palcomstóp. Jeśli uprawiasz shiatsu już od pewnego czasu, samz siebie rozszerzysz ten podstawowy wzorzec zabieguna stopie.

Zabieg

na stopie

Wykonaj identyczne zabiegi także na drugiej nodzei drugiej stopie pacjenta.

Shiatsuw pozycji na plecach 7Pozyqa na plecach wydaje się być najprostszą z trzechpozycji zabiegowych. Rzeczywiście narzuca się wręcz sa-ma z siebie i ma wiele plusów. Ale trzeba uważać! Przed-nia strona ciała to strona jin, a więc ta najbardziej podat-na na zranienie. W tej pozycji jest całkowicie odsłoniętai niczym nie chroniona. Zwłaszcza hara (japońskie słowookreślające brzuch, który w dalekowschodnim myśleniukryje w sobie centrum człowieka - patrz rozdział "Kultu-ra ramion i kultura hara") jest bardzo wrażliwe, nawet je-śli niekiedy nie zdajemy sobie z tego sprawy.

Podkładając poduszkę pod głowę lub zwinięty koc pod kolana, można w razie potrzeby

odciążyć okolicę lędźwiową.

58 Shiatsu

Może się zdarzyć, że w czasie głęboko sięgającegozabiegu shiatsu dana osoba może się czuć w pozycji naplecach zbyt odsłonięta i nie dopuści do siebie działaniashiatsu. Dlatego pierwsze zabiegi często rozpoczynamod pozycji na brzuchu.

Leżąc płasko na plecach wiele osób miewa bóle kar-ku, krzyża i kolan. W tym wypadku pomóc może naprzykład poduszka pod głową (odciąża okolicę karkui lędźwi) albo zwinięty koc podłożony pod kolana (po-maga rozluźnić okolicę kolan i lędźwi). Można też po-prosić pacjenta, by na początek oparł stopy na podłożu,zginając kolana. Jeśli ktoś nawet wówczas nie jest w sta-nie leżeć na plecach, wykonuję zabieg w pozycji nabrzuchu lub na boku.

Shiatsu okolicy hara

Rozpocznij zabieg u pacjenta leżącego na plecach, stwa-rzając kontakt z jego hara. W tym celu usiądź na piętach

Niech

twoje dłonie

spoczną

luźno

na hara

pacjenta.

Shiatsu w pozycji na plecach 59

tuż obok leżącego, twoja miednica znajduje się na wyso-kości miednicy pacjenta. Siedź prosto (bez usztywnianiaciała) i pochyl się bardzo lekko, ruchem wychodzącymz miednicy, w stronę hara pacjenta. Łagodnie połóż dło-nie na jego brzuchu i pozwól, żeby spoczywały tam przyrozluźnionych ramionach.

Napawaj się spokojem, który może powstać wskutektego emanującego ufnością dotknięcia niezwykle wraż-liwego miejsca ciała.

Zatoczyć krągJedną dłoń połóż na hara jako „dłoń spoczywającą". Dru-gą z uwagą badaj hara, zagłębiając w tym miejscu czubkipalców. Unikaj wwiercania się. Nie chodzi o to, by do-trzeć jak najgłębiej. Pozostań rozluźniony i pozwól, aby

Swobodnie

zagłębiając

się

w kolejnych

miejscach,

dłoń zatacza

krąg wokół

tera.

60 Shiatsu

całą pracę wykonał ciężar twojego odprężonego ramie-nia i dłoni. I w tym przypadku pracuj obiema rękami, toznaczy twoja uwaga powinna być skupiona w obydwudłoniach, tak żeby komunikowały się one ze sobą.

Dłoń zagłębiająca się w hara opisuje krąg na skrajuhara, dotykając miejsca po miejscu. W odpowiednimmomencie zmień „dłoń spoczywającą" w „dłoń wędru-jącą", ponieważ inaczej się skrzyżują... Zatocz następniedrugi, mniejszy krąg, przebiegający bliżej pępka.

Ścieśnianie hara

Niech kłęby dłoni zagłębią się po bokach hara, tuż przyjego skraju. Wykonuj tę technikę ciężarem własnego cia-ła, niemniej jednak bez naprężania ramion.

Wyobraź sobie, że kłęby dłoni mają się ze sobą spo-tkać w głębi hara. W ten sposób wzmocnisz siłę i koncen-

Twoje dłonie

ścieśniają

hara.


trację hara. Wykonaj podobne ruchy także po obydwuprzekątnych.

Przesuwanie haraW celu wykonania tej techniki usiądź na piętach z sze-roko rozchylonymi udami, tuż przy pacjencie, na wyso-kości jego brzucha. Połóż dłonie jedna na drugiej i prze-suń hara. Odsuwaj je kłębem dłoni od siebie, następnieprzyciągaj lekko zgiętymi palcami z powrotem.

Najpierw wykonaj tę technikę na wysokości pępka,następnie w górnej i dolnej części hara. Unikaj naciska-nia z góry na brzuch, a tylko przesuwaj hara tam i z po-wrotem.

Twoje dłonie

przesuwają

hara.

62 Shiatsu

Pracuj uważnie i z uczuciem. Pozwól, aby pacjentcałkowicie rozluźnił to miejsce. Na pewno wyczujesztwarde miejsca, które będą sprawiały wrażenie, jakbychciały cię odepchnąć, oraz miękkie, w które będziesz„wpadać". Badaj te obszary i traktuj je odmiennie.

Trzymanie hara w dłoniachNa zakończenie połóż jedną dłoń miękko i płasko na ha-ra. Drugą wsuń na wysokości lędźwi pod plecy pacjen-ta - a więc pod hara. Kiedy posiedzisz przez chwilę w tejpozycji, poczujesz, jak wytwarza się połączenie międzyobiema dłońmi. Tworzy to pole siły, w którym znajdziesię hara pacjenta.

I znów napawaj się głębokim spokojem, jaki powsta-nie w tobie i w pacjencie wskutek takiego dotyku.

Zabiegi na klatce piersiowej

Połóż jedną dłoń na hara pacjenta jako „dłoń spoczywa-jącą". Drugą dłonią przesuwaj wzdłuż linii środkowejklatki piersiowej w górę aż do górnej jednej trzeciej mo-stka. Możesz pozostać w siadzie na piętach, ponieważokolica ta jest dość wrażliwa i nie musisz używać zbytwielkiego ciężaru.

Następnie pracujesz bokami dłoni - albo kciukiem -wykonując zabieg na całej klatce piersiowej. Najpierwsuniesz skrajem linii mostka aż do łuku żeber, następniewzdłuż pionowych linii przebiegających przez brodaw-ki piersiowe. Oczywiście same brodawki piersiowe,a u kobiet piersi, omijamy. Na zakończenie można wy-konać też zabieg kłębem dłoni po bokach klatki piersio-wej. Taki zabieg może mieć niezwykle uwalniające dzia-łanie.


Kłąb dłoni

przesuwa się

w górę

wzdłuż linii

środkowej

klatki

piersiowej.

Na górnej jednej trzeciej klatki piersiowej łatwiej pra-cować od strony głowy. W tym celu usiądź przy pacjen-cie tak, aby twoje kolana i uda prawie dotykały jego gło-wy. Pochylając się, pracujesz własnym ciężarem,przesuwając kłębami dłoni - lub kciukami obydwu rąk- od obojczyków w dół, mniej więcej do wysokości bro-dawek sutkowych. Tutaj też trzymaj się linii, które prze-chodzą po obu stronach mostka przez brodawki piersio-we i obok nich.

Rotacja rękiStawy to takie okolice naszego ciała, w których szcze-gólnie objawia się nasza skłonność do napinania sięi tym samym zaburzania przepływu energii w meridia-nach. Dlatego też, zanim przystąpisz do zabiegów na rę-kach, należy ułatwić przepływ energii w stawie barko-wym poprzez rotację ręki.

64 Shiatsu

W tym celu uklęknij przy pacjencie na jednym kolanie.Jedną dłoń połóż jako „dłoń spoczywającą" na barku pa-cjenta. Daje ona poczucie bezpieczeństwa i pozwala za-dbać o to, by obrót odbywał się rzeczywiście w stawiebarkowym, a nie dotyczył całej górnej połowy ciała. Dru-gą dłonią ujmij pacjenta za nadgarstek i kolistym ruchemobróć jego rękę w stawie barkowym, prowadząc przedra-mię tuż przy jego głowie do pionu, a następnie w bok odciała z powrotem do pozycji wyjściowej za głową.

Wykonaj ten ruch raz lub kilka razy. Zwróć uwagę,aby wykorzystać pełną ruchomość stawu barkowego,bez przekraczania jej granicy, bo mogłoby to doprowa-

Rotacja ręki


dzić do usztywnienia mięśni. Niech ruch ten wychodziz twojego hara. Twoje barki pozostają rozluźnione, w ro-tacji bierze natomiast udział całe ciało.

Zabieg na rękach

Wychodząc z ostatniej rotacji, ułóż rękę pacjenta pod ką-tem mniej więcej 90 stopni do ciała, tak aby wewnętrznastrona dłoni była zwrócona ku górze. Podczas gdy „dłońspoczywająca" wyraźnym, jakkolwiek nie za dużymciężarem leży na barku, „dłoń wędrująca" przesuwa sięw dół po wewnętrznej stronie ręki od ramienia aż donadgarstka. Pracuj początkowo kłębem dłoni, później,wraz ze wzrostem doświadczenia, także kciukiem. Uni-kaj wywierania nacisku z barku. Niech pracuje rozlu-źniony ciężar twojego ciała (patrz rys. na str. 38).

Shiatsu dłoni

Na początek ujmij pewnie dłoń pacjenta. Energicznie,ale zarazem miękko obracając i wyginając ją na różnestrony, wybadaj jej budowę, ruchomość oraz sztywne,twarde rejony. Zwracaj uwagę na swoje ramiona! Pracu-jąc na małych obszarach, takich jak na przykład dłonie,mamy szczególnie silną skłonność do napinania ramioni zapominania o naszym centrum. Na początku najlepiejbędzie, jeśli usiądziesz na piętach, a dłoń, na której maszpracować, położysz na podłożu między swymi udami.W ten sposób będziesz mógł oddziaływać własnym cię-żarem.

Następnie zacznij pracować kciukami na wierzchudłoni. Uciskaj wówczas liczne punkty między kośćmiśródręcza, idąc od nadgarstka w stronę stawów palców.

66 Shiatsu

Zabieg na

grzbiecie

dłoni

Obróć dłoń pacjenta - a wraz z nią całą rękę - w tensposób, aby widzieć wewnętrzną powierzchnię dłoni.Małe palce swoich dłoni wsuń między kciuk i palecwskazujący oraz między mały i serdeczny palec dłonipacjenta. Pozostałe palce spoczywają na wierzchu dłonipacjenta. W ten sposób lekkim ruchem będziesz mógłrozprostować dłoń. Jest to najczęściej bardzo przyjemne.Podobnie jak to było w przypadku wierzchu dłoni, uci-skaj dłoń wzdłuż czterech lini biegnących od nadgarst-ka w stronę poszczególnych palców.


Zabieg na

wnętrzu

dłoni

Na koniec wymasuj każdy palec z osobna, poczyna-jąc od podstawy aż po sam koniuszek. Jest to niezwyklerozluźniająca technika, ponieważ w ten sposób popra-wiamy przepływ energii przez meridiany biegnącewzdłuż palców.

Oczywiście istnieje jeszcze mnóstwo innych technikpracy na dłoniach. Najpierw jednak zbierz doświadcze-nia dotyczące zaprezentowanych tutaj możliwości.Później sam odkryjesz inne drogi.

68 Shiatsu

Shiatsu karku i twarzy

Shiatsu karku bardzo trudno przedstawić w podręczni-ku w dostatecznie poglądowy sposób. Aby się go nau-czyć, potrzeba indywidualnego nauczyciela i dużejpraktyki (co oczywiście odnosi się generalnie do całegoshiatsu). Dlatego zrezygnuję z opisu tych technik i za-miast tego zapraszam do odbycia kursu shiatsu.

Chętnie jednak udzielę teraz kilku wskazówek do-tyczących shiatsu twarzy.

Usiądź na piętach za głową pacjenta, bardzo bli-sko, tak aby jego głowa znajdowała się między twoimiudami.

Na początek połóż dłonie na ramionach pacjenta,aby nawiązać kontakt i stworzyć nastrój wzajemnegozaufania. Następnie ujmij w dłonie głowę pacjentai miękko i regularnie zacznij gładzić jego kark na prze-mian to jedną, to drugą dłonią, poczynając od ramion,

Głaszcz kark

od ramion

do potylicy.


Linie prowadzenia zabiegów na twarzy Punkty początkowe i końcowe meridianów

na twarzy

a na potylicy kończąc. Odpręża to mięśnie karku i twa-rzy. Potem ostrożnie opuść głowę pacjenta z powrotemna podłogę.

Jako pierwszy krok zabiegu na twarzy przesuwajkciukiem wzdłuż linii, które podpowiada sama twarz:na czole pracuj od środka na zewnątrz, następnie wokółoczu wzdłuż krawędzi oczodołów. Podążaj bruzdą od-chodzącą od dołków po obu stronach nozdrzy w dół dopoliczków, masuj górną i dolną szczękę od środka naboki, na koniec wzdłuż linii biegnącej pionowo od sta-wu żuchwowego w górę do skroni. Uciskaj równocze-śnie obie strony twarzy, rób to spokojnie i z uwagą.

Na twarzy ma swoje punkty początkowe i końcowewiele meridianów. Odszukaj kciukiem, palcem wskazu-jącym albo środkowym następujące pukty: na zewnętrz-nych zakończeniach brwi (Potrójny Ogrzewacz nr 21),

70 Shiatsu

przy zewnętrznych kącikach oczu (Pęcherzyk Żółciowynr 1), tuż przy zbiegu wewnętrznych kącików ust i na-sady nosa (Pęcherz Moczowy nr 1), między nozdrzamia kośćmi policzkowymi (Żołądek nr 3), w bruzdach przynozdrzach (Jelito Grube nr 20) oraz u nasady skrawkaucha (tragus) (Jelito Cienkie nr 19).

Także nasze uszy odzwierciedlają całe nasze ciało.Dobry masaż twarzy ma dobroczynne i ożywcze działa-nie. Szczególną uwagę poświęcaj wyraźnie twardszymalbo wyraźnie bardziej miękkim miejscom.

Na koniec trzymaj przechyloną na bok głowę pacjen-ta w jednej dłoni, drugą masując kark i owłosioną skóręgłowy.

Kiedy na zakończenie kładziesz głowę pacjenta z po-wrotem na podłożu, połóż na chwilę kciuki na jego za-mkniętych powiekach. Nie bój się, że ciężar twoich dło-ni uszkodzi gałki oczne! Jest wprost przeciwnie - onelubią ucisk. Wytwarza on równowagę i daje odprężenie.

Rotacja nóg

Po masażu twarzy ponownie zajmij pozycję przy harapacjenta, nie odrywając dłoni od jego ciała, ponieważ toprzerwałoby płynność zabiegu. W tej pozycji zacznijwykonywać zabieg na nogach. Tak jak w przypadku sta-wu barkowego, warto usprawnić przepływ energiiprzez staw biodrowy poprzez rotację nóg.

W tym celu uklęknij na jednym kolanie obok pacjen-ta. Podczas gdy jedna dłoń trzyma stopę w miejscuwysklepienia podbicia, druga spoczywa na stawie kola-nowym i wyprowadza ruch. Noga, na której się podpie-rasz, stoi tuż obok biodra pacjenta, tak że twoje pod-udzie towarzyszy ruchowi uda.


Rotacja nogi

w pozycji na

plecach

72 Shiatsu

Najpierw przesuń kolano do środka i w górę, następ-nie odchyl je daleko na zewnątrz i wykonaj powrót dopozycji wyjściowej. W rotacji uczestniczy cale twoje cia-ło, przy czym ruch wychodzi z twoich bioder i hara.Zwłaszcza w czasie ruchu do środka i w górę powinie-neś w pełni wykorzystać ruchomość stawu biodrowegopacjenta, ale bez przekraczania jej granicy.

Zabieg na nogach

Po ostatniej rotacji ułóż nogę pacjenta w pozycji wyjścio-wej. Twoja „dłoń spoczywająca" leży miękko (ale jednakz dobrym kontaktem) na hara. „Dłoń wędrująca" prze-suwa się początkowo kłębem, a potem także kciukiem,wzdłuż przedniej strony nogi, od pachwiny aż dogrzbietu stopy. Przy tej technice nie należy wykonywaćżadnego nacisku na kolano oraz rzepkę (patrz. rys. nastr. 96).

Taką samą rotację i taki sam zabieg wykonaj na dru-giej nodze. Na koniec powróć do zabiegu na hara.

Shiatsuw pozycji bocznej 8Pozycja boczna stanowi cenne uzupełnienie pozycji nabrzuchu i na plecach. Łatwo w niej wykonywać zabiegina wszystkich meridianach i okolicach ciała, niejedno-krotnie łatwiej niż w innych pozycjach. Kobiety ciężar-ne, zwłaszcza w ostatnich tygodniach ciąży, nie mogąleżeć na brzuchu, a często także na plecach, bo nie-jednokrotnie robi im się od tego nawet ciemno przedoczami. W tych okolicznościach pozycja boczna to naj-lepsza pozycja zabiegowa. (Szczególne wskazówki do-

Ułożenie ciała w pozycji bocznej

74 Shiatsu

tyczące shiatsu w okresie ciąży oraz „zakazanych punk-tów" znajdziesz na stronach 18 i 82.)

Pacjent leży niemal dokładnie w „pozycji bocznejustalonej", którą znasz być może z kursu pierwszej po-mocy. Powinien być ułożony mniej więcej prosto, przyczym noga przylegająca do podłoża powinna być wy-prostowana, a ta na górze zgięta pod kątem nieco więk-szym niż 90 stopni. Dla większej stabilności możnapodłożyć poduszkę pod kolano zgiętej nogi.

Kilka technik zabiegowych w pozycji bocznej

Usiądź teraz na piętach od strony pleców pacjenta, twa-rzą w kierunku jego głowy. Na początek nawiąż kontaktenergetyczny, trzymając rozluźnioną dłoń na dolnej czę-

Trzymaj

harapacjenta

między

swoimi

dłońmi.

Shiatsu w pozycji bocznej 75

Rotacja

ramienia

w pozycji

bocznej

ści hara od strony brzucha. Drugą, równie rozluźnionąi otwartą dłoń połóż mniej więcej na tej samej wysoko-ści - tuż powyżej kości krzyżowej - od strony pleców.

Pozostań w tej pozycji przez chwilę, starając się za-rejestrować połączenie, jakie powstanie między twymidłońmi. Hara pacjenta znajduje się w polu sił twoichdłoni.

Powtórz to wszystko jeszcze dwukrotnie, przykłada-jąc dłonie od przodu i od tyłu do górnej części hara, a na-stępnie na wysokości klatki piersiowej. Sam stwierdzisz,że każdy z tych trzech obszarów ciała odbierasz zupeł-nie inaczej.

76 Shiatsu

Zabieg na głowie i ramieniu

Teraz „dłonią spoczywającą" ujmij ramię pacjenta, prze-kładając rękę pod pachą. Drugą dłoń połóż od tyłu nałopatce. Rozluźnij ramię pacjenta, wykonując nim koli-ste ruchy za pomocą obydwu dłoni. Prawidłowa rotacjapowinna być wykonana nie z ręki czy barku, lecz z bio-der i hara. Całe twoje ciało musi wykonać kolisty ruch.

„Dłoń spoczywająca" pozostaje od przodu na ramie-niu. Kłębem drugiej dłoni wykonujesz teraz zabieg naboku i tyle głowy, poczynając od czoła ku karkowi. Abymóc tam sięgnąć w sposób rozluźniony, być może bę-dziesz musiał przysunąć się nieco bliżej głowy pacjenta.Pochyl się do przodu ruchem wychodzącym z hara, wy-wierając spokojny i dłuższy nacisk pionowo do po-wierzchni głowy.

Kiedy „dłoń wędrująca" dotrze do karku (a dokład-niej do dołu potylicznego), niech jej kłąb lekko odpycha

Także na karku należy pracować kłębem

dłoni prostopadle do powierzchni ciała


Twoje palce zatapiają się głęboko w mięsień powyżej łopatki.

głowę w górę. Jednocześnie „dłoń spoczywająca" ściągaramię w dół. W ten sposób osiągniesz przyjemne i efek-tywne rozciągnięcie bocznej powierzchni karku.

W tej samej pozycji jak przy zabiegu głowy wykonajzabieg kłębem dłoni, idąc w dół karku. Nacisk będzieskuteczniejszy, jeśli skierujesz go pionowo do po-wierzchni w stronę kręgosłupa.

Na zakończenie raz jeszcze wykonaj rotację ramie-nia, tym razem z jednoczesnym głębokim zatopieniempalców obydwu dłoni w mięsień powyżej krawędzi ło-patki. Masaż tego mięśnia (M. supraspinatus - mięsieńnadgrzebieniowy) jest bardzo przyjemny i skutecznyprzy problemach z barkiem.

78 Shiatsu

Zabieg na rękach

Także w pozycji bocznej możesz przed zabiegiem naręce wykonać rotację ręki w stawie barkowym. Odby-wa się to następująco: siedzisz na piętach przy plecachpacjenta. Bliższa pacjenta dłoń unosi ramię w okolicyłokcia, przenosi je przy klatce piersiowej i twarzyku górze, następnie odwodzi w bok i przenosi w dół.Druga dłoń spoczywa na grzbietowej stronie barku,dbając o to, aby ruch odbywał się rzeczywiście w sta-wie barkowym, a nie żeby był to ruch górnej części tu-łowia. Podobnie jak przy rotacji barku, należy zwrócićuwagę, aby ruch okrężny odbywał się z bioder, a niez ramion.

Po ostatniej rotacji układasz rękę pacjenta na swoichudach wewnętrzną powierzchnią do góry. Następniewykonujesz zabieg wzdłuż tej powierzchni od barku donadgarstka. Twoja „dłoń spoczywająca" leży albo nabarku, albo też - spoczywając w dłoni pacjenta - przy-trzymuje we właściwej pozycji rękę leżącą na twoichudach (patrz rys. na str. 88).

Shiatsu boków ciała

Klękasz przy możliwie szeroko rozstawionych udach,nie za blisko pleców pacjenta. Twoje przedramiona -a właściwie już prawie łokcie - opierają się lekko na je-go boku. Teraz z lekkim naciskiem rozsuń ręce. Kiedydosięgniesz biodra z jednej strony i barku z drugiej stro-ny, wykorzystaj cały swój ciężar. Opuszczając ciałow dół, rozsuwaj jednocześnie przedramiona, rozciągającw ten sposób bok ciała pacjenta.


Rozciąganie

boku

Do następnej techniki uklęknij na jednym kolanieobok pacjenta. „Dłonią spoczywającą" oprzyj się na bio-drze, drugą przesuwaj wzdłuż boku od pachy aż do

Wykonuj

zabieg

na boku

ciężarem

własnego

ciała.

80 Shiatsu

górnej krawędzi biodra. I znowu: naciskaj nie z barku,lecz miej zaufanie do swego rozluźnionego ciężaru!

Zabieg na nogach

Na koniec wykonaj zabieg na nogach w pozycji bocznej,klękając przed nimi, kładąc „dłoń spoczywającą" na bio-drze pacjenta, drugą zaś pracując wzdłuż boku udaw dół (patrz rys. na str. 150).

„Dłoń spoczywająca" leży na udzie tuż powyżej ko-lana, „dłoń wędrująca" przesuwa się wzdłuż podudziaaż do stopy.

Na zakończenie zabiegu w pozycji bocznej raz je-szcze usiądź przy plecach pacjenta i tak jak na początkuujmij w obie dłonie jego hara.

12 meridianówi 2 kanały 9Jak dotąd poznaliście ogólne techniki shiatsu w pozycjina brzuchu, na plecach i bocznej. W tym rozdzialeprzedstawię 12 meridianów i 2 kanały, których masażstanowi podstawowy zrąb zen-shiatsu. Ich dokładnaznajomość i prawdziwe obeznanie ze sposobem wyko-nywania na nich zabiegów stanowi podstawę skutecz-nego shiatsu.

Trzeba w tym miejscu wspomnieć, że jeśli idzie o kla-syczny system meridianów - przynajmniej w częściprzebiegającej na powierzchni ciała - Masunaga znacz-nie go uzupełnił, czy też - jak sam twierdzi - przywróciłmu jego pierwotną formę. Nasz podręcznik dla począt-kujących ogranicza się ze względów dydaktycznych dosystemu klasycznych meridianów medycyny chińskiej.Studiowanie bardzo obszernego systemu meridianówMasunagi jest niezwykle cenne dla uczniów zaawanso-wanych (wskazówki bibliograficzne znajdują się nakońcu książki).

Jeśli porównacie przedstawienia meridianów na dal-szych stronach z przedstawieniami z książek o aku-punkturze, stwierdzicie, że przebieg meridianów przed-stawiliśmy w sposób uproszczony. Gdybyśmy skupili

82 Shiatsu

się na subtelnościach przebiegu meridianów (które ma-ją wielkie znaczenie w książkach o akupunkturze), od-wróciłoby to uwagę czytających od istoty shiatsu. Efek-tywne zabiegi na meridianach nie biorą się z wiedzyteoretycznej na temat zawiłości ich przebiegu, lecz z ichodbierania. Zdolność do tego rozwija się wraz z prakty-ką shiatsu. Ten rozdział pomyślany jest także jako rodzajleksykonu, do którego zawsze możecie sięgnąć, uczącsię, a także później.

Tak zwane zakazane punktyu ciężarnych pacjentek

W czasie zabiegu shiatsu u kobiety ciężarnej nie wolnouciskać następujących punktów, ponieważ ich silna sty-mulacja może wywołać przedwczesne skurcze porodo-we lub w inny sposób wywrzeć niekorzystny wpływ naciążę:

Jelito Grube nr 4 (patrz str. 92)Śledziona nr 6 (patrz str. 103)Pęcherz Moczowy nr 67 (patrz str. 121)Pęcherzyk Żółciowy nr 21 (patrz str. 149)

Naturalne miary w shiatsu

Jeszcze tylko słowo na temat miar długości, jakie częstopodaje się, aby ułatwić lokalizację konkretnych punk-tów.

Szerokość kciuka (po chińsku: cun) odpowiada szero-kości paliczka kciuka albo długości środkowego palicz-ka środkowego palca i wynosi najczęściej 2,5 cm, niekie-dy odrobinę mniej. Miarodajna jest zawsze dłoń osoby,u której wykonujesz zabieg. Porównaj swój kciuk z dło-

12 meridianów i 2 kanały 83

nią jakiejś zdecydowanie wyższej albo zdecydowanieniższej od ciebie osoby. Przekonasz się, że jest to nie-zwykle indywidualna - a przez to niezwykle dokładna -miara długości.

1 szerokość kciuka

Często wygodnie jest posługiwać się dla orientacji in-nymi palcami niż kciuk. Mamy wówczas następująceodpowiedniości:

84 Shiatsu

Meridian PłucPartner jin meridianu Jelita Grubego

Zabieg na

meridianie

Płuc

w pozycji

na plecach

Znaczenie energii płuc

Energia płuc umożliwia nam wchłanianie energii kiw procesie oddychania. Oddychanie to jedno z trzechźródeł naszej energii życiowej. Pozostałe dwa źródłato pożywienie oraz energia przedurodzeniowa (patrzznaczenie energii nerek, str. 126. Płuca reprezentują tęstronę naszej ogólnej energii i naszej osobowości, która

Meridian Płuc 85

umożliwia nam wchodzenie w kontakt z innymi ludź-mi. Jednocześnie umożliwia ona powstanie mechani-zmów obronnych przeciwko wpływom z zewnątrz -czy to będą choroby, czy atakujące nas wzorce spo-łeczne.

Zaburzenie energii płuc może się na przykład obja-wiać trudnościami w oddychaniu, częstymi przeziębie-niami i infekcjami górnych dróg oddechowych, takimijak katar czy zapalenie oskrzeli. Może też powstać defi-cyt energii, objawiający się zmęczeniem, rozbiciem albodepresjami. Inni ludzie z kolei mogą się wówczas zamy-kać emocjonalnie i wycofywać z życia.

UWAGA

Jeśli idzie o znaczenia energii poszczególnych meri-dianów, w tej książce dla początkujących podaję tylkokilka haseł. Ich wszechstronne znaczenie dla ciała i psy-chiki stanie się bardziej zrozumiałe po przeprowadze-niu studium Faz Pięciu Przemian, co stanowi częśćskładową edukacji shiatsu.

Przebieg meridianu Płuc

Od swego punktu wyjściowegomeridian ten biegnie przednią stro-ną ramienia przez rękę po stroniekciuka obok ścięgna mięśnia dwu-głowego do łokcia. Stąd przedniąstroną przedramienia do nadgarst-ka i kciuka.

Meridian Płuc

kończy się

w zewnętrznym

kącie

paznokcia

kciuka.

86 Shiatsu

Opis hasłowy: Meridian jinramienia - biegnie od klatkipiersiowej do dłoni przedniąstroną ręki, po stronie kciuka.

Punkty orientacyjne dla ustalenia przebiegu

PUNKT WYJŚCIOWY: Pod obojczykiem, 8 szerokości palca w bokod linii środkowej klatki piersiowej, między 1 a 2 wyczuwal-nym żebrem (ponieważ pierwszego żebra nie da się wyczuć- jest ono zakryte przez obojczyk - punkt wyjściowy meridia-nu Płuc leży tak naprawdę między 2 a 3 żebrem).

ŁOKIEĆ: W zgięciu łokciowym w zagłębieniu obok ścięgna mię-śnia dwugłowego (łatwy do znalezienia przy zgiętym łokciu -punkt nr 5).

NADGARSTEK: PO stronie kciukowej, w miejscu badania tętna(punkt nr 9).

PUNKT KOŃCOWY: Na zewnętrznym kącie paznokcia kciuka(punkt nr 11).

Meridian Płuc 87

Zabieg na meridianie Płuc

Przy najprostszym sposobie masażu meridianu Płuc pa-cjent leży na plecach, ręce ma odsunięte pod kątemmniej więcej 60 stopni od ciała, powierzchnie wewnętrz-ne skierowane ku górze.

Aby nawiązać kontakt z energią płuc, możesz na po-czątek usiąść od strony głowy pacjenta i łagodnie oprzećsię dłońmi na jego klatce piersiowej w okolicy punktunr 1 na meridianie Płuc. Staraj się, aby stopniowo corazwiększy ciężar zatapiał się w to miejsce. Cały okolicznyobszar reprezentuje energię płuc i większość ludziodbiera taki nacisk jako bardzo przyjemny.

Następnie uklęknij przy pacjencie na jednym kola-nie. „Dłonią spoczywającą" trzymaj jego bark, drugą zaś

Zabieg nameridianiePłucw pozycjina plecach

MERIDIAN PŁUC

88 Shiatsu

wykonuj shiatsu na meridianie, poczynając od barku ażdo kciuka. Na początek pracuj kłębem dłoni, potemkciukiem.

Inną bardzo skuteczną możliwość stymulacji energiipłuc daje pozycja boczna (patrz rozdział 8 na str. 73.W tym celu usiądź na piętach przy plecach pacjenta.Przez ułożenie jego ręki na swoim udzie bardzo dobrzerozciągniesz meridian Płuc, co dodatkowo wzmocniefekt twojego oddziaływania.

„Dłoń spoczywająca" leży tak jak przy poprzedniejtechnice na barku przy punkcie nr 1 meridianu Płuc. Jeśliniedostateczna ruchomość stawu barkowego nie pozwa-la na swobodne ułożenie ręki pacjenta na twoich udach,

Zabieg na

meridianie

Płuc

w pozycji

bocznej

Meridian Płuc 89

możesz drugą dłonią ująć jego dłoń. W ten sposób utrzy-masz rękę we właściwej pozycji, zapewniając odpowie-dnie wstępne rozciągnięcie meridianu. W każdym wy-padku wykonuj masaż meridianu od barku ku kciukowi,najpierw kłębem dłoni (zwracaj uwagę, aby posuwać siędokładnie wzdłuż meridianu), a następnie kciukiem.

Ważne punkty na meridianie Płuc

W zaawansowanym shiatsu istotne z punktu widzeniazabiegu punkty (tsubo) objawiają się niejako same w tra-kcie masażu, ponieważ wykonujący shiatsu sam z siebiesię przy nich zatrzymuje. Nierzadko znalezione w tensposób punkty odpowiadają tym właśnie ważnympunktom, które wymienię poniżej, często jednak zdarzasię, że są inne. Niemniej jednak jest rzeczą cenną nie tyl-ko dla początkującego uwzględnienie wymienionychpunktów w zabiegu.

Podane niżej punkty uznawane są za ważne takżew akupunkturze oraz punktowej akupresurze. Nie będętutaj podawał ich konkretnego znaczenia terapeutycz-nego, jakie uzyskują w trakcie stymulacji którąś z wy-mienionych wcześniej technik. Zainteresowanych odsy-łam do książek na temat akupunktury.

Nr 1 - Jak opisano wcześniej.

Nr 7 - Dwa palce powyżej zgięcia nadgarstka na kościpromieniowej.

Nr 10 - Na wysokości środka pierwszej kości śródręczana brzegu kłębu kciuka, tam gdzie jaśniejsza skóra we-wnętrznej powierzchni dłoni przechodzi w ciemniejsząskórę wierzchu dłoni.

90 Shiatsu

Meridian Jelita GrubegoPartner jang meridianu Płuc

Zabieg na

merdiame

Jelita

Grubego

w pozycji

bocznej

Meridian Jelita Grubego 91

Znaczenie energii jelita grubego

Energia jelita grubego wspomaga energię płuc. Umoż-liwia uwolnienie produktów przemiany materii przezwydalenie ich przez skórę oraz jelito. Bezustannie zaję-ta jest likwidowaniem powstających w nas zastojówenergetycznych, które mogłyby doprowadzić do „zatar-cia się" naszego organizmu.

Jeśli równowaga energii jelita grubego ulegnie za-chwianiu, możemy na przykład często cierpieć na prze-ziębienia, zatkany nos albo zapalenia zatok oraz naczyraki. Inne dolegliwości to bóle głowy, zaparcia i bie-gunki albo hermoroidy. Może się zdarzyć, że jesteśmyuwikłani w jakieś wyobrażenia i sytuacje, które unie-możliwiają nam dalszy rozwój. Albo bardzo chętniezaczynamy ciągle coś nowego, bardzo szybko jednaktracimy zainteresowanie i brak nam wytrwałości, bydoprowadzić to do końca.

Przebieg merdianu Jelita Grubego

Z punktu wyjściowego na palcu wskazującym meridianbiegnie między 1 a 2 kością śródręcza do nadgarstka.Stąd biegnie po stronie kciukowej grzbietem przedra-mienia do łokcia, a następnie w górę aż na boczną stro-nę barku, przechodzi bark i ciągnie się wzdłuż szyi dożuchwy i do bruzdy przy nozdrzach.

Zabieg na meridianie Jelita Grubego

Pierwsza możliwość, która jest zarazem najprostsza, to ta,kiedy pacjent znajduje się w pozycji na plecach. Podobniejak przy zabiegu na meridianie Płuc ręce pacjenta leżą na

92 Shiatsu

MERIDIAN JELITA GRUBEGO

Punkty orientacyjnedla ustalenia przebiegu

PUNKT WYJŚCIOWY: W kącie pa

znokcia palca wskazującegood strony kciuka.

GRZBIET DŁONI: Jeśli mocno

przyciśniesz kciuk do dłoni,między 1 a 2 kością śródrę-cza powstaje małe wybrzu-szenie mięśnia. Przyłóż kciukdo najwyższego miejsca tegowybrzuszenia i uciśnij poniżej2 kości śródręcza. Tego punk-tu nie wolno stymulować u ko-biet ciężarnych (punkt nr 4).

ŁOKIEĆ: Przy zgiętym łokciu postronie kciukowej nadkłykcia promieniowego (Epicondylus ra-dialis) powstaje wgłębienie. Punkt znajduje się po stroniekciukowej brzegu tego wgłębienia, mniej więcej 2 szerokościkciuka od wierzchołka nadkłykcia, przy zakończeniu fałdy po-wstającej przy zgięciu (punkt nr 11).

BARK: Jeśli uniesiesz ramię do poziomu, na bocznej stroniebarku w mięśniu naramiennym utworzy się niewielka bruzda,w której biegnie meridian (punkt nr 15).

PUNKT KOŃCOWY: W bruździe przy nozdrzach (punkt nr 20).


podłożu pod kątem ok. 60 stopni do ciała. Tym razem jed-nak zwrócone ku górze częścią grzbietową.

W pierwszej fazie zabiegu uklęknij na jedno kolanood strony głowy pacjenta, „dłoń spoczywająca" leży nadłoni pacjenta, i wykonuje masaż aż do łokcia.

Następnie połóż rękę pacjenta na jego ciele, tak abydłoń dotykała brzucha. Dzięki temu górna część ręki zo-stanie nieco odwrócona, co ułatwi dostęp do meridianu.Poza tym zgina się wówczas łokieć, dzięki czemu odnaj-dziesz punkt orientacyjny (nr 11). Połóż „dłoń spoczy-wającą" na barku pacjenta, a drugą dłonią wykonuj ma-saż wzdłuż meridianu aż do barku.

Po zabiegu na górnej części ręki podążaj wzdłuż me-ridianu przez bark, szyję aż do punktu końcowego przy

Zabieg na

meridianie

Jelita

Grubego

w pozycji

na plecach

94 Shiatsu

Zabieg na

meridianie

Jelita

Grubego

w pozycji

bocznej

nozdrzach. Dla tego ostatniego odcinka najwygodniej-sza jest oczywiście pozycja boczna.

Usiądź na piętach przy plecach pacjenta i ułóż sobiejego lekko zgiętą w łokciu rękę na podołku. „Dłoń spo-czywająca" trzyma dłoń pacjenta, druga dłoń masujewzdłuż meridianu aż do barku.

Następnie przełóż „dłoń spoczywającą" pod pachąpacjenta i umieść ją od przodu na barku. Ściągając bark


nieco w dół, rozciągasz odcinek meridianu na barkui szyi, dzięki czemu drugą dłonią uzyskujesz bardzołatwy dostęp do meridianu.

Ważne punkty na meridianie Jelita Grubego(można je włączyć do zabiegu)

Nr 4 - Na wierzchu dłoni, tak jak opisano.

Nr 11 - Na łokciu, tak jak opisano.

Nr 16 - Na barku, nieco z boku, w trójkątnym zagłębie-niu, tuż u zbiegu obojczyka i grzebienia łopatki.

96 Shiatsu

Meridian ŻołądkaPartner jang meridianu Śledziony

Zabieg na meridianie Żołądka w pozycji na plecach

Znaczenie energii żołądka

Aspekt żołądka w naszej osobowości umożliwia namprzyjmowanie pożywienia. I to nie tylko fizycznego, aletakże w pewnym sensie duchowego i społecznego.Energia żołądka pozwala nam odczuwać głód i apetyt.Kieruje gruczołami piersiowymi i sprawia, że powstajemleko (meridian Żołądka przebiega przez brodawkisutkowe) oraz ma związek z funkcjonowaniem jajnikóworaz z cyklem menstruacyjnym.

Meridian Żołądka 97

Przy zaburzeniu energii żołądka może dojść do poja-wienia się dolegliwości, takich jak ucisk żołądka i brakłaknienia, zgaga, nudności czy wrzody żołądka. Miewa-my też na przykład skłonność do pośpiesznego pochła-niania dużych ilości pożywienia. Innym z kolei obja-wem może być to, że po porodzie dochodzi do zaburzeńw wydzielaniu mleka.

Przebieg meridianu Żołądka

Meridian Żołądka biegnie od punktu wyjściowego podoczami pionowo w dół po twarzy i szyi aż do obojczy-ka. Na żuchwie oddziela się od niego krótka gałąź, któraciągnie się przez kąt żuchwy w górę do skroni. Głównymeridian biegnie mniej więcej o 4 szerokości kciuka odlinii środkowej klatki piersiowej (przez brodawki sutko-we), a dalej mniej więcej o 2 szerokości kciuka od liniiśrodkowej brzucha do kości łonowej.

Na przedniej powierzchni uda przebiega nieco na ze-wnątrz od linii środkowej, przekracza kolano i biegniew dół podudzia mniej więcej o jedną szerokość palca odprzedniej krawędzi piszczeli do stawu skokowego. Nagrzbiecie stopy meridian biegnie między 2 a 3 kościąśródstopia i kończy się na drugim palcu.

UWAGA

„Wewnętrzny" i „zewnętrzny" to w odniesieniu do cia-ła często nieprecyzyjne określenia. Bardziej jednoznacz-ne są określenia „przyśrodkowy" oraz „boczny". „Przy-środkowy" znaczy tyle co „bliższy linii środkowejciała". „Boczny" to tyle co „oddalony od linii środkowejciała".

98 Shiatsu


PUNKT WYJŚCIOWY: Na dolnym brze-

gu oczodołu, pod źrenicą, kiedypatrzymy wprost przed siebie.

SZYJA: Na wysokości krtani, bocz-nie od tętnicy szyjnej (punkt nr 9).

SKROŃ: TUŻ poniżej nasady włosów,pionowo nad kątem żuchwy (punktnr 8).

KLATKA PIERSIOWA: Mniej więcej 4 sze-

rokości kciuka w bok od linii środko-wej ciała.

BRZUCH: 2 szerokości kciuka w bokod linii środkowej.

UDO: Bocznie w stosunku do linii środko-wej, na zewnętrznym brzegu mięśnia czte-rogłowego uda (M. quadriceps femoris).

PODUDZIE: 1 szerokość palca bocznieod przedniej karawędzi piszczeli, nawysokości miejsca, gdzie piszczel roz-szerza się w głowę kości piszczelowej, kiedy przesuwamypalcem od dołu do góry (punkt nr 36).

PUNKT KOŃCOWY: W zewnętrznym kącie paznokcia 2 palca(punkt nr 45).

44

Meridian Żołądka 99

Zabiegi na meridianie Żołądka

W pozycji na plecach: Usiądź najpierw od strony głowypacjenta i wykonuj masaż kciukiem wzdłuż meridianuna twarzy i szyi, a w górnej części klatki piersiowej kłę-bem dłoni. Następnie usiądź na piętach obok pacjentai wykonuj masaż wzdłuż meridianu na klatce piersioweji brzuchu, wykorzystując krawędzie dłoni i kłąb dłoni,a następnie kciuk.

Aby tak naprawdę użyć swego ciężaru, pracując naudzie, najlepiej uklęknąć na jednym kolanie. „Dłoń spo-czywająca" leży bardzo ostrożnie na dolnej części harapacjenta, druga wędruje wzdłuż meridianu w dół dokolana. I znowu najpierw wykonujemy zabieg kłębemdłoni, potem kciukiem.

Zabieg na

meridianie

Żołądka

w pozycji

na plecach

MERIDIAN ŻOŁĄDKA

100 Shiatsu

Aby móc pracować na podudziu, musisz odsunąć sięnieco bardziej w stronę stóp pacjenta, tak aby twoje hordznalazło się na ich wysokości. „Dłoń spoczywająca" le-ży teraz na meridianie Żołądka na udzie, druga podążaz biegiem tego meridianu najpierw wzdłuż mięśnia tużobok piszczeli aż do stawu skokowego, a następnie pogrzbiecie stopy aż do zewnętrznego brzegu 2 palca.

W pozycji bocznej lub na brzuchu nie da się tak do-brze masować tego meridianu.

Ważne punkty na meridianie Żołądka(można je włączyć do zabiegu na tym meridianie)

Nr 3 - Pionowo pod źrednicą, kiedy patrzymy prostoprzed siebie, na wysokości nozdrzy.Nr 8 - Na górnej krawędzi skroni, pół szerokości kciukaza nasadą włosów.Nr 16 - Nad brodawką sutkową, między 2 a 3 żebremwyczuwalnym poniżej obojczyka (3 przestrzeń między-żebrowa).

Nr 25 - 2 szerokości kciuka obok pęp-ka, na skraju mięśnia prostego brzucha(M. rectus abdominis).

Nr 36 - Na podudziu, pod głową kościpiszczelowej, zgodnie z opisem.

Nr 44 - Między 2 a 3 kością śródstopia,pół szerokości kciuka powyżej krawę-dzi „błony międzypalcowej".

Meridian Śledziony 101

Meridian ŚledzionyPartner jin meridianu Żołądka

Zabieg na

meridianie

Śledziony

w pozycji

na plecach

Znaczenie energii śledziony

Śledziona (wymieniana często w parze z trzustką) pozy-skuje energię z pożywienia. Dotyczy to zarówno poży-wienia fizycznego, jak i duchowego i umysłowego. Napłaszczyźnie fizycznej odpowiada to mniej więcej za-chodniemu rozumieniu funkcji ślinianek i trzustki. Śle-dziona utrzymuje w ryzach płyny ciała oraz stabilizujepołożenie narządów wewnętrznych. Ma też związekz cyklem hormonalnym kobiety, rządzi układem odpor-nościowym i w szczególny sposób wiąże się z myśle-niem.

102 Shiatsu

Przy zaburzeniach energii śledziony możemy cier-pieć na przykład na niestrawnośd, dolegliwości żołądko-we lub suchość w ustach. U kobiet może się to wyrażaćproblemami cyklu menstruacyjnego lub opuszczeniemmacicy. Inne możliwe objawy to nadwaga albo niedowa-ga, skłonność do krwiaków, dolegliwości stawów kola-nowych, zmęczenie i trudna do pokonania ospałość, al-bo też „zbytnie pochłonięcie myślami".

Przebieg meridianu Śledziony

Z punktu wyjściowego na dużym palcu stopy meridianŚledziony biegnie wzdłuż wewnętrznego brzegu stopyprzez kostkę na wewnętrzną powierzchnię podudzia.Tutaj odnajdziecie go w bruździe przy wewnętrznejkrawędzi piszczeli. Na udzie biegnie lekko wygiętąlinią od wewnętrznej krawędzi rzepki do pachwiny.Przez brzuch i klatkę piersiową podąża dalej szerokimłukiem aż do miejsca tuż pod punktem nr 1 meridia-nu Płuc, a następnie łukiem do punktu końcowego podpachą.

Zabieg na meridianie Śledziony

Najdogodniejsza pozycja zabiegowa to w tym przypad-ku pozycja na plecach. Ponieważ zaczynasz od nogi pa-cjenta, ułóż ją tak, aby podeszwa stopy przylegała dodrugiej nogi dużym palcem na wysokości kostki po we-wnętrznej stronie. Pewnie sam widzisz, że w ten sposóbodwracamy do góry wewnętrzną powierzchnię nogi,przez co meridian staje się łatwo dostępny. Poza tymprzy takiej pozycji nogi osiągamy rozciągnięcie okolicypachwinowej, a co za tym idzie dobrą stymulację wstęp-


MERIDIAN ŚLEDZIONY


PUNKT WYJŚCIOWY: Wewnętrzny (przy

środkowy) kąt paznokcia wielkiegopalca stopy.

STAW SKOKOWY: W zagłębieniu tuż

pod kostką po wewnętrznej stro-nie stopy (punkt nr 4).

KOLANO: Na dolnej krawędzi gło-wy kości piszczelowej - czyliczęści piszczeli rozszerzającejsię pod kolanem (punkt nr 9).

PACHWINA: 2 szerokości kciukapowyżej pachwiny, 4 szerokościkciuka w bok od linii środkowejpodbrzurza (punkt nr 13).

KLATKA PIERSIOWA: W przestrzeni mię-

dzyżebrowej pod punktem nr 1 meri-dianu Płuc (punkt nr 20).

PUNKT KOŃCOWY: Pod pachą, między

6 a 7 żebrem (punkt nr 21).

104 Shiatsu

ną energii śledziony. Można ewentualnie podeprzeć ko-lano pacjenta poduszką.

Na początek uklęknij przed podudziem pacjentai wykonaj masaż meridianu na tym odcinku, najpierwkłębem dłoni, potem kciukiem. „Dłoń spoczywająca" le-ży przy tym na meridianie Śledziony (zawsze zwracajuwagę, aby „dłoń spoczywająca" i „dłoń wędrująca" za-chowywały ze sobą dobry kontakt, a więc by nie były odsiebie zbytnio oddalone).

Aby pracować na udzie, przesuń się bliżej. Twoja„dłoń spoczywająca" leży teraz na dolnej części harapacjenta, druga dłoń podąża wzdłuż meridianu dopachwiny. Zwróć uwagę, żeby nie odejść zbyt daleko nawewnętrzną stronę uda.

W celu wykonania Shiatsu meridianu na odcinkutułowiowym usiądź na piętach obok pacjenta i podążaj

Zabieg na

meridianie

Śledziony

w pozycji

na plecach


za łukowatą linią meridianu krawędziami dłoni. Uwa-ga: linia meridianu biegnie zewnętrznie w stosunku dobrodawek sutkowych!

Ważne punkty na meridianie Śledziony(można je włączyć do zabiegu)

Nr 6 - 4 palce powyżej kostki po stronie wewnętrznej,w bruździe tuż obok wewnętrznej krawędzi piszczeli.Nie uciskać w przypadku kobiet ciężarnych.

Nr 9 - Na dolnej krawędzi głowy kości piszczelowej, naprzedłużeniu bruzdy obok wewnętrznej strony pisz-czeli.

Nr 10 - Na brzuścu mięśnia obszernego przyśrodkowe-go (M. vastus medialis), 2 szerokości kciuka powyżej we-wnętrznej krawędzi rzepki.

Nr 13 - Tuż powyżej pachwiny, tak jak opisano.

106 Shiatsu

Meridian SercaPartner jin meridianu Jelita Cienkiego

Te dwa meridiany to pierwsze meridiany żywiołuOgnia. Później poznacie dwa dalsze.

Zabieg na

meridianie

Serca

w pozycji

na plecach

Meridian Serca 107

Znaczenie energii serca

Serce to siedziba ducha, najwyższej - intuicyjnej - inte-ligencji. W klasycznych tekstach często porównywanejest z osobą króla, który w sposób światły i wyrozumia-ły rządzi swymi poddanymi.

Energia serca zapewnia harmonię współgrania ener-gii różnych meridianów, zwłaszcza harmonię naszejduszy i naszych uczuć. Daje nam wewnętrzny spokóji jasność ducha. Wiąże się też z pięcioma zmysłamii działaniami umysłowymi.

Brak równowagi energii serca może się przejawiać naprzykład niepokojem wewnętrznym, nerwowością, wy-czerpaniem psychicznym albo zaburzeniami snu, trud-nościami z mówieniem, uciskiem w piersi, skurczem na-rządów jamy brzusznej. Innym objawem może też byćczęste cierpnięcie małego palca.

Przebieg meridianu Serca

Poczynając od punktu wyjściowego pod pachą meridianSerca biegnie po wewnętrznej powierzchni ręki po stro-nie małego palca. Poczynając od nadgarstka, biegniekłębem małego palca, a potem po wewnętrznej stroniemałego palca.

Zabieg na meridianie Serca

Najprostsza wersja zabiegu to taka, kiedy pacjent leżyna plecach. Odchylasz rękę pacjenta do tyłu, tak abyprzedramię leżało powyżej głowy. W razie potrzebymożna podeprzeć łokieć poduszką. Jak się przekonasz,

108 Shiatsu

MERIDIAN SERCA


PUNKT WYJŚCIOWY: Pośrodku dołu pa-

chowego.

ŁOKIEĆ: W małym zagłębieniu po we-wnętrznej stronie kostki przyśrodko-wej łokcia (punkt nr 3).

Meridian Serca 109

Zabieg na

meridianie

Serca

w pozycji

na plecach

w ten sposób uzyskuje się łatwiejszy dostęp do meri-dianu.

„Dłoń spoczywająca" leży na dole pachowym, za-pewniając przepływ energii przez staw barkowy. „Dłońwędrująca" masuje najpierw kłębem dłoni, potem kciu-kiem. Na górnej części ręki należy zachować szczególnąostrożność, ponieważ meridian Serca jest tutaj szczegól-nie wrażliwy.

NADGARSTEK: Na kości

grochowatej (jednaz 8 kości nadgarstka),u nasady ścięgna(punkt nr 7).

PUNKT KOŃCOWY:

Na wewnętrznymkącie paznokciamałego palca(punkt nr 9).

110 Shiatsu Meridian Serca 111

Meridian Serca bardzo dobrze da się też masowaćw pozycji bocznej. W tym celu wyciągasz rękę pacjentaw górę nad jego głowę, tak by otworzyć pachę. Dłońtrzymająca rękę pacjenta jest zarazem „dłonią spoczy-wającą". Drugą dłonią podążaj za biegiem meridianuSerca od pachy do małego palca.

Zabieg na

meridianie

Serca

w pozycji

bocznej

Ważne punkty na meridianie Serca(można je włączyć do zabiegu)

Nr 3 - Na łokciu po stronie małego palca,tak jak opisano.

Nr 7 - Na nadgarstku, tak jak opisano.

Nr 9 - Punkt końcowy, tak jak opisano.

112 Shiatsu

MeridianJelita CienkiegoPartner jang meridianu Serca

Zabieg na

meridianie

Jelita

Cienkiego

w pozycji

bocznej

Meridian Jelita Cienkiego 113

Znaczenie energii jelita cienkiego

Zadanie energii jelita cienkiego polega na tym, by od-dzielić czyste od nieczystego. To znaczy, przeprowadzićrozróżnienie docierających do nas z otoczenia wrażeńpod kątem tego, czy ich potrzebujemy, czy też może sąniepotrzebne, a nawet szkodliwe.

Aby móc spożytkować użyteczną część pożywienia(zarówno tego fizycznego, jak i psychicznego), musimyje najpierw włączyć do swego ciała, uczynić z niego nie-rozłączną część nas. O to też dba energia jelita cienkiego.Poza tym chroni ona energię serca, najwyraźniej widaćto w sytuacjach nagłego obciążenia.

Wskazówką, że doszło do zaburzenia energii jelitacienkiego, mogą być np. zaburzenia trawienia i schorze-nia jelit, anemia, zaburzenia słuchu i trudności w rozu-mieniu, problemy z karkiem oraz dolegliwości barkui łokci.

Przebieg meridianu Jelita Cienkiego

Od punktu wyjściowego na małym palcu energia jelitacienkiego płynie wzdłuż kości łokciowej, następnie bru-zdą między wyrostkiem łokciowym (olecranon) i przy-środkową kostką łokcia (epicondylus ulnaris). Na tylnejczęści ręki meridian przebiega po brzuścu mięśnia trój-głowego po stronie małego palca.

Poczynając od tylnej powierzchni pachy, biegnieukośnie przez kark w zagłębieniu za kątem żuchwy ażdo twarzy, a tam przez kość jarzmową aż do skrawkaucha (tragus).

114 Shiatsu

MERIDIANJELITACIENKIEGO

Punkty orientacyjnedla ustaleniaprzebiegu

PUNKT WYJŚCIOWY:

W zewnętrznym kąciepaznokcia małego palca.

NADGARSTEK:

Na zewnętrznej powierzchninadgarstka (punkt nr 5).

ŁOKIEĆ: W bruździe międzywyrostkiem łokciowym i przyśrodkową kostkąłokcia (punkt nr 8).

BARK: O dobrą szerokość kciuka powyżej tylnejkrawędzi pachy (pukt nr 9).

PUNKT KOŃCOWY: Przed skrawkiem ucha w zagłę-bieniu, które tam powstaje, gdy otwieramy usta(punkt nr 19).


Zabieg na meridianie Jelita Cienkiego

W celu przeprowadzenia zabiegu na meridianie JelitaCienkiego odwróć głowę pacjenta od siebie i przełóż je-go wyciągniętą w górę rękę przez skroń. Twoja „dłońspoczywająca" leży na tylnej ścianie pachy, zapewniającprzepływ energii jelita cienkiego przez bark. W tej pozy-cji wykonuj masaż od dłoni do barku.

Zabieg nameridianieJelitaCienkiegow pozycjina plecach

Pozostały odcinek meridianu, poczynając od barku,a na uchu kończąc, łatwiej masować w pozycji bocznej.

Opishasłowy:

Meridian jangręki, biegnie

od dłonido głowy po

stronie małegopalca tylnąstroną ręki.

116 Shiatsu

Zabieg na

meridianie

Jelita

Cienkiego

w pozycji

bocznej

W pozycji bocznej najlepiej przełóż rękę pacjentaprzez jego głowę. I znowu „dłoń spoczywająca" bloku-je rękę pacjenta w takiej pozycji, podczas gdy drugadłoń wykonuje Shiatsu na meridianie aż do barku. Na-stępnie usiądź na piętach za plecami pacjenta i sięgnijdłonią pod jego pachą, aby położyć ją od przodu na je-go barku. „Dłonią wędrującą" możesz wówczas dosię-gnąć meridianu Jelita Cienkiego aż do jego punktu koń-cowego przy skrawku ucha. Pracuj początkowo kłębemdłoni, a na ostatnim odcinku kciukiem.


Do zabiegu na tym meridianie doskonale nadaje sięteż pozycja na brzuchu. W tym przypadku siedzisz odstrony głowy pacjenta, podczas gdy jego ręka leży napodłożu pod lekkim kątem w stosunku do ciała. „Dłońspoczywająca" trzyma bark, druga natomiast pracuje nameridianie aż do barku. Przy drugim odcinku dłonie za-mieniają się rolami. Nie zmieniając pozycji możesz po-dążać wzdłuż meridianu przez bark i kark aż do głowy.

Ważne punkty na meridianie Jelita Cienkiego(można je włączać do zabiegu)

Nr 3 - Na krawędzi dłoni, przykońcu fałdy, która powstaje, gdyzaciskamy dłoń w pięść.

Nr 11 - Pośrodku łopatki.

Nr 14 - Nieco powyżej górnego ką-ta łopatki. Najczęściej wyczuwa siętam zesztywniały splot mięśni - todźwigacz łopatki (levator scapulae).

118 Shiatsu

Meridian PęcherzaMoczowegoPartner jang meridianu Nerek

Zabieg na

meridianie

Pęcherza

Moczowego

w pozycji

na brzuchu

Meridian Pęcherza Moczowego 119

Znaczenie energii pęcherzamoczowego

Energia pęcherza moczowego jest w naszym ciele skie-rowana na tylną powierzchnię ciała i jej kanały odnaj-dziemy głównie na plecach oraz na tylnej powierzchninóg (tam, gdzie znajduje się sam meridian).

Daje nam ona zdolność wydalania z moczem sub-stancji toksycznych i przemiany materii, współpracującściśle z energią nerek. Zawiaduje dzienną dawką ener-gii, dostarczaną nam przez nerki. W ten sposób dajenam zdolność energicznego i zdecydowanego działania.W przekładzie na współczesne pojęcia zachodnie moż-na powiedzieć, że energia pęcherza moczowego kierujeukładem hormonalnym.

Zaburzenia przepływu energii pęcherza moczowegomogą wywołać dolegliwości takie jak przewlekła nerwi-ca pęcherza moczowego, zapalenie gruczołu krokowe-go, dolegliwości kręgosłupowe, bóle pleców, a zwła-szcza krzyża. Inne przykłady to brak siły, wyczerpanie,nadmierna nieufność oraz paranoja.

Przebieg meridianuPęcherza Moczowego

Meridian zaczyna się na twarzy w wewnętrznym kąci-ku oka, następnie przebiega w odległości ok. 1 szeroko-ści kciuka w bok od linii środkowej głowy przez głowęi kark, dalej w dół pleców w odległości ok. 1 szerokościkciuka w bok od linii kręgosłupa.

Na plecach meridian Pęcherza Moczowego ma teżdrugi kanał, który biegnie równolegle do pierwszegow odległości ok. 3 szerokości kciuka w bok od linii krę-

120 Shiatsu

gosłupa. Obydwa meridiany biegną równolegle przezpośladek oraz tylną powierzchnię uda i łączą się w dolepodkolanowym.

Od tego miejsca jest już znowu jeden meridian, któ-ry biegnie tylną powierzchnią łydki, następnie pomię-dzy ścięgnem Achillesa a zewnętrzną kostką stopy do jejbocznej krawędzi i wreszcie do zewnętrznej powierzch-ni małego palca.

Zabieg na meridianie Pęcherza Moczowego

Najkorzystniejszą pozycją do Shiatsu meridianu Pęche-rza Moczowego jest oczywiście pozycja na brzuchu.Niemniej jednak do odcinków meridianu na głowiei karku często łatwiej dotrzeć w pozycji na plecach.

Zacznij zabieg od strony głowy. „Dłoń spoczywają-ca" trzyma kark i potylicę pacjenta, rejestrując wszystkie



GŁOWA: Punkt wyjściowy w wewnę-trznym kąciku oka.

KARK: Nieco ponad 1 szerokośćkciuka w bok od linii środkowej,tam gdzie znajduje się przyczepmięśnia prostownika grzbietu(punkt nr 10).

PLECY: Pierwszy meridian PęcherzaMoczowego biegnie w ogległości mniejwięcej 1,5 szerokości kciuka, drugi3 szerokości kciuka od linii kręgosłupa.

POŚLADEK: KOŚĆ krzyżowa stanowi niejakozbiornik energii pęcherza moczowego.

UDO: Pośrodku tylnej części uda, 8 sze-rokości palców (dwie szerokości dłoni)poniżej bruzdy pośladkowej (punkt nr 37).

DÓL PODKOLANOWY: Pośrodku dołu podko-lanowego (punkt nr 40).

STAW SKOKOWY: Dokładnie w miejscu między ścięgnem Achil-lesa a zewnętrzną kostką stopy (punkt nr 60).

PUNKT KOŃCOWY: Na zewnętrznym kącie paznokcia małego pal-ca stopy (punkt nr 67). Nie wolno uciskać tego punktu u ko-biet ciężarnych.

Opis hasłowy: Meridian jangnogi i pleców; biegnie grzbietową

stroną ciała od głowy do stopy.

MERIDIAN PĘCHERZA MOCZOWEGO

122 Shiatsu

Meridian

Pęcherza

Moczowego

w górnej

części

pleców

masuje się

najlepiej

od strony

głowy.

zmiany, jakie zachodzą w tej okolicy podczas zabiegu.Druga dłoń przesuwa się wzdłuż meridianu PęcherzaMoczowego, poczynając od barku aż do dolnej jednejtrzeciej łopatki. Początkowo wykonuj masaż kłębemdłoni, następnie kciukiem.

Teraz wykonaj masaż pierwszego i drugiego meri-dianu Pęcherza Moczowego, sięgając od boku. „Dłońspoczywającą" umieść na kości krzyżowej. Jak jużwspomniano, obecność energii pęcherza moczowego


jest tutaj szczególnie mocno wyeksponowana. Zasadymasażu pleców poznaliście już w jednym z poprzednichrozdziałów, teraz możecie je zastosować.

Zabieg na meridianie w jego przebiegu na miednicyjest szczególnie cenny. W tym celu uklęknij na jednymkolanie obok biodra pacjenta, przenieś ciężar ciała doprzodu i uciskaj obydwoma kciukami pionowo do po-wierzchni (tzn. z lekkim pochyleniem w stronę stóp,ponieważ kość krzyżowa jest ustawiona pod pewnymkątem). Masuj kość krzyżową w ten sposób wzdłuż czte-rech zbiegających się nieco niżej linii. Pacjent na pewnopotwierdzi, że zabieg ten ma dobroczynne działanie.

Zabieg na

meridianie

Pęcherza

Moczowego

w pozycji

na brzuchu

124 Shiatsu

W celu wykonania zabiegu na odcinku meridianuprzebiegającym na nodze uklęknij obok uda pacjentaz „dłonią spoczywającą" ułożoną na kości krzyżowej.I tutaj konsekwentnie używaj swojego ciężaru, tak jakwypraktykowałeś na plecach. Zobaczysz, że przy odpo-wiednim rozluźnieniu możesz wniknąć bardzo głębokow meridian na udzie. W dole podkolanowym należypracować bardzo zredukowanym ciężarem, mają to byćniemal tylko dotknięcia.

Na podudziu wygląda to trochę inaczej. Najpierwuklęknij nieco bliżej stóp pacjenta przy jego podudziu,

Zabieg na

meridianie

Pęcherza

Moczowego

w pozycji

bocznej


„dłoń spoczywająca" przenieś z kości krzyżowej naudo. Łydka jest bardzo wrażliwa, dlatego musisz ją ma-sować bardzo ostrożnie i uciskać ze szczególną uwagą.Jednak nie pozostawaj na samej powierzchni, ponieważmimo swej wrażliwości łydka lubi głębokie dotknięcia.Przemieszczaj się wzdłuż meridianu aż do jego punktukońcowego na małym palcu.

Także w pozycji bocznej możesz sobie zapewnić do-bry dostęp do meridianu Pęcherza Moczowego. W tymcelu usiądź na piętach z możliwie szeroko rozstawiony-mi udami, tuż przy plecach pacjenta. „Dłoń spoczywają-ca" leży na bocznej powierzchni klatki piersiowej. Wyko-nując shiatsu pierwszego i drugiego meridianu, wesprzyjsię całym ciałem.

Ważne punkty meridianu Pęcherza Moczowego

Nr 10 - Na karku, tak jak opisano.

Nr 13-38 - Wszystkie punkty pierwszego i drugiegomeridianu na plecach i kości krzyżowej (tzw. punkty Y«;po chińsku: szu), z których każdy reprezentuje jednąz 12 energii meridianów.

Nr 37 - Pośrodku tylnej strony uda.

Nr 40 - W dole podkolanowym, tak jak opisano.

Nr 57 - Mniej więcej pośrodku łydki, tam gdzie obydwabrzuśce mięśnia łydki przechodzą w ścięgno Achillesa.

Nr 60 - Na stawie skokowym, tak jak opisano.

Nr 62 - Pół szerokości palca poniżej zewnętrznej kostkistopy.

Nr 67 - Punkt końcowy meridianu Pęcherza Moczowego.

126 Shiatsu

Meridian NerekPartner jin meridianu Pęcherza Moczowego

Zabieg na

meridianie

Nerek

w pozycji

na plecach

Znaczenie energii nerek

Nerki są nośnikami energii podstawowej, czy inaczejenergii rezerw. Ta energia leży u podstaw wszystkichnaszych działań fizycznych, umysłowych i duchowych,na niej opiera się całe nasze istnienie.

W tradycyjnych wyobrażeniach Dalekiego Wschoduenergię tę (zwaną także esencją witalną) otrzymujemyjako energię przedurodzeniową od naszych rodzicówi dziadków w momencie narodzin. Przy zrównoważo-nym trybie życia - w naszych warunkach społecznych

Meridian Nerek 127

oznacza to przede wszystkim dostateczną ilość snui wypoczynku - możemy codziennie odświeżać jej za-pas. Prowadząc odbiegający od naturalnego tryb życiaszkodzimy jej.

Energia nerek daje nam zdolność znoszenia każdegorodzaju stresu. Na niej opiera się też potencja seksualnai płodność. Ponadto odpowiada ona za oczyszczaniez toksyn krwi i całego organizmu.

Przy zaburzeniu równowagi tej energii (na przykładwskutek niedostatecznej ilości snu, przepracowanie, nad-miar bodźców czy długotrwałe nieodpowiednie żywie-nie, ale także inne czynniki) możemy się skarżyć na lodo-wate stopy albo bóle w dole pleców, dające wrażenie,jakbyśmy się tam mieli zaraz złamać. U innych z kolei mo-że się to objawiać oziębłością seksualną, impotenqą czybezpłodnością. Możemy się też czuć bardzo zmęczeni lubpopaść w stan ciężkiego wyczerpania psychicznego czy fi-zycznego. Przedwczesne siwienie włosów, zaburzeniasłuchu i popsute zęby także mogą być tego objawami.

Przebieg meridianu Nerek

Od punktu wyjściowegona podeszwie stopy me-ridian biegnie przezwysklepienie stopy zaprzyśrodkową kostkę sto-py, następnie przez wewnętrzną stronę łydki ku górzedo wewnętrznej krawędzi dołu podkolanowego.

Stąd może wybrać dwojaką drogę. Jedna odpowiadaschematom znanym z książek do akupunktury i biegniewewnętrzną stroną uda za grupą znajdujących się tammięśni (zwanych przywodzicielami).

128 Shiatsu

Druga droga została opisana przez Masunagę i od-powiada mniej więcej przebiegowi klasycznego „dru-giego meridianu Pęcherza Moczowego". Ta droga skrę-ca w dole podkolanowym na zewnątrz i biegnie tylnąstroną uda równolegle do poprzedniego meridianu Pę-cherza Moczowego aż do pośladka, gdzie przechodzituż obok kości krzyżowej.

Niezależnie od tego, którą drogą podążymy, oby-dwa kanały wchodzą potem w głąb miednicy i wycho-dzą na powierzchnię z drugiej strony tułowia tuż nadkością łonową. Meridian biegnie potem przez brzuchi klatkę piersiową ku górze i kończy się przy dolnej kra-wędzi obojczyka.

Zabieg na meridianie Nerek

Najłatwiej pracować na meridianie Nerek w pozycji nabrzuchu. Na udzie należy wykonywać Shiatsu na liniiwyznaczonej przez Masunagę. Nie zapominaj, że łydkajest najczęściej dość wrażliwa, toteż zagłębiaj się w niąze szczególną ostrożnością. Wtedy możliwe jest wyko-nywanie zabiegu nawet na dużej głębokości. Do tegozresztą zmierzamy, ponieważ ten meridian jest położo-ny dosyć głęboko.

Pozycja na plecach daje ci możliwość dotarcia domeridianu na udzie w przebiegu klasycznym (odpo-wiadającym schematom z książek do akupunktury).W celu wykonania Shiatsu podudzia ułóż nogę pacjentaw ten sposób, aby podeszwa jego stopy zbliżyła się douda drugiej nogi. Kolano odchyli się wówczas w boki może się oprzeć o twoje udo - jeśli potrzebne jest pod-parcie. Twoja „dłoń spoczywająca" leży na dolnej częścihara pacjenta. Często będziesz musiał pochylić się do

Meridian Nerek 129


PUNKT WYJŚCIOWY: Na linii

środkowej podeszwy sto-py, na przejścu od prze-dniej do środkowej jed-nej trzeciej (nieco przedpunktem nerek znanymz refleksoterapii stóp).

STAW SKOKOWY: Między kostką

przyśrodkową a ścięgnem Achil-lesa (punkt nr 3).

STAW KOLANOWY: Na wewnętrz-

nym brzegu dołu podkolanowe-go (punkt nr 10).

BRZUCH: 1/2 szerokości kciukaw bok od linii środkowej ciała.

KLATKA PIERSIOWA: 2 szerokości

kciuka w bok od linii środkowej.

PUNKT KOŃCOWY: Przy dolnej kra-

wędzi obojczyka, 2 szerokościkciuka od linii środkowej ciała(punkt nr 27).

Opis hasłowy: Meridian jinna nodze - biegnie od stopy

do kości łonowej;biegnie po wewnętrznej

powierzchni nogi.

MERIDIAN NEREK

130 Shiatsu

przodu, aby „dłonią wędrującą" móc pracować piono-wo do powierzchni podudzia.

W pozycji na brzuchu przesuwaj się wzdłuż linii me-ridianu bocznymi krawędziami dłoni. Na klatce piersio-wej bardzo cenną techniką jest ucisk kciukiem na żebralub przestrzenie międzyżebrowe.

Do zabiegu na udzie zmień swoją pozycję. Uklęknijobok pacjenta i podtrzymuj jego kolano wysoko w górzez lekkim odchyleniem w bok. Wskutek tego rozciągnię-cia wewnętrznej powierzchni uda linia meridianu bę-dzie łatwiej dostępna dla twoich dłoni. Pracuj kciukiem,przesuwając się od wewnętrznego brzegu dołu podko-lanowego ku górze.

Zabieg na meridianie Nerek w pozycji na plecach

Meridian Nerek 131

Na meridianie Nerek można pracować także w pozy-cji bocznej. Wykorzystuje się wówczas linię na udzieo przebiegu klasycznym. Uklęknij za nogą pacjenta leżą-cą bezpośrednio na podłożu. Przesuwając się wzdłużmeridianu od podeszwy stopy przez staw skokowy,podudzie do kolana, trzymaj „dłoń spoczywającą" naodcinku meridianu powyżej kolana. Przy masażu udapołóż ją na pośladku.

Natomiast odcinki meridianu Nerek biegnące nabrzuchu i klatce piersiowej najlepiej jest poddawać Shiat-su w pozycji na plecach.

Zabieg na

meridianie

Nerek

w pozycji

bocznej

132 Shiatsu

Ważne punkty na meridianie Nerek(można je włączyć do zabiegu)

Nr 1 - Punkt wyjściowy, tak jak opisano.

Nr 3 - Na stawie skokowym, tak jak opisano.

Nr 6 - 1 szerokość kciuka pod przyśrodkową kostką nawewnętrznej stronie stopy.

Nr 7 - 2 szerokości kciuka powyżej punktu nr 3, mniejwięcej na środku między wewnętrzną krawędzią pisz-czeli a ścięgnem Achillesa.

Nr 10 - Na wewnętrznej krawędzi dołu podkolanowego.

Meridian Osierdzia 133

Meridian OsierdziaPartner jin meridianu Potrójnego Ogrzewacza

Opiszemy teraz kolejne dwa meridiany i ich energie, na-leżące do Przemiany Ognia: meridian Osierdzia orazmeridian Potrójnego Ogrzewacza.

Meridian Osierdzia jest też znany pod innymi na-zwami, takimi jak meridian Serca i Układu Krążenia,meridian Układu Krążenia i Seksualności czy też Za-rządca Serca.

Zabieg na

meridianie

Osierdzia

w pozycji

na plecach

134 Shiatsu

Znaczenie energii osierdzia

Osierdzie niby mocny worek (stąd też nazwa „worekosierdziowy") okrywa nasze bezustannie bijące serce. Totrafna nazwa, ponieważ najważniejszym zadaniemenergii osierdzia jest ochrona energii serca. I tak jak wo-rek osierdziowy ściśle przylega do serca, energia osier-dzia najczęściej funkcjonuje w podobnej sytuacji energe-tycznej co energia serca.

Także pozostałe funkcje tej energii są zbliżone dofunkcji energii serca. I tak na przykład energia osierdziazapewnia funkcjonowanie układu krążenia, a więcukrwienie i ciśnienie krwi. Daje nam zdolność zachowa-nia spokoju w chwilach zdenerwowania i zawsze namtowarzyszy, gdy coś sprawia nam wielką radość.

Oznakami zaburzenia energii osierdzia mogą być:bóle w klatce piersiowej, palpitacja serca, zaburzeniaukrwienia kończyn górnych i dolnych, zbyt wysokie lubzbyt niskie ciśnienie. Podobnie objawami osłabieniaaspektu osierdzia w naszej osobowości mogą być we-wnętrzny niepokój i nerwowość, oziębłość seksualnaczy niemożność odczuwania prawdziwej radości.

Przebieg meridianu Osierdzia

Od punktu wyjściowego na tułowiu tuż obok brodawkisutkowej meridian Osierdzia biegnie ku górze, przecho-dząc przez przedni brzeg pachy, następnie podążawzdłuż linii środkowej wewnętrznej powierzchni ręki,przez biceps, a na przedramieniu wzdłuż linii łączącejpunty orientacyjne na łokciu i nadgarstku. Dalszy biegmeridianu to linia prosta przez wewnętrzną część dłoniaż do czubka palca środkowego.


MERIDIAN OSIERDZIA


PUNKT WYJŚCIOWY: 1 szerokość kciuka w bok od brodawki sut-kowej, między 4 a 5 żebrem.

BARK: 1 szerokość palca powyżej przedniego brzegu pachy.

ŁOKIEĆ: W zgięciu łokciowym, w zagłębieniu ścięgna bicepsuod strony małego palca (punkt nr 3).

NADGARSTEK: Pośrodku wewnętrznej powierzchni dłoni (punktnr 7).

PUNKT KONCOWY: Na czubku palca środkowego (punkt nr 9).

Opis hasłowy: Meridianjin ręki - biegnie od klatki

piersiowej do dłoni; biegniepo wewnętrznej powierzchniręki, wzdłuż linii środkowej.

136 Shiatsu

Zabieg na

meridianie

Osierdzia

w pozycji

na plecach

Zabieg na meridianie Osierdzia

Jeśli zamierzasz wykonywać shiatsu tego meridianuw pozycji na plecach, ułóż rękę pacjenta pod kątem 90stopni do ciała. Wewnętrzna powierzchnia ręki i dłoni,po których biegnie ten meridian, zwrócona jest w górę.„Dłoń spoczywająca" leży na barku i zapewnia prze-pływ energii przez ten niezwykle ważny staw. „Dłoniąwędrującą" podążaj wzdłuż meridianu za pomocą kłę-bu dłoni i kciuka dokładnie tak samo, jak poznałeś toprzy okazji innych meridianów.


Bardzo ciekawe możliwości pracy daje pozycja bocz-na. W tym celu usiądź na piętach przy plecach pacjenta.Po rotacji w stawie barkowym połóż rękę pacjenta we-wnętrzną stroną ku górze na swoim udzie. Twoja „dłońspoczywająca" będzie najczęściej obejmowała dłoń pa-cjenta, ustawiając rękę w rozciągniętej pozycji umożli-wiającej pracę na meridianie Osierdzia.

Jeśli niedostateczna ruchomość stawu barkowegouniemożliwia tę pozycję, skorzystaj z następującej tech-niki dla pozycji bocznej: uklęknij tuż za pacjentem, takaby twoje kolana miały kontakt z jego plecami. Obiemadłońmi ujmij rękę pacjenta - jedną dłonią za ramię, dru-gą za nadgarstek - wyprostuj ją w górę i trzymaj bliskociała. Za każdym razem, kiedy końce twoich palców za-głębią się w meridianie, odchyl się w kolanach do tyłu.Takie rozciągnięcie wewnętrznej powierzchni ręki za-pewni doskonałą stymulację meridianu Osierdzia.

Zabieg na

meridianie

Osierdzia

w pozycji

bocznej

138 Shiatsu

Meridian Osierdzia można masować w pozycji bocznej także w ten sposób.

Ważne punkty na meridianie Osierdzia(można je włączyć do zabiegu)

Nr 6 - 2 szerokości kciuka powyżejfałdu na zgięciu nadgarstka, międzydwoma wyraźnie widocznymi ścię-gnami.

Nr 8 - Dokładnie w środku wewnę-trznej powierzchni dłoni.

Meridian Potrójnego Ogrzewacza 139

Meridian PotrójnegoOgrzewaczaPartner jang meridianu Osierdzia

Zabieg na

meridianie

Potrójnego

Ogrzewacza

Znaczenie energii Potrójnego Ogrzewacza

W przeciwieństwie do 11 pozostałych głównych meri-dianów, Potrójny Ogrzewacz nie wiąże się z żadnymuznanym przez zachodnią anatomię i fizjologię narzą-dem. Niemniej jednak w dalekowschodnim sposobie

140 Shiatsu

patrzenia na człowieka traktowany jest on jako taki samnarząd jak na przykład wątroba czy serce i uznawany zabardzo ważny.

Wedle wyobrażeń tradycyjnej medycyny daleko-wschodniej, w ciele znajdują się trzy komory spalania,czyli wewnętrzne źródła energii życiowej. Odpowiada-ją one mniej więcej trzem jamom ciała: klatce piersiowej,jamie brzusznej oraz miednicy. Teraz już chyba wiado-mo, skąd wzięła się nazwa Potrójny Ogrzewacz.

Górna komora spalania,odpowiadająca klatce pier-siowej, zapewnia nam ener-gię z oddychania. W sposóbszczególny wiąże się onaz energią płuc i serca.

W jamie brzusznej zdoby-wamy energię dzięki poży-wieniu. Ta środkowa komoraspalania odpowiada przedewszystkim za energię śle-dziony i żołądka.

Przestrzeń miednicy, czy-li dolna komora spalania, od-powiada za energię nerek,których „ogień" ogrzewa cia-ło i utrzymuje je przy życiu.

Potrójny Ogrzewacz reguluje współdziałanie tychtrzech komór spalania. Wyjaśnia to jego ogromne zna-czenie dla wszystkich procesów życiowych. Harmonijnewspółdziałanie trzech komór jest także warunkiem na-szej odporności fizycznej i psychicznej.


Zaburzenia Potrójnego Ogrzewacza mogą wyrazićsię zaburzeniami w funkcjonowaniu wszystkich innychmeridianów i narządów, dotyczy to zwłaszcza proble-mów z trawieniem i oddychaniem. Niemniej jednak nanierównowagę w obrębie Potrójnego Ogrzewacza mogątakże wskazywać zaburzenia funkcji obronnych w sfe-rze zarówno fizycznej, jak i psychicznej, takie jak ogólneobrzmienie węzłów chłonnych, częste infekcje, nadmier-na potrzeba poczucia bezpieczeństwa czy przesadnaostrożność.

Przebieg meridianu Potrójnego Ogrzewacza

Od swego punktu wyjściowego na 4 palcu meridian tenbiegnie przez grzbiet dłoni do środka nadgarstka. Na-stępnie podąża początkowo wzdłuż linii środkowejprzedramienia, by potem skierować się jednak niecobardziej w bok, w stronę czubka łokcia. Biegnie potemwzdłuż tylnej powierzchni ręki (dokładnie w linii pro-stej między punktami orientacyjnymi na łokciu i barku),przechodzi przez bark po jego tylnej stronie powyżejgórnej krawędzi łopatki i biegnie ukosem przez kark dozagłębienia za uchem. Przechodzi wokół ucha mniejwięcej u nasady włosów i kończy się w płaskim zagłę-bieniu przy zewnętrznym końcu brwi.

Zabieg na meridianie Potrójnego Ogrzewacza

Doskonałą możliwość pracy na Potrójnym Ogrzewaczudaje pozycja na brzuchu. Odchyl rękę pacjenta pod ką-tem 90 stopni od ciała, tak aby grzbiet dłoni był zwróco-ny ku górze. Zacznij zabieg, siedząc na piętach obok pa-cjenta, z „dłonią spoczywającą" wspartą na jego barku.

142 Shiatsu

MERIDIAN POTRÓJNEGO OGRZEWACZA


PUNKT WYJŚCIOWY: Na

zewnętrznym kąciepaznokcia 4 palca.

NADGARSTEK: Środek

grzbietowej po-wierzchni nadgarst-ka (punkt nr 4).

ŁOKIEĆ: W zagłębie-

niu za wyrostkiemłokciowym (olecra-non) (punkt nr 10).

BARK: Jeśli uniesieszrękę poziomo w bok,w mięśniu trójgłowymramienia, mniej wię-cej na granicy mię-dzy przednią i tylną stro-ną barku, powstaje zagłębienie. Punkt leży tuż poniżej górnejkrawędzi łopatki, która staje się „dachem barku" (punkt nr 14).

GŁOWA: Zagłębienie poniżej ucha, zakryte przez płatek ucha(punkt nr 17).

PUNKT KOŃCOWY: W płaskim zagłębieniu przy zewnętrznym koń-cu brwi (punkt nr 23).


Kiedy już wykonasz shiatsu meridianu na odcinku dobarku, przenieś się od strony głowy i pracuj na odcinkubiegnącym przez bark i kark aż do punktu końcowegona głowie.

Dobre możliwości shiatsu meridianu PotrójnegoOgrzewacza stwarzają też pozostałe dwie pozycje.

W pozycji na plecach też uklęknij obok pacjenta.W celu wykonania shiatsu przedramienia ułóż rękę pa-cjenta na jego klatce piersiowej. Zrób shiatsu na odcinkuod dłoni do łokcia, ostrożnie używając swego ciężaru.

Zabieg na meridianie Potrójnego Ogrzewacza w pozycji na brzuchu

Opis hasłowy: Meridianjang ręki - biegnie od dłoni dogłowy po zewnętrznej stronie

ręki (wzdłuż środka).

144 Shiatsu

Zabieg na

meridianie

Potrójnego

Ogrzewacza

w pozycji

na plecach


„Dłoń spoczywająca" może leżeć na górnej części ręki.Kiedy dojdziesz do łokcia, „dłoń spoczywająca" i „dłońwędrująca" zamieniają się rolami i wykonują shiatsu potylnej stronie górnej części ręki aż po bark. W tej pozycjinie ma już zbyt dobrego dostępu do odcinka meridianubiegnącego przez bark i kark. Lepsza byłaby tutaj pozy-cja boczna.

W celu wykonania zabiegu w pozycji bocznej klęknijna jednym kolanie, drugą nogę opierając powyżej głowypacjenta. Na tej nodze możesz oprzeć się łokciem, tą

właśnie ręką ujmując jednocześnie rękę pacjenta w zgię-ciu łokciowym. Teraz - najlepiej od razu kciukiem - wy-konaj shiatsu wzdłuż odcinka meridianu biegnącego odpalca serdecznego po bark.

Następnie usiądź przy plecach pacjenta, jedną dłoniąuchwyć jego ramię od przodu i wykonaj shiatsu w spo-sób bardzo zbliżony do tego na meridianie Jelita Cien-kiego, podążając wzdłuż linii Potrójnego Ogrzewaczana barku, karku i głowie, aż do punktu końcowego przyzewnętrznym końcu brwi.

Zabieg na meridianie Potrójnego Ogrzewacza w pozycji bocznej

146 Shiatsu

Ważne punkty(można je włączyć do zabiegu)

Nr 5 - 2 szerokości kciuka powyżej nadgarstka, pośrod-ku przedramienia.

Nr 14 - Na barku, tak jak opisano.

Nr 15 - Tuż powyżej górnego wewnętrznego kąta łopat-ki, mniej więcej 2 szerokości kciuka za punktem pęche-rzyka żółciowego nr 21.

Przegląd pozycji zabiegowych rękidla poszczególnych meridianów

Przebieg meridianów ręki i sposoby wykonywania nanich zabiegu mogą się wydać początkującym nieco za-wiłe. Bardzo pomocne jest utrwalenie sobie konkretnychpozycji zabiegowych. Dlatego zebrałem je wszystkie narysunku obok.

sercejelito cienkie

osierdziePotrójny Ogrzewacz

jelito grube

Meridian Pęcherzyka Żółciowego 147

Meridian PęcherzykaŻółciowegoPartner jang meridianu Wątroby

Zabieg na

meridianie

i Pęcherzyka

k Żółciowego

% w pozycji

3 na plecach

Znaczenie energii pęcherzyka żółciowego

Meridian Pęcherzyka Żółciowego biegnie po bokach na-szego ciała, jego energia skierowana jest na boki. Stano-wi on narząd wykonawczy odpowiedzialny za plano-wanie wątroby, utrzymując równowagę ciała i psychiki.

płuca

148 Shiatsu

Zygzakowaty przebieg na bocznych powierzchniachgłowy i tułowia odzwierciedla energię tego meridianu,który zapewnia nam zdolność rozważania oraz podej-mowania szybkich i jasnych decyzji.

W przypadku zaburzenia mogą na przykład powstaćkamienie żółciowe i człowiek może cierpieć na kolkii bóle pod prawym podżebrzem lub w prawym ramie-niu. Dalszymi objawami mogą być bóle migrenowe po-łowy głowy (meridian przebiega na bocznej powierzch-ni głowy), napięte, bolące ramiona i problemy zestawami biodrowymi, jak również rwa kulszowa alboskrzywienie biodra ze skróceniem nogi. Może też byćnam trudno podejmować decyzje albo będziemy podej-mować je zbyt pochopnie.

Przebieg meridianu Pęcherzyka Żółciowego

Od punktu wyjściowego obok oka meridian trzykrotniebiegnie zygzakem po bocznej stronie głowy, docierającdo punktu w zagłębieniu potylicy oraz na barku. Na-stępnie ciągnie się przez bark i - podobnie jak wcześniejna głowie - zygzakiem po bocznej powierzchni tułowiaw dół aż do punktu na biodrze. Stamtąd biegnie pobocznej powierzchni uda i podudzia aż do grzbietu sto-py i czubka 4 palca.


MERIDIANPĘCHERZYKAŻÓŁCIOWEGO


PUNKT WYJŚCIOWY: Przy zewnętrznym kąciku oka,na skraju oczodołu.

GŁOWA: W zagłębieniu potylicy po zewnętrz-nej stronie mięśnia prostownika grzbietu,na brzegu czaszki (punkt nr 20).

BARK: Na górnej części barku na prze-dnim skraju mięśnia kapturowegogrzbietu w połowie drogi między liniąśrodkową ciała a skrajem barku (punktnr 21). Tego punktu nie należy uciskaćw przypadku kobiet ciężarnych.

TUŁÓW: Między 7 a 8 żebrem na linii pio-nowej biegnącej przez brodawkę sutko-wą (punkt nr 24) oraz przed wolnymkońcem 12 żebra (punkt nr 25).

MIEDNICA: W zagłębieniu za krętarzem więk-szym (Trochanter major), po pierwszej 1/3 od-ległości między krętarzem większym a dol-nym końcem kości krzyżowej (punkt nr 30).

UDO: Z boku, w miejsu, którego dotyka ko-niuszek palca środkowego, kiedy stajemyna baczność z rękami „na szwach spodni"(punkt nr 31).

PODUDZIE: 1 szerokość palca przed i poniżejgłowy strzałki (punkt nr 34).STOPA: Między 4 a 5 kością śródstopia, tużprzed miejscem, gdzie łączą się one ze śródsto-piem (punkt nr 41).

PUNKT KOŃCOWY: Na zewnętrznym kącie paznokcia czwartegopalca stopy (punkt nr 44).

Opis hasłowy: Meridian jangnogi, biegnie boczną powierzchnią

ciała od głowy do stopy.

150 Shiatsu

Zabieg na meridianie Pęcherzyka Żółciowego

Najlepsza pozycja zabiegowa do masażu meridianu Pę-cherzyka Żółciowego to pozycja boczna. Narzuca sięona sama, ponieważ meridian ten biegnie boczną stroną

Zabieg na

meridianie

Pęcherzyka

Żółciowego

w pozycji

bocznej


ciała i w ten sposób można wykorzystać ciężar ciaław celu wywierania nacisku.

Można teraz zastosować techniki zabiegu w pozy-cji bocznej, które przedstawione zostały w rozdziale 8(str. 73).

W celu wykonania zabiegu na głowie i karku najle-piej usiąść na piętach przy plecach pacjenta. „Dłoń spo-czywająca" przechodzi pod pachą i chwyta od przodubark pacjenta. Energia barku to po większej części ener-gia pęcherzyka żółciowego. Dlatego zacznij zabieg odpołożenia drugiej dłoni na tylnej stronie barku, a więcna łopatce, i od wykonania obiema dłońmi rotacji barku- przy czym w rotacji powinno wziąć udział całe twojeciało. Niech „dłoń spoczywająca" pozostanie na barku,podczas gdy druga wykona shiatsu na meridianie odgłowy aż do bocznej strony barku (patrz rys. na str. 74).

Ponieważ energia pęcherzyka żółciowego reprezen-towana jest głównie po bokach ciała, bardzo efektywnatechnika zabiegowa polega na masażu całą powierzch-nią dłoni wzdłuż boków ciała w kierunku miednicy.„Dłoń spoczywająca" leży na biodrze. Zwracaj uwagę,aby wywierać nacisk tylko własnym ciężarem, a więcprzez rozluźnienie!

Teraz postaw jedno kolano między nogami pacjenta,„dłoń spoczywająca" nadal leży na miednicy, drugą na-tomiast możesz wykonać zabieg wzdłuż meridianu naudzie. Uwaga - ten odcinek jest bardzo wrażliwy, dlate-go zagłębiaj się w centrum tsubo ze szczególną ostrożno-ścią. Mimo dużej wrażliwości tego odcinka meridian Pę-cherzyka Żółciowego bardzo lubi głębokie zabiegi.

Następnie usiądź na piętach z szeroko rozwartymiudami przy podudziu pacjenta i wykonaj shiatsu odpunktu tuż przed górnym końcem kości strzałkowej

152 Shiatsu

Zabieg na meridianie Pęcherzyka Żółciowego na podudziu w pozycji bocznej

w dół, przez zewnętrzną kostkę stopy aż do 4 palca.Twoja „dłoń spoczywająca" leży przy tym na bocznejstronie uda, tuż powyżej kolana.

A teraz jeszcze ciekawe uzupełnienie opisanej wcze-śniej rotacji barku - technika zwana „czyszczeniemskrzydełek". Wykonując rotację barku umieść palce dło-ni, która wcześniej leżała na łopatce, tuż poniżej jej dol-nej krawędzi. Kiedy dłoń trzymająca bark od przoduprzesunie go w czasie rotacji w tył, łopatka sama nasu-nie się niejako na twoje palce. Można je aktywnie zagłę-bić jeszcze bardziej. W ten sposób należy wymasować3 do 4 punktów pod dolną krawędzią łopatki.

Oczywiście meridian Pęcherzyka Żółciowego możnateż masować w pozycjach na brzuchu i na plecach. Gło-wę, bark i kark najlepiej masować, siedząc od strony gło-


"Czyszczenie

skrzydełek"

wy. Tułów masuje się w ten sposób, że wywieramy na-cisk obiema rozwartymi dłońmi jednocześnie na oby-dwa boki tułowia. Należy to robić silnie, ale z wyczu-ciem. Jeśli idzie o masaż nogi, masz do dyspozycjinastępujące techniki:

W pozycji na plecach postaw stopę nogi pacjenta,którą chcesz masować, mniej więcej w odległości szero-kości dłoni od kolana jego drugiej nogi. Własnym kola-nem dociskaj nogę pacjenta do wewnątrz, „dłonią spo-

154 Shiatsu Meridian Pęcherzyka Żółciowego 155

Zabieg na

meridianie

Pęcherzyka

Żółciowego

w pozycji

na plecach

czywającą" umieszczoną na biodrze pacjenta wywierajnacisk i utrzymuj równowagę, aby zapobiec sytuacji, żewskutek nacisku noga pacjenta za bardzo odchyli się doprzodu. Pracując na udzie, połóż kolano na podudziupacjenta, wykonując zabieg na podudziu połóż je sobiepo prostu na udzie.

W pozycji na brzuchu ustaw nogę pacjenta w tensposób, aby udo tworzyło z tułowiem kąt 90°. Trzymając„dłoń spoczywającą" na miednicy pacjenta możesz wy-konać zabieg na całym odcinku meridianu aż do stopy.

Zabieg na

meridianie

Pęcherzyka

Żółciowego

w pozycji

na brzuchu

Ważne punkty na meridianiePęcherzyka Żółciowego

Wszystkie punkty orientacyjne służące do ustaleniaprzebiegu meridianu. Można je uwzględniać w czasiezabiegu.

156 Shiatsu Meridian Wątroby 157

Meridian WątrobyPartner jin meridianu Pęcherzyka Żółciowego

Zabieg na

meridianie

Wątroby

w pozycji

na plecach

Znaczenie energii wątroby

Energia wątroby bardzo chętnie porównywana jestprzez klasyków medycyny chińskiej z generałem. Pod-trzymuje ona wewnętrzny porządek ciała i duszyi umożliwia nam planowanie oraz jasną świadomość te-go, czego chcemy. Wątroba gromadzi krew i substancjeodżywcze, i dostarcza ciału wewnętrznego napięcia

oraz odporności. Zapewnia też swobodny i równomier-ny przepływ uczuć.

Przy zakłóceniu równowagi aspektu wątroby naszejosobowości mogą wystąpić kłopoty w rodzaju zaburzeńwidzenia, żółtaczki, stanów zapalnych pochewek ścię-gien oraz skurczów mięśni. Zakłócenia takie mogą sięteż objawić w postaci niecierpliwego, wybuchowegotemperamentu albo w braku siły i w impotencji. Jeszczeinne sygnały to duchowa i fizyczna nieporadność alboteż niemożność tworzenia jakichkolwiek wyobrażeńi wizji na temat przyszłości.

Przebieg meridianu Wątroby

Od punktu wyściowego naczubku wielkiego palca stopymeridian Wątroby przebiegamiędzy 1 a 2 kością śródsto-pia przez grzbiet stopy, na-stępnie po kości piszczelo-wej w górę podudzia naskraj dołu podkolanowe-go. Na udzie meridianbiegnie przez grupę moc-nych mięśni po wewnę-trznej stronie (przywo-dziciele) aż do pachwiny.Następnie łukiem docie-ra do (swobodnego) końca11 żebra, a stamtąd znowunieco bliżej środka ciała doswego punktu końcowegomiędzy 6 a 7 żebrem.

158 ShiatsuMeridian Wątroby 159

MERIDIAN WĄTROBY


PUNKT WYJŚCIOWY: Zewnętrzny kąt

paznokcia wielkiego palca stopy.

STAW SKOKOWY: 1 szerokość

kciuka od kostki przyśrodko-wej w zagłębieniu obok ścię-gna (punkt nr 4).

STAW KOLANOWY: Na wewnętrz-

nej krawędzi dołu podkolano-wego, jeszcze przed znajdują-cymi się tam mocnymi ścięg-nami (mięśni półbłoniastegoi półścięgnistego) (punkt nr 8).Dla porównania punkt nerki le-ży nieco bardziej w głębi dołupodkolanowego.

PACHWINA: Przyśrodkowo w stosunkudo tętnicy (punkt nr 12).

BRZUCH: Przed (wolnym) końcem11 żebra przy dolnej krawędzi klat-ki piersiowej, najczęściej na bocz-nej stronie tułowia (punkt nr 13).

PUNKT KOŃCOWY: Między 6 a 7 żebrem na pionowej linii prze-chodzącej przez brodawkę sutkową (punkt nr 14).

Zabieg na meridianie Wątroby

Najlepiej jest wykonać masaż meridianu Wątroby w po-zycji na plecach. Do zabiegu na podudziu ułóż nogę pa-cjenta w ten sposób, aby podeszwa stopy znajdowała siętuż przy drugiej nodze. Kolano odchyli się wówczas sil-nie w bok. Sposób wykonywania zabiegu jest podobnydo stosowanego przy meridianie Nerek w pozycji naplecach, chociaż nieco łatwiejszy.

Zabieg nameridianieWątrobyw pozycjina plecach

Najpierw usiądź na piętach lub uklęknij przy podu-dziu pacjenta, „dłoń spoczywająca" leży na udzie lubw miejscu, gdzie meridian przecina pachwinę. Kiedywykonasz shiatsu od stopy do kolana, „dłonią spoczy-wającą" przytrzymaj kolano silnie (ale jednocześnie ła-

Opis hasłowy: Meridianjin nogi - biegnie od stopy doklatki piersiowej; biegnie powewnętrznej stronie nogi.

160 Shiatsu Meridian Wątroby 161

Zabieg na

meridianie

Wątroby

w pozycji

bocznej

dze bliższej podłoża. W tej pozycji meridian jest bardzowygodnie wyeksponowany. Należy uklęknąć przed no-gą pacjenta i w ten sposób docierać do meridianu piono-wo od góry. Z tym jednak, że w tej pozycji niemożliwyjest dostęp do odcinka biegnącego na brzuchu.

Ważne punkty na meridianie Wątroby(można je włączyć do zabiegu)

Nr 3 - Między 1 a 2 kością śródstopia, 2 szerokości kciu-ka powyżej „błony międzypalcowej" między 1 a 2 pal-cem stopy.

Nr 8 - Na stawie kolanowym, tak jak opisano.

Nr 12 - W pachwinie, tak jak opisano.

godnie) odchylone w bok. W ten sposób grupa mięśni,przez którą biegnie meridian, zostanie zwrócona kugórze i rozciągnięta. W tej pozycji otwieramy intymnyodcinek wewnętrznej strony uda. Dlatego koniecznejest, aby shiatsu na tym odcinku wykonywać ze szcze-gólnym wyczuciem i delikatnością. Podążaj za linią me-ridianu od wewnętrznej powierzchni kolana w górę.Udo pacjenta może się przy tym opierać na twoim ko-lanie.

Aby móc pracować w pozycji na brzuchu, usiądź napiętach przy biodrach pacjenta i wykonuj zabieg na me-ridianie za pomocą kłębu dłoni lub jej krawędzi.

Oczywiście możliwe jest też wykonywanie tego za-biegu w pozycji bocznej. Masaż robi się wówczas na no-

162 Shiatsu

Wielki MeridianCentralnyNa zakończenie tego rozdziału chciałbym przedstawićjeszcze dwa specjalne kanały energetyczne, które łącznienoszą nazwę Wielkiego Meridianu Centralnego. Ichwspólnym zadaniem jest połączyć i zrównoważyć ener-gie 12 głównych meridianów.

KANAŁ POCZĘCIA

Zwany także Ren Mo (jap.) albo„Wielkim Matczynym Nurtem".Łączy on i równoważy energiewszystkich meridianów należą-cych do jin. Ma szczególnie istot-ne znaczenie dla żeńskich narzą-dów płciowych, dla płodnościoraz procesu poczęcia. Wspoma-ga zdolność bycia spokojnymi otwartym, gotowym do przyj-mowania, umożliwia osiągnięciespokoju duchowego.

Ważne punkty

Nr 3 - 1 szerokość kciuka po-wyżej kości łonowej, punkt boenergii pęcherza moczowego(punkty bo, po chińsku mo, to

Wielki Meridian Centralny 163

diagnostyczne punkty na przedniej stronie ciała,z których kilka leży na Kanale Poczęcia).

Nr 4 - 2 szerokości kciuka powyżej kości łonowej, punktbo energii jelita cienkiego.

Nr 5 - 3 szerokości kciuka powyżej kości łonowej, punktbo energii Potrójnego Ogrzewacza.

Nr 6 -1,5 szerokości kciuka poniżej pępka. Centrum /zo-ra, zwane także Tan Den.

Nr 12 - Na nadbrzuszu, dokładnie pośrodku międzypępkiem a dolną krawędzią klatki piersiowej, punkt boenergii żołądka.

Nr 14 - 6 szerokości kciuka powyżej pępka lub tuż po-niżej wyrostka mieczykowatego w dolnej części mostka,punkt bo energii serca.

Nr 17 - W centrum mostka, na wysokości brodawek sut-kowych, punkt bo energii osierdzia.

W celu przeprowadzenia zabiegu na Kanale Poczęcia należy uciskać kłębem dłoni wzdłużlinii środkowej ciała.

164 Shiatsu Wielki Meridian Centralny 165

Przebieg Kanału Poczęcia

Biegnie na przedniej stronie tułowia wzdłuż linii środ-kowej ciała z dołu do góry. Punktem wyjściowym jestśrodek przepony miednicy przed odbytem. Kończy sięw dołku pod dolną wargą.

Zabieg na Kanale Poczęcia

Jak w ogóle w shiatsu, warunkiem skutecznego zabieguna Kanale Poczęcia jest własny wewnętrzny spokój. Po-łóż rozluźnioną dłoń na meridianie w dolnej części hara,drugą równie rozluźnioną dłonią przesuwając wzdłużmeridianu, ze szczególnym uwzględnieniem punktów12,14 i 17 albo też innych, które skupią twoją uwagę. Po-zostań przy każdym takim punkcie przez kilka odde-chów. Rozkoszuj się równoważącym wpływem, jaki wy-wiera ten zabieg zarówno na pacjenta, jak i na ciebiesamego.

KANAŁRZĄDZĄCY

Zwany także Du Mo. Łączyi równoważy energie wszyst-kich meridianów jang.Jest ważny dla funkcjo-nowania kręgosłupajak też mięśni i ner-wów oraz gwarantuje wewnętrzną stabilność w sytua-cjach dużego obciążenia.

Ważne punkty(można je włączyćdo zabiegu)

Nr 4 - Między wyrostkami kolczysty-mi 2 i 3 kręgu lędźwiowego.Nr 12 - Między wyrostkamikolczystymi 3 i 4 kręgu pier-siowego.Nr 14 - Między wyrostkamikolczystymi 1 kręgu pier-siowego i 7 kręgu szyjnego.Nr 15 - Na przejściu karkuw potylicę, w zagłębieniu.Nr 20 - Na szczycie głowy,w punkcie przecięcia liniiłączącej górne czubkiuszu z linią środkowąciała.Nr 23 - Na głowie, 1 sze-rokość kciuka powyżejnasady włosów nad czo-łem.Nr 26 - Między nosem a gór-ną wargą, na przejściu międzygórną a środkową jedną trzecią tego odcinka.

Przebieg Kanału Rządzącego

Kanał Rządzący zaczyna się między odbytem a końcemkości ogonowej. Biegnie po stronie grzbietowej w liniiśrodkowej ciała w górę do głowy. Na plecach jegopunkty znajdują się między kolejnymi wyrostkami kol-

166 Shiatsu

czystymi kręgów. Biegnie od tyłu przez głowę i kończysię na górnej szczęce punktem zakrytym przez górnąwargę.

Zabieg na Kanale Rządzącym

Przy wykonywaniu zabiegu w pozycji na brzuchuuklęknij na początek obok pacjenta. „Dłoń spoczywają-cą" połóż na jego kości krzyżowej, drugą przesuwaj

Zabieg na Kanale Rządzącym

Wielki Meridian Centralny 167

wzdłuż Kanału Rządzącego w górę kręgosłupa. Pracujna początku kłębem dłoni, następnie kciukiem. Niechoddziałuje ciężar twojego rozluźnionego ciała.

Możesz też, tak jak przy zabiegu na Kanale Poczęcia,położyć rozluźnioną „dłoń spoczywającą" na kościkrzyżowej, a odprężoną drugą dłonią przejść odcinekod punktu nr 4 do punktu nr 20. Twój własny wewnę-trzny spokój wspomaga równoważące działanie, jakiema ten zabieg.

W jaki sposóbtechnika zamienia sięw shiatsu

Całościowe podejście do ciała w Shiatsu

Kiedy już poznałeś poszczególne meridiany, możeszwykonywać całkiem dobrze zabiegi przy każdym meri-dianie, dokładnie stosując się do podanych tutaj wska-zówek.

Niemniej jednak na miano shiatsu twoje działanie bę-dzie mogło zasłużyć dopiero wówczas, gdy poszczegól-ne techniki przerodzą się w płynny zabieg przeprowa-dzony na całym ciele. Do pracy na dwóch, trzech czyczterech meridianach dochodzą jeszcze techniki dla dło-ni, stóp, głowy, karku, pleców, hara oraz rotacje w stawiebarkowym i biodrowym. Sztuka polega na tym, żebywszystkie te składniki połączyć w tak harmonijną ca-łość, aby pacjent odebrał to jako jeden płynny całościo-wy zabieg. W zależności od wybranych meridianóworaz w zależności od potrzeb danej osoby każdy zabiegbędzie miał inny przebieg.

Wraz z ćwiczeniami na meridiany, które poznaszw następnym rozdziale, otrzymujesz do ręki jako osobapoczątkująca bardzo cenny, chociaż zarazem prosty śro-dek diagnostyczny. Za jego pomocą bardzo łatwo mo-

10

170 Shiatsu

żesz dokonać wyboru meridianów, które chcesz ćwiczyć(por. wskazówkę na końcu rozdziału 11, str. 186).

Na początku warto zacząć całościowe Shiatsu od za-biegów na plecach, podczas których pacjent leży w po-zycji na brzuchu. Z jednej strony dlatego, że ogólne tech-niki zabiegów na plecach są bardzo proste, a zarazemefektywne, z drugiej zaś dlatego, że poddawana zabie-gom osoba będzie się czuła pewniej, gdy zaczniesz odstrony jang jej ciała.

Następnie wykonaj zabiegi na wybranych przez sie-bie meridianach w pozyji na brzuchu, bocznej i na ple-cach. Postaraj się harmonijnie włączyć do zabiegu rota-cje barku i biodra oraz techniki pracy na dłoniachi stopach. Zabiegi wykonywane na karku i głowie mająnadzwyczajny wpływ na cały organizm. Czasami wartowykonać je na końcu, ponieważ energie uwalnianew czasie zabiegów niejednokrotnie kumulują się w tymrejonie i trzeba je dopiero zniwelować za pomocą shiat-su karku, głowy i twarzy. Hara wymaga czasu. Powracajdo niego często także między zabiegami na poszczegól-nych meridianach. Podkreślisz znaczenie tego centrum,jeśli będziesz trzymał na nim dłonie przez kilka chwil nazakończenie całego zabiegu.

Shiatsu zaawansowane

Techniki zaprezentowane w tej książce zostały staranniewybrane dla początkujących. Uczęszczając na kurs shiat-su i tak zauważysz, że nauczyciel wykonuje zabiegi nameridianach nieco odmiennymi, a niekiedy nawet zu-pełnie innymi technikami niż te opisane przeze mnie.Nie ma w tym nic dziwnego, ponieważ shiatsu daje nie-ograniczone wręcz możliwości. Doświadczony mistrz

W jaki sposób technika zamienia się w Shiatsu 171

shiatsu będzie ponadto sam „wynajdował" coraz to no-we, własne techniki, być może odpowiednie dla jednegojedynego człowieka.

Ponadto w trakcie studiowania Faz Pięciu Przemian,co stanowi element poznawania shiatsu, otworzą sięprzed tobą całkowicie nowe możliwości zrozumieniasytuacji życiowej pacjenta oraz zdiagnozowania jego sy-tuacji energetycznej poprzez jego ciało. Za ich pomocąoraz za pomocą różnych metod diagnozowania stoso-wanych w shiatsu - takich jak diagnoza punktów Yu,diagnoza hara czy diagnoza pleców - uzyskasz odpo-wiedź na to, które meridiany szczególnie wymagają za-biegów. W ten sposób uprawiane przez ciebie shiatsubędzie bardziej świadome i bardziej efektywne.

Nauczysz się postrzegać stany energetyczne w me-ridianach oraz poszczególnych regionach ciała jakopełnię (jitsu) oraz pustkę (kyo). Poznając specjalne tech-niki, które stosuje się dla każdej z takich specyficz-nych sytuacji, otrzymasz praktycznie nieskończonemnóstwo możliwości wykonania zabiegu, które bę-dziesz mógł dostosować do indywidualnych potrzebkażdej osoby.

I wreszcie odkryjesz, że shiatsu to nie tylko zabiegi nameridianach. Często słuszniejsze będzie zapomniećo meridianach i wykonywać zabiegi na tych miejscach,które same przyciągają twoją uwagę, za pomocą tech-nik, które będą właściwe wyłącznie w tej jednej sytuacji.Tej strony shiatsu nie da się jednak przekazać w żadnympodręczniku. Znowu wymaga to osobistego nauczycie-la, a przede wszystkim mnóstwa praktycznych do-świadczeń z shiatsu, które stworzą naszej intuicji prze-strzeń do rozwoju i sprawią, że będziemy po prostuwiedzieli, co jest właściwe w danym momencie.

Sześć ćwiczeńdla wspomożenia przepływuenergii w meridianach

Te sześć ćwiczeń ma na celu stymulację przepływu ener-gii meridianów w naszym ciele. Zaproponował je Shizu-to Masunaga w książce Zen Imagery Exercises, gdzie znaj-duje się dokładny opis tych sześciu ćwiczeń, jak równieżliczne ich uzupełnienia i wariacje.

Nie są to ćwiczenia sportowe, to znaczy nie chodziw nich o to, żebyś udowodnił, jaki to jesteś giętki. Po-staw sobie za cel znalezienie takiego punktu, w którymz jednej strony dojdziesz do kresu swoich możliwości,a z drugiej nadal będziesz mógł spokojnie i z rozluź-nieniem oddychać. W momencie kiedy zaczniesz sięwewnętrznie usztywniać, ćwiczenie takie automatycz-nie traci sens. Pozostań odprężony i skup się na liniachnapięcia (tak jak to zostanie opisane na następnychstronach), a zobaczysz, jak twoja ruchomość sama sięzwiększa. Wystarczy tylko stosować się do wskazówek.

Zanim przystąpisz do właściwych ćwiczeń, wybierzsobie odpowiednie miejsce i po prostu postój tam przezchwilę, tylko po to, by poobserwować swój odprężonyoddech.

Możesz stać na bardzo szeroko albo tylko szerokorozstawionych nogach. Dłonie opuszczone do wysoko-

11

174 Shiatsu

ści nieco poniżej pępka, odwrócone wewnętrzną po-wierzchnią do góry, tak że palce lewej dłoni leżą na pal-cach prawej.

Obserwuj własne oddychanie, ale do niczego się niezmuszaj. Wcześniej czy później przyjdzie taki moment,że oddychanie zacznie płynąć do twojego hara i uświa-domisz sobie swoje centrum. Stanie się to samo z siebie.Nie próbuj sztucznie tego przyśpieszyć, ponieważ tylkotemu przeszkodzisz.

Ćwiczenie wstępne

Usiądź w wygodnej dla siebie pozycji albo po prostu po-łóż się. Chodzi o to, żebyś czuł się dobrze i obserwowałzmiany w swoim ciele w czasie oddychania.

Szczególnie ważny jest wydech. Jest to moment od-prężenia. W tej fazie oddychania zaczyna płynąć w naszastała energia. Oddychaj spokojnie i równomiernie.Najlepiej będzie, jeśli całkowicie dostosujesz się w tymdo swojego ciała, które oddycha samo z siebie. Będzieszto odczuwał tak, jakby z balonu łagodnie uciekało pcwietrze. Poczujesz się lżejszy i swobodniejszy.

Przy wdechu natomiast zaczniesz zauważać, jakw twoim hara zbiera się energia ki. To również będzie siędziało całkowicie samo z siebie, bez potrzeby świado-mego kierowania tam oddechu. Przy kolejnych wde-chach energia ki będzie się rozlewała z hara do klatkipiersiowej, ramion, głowy i rąk. Obserwuj ten proces.Twoje ciało będzie sprawiało wrażenie pełniejszego i na-ładowanego energią.

Oddychaj w ten prosty sposób przez jakiś czasi oswajaj się z pęcznieniem i wiotczeniem ciała w rytmie

Sześć ćwiczeń 175

oddychania. Stosuj potem tę technikę w czasie wykony-wania opisanych poniżej ćwiczeń.

Ćwiczenie na meridianyPłuc i Jelita Grubego (żywioł Metalu)To ćwiczenie wykonuje się na stojąco. Połącz je bezpo-średnio z ćwiczeniem wstępnym.

W tym celu stań na rozstawionych nogach (rozstawje szerzej niż na szerokość ramion), stopy mogą byćustawione równolegle albo zwrócone palcami lekko nazewnątrz. Za plecami połącz dłonie kciukami (Płuca),wyprostuj palce wskazujące (Jelito Grube), a pozostałepalce lekko zaciśnij.

Na początek zrób głęboki wdech, wypełnij powie-trzem przede wszystkim górną część klatki piersiowej,gdzie zbiera się dużo energii płuc. W momencie wyde-chu pochyl się głęboko do przodu i staraj się wyprosto-wać ręce tak, aby maksymalnie wystawały w górę. Ręcesą teraz wyprostowane, podobnie jak nogi. Staraj się do-tykać całymi stopami ziemi, ciężar może być lekko prze-sunięty na przód stopy.

Zwróć uwagę, że najprawdopodobniej wewnętrznepowierzchnie twoich dłoni zbliżyły się do siebie podpewnym kątem. Postaraj się tak odwrócić ręce, aby po-wierzchnie dłoni tworzyły możliwie jedną płaszczyznę.Z pewnością poczujesz dodatkowe ciągnięcie w ramio-nach i barkach. Jest to wkazane.

Pozostań w tej pozycji przez kilka (5-7) spokojnychi głębokich wdechów i wydechów. Odpręż przeponęmiednicy. Oddychaj w taki sam sposób jak przy ćwicze-niu wstępnym.

176 Shiatsu

Ćwiczenie na meridiany Płuc i Jelita Grubego

Sześć ć w i c z e ń 177

Skup teraz swoją uwagę na tych miejscach ciała,gdzie czujesz napięcia. Przy tym ćwiczeniu będziesz jeodczuwać przeważnie jako linie na tylnej powierzchninóg, w dolnej części pleców oraz w rękach.

Zaobserwuj, jak te linie napięć rozluźniają się w mo-mencie wydechu i jak stają się znowu wyraźniej wyczu-walne przy kolejnym wdechu, kiedy energia ki z harawypełnia klatkę piersiową, ręce i nogi.

Jak widzisz, w ćwiczeniu tym nie chodzi o to, by dojśćjak najdalej (chociaż powinieneś się zbliżyć do swojejindywidualnej granicy), lecz o obserwowanie linii napięćw momencie wdechu i wydechu. Zauważysz skutekuboczny polegający na tym, że już po kilku wdechachi wydechach ćwiczenia te zaczną przychodzić ci z więk-szą łatwością.

Przy ostatnim wydechu powoli się wyprostuj. Po-nownie złącz dłonie kciukami, tym razem splatając jeodwrotnie niż poprzednio, i wykonaj ćwiczenie (jeszczeraz od początku.

Ćwiczenie na meridianyŻołądka i Śledziony (żywioł Ziemi)Do tego ćwiczenia usiądź na początek na piętach, kola-na niech będą na tyle rozstawione, aby zmieściła się mię-dzy nimi pięść. Siedź prosto i oddychaj spokojnie.

Teraz odchyl się do tyłu, opierając się na łokciach.Jeśli okaże się to niemożliwe (np. napięcie mięśni udbędzie za duże albo poczujesz zbyt silny ból w krzyżu),oprzyj się na rękach. Na razie będzie to twoja pozycjaw tym ćwiczeniu. Kiedy wykonasz je kilkakrotnie,z pewnością uda ci się wkrótce oprzeć na łokciach.

178 Shiatsu

Ćwiczenie na meridiany Żołądka i Śledziony

Niezależnie od tego, w jakiej teraz siedzisz pozycji,staraj się czuć napięcie w mięśniach ud i poddawaj sięmu, rozluźniając nogi. Pomocne bywa wyobrażenie so-bie, że nogi gdzieś odpływają, na przykład jak pnie uno-szące się na wodzie.

Kiedy już będziesz mógł całkiem odprężony siedzieći oddychać (i tylko wtedy), przejdź do drugiego etapućwiczenia: odchyl się jeszcze bardziej do tyłu, aż oprzeszsię głową o podłoże. Twoje plecy tworzą teraz mostek.Jeśli to konieczne, możesz rozchylić pięty, żeby opuścićpośladki. Nie należy jednak dodatkowo rozchylać ko-lan.

Wskutek napięcia mięśni ud kolana często odrywająsię w tym momencie od ziemi. Jest to jak najbardziejw porządku, pod warunkiem że oderwanie to nie jestzbyt wielkie, że nie czujesz bólu w krzyżu i że możeszspokojnie wdychać i wydychać powietrze. I znowu po-mocne może być wyobrażenie unoszących się na wodziepni drzew.

Kiedy już bez trudu będziesz umiał przyjąć tę pozy-cję (i tylko wtedy), spróbuj powoli położyć się całkiem


Poszerzone ćwiczenie na meridiany Żołądka i Śledziony

na plecach. Uważaj, żebyś nie nadwyrężył krzyża i że-byś cały czas mógł w sposób spokojny i odprężony od-dychać. Jeśli to się nie uda, powróć do wcześniejszej po-zycji. Wyciągnij ręce nad głową i spleć palce, przy czymgrzbiety dłoni powinny być zwrócone na zewnątrz.

Niezależnie od tego, który z tych trzech etapów je-steś w stanie osiągnąć, wykonuj spokojne wdechy i wy-dechy, zwracając uwagę na linie napięć, które przy tymćwiczeniu będziesz wyczuwać na przedniej stronie tuło-wia i nóg oraz w rękach. Tym samym wyczuwasz meri-dian Żołądka, a po części także Śledziony. Odpręż sięi obserwuj, jak wraz z rytmem oddychania linie te stająsię raz wyraźniej, a raz słabiej wyczuwalne.

Wraz z ostatnim wydechem powoli się podnieś. Uni-kaj robienia tego gwałtownym ruchem. Staraj się raczejpowrócić do pozycji pierwotnej, przechodząc jeden podrugim kolejne etapy.

Po powrocie do siedzenia na piętach pochyl się tak,aby tułów dotknął ud, i świadomie odpręż w ten sposóbokolice krzyża i lędźwi. Może będziesz chciał postukaćsię tam luźno zwiniętymi pięściami albo grzbietem dło-

180 Shiatsu

ni, żeby od razu zlikwidować ewentualne blokady,które mogły powstać w wyniku nadmiernych rozcią-gnięć.

Ćwiczenie na meridiany Sercai Jelita Cienkiego (żywioł Ognia)

Usiądź na podłodze, złóż stopy podeszwami do siebiei rozchyl kolana na boki. Obejmij dłońmi przednią częśćstóp i pochylając się próbuj lekko przyciągnąć tułóww kierunku stóp. W ten sposób rozciągniesz pachwiny,wyraźnie czując w nich linie napięć.

Łokcie znajdują się przed podudziami i są skierow,ne w dół i do przodu. W ten sposób powstaje lekkie cią-gnięcie w rękach. Tak właśnie czujesz meridiany Sercai Jelita Cienkiego.


Chociaż w tym ćwiczeniu twoje ciało przypominamniej więcej kulę, to jednak mamy do czynienia ze skie-rowanym do przodu ruchem tułowia ku stopom. Zbli-żasz swoje serce do dłoni i stóp. Plecy pozostają w mia-rę możności proste (ale nie sztywne!), kark jestrozluźniony, spojrzenie skierowane na podłogę przedstopami.

Siedź odprężony w tej pozycji i wczuwaj się w dosto-sowane do rytmu oddychania narastanie i słabnięcie na-pięć w rękach, plecach, pachwinach i nogach. Z każdymwdechem kulista przestrzeń utworzona przez twoje cia-ło bardziej się wypełnia i lekko rozszerza. Z każdymwydechem staje się bardziej pusta, a tym samym luź-niejsza. Z ostatnim wydechem powoli się rozprostuj.

Ćwiczenie na meridiany Pęcherza Moczowegoi Nerek (żywioł Wody)

Usiądź na ziemi z wyprostowanymi nogami. Stopy po-winny być skierowane w górę, pięty razem.

Teraz wyciągnij ręce przed siebie, zapleć palce i od-wróć dłonie tak, żeby wewnętrzna ich strona była skie-rowana do przodu. Ruchem wychodzącym z bioder po-chyl się jak najbardziej do przodu, wyciągając ręcerównolegle do podłoża w kierunku stóp. Nawet jeśli niezdołasz dosięgnąć stóp rękami, wyobraź sobie, że ci sięto udało.

Kiedy już znajdziesz swoją optymalną pozycję, po-staraj się trochę bardziej wyprostować plecy (zwłaszczaw okolicy lędźwiowej), tak aby wygięcie do przodurzeczywiście wychodziło z bioder. Niech pojawi sięciągnięcie pod kolanami. Wyobraź sobie, że te miejsca

Ćwiczenie

na meridiany

Serca i Jelita

Cienkiego

182 Shiatsu

Ćwiczeniena meridiany

Pęcherza

Moczowego

i Nerek

pod kolanami rozciągają się w stronę stóp i w stronęmiednicy.

Niczego nie wymuszaj! Ważne jest tylko to, żebynadal możliwe było łatwe i swobodne oddychanie z ha-ra i abyś mógł się skupić na obserwacji narastania i słab-nięcia linii napięć (tym razem na tylnej stronie nóg,w plecach - zwłaszcza w odcinku krzyżowym - orazw rękach).

Po 5-7 spokojnych wdechach i wydechach wyprostujsię powoli przy ostatnim wydechu.

Ćwiczenie na meridiany Osierdzia i PotrójnegoOgrzewacza (żywioł Ognia)

To ćwiczenie ma wspaniale odprężające działanie.Usiądź ze skrzyżowanymi nogami na podłodze (mo-

żesz też usiąść w pozycji lotosu lub półlotosu, jeśli po-


trafisz). Skrzyżowanymi rękami sięgnij od przodu dokolan i obejmij je, pochylając się do przodu. Plecy mogąbyć przy tym zaokrąglone. Lekko przyciągnij dłońmikolana do siebie i zwiększ pochylenie. Obserwuj przytym, jak otwiera się na twoich plecach obszar między ło-patkami. Staraj się, żeby obie kości kulszowe cały czasdotykały podłoża.

W ćwiczeniu tym twoje ciało tworzy koło. Skierujswoją uwagę na hara. Wraz ze spokojnym i rozluźnio-nym wdychaniem i wydychaniem odczuwasz narasta-nie i słabnięcie linii napięć w nogach, pośladku, plecachi rękach.

Po kilku spokojnych wdechach i wydechach wypro-stuj się ponownie i powtórz ćwiczenie z odwrotnieskrzyżowanymi rękami i nogami.

Kiedy już całkowicie oswoisz się z tym ćwiczeniem,spróbuj jeszcze następującego wariantu:

Ćwiczenie

na meridiany

Osierdzia

i Potrójnego

Ogrzewacza

184 Shiatsu

Wychylając się mocno do przodu nie obejmuj kolan,tylko połóż przedramiona i dłonie na podłodze. Odchylwyprostowane dłonie do tyłu, tak aby rozciągnąć we-wnętrzne powierzchnie nadgarstków. Po kilku wde-chach i wydechach wygnij dłonie w drugą stronę, by na-ciągnąć ich powierzchnie grzbietowe.

Zaobserwuj - subtelny początkowo - wpływ, jaki mana twoje ciało to ćwiczenie, polegające na rozciąganiu naprzemian wewnętrznych i zewnętrznych powierzchninadgarstków.

Ćwiczenie na meridiany PęcherzykaŻółciowego i Wątroby (żywioł Drewna)

Usiądź na podłodze i postaraj się rozłożyć wyprostowa-ne nogi tak szeroko, jak potrafisz bez zginania kolan.

Ćwiczenie na meridiany Pęcherzyka Żółciowego i Wątroby


Jeszcze raz powtarzam: niczego nie wymuszaj. Lepiejrozchylić nogi odrobinę mniej, żeby tylko móc bardziejje wyprostować i swobodniej oddychać.

Najpierw wyciągnij w górę ręce, splatając palce dło-ni zwróconych powierzchnią wewnętrzną w górę. Po-tem skłoń tułów w stronę lewej albo prawej nogi (co ciprzychodzi łatwiej). Przy okazji jedna strona ciała zosta-je zwrócona w górę, odsłania się i rozciąga. Wzrok miejskierowany przed siebie.

Pilnuj, aby stopa, w stronę której się skłaniasz, nieopadała na bok, ściągaj ją tak, aby palce cały czas wska-zywały w górę. Wyobraź sobie, że dłoń będąca wyżejłączy się z tą stopą, tak że ręka, noga i tułów stanowiąrozciągnięte koło.

Oddychaj spokojnie i luźno i skup się na ciągnięciuodczuwanym z boku tułowia, w rękach i nodze, ku którejsię skłaniasz - a także na wewnętrznej powierzchni dru-giej nogi. Zaobserwuj, jak wraz z wdechami i wydechamitwoje ciało sprawia wrażenie pełniejszego, a potem luź-niejszego, i jak narasta i słabnie wrażenie ciągnięcia.

Wraz z ostatnim wydechem wyprostuj się, wyciągnijręce w górę jak na początku ćwiczenia i wykonaj skłon

Rozszerzone ćwiczenie na meridiany Pęcherzyka Żółciowego i Wątroby

186 Shiatsu

w stronę drugiej stopy. Przeprowadź ćwiczenie w takisam sposób jak poprzednio.

Kiedy znowu się wyprostujesz, pochyl się do przoduz wyciągniętymi w górę rękami, dbając, by ruch wycho-dził z bioder, przy czym wewnętrzne powierzchniesplecionych palcami dłoni kieruj przed siebie. Noginadal maksymalnie rozsunięte, kolana wyprostowane,stopy same odchylają się teraz na boki.

Uważaj, żeby plecy za bardzo się nie zaokrąglały.Wyobrażaj sobie, że są zupełnie płaskie, niemal jak stół,a wtedy łatwiej ci będzie jeszcze bardziej je wyprosto-wać. W ten sposób pochylenie w przód w jeszcze więk-szym stopniu będzie wyprowadzone z bioder.

Odpręż się i całkowicie oddaj narastaniu i słabnięciunapięć, zwłaszcza po wewnętrznej stronie nóg, ale takżew plecach i w rękach. Przy ostatnim wydechu wyprostujsię powoli.

Na zakończenie tych ćwiczeń usiądź jeszcze na chwi-lę na piętach lub w siadzie skrzyżnym. Oddychaj spo-kojnie i równomiernie, starając się odczuć, jak te ćwicze-nia wpłynęły na twoje ciało.

Możesz się też po prostu położyć na podłodzeze swobodnie rozrzuconymi rękami i nogami, wewnę-trzne powierzchnie dłoni skierowane w górę. Zamknijoczy.

Masunaga zaproponował następującą prostą proce-durę dla zdiagnozowania meridianów:

Kiedy już poznasz te ćwiczenia i wykonasz je kilka-krotnie na własny użytek, możesz je przeprowadzićwspólnie ze swoim pacjentem. Sposób, w jaki wykonaon te ćwiczenia, które z nich będą dla niego łatwe,a które trudne, które przyjemne, a które nieprzyjemne,będzie stanowił wskazówkę na temat zastojów w prze-


pływie energii meridianów. Zapytaj na koniec o dwaćwiczenia, które przyszły mu z największym trudem al-bo w jakiś inny sposób „dały mu w kość" (może to byćnawet przyjemne doznanie). Przedmiotem zabiegu będąwtedy meridiany, które są stymulowane przy wykony-waniu tych dwóch ćwiczeń (albo tylko te z nich, któresam wybierzesz).

Zalecane lektury

Abraham Winnie, Shiatsu, Warszawa 2001.Seńczuk Hanna, Masaż shiatsu, Białystok 2001.Strauss Nathan, Shiatsu. Praktyczny przewodnik, War-

szawa 2003.

Spis treści

Przedemowa 7

1. Co to jest shiatsu? 11

2. Eergia, żywioły i meridiany 19

3. Kultura szerokich ramion i kultura hara 33

4. Kilka elementarnych zasad 37

5. Sztuką jest pozostać ze sobą 45

6. Twoja pierwsza lekcja - shiatsu w pozycji

na brzuchu 51

7. Shiatsu w pozycji na plecach 57

8. Shiatsu w pozycji bocznej 73

9. 12 meridianów i 2 kanały 81

10. W jaki sposób technika zamienia sięw Shiatsu 169

11. Sześć ćwiczeń dla wspomożenia przepływuenergii w meridianach 173

Zalecane lektury 189

Co to jest Shiatsu? Jest to masaż leczniczy, obejmującycałe ciało, a zarazem akupresura, ponieważ mamy

tu do czynienia z techniką uciskową. A zatem skutecznasynteza tych dwóch koncepcji, ponieważ jest to raczej

„masaż" specjalnych punktów niż większych powierzchniciała. Lecz to jeszcze nie wszystko. Po zapoznaniu się

z tekstem i ilustracjami zrozumiemy też, że Shiatsuto także wewnętrzny spokój, dystans do świata

zewnętrznego i porozumienie międzyludzkie. Ta książkato podręcznik. Pierwszy tego rodzaju. Treściowo opiera sięon na programach słynnych szkół Shiatsu w Europie i USA.

Będzie nieocenioną pomocą na każdym kursie Shiatsu,a także dla osób zgłębiających jego techniki

indywidualnie. Nie trzeba mieć żadnej wstępnej wiedzy.Po lekturze tej książki nie będzie wątpliwości:

Shiatsu jest dostępne dla każdego!

Wilfried Rappenecker jest lekarzem, absolwentem międzynarodowychinstytutów Shiatsu i Jin shin Do, leczy akupunkturą i akupresura.

Prowadzi Hamburską Szkołę Shiatsu, której jest współzałożycielem.

Richard Hartwell jest rysownikiem, malarzem, fotografem i muzykiem.Jego prace graficzne wystawiano w wielu miastach Europy. Ilustracje

do tej książki powstały przy ścisłej współpracy z autorem tekstu.

www.kdc.pl

Yu Sen - Shiatsu Dla Poczatkujacych

Documents

Transcript of Yu Sen - Shiatsu Dla Poczatkujacych