Wzrost gospodarczy

a bilans płatniczy

Wyklad #1

Struktura:

� Podstawowe definicje

� Produkt Narodowy Brutto (realny i nominalny)

� Parytet siły nabywczej

� Główne składniki PNB

� Ocena sytuacji gospodarczej w Polsce

� Liberalizm a interwencjonizm

� Krajowe modele wzrostu gospodarczego

� PNB a dobrobyt ekonomiczny

� Wzrost gospodarczy a problemy ekologiczne

1-1 Podstawowe definicje

(Begg et al. 2007)

� Makroekonomia jest nauką o gospodarce rozumianej jako system

� Mikroekonomia to nauka zajmująca sięszczegółową analizą podejmowanych przez jednostki decyzji dotyczących zakupu i sprzedaży towarów.

Makroekonomia działa z takimi

kategoriami:

� wzrost gospodarczy (PKB/PNB);

� inflacja (poziom cen);

� bezrobocie;

� bilans płatniczy.

1-2 Produkt Narodowy Brutto (realny i

nominalny)

� Produkt Narodowy Brutto określa łącznąwartość pieniężną dóbr i usług wytworzonych przez obywateli danego kraju w ciągu danego okresu. PNB to suma rocznego strumienia końcowych dóbr i usług, ostatecznie zakupywanych i zużywanych.

� Produkt Krajowy Brutto pokazuje produkcję, wytworzoną na terytorium danego kraju, niezależnie od tego, kto jest właścicielem ―obywatel tego kraju czy obcokrajowiec.

Polska, 1990―2007 r.

0

200

400

600

800

1000

1200

1990

1992

1994

1996

1998

2000

2002

2004

2006

Nominalny PKB

Realny PKB

-8

-6

-4

-2

0

2

4

6

8

1990

1992

1994

1996

1998

2000

2002

2004

2006

a) nominalny i realny PKB (mld. zł); c) tempo wzrostu realnego PKB (%);

Polska: regionalny PKB, 2001-02

� Wskaźnik PKB nie jest doskonałym miernikiem wzrostu gospodarczego.

� Wybitny austriacki ekonomista Ludwig von Misesmówił, że wskaźnik PKB ma się tak do gospodarki, jak globus do kuli ziemskiej (Fijas2005, s. 44). W obu przypadkach uproszczenia sątak wielkie, że czasem zniekształcają rzeczywisty obraz.

Statystyka polskiego PKB nie obejmuje:

� szarej strefy (13―14% PKB);

� handlu wymiennego. Nie uwzględnia się barterupracy opartego na zasadzie sąsiedzkiej samopomocy, (np. brat orze pole bratu w zamian za pomoc przy budowie domu). Barter obniża także koszty pracy w rolnictwie o co najmniej 20%. Realna wartość produkcji rolnictwa to ponad 34 mld zł. (o połowę więcej, niż wynika z oficjalnych danych);

� przychody z emigracji. Badania ukazują, że rocznie od emigracji trafia do Polski (w formie przekazów pieniężnych, prezentów rzeczowych i pieniędzy w kopertach) ok. $4 mld.

1-3 Parytet siły nabywczej

� Parytet siły nabywczej (ang. purchasingpower parity ― PPP) to jednostka reprezentująca identyczny wartościowo koszyk dóbr i usług w każdym z porównywanych krajów, bez względu na zróżnicowanie poziomu cen.

Uproszczoną wersję PPP

przedstawia indeks Big Mac

Europa Wschodnia: PPP

0

0,5

1

1,5

2

2,5

3

3,51

99

0

19

92

19

94

19

96

19

98

20

00

20

02

20

04

20

06

Polska Czechy Wegry

PKB per capita według PPP ($), 2005

Kraj Kraj Kraj

Luxemburg 70014 Czechy 20281 Polska 13573

USA 41674 Malta 20410 Litwa 14085

Niemcy 30493 Węgry 17014 Łotwa 13218

Cypr 24473 Słowacja 15881

Słowenia 23004 Estonia 16654

Źródło: 2005 ICP Global Results

PKB regionów Unii Europejskich (średnia EU=100):

Inner London ― 278%Bruxelles-capitale ─ 238%Luxemburg ─ 234%Hamburg ─ 184%Opolskie ─ 37%Warmińsko-Mazurskie ─ 37%Podkarpackie ─ 36%Podlaskie ─ 36%Lubelskie ─ 33%

Źródło: Eurostat

Rozliczenie światowego PKB na podstawie PPP

wywiera istotny wpływ na ocenę jego poziomu

Metoda mierzenia PKB dotyczy trzech

ważnych pytań:

� tempo wzrostu PKB w skali światowej;

� względna wielkość poszczególnych gospodarek krajowych. Anty-globaliści kładąnacisk na to, że w ubiegłych 20 latach udziałkrajów rozwijających się w światowym dochodzie zmniejszył się o niemal o jednączwartą. Ale w przeliczeniu na PPP ten sam udział zwiększył się o połowę;

� skala nierówności gospodarczej pomiędzy bogatymi i biednymi krajami.

Prawo jednej ceny:

gdzie P ─ poziom cen w danym kraju,

P* ─ poziom cen za granicą,

E ─ kurs walutowy.

*EPP =

Kurs walutowy USD/euro (ECU)

0,6

0,7

0,8

0,9

1

1,1

1,2

1,3

1,4

1,5

1,6

1978

1980

1982

1984

1986

1988

1990

1992

1994

1996

1998

2000

2002

2004

2006

2008

Parytet sily nabyw czej

W rzeczywistości kurs walutowy nie musi byćidealnie równy PPP nawet w długim okresie z kilku przyczyn:

� występowanie tzw. dóbr niehandlowalnych ―produktów łatwo psujących się, bardzo kosztownych w transporcie, a także usług;

� przepływy kapitałowe;� dysparytet stóp procentowych;� różna wydajność pracy;� międzyczasowa optymalizacja konsumpcji osobistej;� sztywne ceny;� różnica w systemach opodatkowania;� działania spekulacyjne inwestorów finansowych;� struktura wydatków rządowych

1-4 Główne składniki PNB

Od strony produktu Od strony zarobków

Konsumpcja osobista (C) Płace

Krajowe inwestycje

brutto (I)

Procenty i inne dochody

z własności

Rząd (G) Podatki pośrednie

Bilans obrotów bieżących

(X-M)

Amortyzacja

Zyski

Składniki PKB w Polsce, 1990―2007

-100

0

100

200

300

400

500

600

700

800

900

1000

1100

1200

1990

1992

1994

1996

1998

2000

2002

2004

2006

PKB

Konsumpcja

Inwestycje

Wydatki rzadowe

Zmiana zapasow

CA

-10

0

10

20

30

40

50

60

70

1990

1992

1994

1996

1998

2000

2002

2004

2006

Przyjmując symbol Y dla oznaczenia PKB w

cenach czynników produkcji, otrzymujemy:

gdzie:

Y ─ PKB,

C ─ konsumpcja,

I ─ inwestycje,

G ─ wydatki rządowe,

X ─ eksport,

M ─ import

)( MXIGCY −+++=

Otwartość gospodarki (X+M/Y):

40

60

80

100

120

140

160

180

200

1990

1992

1994

1996

1998

2000

2002

2004

2006

Slowenia Rumunia

Polska Czechy

Wegry Slowacja

Polska: bilans płatniczy ($ mln), 2007 r.

A. Bilans obrotów bieżących -18595

A1. Bilans handlowy -15553

A2. Bilans usług 4718

A3. Dochód -16253

A4. Transfery 8493

B. Rachunek kapitałowy 4771

C. Rachunek finansowy 39832

C1. BIZ 17976

C2. Inwestycje portfelowe -5032

C3. Derywatywy -2010

C4. Inne inwestycje 28898

D. Blędy -12964,5

E. Rezerwy -13043,500

1-5 Rodzaje wzrostu gospodarczego

� wewnętrznie-orientowany (↑C+I+G albo ↓M);

� zewnętrznie-orientowany (↑(X─M)).

Zadłużenie

gospodarstw

domowych,

2002―03 rr.

Eksperci Worldwatch Institute : "Ludzi stają

się bogatsi, ale nie szczęśliwsi".

� otyłość;

� akumulacja długu;

� gonitwa za dobrami konsumpcyjnymi;

� zanieczyszczenie środowiska.

Wzrost gospodarczy w Chinach jest coraz

bardziej oparty na popycie wewnętrznym:

Europa: tempo

wzrostu PKB

1-5 Ocena bieżącej sytuacji

gospodarczej w Polsce

Wiosna 2008

� Moody's: Polska przeżywa okres silnego wzrostu i niskiej inflacji

� MFW: Wzrost PKB wyniesie w Polsce 5,0 proc. w 2008 r.

� wicepremier, minister gospodarki Waldemar Pawlak :możliwy 6-procentowy wzrost gospodarczy w 2008

� Janusz K. Kowalski (Dziennik 19 stycznia 2008): coraz gorsze wyniki ekonomiczne

Jesień 2008 r.

� Goldman Sachs: PKB Polski wzrośnie w 2008 r. o 5,4 proc. wobec prognozowanych wcześniej 5,6 proc. W 2009 r. wzrost PKB wyniesie 3,6 proc. wobec prognoz 4,2 proc.

� Czechy ─ 4,3 proc. (4,4 proc.), a w 2009 o 2,5 proc. (3,8 proc.)

� Węgry ─ 2,2 proc. (2,3 proc.), a w 2009 o 1,5 proc. (2,5 proc.).

� Rosja ─ 6,2 proc. (7,5 proc.), a w 2009 o 4,0 proc. (7,0 proc.).

�

� Francuski bank BNP Paribas: 3 proc. PKB (3,7 proc.)

� Amerykański bank Merrill Lynch: 4 proc. (3,3 proc.)

� Turcja – 4,7 proc. (3,5 proc.)

� Węgry ─ 1,4 proc. (2,5 proc.)

� Amerykański JP MORGAN (poniedziałek 10 listopada 2008): wzrost PKB ma wynieść tylko 1,5 %

� Bank Światowy: 4 proc.

� Jacek Rostowski, minister finansów: dziś nie ma powodów, aby uważać, że PKB będzie niższe niżzakładane 4,8 proc. Utrzymujemy także szacunki dotyczące średniorocznej inflacji na poziomie 2,9 proc., choć być może będzie ona niższa. W opinii ministra, Polska jest jednym z najlepiej przygotowanych krajów

na obecne, trudne czasy.

� Wiceminister finansów Katarzyna Zajdel-Kurowska: "Nie ma ryzyka dla założonego w przyszłorocznym budżecie wzrostu gospodarczego na poziomie

4,8 proc."

Pawlak: W Polsce nie ma kryzysu (niedziela 26

października 2008 17:12)

� zjawiska zachodzące na warszawskiej giełdzie należy bacznie obserwować, ale reagować na nie spokojnie i odpowiedzialnie.

� na rynku międzybankowym potrzebne jest wsparcie i działania NBP, sprzyjające wprowadzeniu większej płynności.

� mogą być też potrzebne gwarancje rządowe dla zagrożonych instytucji finansowych, ale pod zastaw ich akcji.

� Jeszcze pod koniec ubiegłego roku analitycy uczestniczący w konkursie NBP, „Rzeczpospolitej” i „Parkietu” szacowali, że w ostatnim kwartale 2008 r. wzrost PKB Polski sięgnie 5,5 proc. Teraz średnia prognoz wynosi 5,1 proc. A w pierwszej połowie przyszłego roku dynamika wzrostu może spaśćponiżej 5 proc. – po raz pierwszy od trzech lat.

� osłabienie w inwestycjach (na początku przyszłego roku zaś może się obniżyć do ok. 11 proc.),

� inflacja nie odpuści (jeszcze w grudniu ekonomiści prognozowali, że w ostatnich trzech miesiącach 2008 r. inflacja wyniesie 3,4 proc. W marcu szacowali, że będzie to 4 proc. Teraz – 4,2 proc. )

� deficyt na rachunku obrotów bieżących będzie rósł(Jest on głównie spowodowany powiększającym siędeficytem handlowym (import przewyższa eksport) oraz odpływem zysków zagranicznych inwestorów)

Zima 2009 r.

� Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową(IBnGR): w roku 2009 PKB Polski wzrośnie o 2,0

proc, a w roku 2010 - o 3 proc.

� Ministerstwo Gospodarki: Wzrost PKB Polski w 2009 r. może zwolnić do 1,7 proc.

� NBP: w 2009 roku wzrost gospodarczy w Polsce sięgnie tylko 1,1 proc. Odbicie nastąpi w 2010 r., ale sytuacja na rynku pracy zacznie się poprawiać

dopiero rok później

� Wiosna 2009 r.

� Raport Bank of America/Merril Lynch: Prognozujemy recesję we wszystkich głównych gospodarkach regionu, od 1,0-proc. spadku PKB w Polsce do 4,5-proc. spadku na Węgrzech

� Moody’s: "Polska gospodarka w bieżącym roku prawdopodobnie doświadczy recesji, chociaż w tym

momencie trudno jest przewidzieć jej głębokość"

� Bank Światowy: wzrost w krajach takich jak Bułgaria, Czechy, Polska, Rumunia, Słowacja czy Słowenia może spowolnić do około 0 do 2 proc.

� Jeffrey Sachs, jeden z najważniejszych i najbardziej znanych ekonomistów na świecie (niedziela 26 października

2008 23:40)

� "Nie wykluczam, że Polska może być ciężko doświadczona przez tę recesję. Wszystko przez słabnący eksport oraz zaciskający pasa rynek kredytowy. Mam jednak wielką nadzieję, że Europejski Bank Centralny i Unia Europejska nie zostawią was samych"

Eksport w Polsce, 2002―08 rr.

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2

2,5

3

3,5

4

4,5

20

02

20

03

20

04

20

05

20

06

20

07

20

08

a) eksport ($ mld); b) kurs walutowy złotego (per dollar)

Inwestycje w Polsce (% PKB), 2002―07 rr.

16

17

18

19

20

21

22

23

242002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

Problemy gospodarcze w Polsce:

� Deficyt budżetowy, który powoduje wzrost długu państwowego.

� Duży udział transferów społecznych ― 20% PKB (więcej, niż w Szwecji),

� Brak nowoczesnej infrastruktury,� Mniejsze BIZ na mieszkańca, niż w innych krajach. � Wysokie koszty pracy (Polska – 38%, Węgry, Czechy

– 36%, Irlandia – 15%). � Problemy sądowe (w Polsce na odzyskanie długu

przedsiębiorcy czekają 1000 dni, tzn dłużej niż w Albanii i Kazachstanie, od momentu zlożenia sprawy do wyegzekwowania długu mija 980 dni),

� Rozwarstwienie dochodu.

Ciężko ranne tygrysy

� BYŁY SZEF NBP DLA DZIENNIKA

poniedziałek 22 września 2008 06:50

Balcerowicz: To tylko problemy,

a nie kryzys

"Gospodarka amerykańska była

jak zawodnik, który bierze doping. Na dłuższą metę tak sięnie da"

Winne tej sytuacji nie są prywatne banki, ale instytucja publiczna, czyli Fed, amerykański bank centralny. Zbyt długo utrzymywał niskie stopy procentowe. Prowadząc politykę łatwego dostępu do pieniądza, naruszyłamerykański rynek finansowy.

A Polska? Według Balcerowicza nie da sięwykluczyć spowolnienia także w Polsce. Co trzeba zrobić?

� * ciągle porządkować finanse publiczne, a zwłaszcza ciąć wydatki;

� * uelastyczniać gospodarkę, liberalizując prawo pracy i prywatyzując państwowe firmy;

� * zbijać inflację;

� * wzmacniać nadzór nad bankami, by nie dopuścić do zaburzeń w polskim systemie finansowym;

� * wprowadzić wszystkie reformy związane z przystąpieniem Polski do strefy euro.

Projekt ustawy o Komitecie StabilnościFinansowej (przedstawiciele MinisterstwaFinansów, NBP i KNF, którzy mają wspólniereagować w razie nagłych sytuacji):

� Projekt budżetu na 2009 r. z niskim, bo tylko 18,2 mld zł, deficytem budżetowym,

� Projekt ustawy o swobodzie działalności gospodarczej.

� Ordynacja podatkowa - usuwa bariery w działalnościgospodarczej,

� Nowelizacja ustawy o VAT i ustawy akcyzowej

� Projekt ustawy o finansach publicznych

� Projekt tzw. upadłości konsumenckiej dla osóbfizycznych.

� Zmiana prawa budowlanego - chodzi o skrócenieprocedur niezbędnych do budowania, w tymzniesienie zezwolenia na budowę.

� Projekt ustawy o emeryturach pomostowych

� Jeffrey Sachs : Na czym powinni się teraz skoncentrować światowi liderzy?

� Zrobić wszystko co możliwe, by zapanować nad paniką, której uległy miliony ludzi na całym świecie.

� Zapewnić nieprzerwany przepływ środków finansowych w kierunku młodych i rozwijających się gospodarek.

� Roztoczyć parasol ochronny nad najbiedniejszymi (na skalę wewnątrzpaństwową i w miarę możliwości międzynarodową).

� Należy koordynować tzw. expansionary policies(zwiększanie podaży pieniądza przez państwo poprzez wykup obligacji, obniżanie stóp procentowych, na podstawie których – na krótki termin – banki komercyjne pożyczają pieniądze od banku centralnego, obniżanie rezerwy walutowej) w obrębie całego globu, by hamować rozlew recesji z USA na resztę świata.

1-6 Liberalizm a państwo opiekuńcze

Państwo opiekuńcze ma takie cechy:

� wyższy poziom redystrybucji dochodu,

� wysokie podatki,

� duży udział państwa w gospodarce,

� wyższe wydatki na pomoc publiczną,

� tworzenie narodowych czempionόw,

� patriotyzm gospodarczy

Wspόłczesne problemy z państwem

opiekuńczym:

� niższy wzrost PKB,

� pogorszenie bilansu płatniczego,

� wyższe bezrobocie,

� niższa wydajność pracy,

� starzenie społeczeństw,

� spowolnienie postępu technologicznego

1-7 Krajowe modele gospodarcze

� Europejski,

� Anglosaski,

� Azjatycki,

� Łatynoski

W Europie Zachodniej rozrόżniają:

� model Skandynawski,

� model kontynentalny (Niemcy i Francja),

� model Holenderski,

� model Sródziemnomorski.

Chodzi o rόżne odmiany modelu państwa opiekuńczego.

Irland

ia, 1974─

200

8 rr.

-4 -2 0 2 4 6 8 10 12 14

1950

1955

1960

1965

1970

1975

1980

1985

1990

1995

2000

2005

a) P

KB

(%);

0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20

1984

1986

1988

1990

1992

1994

1996

1998

2000

2002

2004

2006

2008

b) b

ezro

bo

cie

(%);

Irland

ia, 1974─

200

8 rr.

0 5 10 15 20 25

1950

1955

1960

1965

1970

1975

1980

1985

1990

1995

2000

2005

c) in

flacja

(%);

-16

-14

-12

-10 -8 -6 -4 -2 0 2 4

1974

1976

1978

1980

1982

1984

1986

1988

1990

1992

1994

1996

1998

2000

2002

2004

2006

b) d

efic

yt

obro

tów

bie

ząc

ych

(% P

KB

);

1-8 PNB i dobrobyt ekonomiczny

Pojęcie dobrobytu koryguje szereg ograniczeńmiary PKB:

� Czas wolny,

� Porządki domowe, majsterkowanie, nie rejestrowanezatrudnienie,

� Szara gospodarka (w zakresie od 3% do 50% PNB),

� Szkody ekologiczne,

� Dobra uciążliwe dla życia.

Economist corocznie przedstawia Indeks jakości

życia(110 krajów) który biorę pod uwagę:

� dochód,

� życie rodzinne,

� swobody,

� usługi medyczne,

� równość płci,

� pogoda.

„Indeks Krakusa“ (Wprost) ─ ile kilogramów polskiej

szynki można kupić za przeciętną miesięczną pensję

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

1950

1955

1960

1965

1970

1975

1980

1985

1990

1995

2000

2004

1-9 Wzrost gospodarczy a problemy

ekologiczne

Znaczenie ekologii zapowiada się w dwóch kierunkach:

� powstrzymanie degradacji środowiska naturalnego;

� racjonalne wykorzystanie środowiska naturalnego.

Konkrety:

� zużycie nawozów sztucznych wzrasta wykładniczo;

� wyczerpanie zasobów nieodnawialnych;

� efekt cieplarniany.

Ekologia,

produkcja,

konsumpcja

Zmiany w strukturzebiocenozy

PRODUKCJA

KONSUMPCJA

Zmiany w strukturzebiocenozy

Długookresowe

straty