WYŻSZA SZKOŁA FINANSÓW I PRAWA W BIELSKU-BIAŁEJ...
Transcript of WYŻSZA SZKOŁA FINANSÓW I PRAWA W BIELSKU-BIAŁEJ...
WYŻSZA SZKOŁA FINANSÓW I PRAWA
W BIELSKU-BIAŁEJ
STUDIA PODYPLOMOWE: MECHANIZMY FUNKCJONOWANIA
STREFY EURO
Projekt realizowany z Narodowym Bankiem Polskim w ramach programu
edukacji ekonomicznej
PRACA DYPLOMOWA
Społeczne i ekonomiczne uwarunkowania wejścia Polski do strefy euro
Autor: Promotor:
Maciej Laszczak prof. nadzw. dr hab. Jacek Binda
Przemysław Syc
Bielsko-Biała, rok 2016
2
Spis treści
WSTĘP .......................................................................................................................................... 3
1 POLITYKA ROZWOJU REGIONÓW UE ..................................................................................... 4
1.1 WSPÓLNY BUDŻET UE ................................................................................................................. 4
1.2 ZASADY POZYSKIWANIA ŚRODKÓW FINANSOWYCH ZE WSPÓLNEGO BUDŻETU UE .................................. 8
1.3 PERSPEKTYWA FINANSOWA I PODZIAŁ ŚRODKÓW ........................................................................... 11
2 ŚRODKI UNIJNE W PROGRAMACH OPERACYJNYCH, PODZIAŁ I CHARAKTERYSTYKA. ............. 14
2.1 PROGRAMY OPERACYJNE ........................................................................................................... 14
2.2 UDZIAŁ BENEFICJENTÓW W REALIZACJI PROJEKTÓW UNIJNYCH ......................................................... 17
2.3 STRATEGIE ROZWOJU REGIONÓW POLSKI...................................................................................... 19
3 ANALIZA CZYNNIKÓW EKONOMICZNYCH I SPOŁECZNYCH .................................................... 22
3.1 WARUNKI MATERIALNE, A POPARCIE DLA PRZYJĘCIA EURO W POLSCE ................................................ 22
3.2 SZANSE NA ROZWÓJ POSZCZEGÓLNYCH WOJEWÓDZTW W ZALEŻNOŚCI OD ICH OBECNEJ SYTUACJI
MAKROEKONOMICZNEJ ........................................................................................................................... 28
3.3 WNIOSKI PŁYNĄCE Z ANALIZY CZYNNIKÓW SPOŁECZNYCH I EKONOMICZNYCH, W KONTEKŚCIE OPŁACALNOŚCI
PRZYJĘCIA EURO PRZEZ POLSKĘ ................................................................................................................ 36
4 ZAKOOCZENIE ..................................................................................................................... 41
5 BIBLIOGRAFIA ..................................................................................................................... 43
6 SPIS TABEL.......................................................................................................................... 45
7 SPIS RYSUNKÓW ................................................................................................................. 46
3
Wstęp
W momencie przystąpienia do Unii Europejskiej Polska zobowiązała się do przyjęcia waluty
euro, gdy tylko wskaźniki określone w Traktacie o funkcjonowaniu Unii Europejskiej osiągną
oczekiwany poziom.
Spełnienie kryteriów konwergencji wymaga wielu inwestycji, mających na celu poprawę
stanu w wielu dziedzinach produkcji, usług oraz infrastruktury. Aby osiągnąć polska
gospodarka powinna dążyć do zmiany struktury w kierunku zwiększenia udziału produkcji
o zaawansowanych technologiach i znacznych efektach. Nie bez znaczenia pozostają czynniki
społeczne, wyrażone w poziomie życia, stopie wynagrodzenia i bezrobocia. Poprawa
wskaźników ekonomicznych i nastrojów społecznych wymaga wieloletniego zaangażowania
własnych środków publicznych jak również tych pozyskiwanych z budżetu Unii Europejskiej.
Celem pracy jest naświetlenie czynników społecznych i ekonomicznych, w jakich znalazła się
Polska będąc na progu decyzji o wyborze momentu przyjęcia wspólnej waluty. Odpowiemy
na pytanie, czy dzięki kontynuowaniu obecnej polityki wydatkowania środków
i przeprowadzanych reform, jesteśmy w sposób wystarczający przygotowani na przyjęcie
euro. Analizę przeprowadzimy na przykładzie rolnictwa i przemysłu. Niniejsza praca ma nam
pomóc w wyciągnięciu wniosków, czy przejęcie euro będzie dla Polski opłacalne, przy
obecnym poziomie konkurencyjności i rozwoju oraz nastrojach społecznych.
Praca składa się z trzech rozdziałów. Pierwsza część pracy poświęcona jest polityce rozwoju
prowadzonej przez Unię Europejską. Zawiera podstawowe informacje o podziale środków w
ramach Unii Europejskiej, sposobach pozyskiwania środków oraz długoletnich planach
finansowych. W kolejnej części opisano programy operacyjne funkcjonujące w ramach Unii
Europejskiej oraz sposób, w jaki beneficjenci mogą uczestniczyć w realizacji projektów i
strategii rozwoju Polski. W końcowej części pracy (rozdział trzeci) przedstawiono analizę
czynników ekonomicznych i społecznych, na podstawie, których określono stopień
opłacalności przyjęcia przez Polskę euro.
W pracy wykorzystano literaturę zwartą, źródła internetowe oraz stan prawny.
4
1 Polityka rozwoju regionów UE
1.1 Wspólny budżet UE
Budżet UE trudno porównać z budżetem zwykłego nowoczesnego państwa. Nie istnieją
podatki ogólnoeuropejskie, które stanowiłyby podstawę finansowania wydatków UE.
Również po stronie wydatków widoczne są różnice, gdyż większość polityk realizowanych
przez narodowe państwa europejskie finansowana jest z budżetu UE w bardzo ograniczonym
wymiarze. Wielkość wpływów i wydatków, która w krajach członkowskich sięga 30–50%
PKB, w przypadku budżetu UE wynosi jedynie około 1% PKB. Skala jest zatem
nieporównywalna.
Budżet Unii Europejskiej jest wyjątkowym zjawiskiem w finansach publicznych, gdyż
podmiotem przesądzającym o wielkości wpływów oraz przeznaczeniu wydatków jest
organizacja międzynarodowa, a nie państwo narodowe. Mając to na uwadze, warto
podkreślić, że żadna z organizacji międzynarodowych nie ma tak dużego budżetu pod
względem wartości nominalnej1.
Wiosną każdego roku Komisja Europejska przedkłada wstępny projekt budżetu na następny
rok. Do pierwszego głosowania nad wstępnym projektem budżetu Rada Ministrów, która
reprezentuje państwa członkowskie, przystępuje latem, po czym na początku jesieni
w pierwszym czytaniu wypowiada się Parlament Europejski. Następnie w Radzie, a potem
w Parlamencie, odbywa się drugie czytanie, którego celem jest porozumienie między
przedstawicielami rządów a przedstawicielami obywateli. Obecnie w budżecie rozróżnia się
„wydatki obowiązkowe”, które wynikają bezpośrednio z traktatów oraz przepisów
wspólnotowych i dotyczą przede wszystkim wydatków rolnych, oraz „wydatki
nieobowiązkowe”, które obejmują wszystkie pozostałe wydatki (na rozwój regionalny,
politykę społeczną, badania naukowe, kulturę, kształcenie, środowisko, działania zewnętrzne
itp.).Posłowie mają decydujący głos w sprawie wszystkich wydatków nieobowiązkowych,
natomiast Rada – w sprawie wydatków obowiązkowych. Parlament ma także prawo do
odrzucenia budżetu, o ile uzna, że nie odpowiada on potrzebom Unii. W takim przypadku cała
procedura budżetowa musi rozpocząć się od nowa2.
1Tchorek G., Budżet Unii Europejskiej [w] Mechanizmy funkcjonowania strefy euro / [oprac. pod red. Pawła
Kowalewskiego, Grzegorza Tchorka, Jarosława Górskiego]. - Wyd. 3. - Warszawa : Narodowy Bank Polski,
2012, s. 101. 2 Parlament Europejski, Urząd Oficjalnych Publikacji Wspólnot Europejskich, Luksemburg, 2009, s. 38.
5
Konstruowanie budżetu UE oparte jest na podstawowych zasadach:
zasadzie jedności: wszystkie dochody i wydatki Wspólnoty powinny być ujęte w budżecie
ogólnym, stanowiącym jednolity dokument; zasadzie uniwersalizmu, konkretne dochody
budżetowe nie powinny być przypisywane do konkretnych wydatków;
zasadzie równowagi budżetowej nie można z góry dopuszczać zaistnienia deficytu
budżetowego; jeśli jednak w ciągu roku budżetowego deficyt się pojawi, wówczas
uchwalany jest budżet uzupełniający lub korygujący; zasadzie jednoroczności – budżet
sporządzany jest na okres jednego roku budżetowego, co w praktyce oznacza jeden rok
kalendarzowy; wpisuje się on w budżet określony w wieloletniej perspektywie
finansowej; zasadzie specjalizacji wydatków–każdy wydatek musi mieć swoje określone
przeznaczenie. Budżet ogólny powinien być finansowany z zasobów własnych, co
oznacza, że nie można zaciągać pożyczek na pokrycie ewentualnej różnicy między
dochodami a wydatkami.
Budżet UE to w większości budżet inwestycyjny. Gromadzi on zasoby państw członkowskich
i przynosi tzw. korzyści skali. Dostarcza środków na działania, które państwa członkowskie
mogą sfinansować skuteczniej dzięki współpracy, na przykład w dziedzinie energii,
transportu, technologii informacyjnych i komunikacyjnych, zmiany klimatu i badań
naukowych3.
Komisja jest instytucją upoważnioną traktatowo do wykonania budżetu, zgodnie z przepisami
rozporządzeń wydanych na podstawie art. 2798. Realizacja ta jest prowadzona na własną
odpowiedzialność i w granicach przyznanych środków, zgodnie z zasadą należytego
zarządzania środkami. Spełnienie tego, sformułowanego wcześniej, wymogu wymaga
współpracy państw członkowskich z Komisją. Rozporządzenia wprowadzają szczegółowe
rozwiązania, zgodnie, z którymi każda instytucja WE uczestniczy w ponoszeniu swoich
własnych wydatków. Komisja może w ramach budżetu przenosić środki pomiędzy
rozdziałami lub podrozdziałami4. Cztery podstawowe zasady związane z konstruowaniem
budżetu to zasady: jednolitości, jednoroczności, uniwersalności oraz specyfikacji. Dodatkowe
zasady to: rzetelności budżetowej, równowagi, jednostki rozliczeniowej, należytego
zarządzania finansami oraz przejrzystości.
3https://www.msz.gov.pl/
4 K. Żukrowska, Budżet ogólny Unii Europejskiej, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2009,
s. 177.
6
Zasada jednolitości i rzetelności budżetowej. Wskazuje ona, że wszystkie dochody
i wydatki Unii Europejskiej powinny być zawarte w budżecie ogólnym. Dodatkowo,
w budżecie zawarte są zabezpieczenia na operacje udzielania i zaciągania kredytów, podjęte
przez UE.
Zasada jednoroczności. Wymaga, by środki budżetowe były zatwierdzane na konkretny rok
budżetowy, który trwa od 1 stycznia do 31 grudnia. Środki z prognozowanych wieloletnich
perspektyw budżetowych (np. 2007–2014) są „rozdzielane” na roczne budżety ogólne. Budżet
jednoroczny zawiera środki na pokrycie zobowiązań – zobowiązań prawnych w danym roku –
oraz na pokrycie płatności – za zobowiązania danego roku i (lub) wcześniejsze. Wartości te
zazwyczaj są odmienne w poszczególnych kategoriach budżetowych, gdyż nie wszystkie
zobowiązania są przedmiotem płatności w danym roku budżetowym. Dochody budżetowe
danego roku zawarte są w budżecie danego roku. Środki budżetowe przyznane na dany rok
wygasają, jeśli nie zostaną przeniesione na rok następny decyzją zainteresowanej instytucji do
15 lutego.
Zasada uniwersalności. Nie można przypisywać konkretnych wydatków do konkretnych
dochodów.
Zasada specyfikacji. Wydatki budżetowe są zapisywane według określonej metodologii,
w ramach tytułów, rozdziałów, artykułów i pozycji. Każda instytucja w ramach swojego
działu może przesunąć środki: między tytułami do 10% środków, między rozdziałami
i artykułami – bez ograniczeń. Zasada równowagi. Dochody powinny być równe płatnościom
w danym roku budżetowym. Budżet nie może mieć salda ujemnego (deficytu). Nie ożna,
bowiem zaciągać pożyczki na pokrycie deficytu przez UE. Nadwyżki przechodzą na rok
następny lub – gdy to konieczne – przyjmowana jest korekta budżetu. Wszystkie zmiany
budżetu następują według standardowej procedury budżetowej. Zasada jednostki
rozliczeniowej. Jednostką walutową, w której przygotowuje i rozlicza się budżet, jest euro.
Zasada należytego zarządzania finansami. Środki finansowe UE powinny być wykorzystane
zgodnie zasadami gospodarności, efektywności i skuteczności. Zasada gospodarności
oznacza, że każda instytucja wykorzystuje zasoby udostępnione w wymaganym czasie, we
właściwej ilości i jakości oraz po najlepszej cenie. Zasada efektywności mobilizuje do
dążenia do uzyskania jak najlepszej relacji między osiągniętymi wynikami a zaangażowanymi
zasobami. Zasada skuteczności powinna prowadzić do osiągania wyznaczonych celów oraz
7
zamierzonych rezultatów. Podstawą kształtowania budżetu powinny być wymierne,
zdefiniowane, osiągalne, odpowiednie i określone cele. Monitorowanie wykonywania budżetu
wiąże się z monitorowaniem osiągania zaplanowanych celów. Zasada przejrzystości.
Obejmuje ona zarówno proces ustanawiania, jaki wykonania budżetu. Cały budżet jest
publikowany przez Przewodniczącego Parlamentu Europejskiego. Publikowane są również
roczne sprawozdania finansowe i sporządzane przez instytucje sprawozdania z zarządzania
budżetem i finansami5.
5L. Skiba., Budżet Unii Europejskiej [w] Mechanizmy funkcjonowania strefy euro / [oprac. pod red. Pawła
Kowalewskiego, Grzegorza Tchorka, Jarosława Górskiego]. - Wyd. 3. - Warszawa : Narodowy Bank Polski,
2012, s. 102-104.
8
1.2 Zasady pozyskiwania środków finansowych ze wspólnego budżetu UE
Analizując wpływ środków pochodzących z budżetu UE na skuteczność realizacji polityki
regionalnej na poziomie krajowym – nie można przy tym zapomnieć, iż są one tylko jednym
z elementów wsparcia realizacji tej polityki. Równie ważne jest prawidłowe sformułowanie
celów i instrumentów krajowych realizacji polityki regionalnej. Zwraca się uwagę na to, że
brak dostatecznego powiązania absorpcji środków UE z reformami gospodarczymi
(strukturalnymi i makroekonomicznymi) może stanowić znaczną barierę w realizacji
procesów rozwojowych. Potwierdzają to doświadczenia krajów członkowskich, które
w poprzednim okresie funkcjonowania UE (przed jej rozszerzeniem o 25 nowych krajów)
otrzymywały największą pomoc strukturalną (Irlandia, Grecja, Portugalia
i Hiszpania). Przykładem może być rozwój gospodarczy Irlandii, dla której początkowo
w latach 70-tych duże wsparcie z funduszy strukturalnych nie przyniosło znaczących efektów
gospodarczych, a dopiero przeprowadzenie istotnych reform gospodarczych w latach 1985-88
doprowadziło do gwałtownego przyspieszenia tempa rozwoju. Z kolei – nikłe efekty
wzrostowe w takim kraju jak Grecja oraz południowe regiony Włoch w stosunku do skali
wsparcia polityki krajowej środkami funduszy strukturalnych UE uzasadniane są
niewłaściwymi i mało skutecznymi instrumentami polityki krajowej6.
W czasie ujednolicania działań prowadzonych na terytorium Wspólnoty zauważono, że
dysproporcje istniejące w momencie akcesji nowego państwa w stosunku do państw
członkowskich są bardzo duże, co znacząco spowalnia proces synergii gospodarczej. Dlatego
zdecydowano się na udzielanie wsparcia finansowego przyszłym członkom Wspólnoty
w postaci pomocy przedakcesyjnej. Najważniejszym instrumentem finansowania takiej
pomocy był Fundusz Spójności, który obecnie już nie finansuje państw przed akcesją,
a jedynie członków UE. Efektem tych zmian było ujednolicenie działań Wspólnoty w
zakresie prowadzonych przez nią działań i polityk. Obecnie najważniejsze znaczenie mają te
cele, które są określane do zrealizowania w danym okresie programowania i do których
dostosowuje się instrumenty finansowe7.
6Prof. dr hab. Elżbieta Kornberger-Sokołowska, Problemy pozyskiwania środków unijnych przez polskie
jednostki samorządowe, Uniwersytet Warszawski, s. 2 7J. Zdanukiewicz, Mechanizmy realizacji polityk unijnych [w] Cieślak Rafał, Kornberger-Sokołowska Elżbieta,
Zdanukiewicz Julia, Jednostki samorządu terytorialnego, jako beneficjenci środków europejskich, Oficyna 2010,
rozdział 6.
9
Wyznaczenie i określenie obowiązków instytucji zarządzającej (IZ) w rozumieniu przepisów
unijnych, jest niezbędne dla każdego programu operacyjnego. Funkcję IZ pełni krajowy,
regionalny lub lokalny organ władzy publicznej albo podmiot publiczny lub prywatny,
wyznaczony przez państwo członkowskie do zarządzania programem operacyjnym, który
odpowiada za zarządzanie i realizację programów operacyjnych, w tym za:
koordynowanie wybieranych do dofinansowania projektów, zgodnie z kryteriami
mającymi zastosowanie do danego programu operacyjnego w całym okresie ich realizacji,
weryfikowanie zdeklarowanych wydatków pod względem rzeczywistego ich poniesienia
i zgodności z zasadami unijnymi i krajowymi,
istnienie informatycznego systemu rejestracji i przechowywania zapisów księgowych dla
każdej operacji w ramach programu operacyjnego,
zapewnienie utrzymywania przez beneficjentów i inne podmioty uczestniczące w
realizacji operacji odrębnego systemu księgowego albo odpowiedniego kodu księgowego
dla wszystkich transakcji związanych z operacją,
istnienie i prowadzenie systemu oceny programów operacyjnych,
opracowanie odpowiedniego systemu przechowywania dokumentów wydatków,
zwłaszcza dla potrzeb audytu,
kierowanie pracą komitetu monitorującego i dostarczanie mu dokumentacji wymaganej
w celu monitorowania jakościowej realizacji programu operacyjnego,
opracowywanie i przedkładanie Komisji rocznych i końcowych sprawozdań z realizacji,
po ich uprzednim zatwierdzeniu przez komitet monitorujący,
przestrzeganie wymogów w zakresie informacji i promocji,
dostarczanie Komisji informacji umożliwiających jej dokonanie oceny dużych projektów.
Szczegółowy opis IZ przedkładany jest Komisji przez państwo członkowskie przed złożeniem
pierwszego wniosku o płatność okresową lub nie później niż w terminie dwunastu miesięcy
od zatwierdzenia każdego programu operacyjnego.
Rozwiązania zawarte w przepisach unijnych zostały rozwinięte w przepisach prawa
krajowego. W Polsce najważniejsze rozwiązania dotyczące funkcjonowania IZ znalazły się
w u.z.p.p.r. Zgodnie z jej przepisami instytucją zarządzającą może być właściwy minister,
minister właściwy do spraw rozwoju regionalnego lub zarząd województwa (w przypadku
10
regionalnego programu operacyjnego) odpowiedzialny za przygotowanie i realizację
programu operacyjnego8.
8J. Zdanukiewicz, system instytucjonalny - założenia ogólne [w] Cieślak Rafał, Kornberger-Sokołowska
Elżbieta, Zdanukiewicz Julia, Jednostki samorządu terytorialnego jako beneficjenci środków europejskich,
Oficyna 2010, rozdział 6.
11
1.3 Perspektywa finansowa i podział środków
Wieloletnie ramy finansowe (perspektywa finansowa UE) - mają na celu zapewnienie
dokonywania wydatków Unii w sposób usystematyzowany i w granicach jej zasobów
własnych. Ramy ustala się na okres, co najmniej pięciu lat. Roczny budżet Unii musi być
zgodny z wieloletnimi ramami finansowymi. Ramy finansowe określają kwoty rocznych
pułapów środków na zobowiązania z podziałem na kategorie wydatków oraz rocznego pułapu
środków na płatności. Kategorie wydatków odpowiadają głównym sektorom działalności
Unii.9
Perspektywy finansowe będące wyrazem porozumienia politycznego w zakresie unijnych
priorytetów finansowych zawierane są w formie tzw. porozumień międzyinstytucjonalnych,
tj. uzgodnień pomiędzy Radą UE, Parlamentem Europejskim i Komisją Europejską.
Podstawowym celem przyjmowanych perspektyw finansowych jest utrzymywanie dyscypliny
wydatków dokonywanych z budżetu ogólnego UE, gdyż wydatki realizowane w ramach
rocznych budżetów muszą uwzględniać pułapy określone w perspektywie finansowej.
Podkreśleniem znaczenia ram finansowych w zakresie dyscypliny budżetowej jest zapis
w art. 310 TfUE, mówiący o tym, że w celu zapewnienia dyscypliny budżetowej Unia nie
przyjmuje żadnego aktu, który może mieć istotny wpływ na budżet, bez zapewnienia
możliwości finansowania wydatków wynikających z takich aktów w granicach zasobów
własnych Unii i w poszanowaniu wieloletnich ram finansowych. 19 listopada 2013 Parlament
Europejski wyraził zgodę na przyjęcie zaproponowanego przez Radę projektu rozporządzenia
w sprawie nowych WRF oraz przyjął decyzję w sprawie zawarcia porozumienia
międzyinstytucjonalnego. WFR na lata 2014-2020 zostały przyjęte przez Radę
2 grudnia 2013 r. W nowej perspektywie finansowej pułap dla środków na zobowiązania
został określony na poziomie 960 mld EUR, zaś pułap środków na płatności - 908 mld EUR
(w cenach z roku 2013).10
Główne aspekty wieloletnich ram finansowych na lata 2014–2020 to:
Skupienie się na wzroście, zatrudnieniu i konkurencyjności dzięki zwiększonym
inwestycjom w zakresie edukacji i badań oraz nowemu instrumentowi „Łącząc Europę”,
9 Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (Dz.U. C 83 z 30.3.2010).
10P.Russel, Nowa Perspektywa Finansowa UE [w:] Polityki unijne (red. G. Gołębiowski), Przewodnik Poselski.
Warszawa, 2011, s.79
12
który ma stymulować inwestycje w paneuropejskie projekty infrastrukturalne w dziedzinie
transportu, energetyki oraz technologii informacyjno-komunikacyjnych,
Wyższa efektywność wydatkowania dzięki uproszczeniu zasad dotyczących
wykorzystywania funduszy UE, wyraźnemu skoncentrowaniu się na inwestycjach
przynoszących wymierne rezultaty oraz możliwości zawieszenia finansowania ze środków
UE w przypadku, gdy dane państwo nie realizuje rozsądnej polityki gospodarczej i
fiskalnej,
Zreformowana wspólna polityka rolna, dzięki której rolnictwo europejskie stanie się
bardziej konkurencyjne i przyjazne środowisku,
Walka ze zmianami klimatu, jako jeden z najważniejszych składników wszystkich
głównych polityk UE oraz przeznaczenie 20% środków z wieloletnich ram finansowych
2014–2020 na działania zapobiegające zmianom klimatu,
Solidarność z najbiedniejszymi państwami i regionami UE, polegająca na skupieniu
największej części regionalnego finansowania na tych obszarach oraz utworzeniu nowego
funduszu na rzecz zatrudnienia ludzi młodych,
Ograniczenie wzrostu wydatków administracyjnych dzięki redukcji zatrudnienia
pracowników instytucji europejskich.11
Wytyczne zawarte w perspektywie finansowej na lata 2014 – 2020 przedstawia tabela 1.
Tabela 1. Perspektywa finansowa na lata 2014 – 2020
Wieloletnie ramy finansowe w
zobowiązaniach (w cenach 2011r) 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
Ogółem
2014-
2020
Inteligentny wzrost sprzyjający włączeniu
społecznemu 60283 61725 62771 65238 65528 67214 69004 450763
w tym spójność społeczna, gospodarcza i
terytorialna 44678 45404 46045 46545 47038 47514 47925 325149
Trwały wzrost gospodarczy: zasoby
naturalne 55883 55060 54261 53448 52466 51503 50558 373179
w tym wydatki związane z rynkiem i
płatności bezpośrednie 41585 40989 40421 39837 39079 38335 37605 277851
Bezpieczeństwo i obywatelstwo 2053 2075 2154 2232 2312 2391 2469 15686
Globalny wymiar Europy 7854 8083 8281 8375 8553 8764 8794 58704
Administracja 8218 8385 8589 8807 9007 9206 9417 61629
w tym wydatki administracyjne 6649 6791 6955 7110 7278 7425 7590 49798
Wyrównania 27 0 0 0 0 0 0 27
Źródło: Rozporządzenie Rady Europejskiej nr 1311/2013 z dnia 2.12.2013.
11http://ec.europa.eu/budget/mycountry/PL/index_pl.cfm
13
W okresie finansowania 2014–2020 Unia Europejska chce osiągnąć cele strategii „Europa
2020” na rzecz zatrudnienia i wzrostu gospodarczego, koncentrując się na tym, czego Europa
potrzebuje, aby przezwyciężyć kryzys gospodarczy i finansowy oraz skupiając się na
dziedzinach, w których UE może rzeczywiście być inicjatorem istotnych zmian. Państwa
członkowskie łagodziły ton niektórych propozycji Komisji dotyczących radykalnych reform,
niemniej jednak bardzo ważne zmiany udało się zachować.12
12http://ec.europa.eu/budget/mycountry/PL/index_pl.cfm
14
2 Środki unijne w programach operacyjnych, podział i charakterystyka.
2.1 Programy operacyjne
Program operacyjny to jeden z najważniejszych dokumentów z punktu widzenia absorpcji
środków unijnych, mający na celu realizację Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia.
Zawiera całość spójnych priorytetów strategicznych, do osiągnięcia, których będzie się dążyć
za pomocą funduszu strukturalnego lub łącznie Funduszu Spójności i Europejskiego
Funduszu Rozwoju Regionalnego w przypadku celu konwergencja.
Programy operacyjne mogą przyjmować formę krajowych programów operacyjnych lub
regionalnych programów operacyjnych. Propozycję kształtu oraz zakresu programu
operacyjnego określa kraj członkowski i przekłada go Komisji Europejskiej do akceptacji.
Projekty krajowych programów operacyjnych opracowuje Minister Rozwoju Regionalnego
we współpracy z innymi ministrami. Regionalne programy operacyjne przygotowuje zarząd
województwa we współpracy z Ministrem Rozwoju Regionalnego.13
Największe kwoty
Polska zainwestuje w infrastrukturę transportową (drogową i kolejową), ale największy
wzrost wydatków nastąpi w sferze innowacyjności i wsparcia przedsiębiorców. Nadal
finansować będziemy inwestycje w ochronę środowiska i energetykę, a także projekty z
dziedziny kultury, edukacji, zatrudnienia czy przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu.
Obok bezzwrotnych dotacji Unia Europejska udostępnia także tzw. instrumenty zwrotne,
czyli pożyczki i kredyty. Korzystać z nich mogą zarówno przedsiębiorcy, jak
i samorządy.
Perspektywa na lata 2014-2020 będzie wdrażana w Polsce poprzez 6 krajowych programów
operacyjnych zarządzanych przez Ministerstwo Rozwoju oraz 16 programów regionalnych
zarządzanych przez Urzędy Marszałkowskie. Podział środków unijnych według programów
krajowych przedstawia rysunek 1.
13R. Poździk, Fundusze unijne: zasady finansowania projektów ze środków unijnych w Polsce w latach 2007-
2013, Oficyna Wydawnicza "Verba", Lublin 2008, s. 85-86
15
Rys. 1. Podział środków unijnych według programów krajowych (w mld euro)
Źródło: Opracowanie własne na podstawie www.funduszeeuropejskie.gov.pl
Najwięcej środków przeznaczono na Program Infrastruktura i Środowisko. Priorytetami tego
programu są: gospodarka niskoemisyjna, ochrona środowiska, rozwój infrastruktury
technicznej kraju i bezpieczeństwo energetyczne.
Drugim, co do wielkości środków jest Program Inteligentny Rozwój. To również największy
w Unii Europejskiej program finansujący badania, rozwój i innowacje. Dzięki niemu,
wsparcie m.in. na wspólne prowadzenie przedsięwzięć badawczo-rozwojowych uzyskają
naukowcy i przedsiębiorcy, a wyniki prac B+R znajdą praktyczne zastosowanie w
gospodarce. „Od pomysłu do rynku” - to główne założenie tego programu. Oznacza ono
wsparcie powstawania innowacji: od tworzenia koncepcji niespotykanych produktów, usług
lub technologii, przez przygotowanie prototypów/linii pilotażowych, po ich komercjalizację.
Celem natomiast Programu Wiedza Edukacja Rozwój jest aktywizacja zawodowa osób
młodych poniżej 30 roku życia pozostających bez zatrudnienia, wsparcie szkolnictwa
wyższego, rozwój innowacji społecznych, mobilności i współpracy ponadnarodowej, a także
reformy polityk publicznych w obszarach zatrudnienia, włączenia społecznego, edukacji,
zdrowia i dobrego rządzenia. Kolejny Program Polska Cyfrowa ma na celu zwiększenie
dostępności do Internetu, stworzenie przyjaznej dla obywatela e-administracji, która umożliwi
załatwianie wielu spraw za pośrednictwem komputera oraz upowszechnienie
w społeczeństwie wiedzy i umiejętności korzystania z komputerów. Program Polska
Wschodnia jest natomiast ponadregionalnym programem dla województw Polski Wschodniej
mającym na celu wzrost konkurencyjności i innowacyjności makroregionu Polski Wschodniej
poprzez wsparcie innowacyjności i rozwoju badań oraz zwiększenie atrakcyjności
inwestycyjnej makroregionu, w szczególności dzięki dostępności transportowej. Z kolei
Program Pomoc Techniczna ma zapewnić sprawne działanie instytucji systemu wdrażania
0 5 10 15 20 25 30 35
16 Programów regionalnych
Program Infrastruktura i Środowisko
Program Inteligentny Rozwój
Program Wiedza Edukacja Rozwój
Program Polska Cyfrowa
Program Polska Wschodnia
Program Pomoc Techniczna
31,3
27,4
8,6
4,7
2,2
2
0,7
16
funduszy, jak również stworzenie skutecznego systemu informacji i promocji środków
europejskich.
Ponadto w Polsce realizowany jest Program Rozwoju Obszarów Wiejskich (8,5 mld euro)
oraz Program Rybactwo i Morze (0,5 mld euro).
Poza programami krajowymi fundusze unijne przeznaczone są na 16 programów
regionalnych. Ich celem jest wspieranie rozwoju wszystkich regionów. Fundusze zarządzane
są w tym przypadku nie przez władze centralne, a instytucje samorządowe, czyli zarządy
województw14
. Środki wykorzystane w programach regionalnych wg. podziału na
województwa przedstawia rysunek 2.
Rys. 2. Środki w programach regionalnych według podziału na województwa (w mld euro)
Źródło: Opracowanie własne na podstawie www.funduszeeuropejskie.gov.pl
Programy regionalne na przykładzie województwa śląskiego będą realizowane w dziedzinach
takich jak „Nowoczesna gospodarka”, „Cyfrowe Śląskie”, „Konkurencyjność MSP”.
Programy te mają pomóc w udoskonalaniu infrastruktury badań i innowacji, zwiększaniu
zdolności do osiągnięcia dobrej jakości, w zakresie badań i innowacji. Cyfrowe śląskie z kolei
bierze sobie za cel e-learning, przeciwdziałanie wykluczeniu informatycznemu. Większość
14/www.funduszeeuropejskie.gov.pl
Dolnośląskie
Kujawsko-Pomorskie
Lubelskie
Lubuskie
Łódzkie
Małopolskie
Mazowieckie
Opolskie
Podkarpackie
Podlaskie
Pomorskie
Śląskie
Świętokrzyskie
Warmiosko-Mazurskie
Wielkopolskie
Zachodniopomorskie
0 0,5 1 1,5 2 2,5 3 3,5
2,25
1,9
2,23
0,9
2,25
2,87
2,08
0,9
2,1
1,21
1,86
3,46
1,36
1,72
2,45
1,6
17
miast i powiatów w swoich założeniach mają również projekty mające na celu aktywizacją
osób młodych pozostających bez pracy. Wartość programu dla miasta Bielsko-Biała to
4 500 500.00zł z dofinansowaniem 3 793 200.00zł, czyli w granicach 84% wartości projektu.
2.2 Udział beneficjentów w realizacji projektów unijnych
Wykorzystanie szansy przyspieszenia procesu likwidacji występującej w większości
jednostek samorządu terytorialnego luki infrastrukturalnej zależy w istotnej mierze od ich
zdolności do zapewnienia pożądanego poziomu współfinansowania projektów unijnych ze
środków krajowych. W zdecydowanej większości przypadków dotacje unijne przyznawane są
pod warunkiem wniesienia przez beneficjenta środków wkładu własnego. Źródłem jego
finansowania są przede wszystkim własne środki budżetowe gminy/powiatu/województwa.
W każdym przypadku wysokość wkładu własnego wynika z zapisów umowy
o dofinansowanie projektu. W sytuacji, gdy wkład własny pochodzi z kilku źródeł, jest on
wykazywany wraz z podziałem na źródła finansowania. W zależności od rodzaju projektu
i funduszu, z którego jest wspierany, a także warunków konkursu, wkład własny może być
wnoszony w formie finansowej lub niepieniężnej.
Wkład własny w formie finansowej to środki pieniężne, którymi jednostka samorządu
terytorialnego będzie pokrywała wydatki związane z realizacją projektu finansowanego
z udziałem dotacji unijnych. Dokumentami potwierdzającymi wniesienie przez beneficjenta
wkładu własnego w formie pieniężnej są faktury dokumentujące zakupy i dowody zapłaty za
towary lub usługi.
Wkład własny w formie niepieniężnej - może być wniesiony w postaci rzeczowej. Wiąże się
to z przekazaniem na rzecz realizowanego projektu określonych składników majątku. Wycena
wkładu niepieniężnego powinna być dokonywana według wartości rynkowej (stosuje się np.
przeciętną cenę występującą w danej miejscowości w obrocie). Wkład własny może także
przybierać inne formy np. pracy wolontariuszy. Określa się go wówczas na podstawie
wyliczenia ilości poświęconego czasu na ich wykonanie oraz średniej stawki godzinowej lub
dziennej za dany rodzaj świadczeń15
.
15www.saf.ews21.pl
18
Definicja wkładu własnego została zawarta w ustawie, pod pojęciem wydatków
strukturalnych, które są rozumiane, jako krajowe wydatki publiczne poniesione w obszarach
interwencji funduszy strukturalnych w związku z realizacją operacji i celów (np. projektu,
działania, zadania), określonych i opisanych w rozporządzeniu Ministra Finansów wydanym
na podstawie art. 39 ust. 4 pkt 2 ustawy o finansach publicznych.
Do wydatków strukturalnych zalicza się wydatki stanowiące wkład krajowy na realizację
projektów współfinansowanych środkami funduszy strukturalnych, jak i wydatki poniesione
na realizację projektów finansowanych wyłącznie ze źródeł krajowych odpowiadających
obszarom i kodom kategorii interwencji funduszy strukturalnych. Za krajowe środki
publiczne uznaje się: środki budżetowe, środki własne, dotacje, pożyczki, kredyty i inne
(np. środki uzyskane z emisji papierów wartościowych, przychody z prywatyzacji majątku
Skarbu Państwa oraz majątku jednostek samorządu terytorialnego, darowizny, itp.).Do
krajowych środków publicznych nie zalicza się środków pochodzących z UE (np.: środki
funduszy przedakcesyjnych, środki funduszy strukturalnych, Funduszu Spójności, Inicjatyw
Wspólnotowych, Europejskiego Funduszu Rybackiego, Europejskiego Funduszu Rolniczego
Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz środki poakcesyjne – Transition Facility, Norweskiego
Mechanizmu Finansowego oraz Szwajcarskiego Mechanizmu Finansowego)16
.
Przykładem, zrealizowanej w ostatnim czasie inwestycji, z udziałem środków beneficjenta
jest budowa sieci kanalizacyjnej oraz modernizacja oczyszczalni ścieków. Dzięki pieniądzom
z Unii Europejskiej Miejskie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o. w Żywcu
zrealizowało projekt pod nazwą „Oczyszczanie ścieków w Żywcu”. Koszt całkowity projektu
to ponad 10 milionów 300 tysięcy złotych, kwota dofinansowania z Unii Europejskiej
wyniesie ponad 6 milionów 370 tysięcy złotych. Wybudowana została sieć kanalizacji
sanitarnej o długości około 0,4 km, przebudowana została sieć kanalizacji sanitarnej
o długości około 0,07 km, uszczelniona została sieć kanalizacji sanitarnej na odcinku o
długości około 8 km oraz zmodernizowana została oczyszczalnia ścieków poprzez rozbudowę
instalacji do produkcji energii elektrycznej z biogazu. Efektem ekologicznym projektu jest
przyłączenie do sieci kanalizacji sanitarnej 87 mieszkańców oraz wzrost poziomu
zagospodarowania produkowanego biogazu do 100%.17
16Por. Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2013 r., poz. 885 z późn. zm.), art.
39., Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 16 stycznia 2014 r. w sprawie sprawozdawczości budżetowej
(Dz. U. z 2014 r., poz. 119). 17
http://www.wfosigw.katowice.pl/
19
2.3 Strategie rozwoju regionów Polski
Biorąc pod uwagę określone wyzwania i analizowane uwarunkowania, o charakterze
globalnym, europejskim i krajowym, celem konsekwentnie realizowanym w ramach nowej
perspektywy finansowej 2014-2020 jest oparcie rozwoju na dalszym zwiększaniu
konkurencyjności gospodarki, poprawie spójności społecznej i terytorialnej (przez
likwidowanie istniejących barier rozwojowych)i podnoszeniu sprawności i efektywności
państwa. Środki funduszy WRS wspierające cele Europy 2020, koncentrować się będą na
dziedzinach istotnych dla rozwoju kraju, wskazanych w Zaleceniach Rady UE oraz
Krajowym Programie Reform. Będą, więc przede wszystkim wspierały innowacyjność
gospodarki oraz wzmacniały aktywność zawodową społeczeństwa. Jednocześnie przyczynią
się do likwidacji występujących luk rozwojowych w zakresie infrastruktury, w szczególności
transportowej, energetycznej i komunikacyjno-informatycznej. Warunkiem efektywnego
wykorzystania środków WRS będzie zapewnienie takiej koordynacji między interwencjami
w ramach poszczególnych funduszy, by planowane działania były komplementarne,
a ich realizacja przyniosła największą wartość dodaną.18
Cel 1.Wsparcie dla zwiększania konkurencyjności gospodarki głównie poprzez:
wzrost innowacyjności, zapewnianie warunków dla wzrostu popytu na wyniki badań
naukowych, podwyższenie stopnia komercjalizacji badań, wsparcie praw własności
intelektualnej,
wsparcie dla konkurencyjności, wzrost jakości kluczowych powiązań transportowych
(drogowych i kolejowych) między wszystkimi głównymi miastami kraju,
zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego poprzez zwiększenie efektywności
energetycznej, dywersyfikację źródeł energii, rozwój i modernizacja sieci przesyłowej
i dystrybucyjnej w kierunku sieci inteligentnych oraz magazynowanie nośników energii,
rozwój kapitału ludzkiego, rozumiany, jako tworzenie podstaw do kreatywności
i innowacyjności społeczeństwa, głównie poprzez wdrażanie głównych zasad uczenia się
przez całe życie,
rozwój cyfrowy (zapewnienie dostępu do szybkiego i bardzo szybkiego Internetu
szerokopasmowego, rozwój e-gospodarki, rozwój cyfrowych kompetencji,
w szczególności wśród dzieci i młodzieży.
18Por. art. 9 wersji ujednoliconej Rozporządzenia Ogólnego po prezydencji Danii.
20
Cel 2. Poprawa spójności społecznej i terytorialnej głównie poprzez:
zwiększenie dostępności i jakości edukacji na różnych poziomach, w tym przedszkolnej
wyrażony zmniejszeniem odsetka młodzieży niekontynuującej nauki,
zwiększenie poziomu zatrudnienia, szczególnie wśród grup mniej faworyzowanych na
rynku pracy (osoby młode, kobiety, osoby niepełnosprawne, osoby w wieku 50+, itp.),
zmniejszenie poziomu zagrożenia ubóstwem i wykluczeniem społecznym, które z jednej
strony będzie się koncentrować na wsparciu aktywizacji społeczno-zawodowej, a z
drugiej na zwiększaniu dostępu do usług grupom zagrożonym ubóstwem lub
wykluczeniem,
zwiększenie dostępności transportowej poprzez łączenie węzłów komunikacyjnych
z infrastrukturą TEN-T – które mierzone będzie zwiększeniem udziału ludności objętej
izochroną drogową 60 minut do miasta wojewódzkiego,
poprawa jakości środowiska naturalnego przede wszystkim poprzez wdrożenie
i zakończenie realizacji interwencji m.in. w zakresie jakości i dostępności wody, a także
w zakresie gospodarki odpadami, ochrony powierzchni ziemi, ochrony powietrza,
różnorodności,
zintegrowane oddziaływanie na obszary o najniższym w skali Polski i UE poziomie
regionalnego PKB na mieszkańca (Polska wschodnia) – wyrażone udziałem PKB per
capita Polski wschodniej w średnim PKB dla UE-27 (cel o charakterze horyzontalnym,
obejmujący szeroki zakres tematyczny, ukierunkowany terytorialnie),
promowanie rozwoju gospodarczego obszarów wiejskich poprzez ułatwianie
podejmowania działalności pozarolniczej i tworzenia oraz zwiększenie mobilności
zawodowej mieszkańców obszarów wiejskich
poprawę dostępności i jakości podstawowych usług i dóbr (edukacja, zdrowie, kultura,
transport) na obszarach wiejskich o najniższym poziomie rozwoju.
Cel 3. Podnoszenie sprawności i efektywności państwa głównie poprzez:
podnoszenie jakości stanowionego prawa,
wsparcie procesu zmian instytucjonalnych i prawnych w kluczowych dla funkcjonowania
gospodarki obszarach,
promowanie wzrostu jakości funkcjonowania administracji publicznej na wszystkich
poziomach zarządzania– cel tematyczny,
otwieranie zasobów publicznych, w tym: dostępu do informacji publicznej
(open goverment), wsparciu digitalizacji wspólnego dziedzictwa kulturowego, naukowego
21
i edukacyjnego oraz stworzenie systemu instytucji i narzędzi zapewniających jego
archiwizację,
dalsze działania wspierające rozwój i wzmacniające rolę społeczeństwa obywatelskiego
(w tym wspieranie dialogu społecznego).19
19Por. Programowanie perspektywy finansowej 2014 -2020, - Założenia Umowy Partnerstwa, Ministerstwo
Rozwoju Regionalnego, s. 16-18.
22
3 Analiza czynników ekonomicznych i społecznych
3.1 Warunki materialne, a poparcie dla przyjęcia euro w Polsce
Wartościami, które są głównymi czynnikami wpływającymi na opinię i prawdziwość
wniosków wyrażanych przez społeczeństwo w temacie wspólnej waluty są takie aspekty jak:
wynagrodzenie w danym terenie, poziom bezrobocia, poziom ubóstwa w regionie,
wykształcenie ludności na danym terenie, a także charakter pracy wykonywanej oraz bliskość
obszarów o wysokim stopniu uprzemysłowienia.
Wyniki badania struktury wynagrodzeń pozwalają na analizę zróżnicowania poziomu
przeciętnych (miesięcznych i godzinowych) wynagrodzeń i ich struktury według cech osób
fizycznych, takich jak: płeć, wiek, poziom wykształcenia, staż pracy, wykonywany zawód
oraz cech charakteryzujących zakłady pracy tych osób, a więc: rodzaj działalności, sektor
własności, wielkość zakładu i położenie geograficzne. Kilka wskaźników podanych przez
GUS dobrze określi nam stan wynagrodzeń polskich pracowników. Przeciętne miesięczne
wynagrodzenie ogółem brutto w gospodarce narodowej (dla jednostek o liczbie pracujących
powyżej 9 osób) w październiku 2014 roku wyniosło 4107,72 zł. Przeciętne godzinowe
wynagrodzenie ogółem brutto wyniosło 22,91 zł. Najczęstsze miesięczne wynagrodzenie
ogółem brutto otrzymywane przez pracowników wynosiło 2469,47 zł (dominanta, wartość
modalna).Połowa pracowników zatrudnionych otrzymała wynagrodzenie ogółem brutto do
3291,56. 10% najniżej zarabiających pracowników otrzymało wynagrodzenie ogółem brutto
co najwyżej w wysokości 1718,00 zł (decyl pierwszy).10% najwyżej zarabiających
pracowników otrzymało wynagrodzenie ogółem brutto co najmniej w wysokości 6917,23 zł
(decyl dziewiąty). W październiku 2014 roku miesięczne wynagrodzenie brutto w wysokości
30 tys. zł i więcej zarabiało niewiele ponad 0,22% zatrudnionych, od 20 tys. zł 0,65%, od
10 tys. zł 4,01%, od 5 tys. zł 21,99%. 6,5% ogółu zatrudnionych otrzymało miesięczne
wynagrodzenie brutto co najmniej równe dwukrotnemu przeciętnemu wynagrodzeniu
miesięcznemu ogółem brutto dla gospodarki narodowej (tzn. ≥ 8215,44 zł). Pracownicy
otrzymujący miesięczne wynagrodzenie ogółem brutto mniejsze lub równe przeciętnemu
wynagrodzeniu miesięcznemu dla gospodarki narodowej (tzn. 4107,72 zł) stanowili 66,0%
ogółu pracowników.20
Z badania budżetów gospodarstw domowych wynika, że w 2014 r.
w stosunku do roku 2013 nastąpiła poprawa przeciętnej sytuacji materialnej gospodarstw
domowych. Jednocześnie nie odnotowano istotnych zmian w zasięgu ubóstwa
20 stat.gov.pl
23
ekonomicznego. Stopy ubóstwa skrajnego i relatywnego pozostały na tym samym poziomie
(7,4% w przypadku ubóstwa skrajnego i 16,2% relatywnego).
Czynnikiem decydującym o sytuacji materialnej jednostki i jej rodziny, jest miejsce
zajmowane na rynku pracy. Ubóstwem zagrożone są przede wszystkim osoby bezrobotne
i rodziny osób bezrobotnych. W 2014r. wśród gospodarstw domowych, w skład których
wchodziła przynajmniej jedna osoba bezrobotna, stopa ubóstwa skrajnego wynosiła prawie
15% i była dwa razy wyższa niż średnia w Polsce. Większa liczba osób bezrobotnych
w gospodarstwie domowym znacząco zwiększa ryzyko ubóstwa skrajnego.
W gospodarstwach domowych, w których bezrobotne były przynajmniej dwie osoby stopa
ubóstwa skrajnego wynosiła ok. 33%.
Obraz bezrobocia dobrze opisują dane z grudnia 2015r. Liczba bezrobotnych
zarejestrowanych w urzędach pracy wyniosła 1563,3 tys. osób (w tym 816,1 tys. kobiet)
i była wyższa w porównaniu z ub. miesiącem, ale niższa niż w analogicznym okresie ub.
roku. Bezrobotni zarejestrowani w urzędach pracy w końcu grudnia 2015 r. stanowili 9,8%
cywilnej ludności aktywnej zawodowo (w listopadzie 2015 r. – 9,6%; w grudniu 2014 r. –
11,4%). W końcu omawianego miesiąca urzędy pracy dysponowały ofertami pracy dla
51,2 tys. osób (przed miesiącem 73,5 tys.; przed rokiem 39,7 tys.). Zdecydowana większość
bezrobotnych pozostających w ewidencji urzędów pracy to nadal osoby, które wcześniej
pracowały zawodowo. W końcu grudnia 2015 r. zbiorowość ta liczyła 1313,2 tys. (tj. 84,0%
ogółu zarejestrowanych), wobec 1281,0 tys. (83,7%) w listopadzie 2015 r. i 1509,8 tys.
(82,7%) w grudniu 2014 r. W tej grupie 79,5 tys. osób, tj. 6,1% utraciło pracę z przyczyn
dotyczących zakładu pracy. Osoby bez prawa do zasiłku stanowiły
86,1% w ogólnej liczbie bezrobotnych (przed miesiącem 86,4%; przed rokiem – 86,7%).
W tej grupie bezrobotnych 45,1% to mieszkańcy wsi. Z danych na koniec grudnia 2015 roku
wynika, że 172 zakłady pracy zadeklarowały zwolnienie w najbliższym czasie 18,5 tys.
pracowników, w tym z sektora publicznego 3,4 tys. osób. Na poniższym rysunku
obserwujemy jednoznaczny spadek bezrobocia liczonego rok do roku.21
21 www.stat.gov.pl
24
Rys. 3. Bezrobotni zarejestrowani i stopa bezrobocia (stan w końcu miesiąca)
Źródło: Opracowanie własne na podstawie www.funduszeeuropejskie.gov.pl
Ważnym czynnikiem wpływającym na społeczeństwo i odczucia, co do przyjęcia wspólnej
waluty jest wielkość szarej strefy i obaw, że wspólna waluta może pogorszyć stan posiadania i
uwypuklić niejasne z prawnego punktu widzenia operacje finansowe. Obawa jest tym
większa, iż kreowanie polityki finansowej będzie się opierać głównie na planowaniu finansów
całej strefy euro przez wszystkich członków i mniejszego wpływu banku centralnego Polski.
Dotychczasowe szacunki rozmiarów szarej gospodarki dokonywane przez Główny Urząd
Statystyczny zawierają tylko „legalną” część szarej strefy gospodarczej. GUS jak dotąd nie
opublikował jeszcze szacunków rozmiarów szarej strefy z uwzględnieniem działalności
nielegalnej, mimo że, jak już wspomniano wcześniej, zaprezentował oddzielnie obliczenia dla
samej działalności nielegalnej. GUS wskazuje na dwie formy ukrywania działalności
gospodarczej:
zaniżanie efektów działalności przez podmioty gospodarcze rejestrowane,
działalność gospodarczą nierejestrowaną, prowadzoną na własny rachunek.
W tabeli 2 przedstawiony został szacunkowy udział szarej gospodarki w podziale na
poszczególne sekcje zgodne z klasyfikacją Polską Klasyfikacją Działalności 2007.
Największa część szarej strefy według szacunków GUS przypada na sektor handlowy oraz na
działalności związane z zakwaterowaniem i gastronomią – 43 procent w 2012 roku. Wartość
dodana wytworzona w szarej strefie w handlu i usługach turystycznych stanowiła 6,2 procent
PKB. Drugim sektorem pod względem wysokości udziału w szarej gospodarce było
budownictwo, na które przypadło 18 procent. Firmy prowadzące działalność budowlaną
zaliczaną do szarej strefy wytworzyły 2,6 procent PKB. Jedynym sektorem nie usługowym,
który został wyodrębniony przez GUS w oficjalnych szacunkach szarej strefy, był przemysł.
25
Przypadło na niego około 10 procent wartości dodanej wytworzonej w szarej gospodarce w
2011 roku.
Tabela 2. Szacunki udziałów szarej gospodarki w tworzeniu PKB w latach 2009-2012
(w proc.) według sekcji PKD 2007
Źródło: Rachunki narodowe według sektorów i podsektorów instytucjonalnych 2009 – 2012, Główny Urząd
Statystyczny, Warszawa, lipiec 2014.
Stanowiło to około 1,4 procent PKB. GUS ocenia, że wytworzona w szarej strefie wartość
dodana była przede wszystkim przeznaczana na spożycie indywidualne gospodarstw
domowych (2,3 procent PKB) oraz na nakłady brutto na środki trwałe (2,9 procent PKB).
Szacowanie rozdysponowania szarej strefy w ramach PKB wskazuje na trudności z dotarciem
do wiarygodnych informacji na ten temat.22
Podobnie jak w poprzednich latach, zasięg ubóstwa skrajnego na wsi był w 2014 r. ponad
dwukrotnie wyższy niż w miastach. Różnica ta jest szczególnie wyraźna, gdy sytuację na wsi
porównuje się z sytuacją w największych miastach (500 tys. lub więcej mieszkańców). W
skrajnym ubóstwie żyło w 2014 roku ok. 5% mieszkańców miast (od 1% w największych
miastach, do ok. 9% w miastach poniżej 20 tys. mieszkańców). Na wsi odsetek osób żyjących
poniżej minimum egzystencji wyniósł ok.12%. Mieszkańcy wsi stanowili tym samym ponad
60% osób żyjących poniżej granicy ubóstwa skrajnego, podczas gdy udział ludności wiejskiej
wśród ogółu ludności Polski wynosił prawie 40%.Wyraźne jest zróżnicowanie wojewódzkie
zasięgu skrajnego ubóstwa (od ok. 5% do ok. 15% osób ubogich). Najwyższą stopę ubóstwa
22 www.ibngr.pl/
Sekcje PKD 2009 2010 2011 2012
Przemysł 1,3 1,3 1,1 1,4
Budownictwo 2,2 2,2 2,4 2,6
Handel i naprawa pojazdów
samochodowych, zakwaterowanie i 5,7 5,8 5,7 6,2
Transport i gospodarka magazynowa 1,0 0,8 0,6 0,7
Obsługa rynku nieruchomości 1,3 1,1 1,3 1,8
Pozostałe sekcje 1,6 1,5 1,5 1,8
Szra gospodarka razem 13,1 12,6 12,6 14,5
PKB razem z szarą gospodarką 100,0 100,0 100,0 100,0
26
skrajnego odnotowano w województwach: warmińsko-mazurskim (prawie 15%) oraz
świętokrzyskim (ok. 12%). Są to województwa charakteryzujące się wysokimi stopami
bezrobocia, dużym udziałem pracujących w sektorze rolnym oraz niskimi wynagrodzeniami
w stosunku do przeciętnych w kraju.
Sytuację społeczną naszego kraju obrazują również, a może nawet przede wszystkim czynniki
takie jak liczba ludzi w wieku produkcyjnym, prognozy długookresowe populacji, stan
wykształcenia ludności. Tabela 3 przedstawia w sposób zbiorczy podstawowe czynniki
kształtujące obraz społeczeństwa.
Tabela 3. Bilans ludności w wieku produkcyjnym, ludność według wykształcenia, prognoza
ludności według płci i wieku
Źródło: Rocznik Statystyczny, Główny Urząd Statystyczny, 2015.
produkcyjny poprodukcyjny
Ogółem 1980 21018,4 556,8 254,1 109,9 192,8 21211,2
1995 22700,0 610,0 340,0 161,0 109,0 22809,0
2013 24605,6 436,4 503,6 116,3 -183,5 24422,1
2014 24422,1 424,1 508,2 107,8 -191,9 24230,2
Mężczyźni 1980 10640,5 287,0 89,6 77,7 122,4 10762,9
2013 12929,8 222,8 207,8 85,4 -70,4 12859,4
2014 12859,4 217,4 212,5 80,6 -75,7 12783,7
Kobiety 1980 10377,9 269,8 167,2 32,2 70,4 10448,3
2013 11675,8 213,6 295,8 30,9 -113,1 11562,7
2014 11562,7 206,7 295,7 27,3 -116,3 11446,4
wyższymśrednim i
policealnym
zasadniczym
zawodowymgimnazjalnym podstawowym
Ogółem 2002 32542 3602 10551 7754 574 9117
2013 33482 7370 11000 7246 1625 5907
2014 33458 7765 10945 7101 1603 5729
Mężczyźni 2002 15600 1595 4476 4808 289 4091
2013 16057 2958 4978 4556 901 2545
2014 16043 3089 4980 4494 896 2468
Kobiety 2002 16942 2007 6075 2946 285 5026
2013 17425 4412 6022 2690 724 3362
2014 17415 4676 5965 2607 707 3261
65 i więcej
60-64
65 i więcej
Kobiety
18-44
45-59
60-64
2924
Ogółem
18-44
45-59
60-64
65 i więcej
Mężczyźni
18-44
45-59 3618
6992
3681
6011
4351
5750
17387
1307
6222
14219 11762 9331
7299 8708 5956
7227
4876
4306
3554
19183
1103
4525
33951
2602
11097
16564
1295
4806
3032
5093
38138
2693
7194
18461
1270
2887
19677
1424
37185
2137
8646
18002
1034
4358
PROGNOZA LUDNOŚCI WEDŁUG PŁCI I WIEKU
Wyszczególnienie
w tysiącach
2020 2030 2050
LUDNOŚD WEDŁUG POZIOMU WYKSZTAŁCENIA
WyszczególnienieOgółem
w tysiącach
W tym z wykształceniem
BILANS LUDNOŚCI W WIEKU PRODUKCYJNYM
Ludnośd osiągająca wiek
w tysiącach
Stan w dniu 1 I Ubytek rzeczywisty Przyrost / ubytek netto Stan w dniu 31 XIIWyszczególnienie
27
Z badań przeprowadzonych przez CBOS wynika, że zdecydowana większość dorosłych
Polaków (68%) jest przeciwna przyjęciu przez nasz kraj wspólnej waluty. Odsetek
zwolenników wprowadzenia euro należy do najniższych w historii badań CBOS – obecnie
decyzję tę popiera jedynie 24% ankietowanych (o 5 punktów procentowych mniej niż
w lutym 2013 roku, kiedy ostatnio badaliśmy tę kwestię). Co ciekawe, sprzeciw wobec
przyjęcia euro jest nie tylko częstszy, ale także bardziej kategorycznie wyrażany niż
akceptacja (odpowiedzi zdecydowanie nie są częstsze niż raczej nie, podczas gdy
w przypadku deklaracji aprobaty jest odwrotnie). Sprzeciw wobec przystąpienia Polski do
strefy euro przeważa we wszystkich analizowanych grupach społeczno-demograficznych.
Relatywnie najwięcej zwolenników zastąpienia złotego przez euro jest wśród mieszkańców
dużych, ponad półmilionowych miast (36%) oraz osób o wyższym statusie społeczno-
ekonomicznym: badanych z wyższym wykształceniem (29%) oraz ankietowanych
o miesięcznych dochodach per capita powyżej 1500 zł (33%). Przeciwnicy przyjęcia przez
Polskę euro dominują także w elektoratach wszystkich ugrupowań politycznych cieszących
się obecnie największym poparciem społecznym. Zdecydowana większość osób
przekonanych o zasadności przyjęcia wspólnej europejskiej waluty sądzi, że nie należy się
z tym spieszyć. Tego zdania jest blisko trzy czwarte zwolenników przyjęcia euro (73%). Za
możliwie najszybszym jego wprowadzeniem w Polsce opowiada się co czwarty respondent
popierający tę decyzję. Badani źle oceniający warunki materialne swojego gospodarstwa
domowego zdecydowanie częściej niż inni obawiają się niekorzystnych następstw wejścia
Polski do strefy euro (tylko 5% z nich twierdzi, że ludzie tacy jak oni zyskają na przyjęciu
europejskiej waluty, natomiast 81% uważa, że stracą).
Generalnie nieco mniej obaw związanych z konsekwencjami wprowadzenia euro dla
zwykłych ludzi mają osoby o wyższym statusie społeczno-ekonomicznym (z wyższym
wykształceniem, osiągający ponadprzeciętne miesięczne dochody per capita) oraz mieszkańcy
największych miast. Ponadto korzyści z przyjęcia euro częściej niż przeciętnie spodziewają
się młodzi respondenci (od 18 do 24 roku życia), zwłaszcza uczniowie i studenci, oraz
właściciele firm. Niezależnie od tych zróżnicowań, we wszystkich analizowanych grupach
społeczno-demograficznych przeważa przekonanie, że zwykli ludzie stracą na przystąpieniu
Polski do strefy euro. Niejako podsumowując opinie o skutkach i uwarunkowaniach wejścia
Polski do strefy euro, warto sprawdzić, które następstwa przyjęcia wspólnej waluty uznawane
są przez badanych za najważniejsze. Ich zdaniem najistotniejszym efektem wprowadzenia
euro jest przewidywany wzrost cen (64% wskazań). Do najważniejszych kwestii, z ich punktu
28
widzenia, należy także możliwy niekorzystny kurs wymiany złotego na euro (42%). Wśród
trzech najczęściej wskazywanych następstw wprowadzenia euro znalazły się również
ułatwienia dla podróżujących (35%). Ponadto stosunkowo dużo osób (27%) wskazywało
w tym kontekście na utratę przez Polskę możliwości prowadzenia samodzielnej polityki
pieniężnej. Rozkład opinii ankietowanych potwierdza, że przyjęcie euro budzi zdecydowanie
więcej obaw niż nadziei23
.
3.2 Szanse na rozwój poszczególnych województw w zależności od ich
obecnej sytuacji makroekonomicznej
Na wstępie przyjrzymy się podstawowym wskaźnikom makroekonomicznym województw,
takim jak liczba ludności, przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw,
stopa bezrobocia, mieszkania oddane do użytkowania, liczba podmiotów gospodarki
narodowej, przeciętne zatrudnienie w sektorze przedsiębiorstw oraz liczba zarejestrowanych
bezrobotnych. Powyższe dane zostały przedstawione w tabeli 4.
Tabela 4. Sytuacja społeczna w poszczególnych województwach
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego, I kwartał 2016
W dalszej części pracy szerzej zostaną opisane zagadnienia związane z obecna sytuacją
i zróżnicowaniem rozwoju regionów w dwóch kategoriach: rolnictwo i przemysł. Poniższa
analiza została dokonana w oparciu o dane zawarte w bazie danych FADN (rolnictwo) oraz
Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości. FADN to europejski system zbierania danych
23 www.cbos.pl
Województwo ludnośd (tys.)
przeciętne miesięczne
wynagrodzenie w
sektorze
przedsiębiorstw
stopa bezrobociamieszkania oddane do
użytkowania
podmioty gospodarki
narodowej
przeciętne
zatrudnienie w
sektorze
przedsiębiorstw (w
tys.)
bezrobotni
zarejestrowani (tys.)
dolnośląskie 2 905,3 4 037,90 9,1% 1 444 358 000 458,9 106,4
kujawsko-pomorskie 2 087,7 3 400,15 14,0% 482 193 596 248,7 brak danych
lubelskie 2 143,2 3 624,51 12,2% 1 365 173 200 brak danych 113,2
lubuskie 1 019,5 3 477,68 11,1% 369 111 501 119,1 brak danych
łodzkie 2 498,2 3 663,85 10,8% 444 241 600 326,3 116,0
małopolskie 3 370,7 3 897,05 8,8% 2 809 365 021 456,9 126,5
mazowieckie 5 340,8 5 101,57 8,7% 4 988 770 087 1373,4 227,1
opolskie 998,9 3 681,42 10,7% 205 brak danych 94,4 38,3
podkarpackie 2 127,3 3 457,49 13,7% 1 292 165 395 225,1 brak danych
podlaskie 1 190,3 3 436,70 12,3% 364 99 400 100,5 58,1
pomorskie 2 304,7 4 193,14 9,5% 1 018 282 700 297,2 brak danych
śląskie 4 577,9 4 304,43 8,0% 1 819 465 969 brak danych brak danych
świętokrzyskie 1 259,9 3 415,66 13,1% 283 110 566 bd. brak danych
warmiosko-mazurskie 1 442,2 3 309,01 17,0% brak danych 124 000 137,7 88,7
wielkopolskie 3 473,9 3 750,08 6,5% 1 022 410 738 brak danych brak danych
zachodniopomorskie 1 713,8 3 719,82 13,9% 543 220 800 170,1 84,7
29
rachunkowych z gospodarstw rolnych, którego formalne kształtowanie rozpoczęło się w 1965
r., Polska została podzielona na regiony w sposób przedstawiony na rysunku 4.
Rys. 4. Regiony Polski według FADN
Źródło: Rozporządzenie Komisji nr 1291/2009 z 18 grudnia 2009 r. dotyczące wpływu gospodarstw
przekazujących dane do celów określania dochodów gospodarstw rolnych
Najwięcej gospodarstw włączonych do pola obserwacji Polskiego FADN (48%)
charakteryzowało się typem mieszanym. Są to gospodarstwa wielokierunkowe, czyli
nastawione na produkcję roślinną i zwierzęcą. Najwyższy dochód z rodzinnego gospodarstwa
rolnego w przeliczeniu na osobę pełnozatrudnioną rodziny uzyskały gospodarstwa
specjalizujące się w chowie drobiu (133 121 zł) i gospodarstwa z przedziału wielkości
ekonomicznej 500 i więcej tys. euro SO (485 513 zł). Na drugim biegunie, z wartościami
najniższymi znalazły się gospodarstwa utrzymujące zwierzęta trawożerne (15 529 zł) oraz
gospodarstwa od 2 do 8 tys. euro SO (8 692 zł).
Najwyższy wskaźnik relacji dopłat do dochodu z rodzinnego gospodarstwa uzyskały
gospodarstwa specjalizujące się w chowie zwierząt trawożernych (115%) i gospodarstwa
z przedziału wielkości ekonomicznej powyżej 500 tys. euro SO (255%). Na drugim biegunie,
z najniższymi dopłatami znalazły się gospodarstwa ogrodnicze (10%) oraz gospodarstwa od
50 do 100 tys. euro SO (39%). Średnia wartość dochodu z rodzinnego gospodarstwa rolnego
w większości analizowanych typów kształtowała się w 2013 roku na poziomie wyższym niż
przeciętne roczne wynagrodzenie netto w gospodarce narodowej. Dochód wyższy od
przeciętnego rocznego wynagrodzenia netto w gospodarce narodowej
(29 798 zł/osobę w 2013 r.) osiągnęły gospodarstwa znajdujące się w klasach wielkości
30
ekonomicznej powyżej 25 tys. euro SO, których udział w polu obserwacji stanowił zaledwie
20%.24
Tabela 5. Parametry charakteryzujące pole obserwacji Farm Accountancy Data Network
Źródło: FADN - http://fadn.pl/wp-content/uploads/2016/01/WS-R2014-WS_pl_www.pdf.
Bardzo ważnym elementem całego systemu gospodarczego są przedsiębiorstwa te małe jak
i średnie i duże. Na wzrost wartości produkcji przemysłowej w Polsce pracują setki firm.
Corocznie układane są rankingi tych firm, by pokazać, które z nich osiągają najwyższe
przychody i zyski, które zatrudniają najwięcej pracowników. Daje to pewien ogólny obraz
najlepiej rozwijających się gałęzi przemysłu. Jeśli na podstawie takiego rankingu zrobi się
mapę, to wówczas można uzyskać obraz aktualnego uprzemysłowienia obszaru Polski.
Poziom uprzemysłowienia Polski przedstawia rysunek 5.
Rys. 5. Poziom uprzemysłowienia Polski
Źródło: https://www.epodreczniki.pl/reader/c/140282/v/26/t/student-
canon/m/iXGRXSxwyE#iXGRXSxwyE_d5e234
24 http://fadn.pl/wp-content/uploads/2015/01/Wyniki_2013_czesc2.pdf
Podstawowe parametry charakteryzujące pole
obserwacji na tle populacji generalnejJ.m.
Populacja
generalna
Pole
obserwacji
Udział pola obserwacji
w pop. generalnej w %
Standardowa Produkcja mln zł 73 699 68 563 93,00%
Powierzchnia ziemi użytkowanej rolniczo tys. ha 14 447 12 291 85,10%
Liczba zwierząt przeliczeniowych LU 10 377 506 10 055 995 96,90%
Liczba osób pełnozatrudnionych AWU 2 811 622 1 868 527 66,50%
Liczba gospodarstw szt. 1 506 620 730 879 48,50%
31
Powyższa mapa pokazuje, iż nadal najbardziej uprzemysłowiona jest Polska Południowa
i Centralna oraz duże miasta. Zdecydowanie najwięcej firm przemysłowych znajduje się
w Warszawie, ale trzeba pamiętać, że w wielu przypadkach są to tylko siedziby ich zarządów.
Dotyczy to na przykład firm budowlanych, które specjalizują się w realizacji dużych
inwestycji zlokalizowanych w różnych miejscach Polski, Europy czy nawet świata.
Wśród największych polskich firm przemysłowych dominuje branża surowcowo-paliwowa
i energetyczna. Od lat zdecydowanym liderem jest Polski Koncern Naftowy Orlen z Płocka.
Drugie miejsce zajmuje gdańska rafineria Lotos, a na kolejnych pozycjach są firmy zajmujące
się produkcją i dystrybucją energii elektrycznej. Wysoko w tej klasyfikacji są też górnośląskie
spółki węglowe oraz KGHM Polska Miedź, który jako jedyny w tym gronie zajmuje się
surowcem nieenergetycznym. Wszystko to potwierdza tezę, iż surowce energetyczne są
absolutnie niezbędne do funkcjonowania całej gospodarki, a także do codziennego życia
zwykłych ludzi. W pierwszej 10 rankingu znalazła się także jedna firma z zupełnie innej
branży – fabryka samochodów Fiat z Bielska-Białej. Przemysł motoryzacyjny zalicza się do
najlepiej funkcjonujących w naszym kraju. Choć upadło wiele dawnych fabryk, to na ich
miejsce weszły nowe inwestycje światowych koncernów – Volkswagen, Volvo, MAN,
Scania, Opel. Przyczyniły się one m.in. do powstania licznych mniejszych zakładów
wytwarzających części i podzespoły do samochodów. 25
W Polsce działa 1,77 mln przedsiębiorstw niefinansowych (dane za 2013 r.) określanych jako
przedsiębiorstwa aktywne. Małe i średnie przedsiębiorstwa stanowią aż 99,8% tych
podmiotów. W porównaniu z innymi krajami Unii Europejskiej Polska zajmuje szóste miejsce
pod względem liczby przedsiębiorstw (według Eurostatu jest ich 1,5 mln). Podobna liczba
przedsiębiorstw jak w Polsce działa w Wielkiej Brytanii (1,7 mln). Jednak sama liczebność
przedsiębiorstw, choć istotna, nie jest wystarczająca jeśli chodzi o ocenę potencjału
przedsiębiorczości danego kraju w kontekście liczebności firm. Lepszym wskaźnikiem jest
odniesienie liczby przedsiębiorstw do populacji w danym kraju. Tu okazuje się, że
z wynikiem 40 przedsiębiorstw na 1000 mieszkańców zajmujemy 19 miejsce w UE. Sektor
MSP odgrywa szczególną rolę w gospodarce, o czym świadczy udział MSP w tworzeniu PKB
(ok. 50%) czy udział pracujących w podmiotach tego sektora (ok. 70%). W literaturze
i praktyce przytacza się dość często argumenty potwierdzające znaczenie tych podmiotów.
Zazwyczaj wskazuje się na ich potencjał ekonomiczny, rolę w stymulowaniu gospodarki,
25 https://www.epodreczniki.pl
32
a funkcjonowanie ich postrzegane jest jako element zdrowej konkurencji. Ponadto znaczenie
małych i średnich przedsiębiorstw jest też istotne z uwagi na ich możliwości szybkiego
reagowania na zmieniające się mikro- i makro- otoczenie. Tak, jak o gospodarce ogólnie, tak
o rozwoju danego regionu w dużej mierze decyduje ilość i jakość podmiotów sektora MSP.
Poziom orientacji międzynarodowej w Polsce kształtuje się na dość wysokim poziomie.
Prawie co czwarty (23,58%) przedsiębiorca deklaruje, że przynajmniej 25% jego klientów
pochodzi spoza kraju. Co więcej, można w tym zakresie zaobserwować tendencję wzrostową.
Rok wcześniej wskaźnik ten wyniósł 18,61%, a dwa lata wcześniej 17,1%. Na tle innych
krajów Unii Europejskiej jest to poziom dość wysoki, choć występują tu pewne różnice.
Można łatwo zaobserwować, że wyższe wskaźniki orientacji międzynarodowej mają kraje
mniejsze. Jest ona tym silniejsza, że obywatele tych krajów częściej posługują się w dobrym
stopniu językami obcymi.
Czynnikami utrudniającymi ekspansję międzynarodową polskich przedsiębiorstw stanowi
ryzyko wynikające ze zmiany kursów walutowych – wskazało na nie 41% eksporterów.
Istotnym utrudnieniem jest także ryzyko związane ze zmianami koniunktury na rynkach
zagranicznych (23% wskazań). Barierą dla ponad jednej czwartej eksporterów są zbyt
wysokie koszty logistyki (28%), a dla jednej piątej – uwarunkowania polityczne (21%),
ograniczenia prawne (20%) oraz niedostateczne wsparcie publiczne eksportu (19%).
W przypadku eksporterów z sektora MSP podobna grupa (43%) uważa ryzyko kursowe za
istotną barierę internacjonalizacji. W celu zniwelowania ryzyka prowadzenia działalności
międzynarodowej przedsiębiorcy z sektora MSP stosują najczęściej względnie proste sposoby
(dobór partnerów, przedpłaty), natomiast rzadziej sięgają po bardziej zaawansowane
instrumenty rynku finansowego. Wynika to przede wszystkim z tego, że takie instrumenty są
trudniej dostępne dla mniejszych podmiotów. I tak w przypadku ryzyka finansowego
(szczególnie płynności finansowej) firmy najczęściej stosują zabieg polegający na
przyspieszaniu lub opóźnianiu płatności (42%). Ryzyko kursowe jest niwelowane poprzez
wystawianie faktur nominowanych w walucie krajowej (29%).26
Eksport Polski do strefy euro to 247988,7 mln zł (83543,1 mln EUR), import 287598,1 mln zł
(69062,0 mln EUR), saldo 60390,6 mln zł (14481,1 mln EUR). Wynik obrotu handlu
zagranicznego ogółem I - X 2015 r.27
26 badania.parp.gov.pl
27 stat.gov.pl
33
W celu porównania poziomu przedsiębiorczości w układzie regionalnym zastosowano kilka
wskaźników. Pierwszy z nich obrazuje liczbę MSP aktywnych na 1000 mieszkańców oraz
kolejne to: MSP nowo powstałe i zlikwidowane na 1000 mieszkańców. Liczbę aktywnych
MSP na 1000 mieszkańców przedstawia rysunek 6
Rys. 6. Liczba aktywnych MSP na 1000 mieszkańców
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego, 2015
Analizując liczbę przedsiębiorstw aktywnych na 1000 mieszkańców widać, że tu również
najlepiej wypada województwo mazowieckie (57,0), a zaraz za nim wielkopolskie (51,8)
i zachodniopomorskie (51,6). Powyżej średniej dla kraju, tj. 45,93, plasują się województwa:
mazowieckie, wielkopolskie, zachodniopomorskie, pomorskie, małopolskie, dolnośląskie,
łódzkie. Najniższe wartości osiągnęły wschodnie województwa: podkarpackie (33,11),
lubelskie (34,22) i warmińsko-mazurskie (35,76).
Kolejnym wskaźnikiem jest ilość firm nowo powstałych i firm zlikwidowanych. Najwięcej
przedsiębiorstw z sektora MSP na 1000 mieszkańców powstało w województwach:
mazowieckim (15,86), zachodniopomorskim (15,11) i pomorskim (15,00). Z kolei najmniej
MSP w przeliczeniu na 1000 mieszkańców zlikwidowano w województwach podkarpackim
(5,82), podlaskim (6,80) i lubelskim (6,68).
W województwach Polski Wschodniej powstaje zdecydowanie mniej MSP na 1000
mieszkańców niż w pozostałych regionach, jednocześnie w tych regionach znacznie mniej
34
podmiotów jest likwidowanych na 1000 mieszkańców (możemy mówić tu o niskiej
przedsiębiorczości regionów). Na rysunku 7 zestawiono liczbę zlikwidowanych i nowo
powstałych MSP na 1000 mieszkańców. Linia pionowa i pozioma oznaczają poziomy średnie
dla kraju (wynoszą one odpowiednio: (12,67; 8,63) i prezentują cztery ćwiartki wykresu, np.
prawa górna ćwiartka wykresu to regiony, gdzie zakładano w 2013 r. dużo przedsiębiorstw i
jednocześnie dużo likwidowano. Taka sytuacja miała miejsce w województwach:
zachodniopomorskim, pomorskim, lubuskim, wielkopolskim, dolnośląskim, mazowieckim.
Na uwagę zasługują województwa, w których z jednej strony powstało więcej nowych firm
na 1000 mieszkańców niż miało to miejsce przeciętnie w kraju, a z drugiej – zlikwidowano
mniej niż średnio w kraju. Taka sytuacja wystąpiła w województwie małopolskim (12,68;
8,37). Lewa dolna ćwiartka prezentuje regiony wcześniej wspomniane o tzw. niskiej
przedsiębiorczości.
Rys. 7. Liczby MSP nowo powstałych i zlikwidowanych na 1000 mieszkańców w Polsce w
2013 r. w ujęciu regionalnym
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego.
Ostatnim jednak również bardzo ważnym wskaźnikiem ukazującymi stan MSP jest parametr
określający przychody i nakłady na MSP. Największy wzrost przychodów w porównaniu z
poprzednim rokiem 2012 zanotowały firmy w województwach: podkarpackim (wzrost o 85,8
tys. zł), wielkopolskim (wzrost o 85 tys. zł), dolnośląskim (wzrost o 77,5 tys. zł), pomorskim
(wzrost o 72,7 tys. zł) i łódzkim (wzrost o 42,2 tys. zł). Jeśli chodzi o niekorzystne zmiany to
największe zanotowano w województwach: warmińsko-mazurskim (spadek o 7,2 tys. zł),
zachodniopomorskim (spadek o 32,9 tys. zł), podlaskim (spadek o 34,4 tys. zł),
świętokrzyskim (spadek o 37,2 tys. zł), opolskim (spadek o 40,9 tys. zł) i kujawsko-
pomorskim (spadek o 67,8 tys. zł). Ogólnemu wzrostowi przeciętnych przychodów
35
przypadających na aktywne MSP towarzyszy wzrost nakładów inwestycyjnych. Można
zaobserwować, że w większości województw wysokim przychodom towarzyszą wysokie
średnie nakłady inwestycyjne. Wyjątkiem od reguły jest województwo zachodniopomorskie,
w którym notujemy najniższe przychody na jedno przedsiębiorstwo spośród województw i
jednocześnie wyższe niż przeciętne nakłady inwestycyjne na jedno aktywne przedsiębiorstwo
z sektora MSP.
Średnie nakłady inwestycyjne przypadające na aktywne MSP w 2013 r. wyniosły 44,62 tys. zł
i wzrosły średnio o 3 tys. zł w porównaniu z 2012 r. Najwyższe średnie nakłady inwestycyjne
poniosły MSP w województwie mazowieckim – 63 tys. zł i jednocześnie były wyższe
o ponad 7 tys. zł w stosunku do poprzedniego roku. Większość województw, bo aż 11 z 16
zanotowało wzrost nakładów, co w porównaniu ze spadkami nakładów, jaki notowano
2012 r., pozwala dostrzec poprawę sytuacji w sektorze przedsiębiorstw na tyle, że firmy
zwiększają inwestycje.
Warto również zauważyć, że na rynku przedsiębiorstw występują także wielkie branże
gospodarcze nie finansowe choćby takie jak górnictwo czy hutnictwo. W 2014r. wydobycie
węgla kamiennego ogółem wyniosło 70 506,9 tys. ton i było o 4 377,5 tys. ton niższe niż w
2013r. Sprzedaż ogółem węgla kamiennego w 2014r. wyniosła 68 080,7 tys. ton i w
porównaniu do 2013r. była niższa o 7 642,2 tys. ton. Nastąpiło obniżenie sprzedaży na rynek
krajowy o 5 018,1 tys. ton (o 7,7%), do poziomu 60 248,1 tys. ton przy równoczesnym
spadku sprzedaż węgla przeznaczonego na wywóz do krajów Unii Europejskiej i eksport poza
granice UE o 2 624,1 tys. ton (o 25,1%), do poziomu 7 832,6 tys. ton. Wg stanu na dzień
31.12.2013r. zatrudnionych pod ziemią było 82 208 pracowników, a na powierzchni 24 485
pracowników, natomiast na dzień 31.12.2014r. pod ziemią zatrudniano 77 010 pracowników
(zmniejszenie o 5 198), a na powierzchni 23 665 pracowników (zmniejszenie o 820). Średni
jednostkowy koszt produkcji węgla w 2014r. w górnictwie węgla kamiennego wyniósł 309,42
zł/t i wzrósł, w porównaniu do 2013r., o 6,53 zł/t (o 2,2%). Wzrost średniego jednostkowego
kosztu produkcji w stosunku do 2013r. był skutkiem dużego spadku produkcji węgla (o
5,8%), przy obniżeniu kosztów produkcji o 3,8%. Wpływ na wartość średniego
jednostkowego kosztu produkcji węgla w 2014r. miał średni jednostkowy koszt usług obcych.
Wyniósł on 54,54 zł/t i w porównaniu do 2013r. wzrósł o 2,4% (o 1,29 zł/t). Udział kosztów
usług obcych w kosztach produkcji węgla ogółem w 2014r. utrzymał się na poziomie 2013r.,
tj. 17,6%.28
28 http://www.me.gov.pl/files/upload/8155/2014.12_01.pdf
36
3.3 Wnioski płynące z analizy czynników społecznych i ekonomicznych, w
kontekście opłacalności przyjęcia euro przez Polskę
Polska jak wynika z materiałów przedstawionych w poprzednich rozdziałach to kraj
zróżnicowany pod względem przemysłowym, a także społecznym. Różnice są widoczne
w ilości, wielkości i branż, w jakich ludzie pracują czy też inwestują. Przedsiębiorcy
w zależności od regionu dopasowują swoją działalność do potencjału danego obszaru.
Jak opisywał Robert Alexander Mundell, a za nim późniejsi ekonomiści, korygując
jednocześnie uprzednią definicję optymalnego obszaru walutowego Polska wyraźnie spełnia
jej podstawowe założenia. Nasza gospodarka jest mocno otwarta na rynki zagraniczne
również z obszaru strefy Euro. Zgodnie z danymi Eurostatu handel zagraniczny z państwami
strefy euro to ponad 65%. Nasz stopień synchronizacji cyklu koniunkturalnego w latach 2000
– 2013 bardzo dobrze odwzorowuje poziom, który może zapewnić mniejszą podatność na
szoki asymetryczne. Jak wynika z danych mobilność społeczeństwa na rynku pracy jest
umiarkowana z tendencją w stronę większej elastyczności.
Polscy przedsiębiorcy, zwłaszcza ci tworzący małe średnie przedsiębiorstwa i handlujący
z krajami strefy euro jasno wskazują, że dużym ograniczeniem i ryzykiem jest dala nich
ryzyko walutowe. Pomimo instrumentów, jakie stosują przedsiębiorcy, a mianowicie
przyspieszenie lub opóźnienie płatności czy też wystawianiu faktur w walucie krajowej nadal
ten czynnik jest decydujący przy podejmowaniu decyzji o kooperacji z podmiotami
zagranicznymi. Spadek kosztów transakcyjnych związanych z wymianą walut, spadek stóp
procentowych, korzyści wynikające z lepszej przejrzystości i porównywalności cen i usług na
pewno korzystnie wpłynąłby na przedsiębiorców chcących jeszcze mocniej zaangażować się
w działalność z podmiotami ze strefy Euro.
Aby być konkurencyjnym w strefie euro Polskie przedsiębiorstwa muszą inwestować w swój
rozwój i w gałęzie zaawansowane technologicznie, a także upowszechnić nowoczesne
technologie przebudowując swą strukturę. Z danych wynika, że polskie przedsiębiorstwa
inwestują w swój własny rozwój poprzez implementowanie nowych technologii do swoich
przedsiębiorstw zarówno na gruncie parku maszynowego jak i inwestują w wykwalifikowaną
kadrę mogącą sprostać wymaganiom mocno konkurencyjnego rynku. Ważne, aby zwrócić
uwagę na fakt, że tylko MSP może mieć środki na inwestycję we własny rozwój, rozwój
37
technologiczny. Małe rodzinne firmy bardzo rzadko posiadają wystarczające środki, aby móc
płynnie inwestować w swój rozwój.
Coraz przyjaźniejszy proces zakładania jak i likwidacji działalności jest czynnikiem, który
z punktu widzenia nowego euro rynku jest bardzo potrzebny. Ważne jest to, aby
jednoosobowy przedsiębiorca mógł bardzo szybko przejść od niezbędnych formalności
w zakładaniu własnej działalności, do realizacji swojego pomysłu na produkt, który jego
zdaniem będzie konkurencyjny. W przypadku poniesienia porażki powinien równie łatwo
rozwiązać swoją działalność. Ważnym elementem jest również restrukturyzacja podmiotów,
które na wspólnym europejskim rynku, jak i w realiach konkurencji będącej w strefie euro
mogą spowodować duże zamieszanie i niepokoje społeczne. Górnictwo jest dobrym
przykładem, który należy, jako pierwszy poddać procesowi restrukturyzacji. Główne
przyczyny kiepskich wyników spółek górniczych to poza oczywistą przyczyną, czyli
spadkiem cen surowca na światowych giełdach to złe, nietrafione inwestycje, brak działań
restrukturyzacyjnych i naprawczych i ogromne koszty firm zewnętrznych wykonujących
usługi dla spółek węglowych.
Górnictwo to nie jedyna dziedzina przemysłu wymagająca rozsądnej restrukturyzacji.
Dziedziny takie jak branża gazowa, energetyczna, chemiczna, hutnictwo również wymagają
zmian takich, które spowodują ich konkurencyjność i wyższą produktywność. Zmniejszenie
energochłonności przemysłu, optymalizowanie procesów wytwarzania i tanie do pozyskania
środki finansowe, a także liberalizacja cen i rynku energetycznego (np. nowe prawo
energetyczne) spowodują wyższą jakość produktów Polskich. Trzeba również zaznaczyć, że
procesy te będą wymagały dużych nakładów własnych środków publicznych, co może
zwiększyć potrzeby pożyczkowe państwa. W związku z tym należy zwrócić uwagę, aby
zmniejszyć wpływ udziału podmiotów zagranicznych w finansowaniu tych potrzeb, ponieważ
w dłuższej perspektywie spowoduje to wzrost kosztów obsługi długu zagranicznego, a także
spowoduje zakłócenia płynności finansowej sektora publicznego.
Innym kluczowym czynnikiem jest infrastruktura państwa, nasze ograniczenia i problemy.
Dzięki programom, a co za tym idzie środkom z funduszy unijnych znacznie poprawiliśmy
stan posiadania dróg klasy autostrad i dróg szybkiego ruch. Tabor kolejowy, infrastruktura
kolejowa również zaczyna być modernizowana. Pomysły na udrożnienie żeglugi śródlądowej,
jak to jest preferowane w innych krajach tzw. starej unii też mogą być ważne w ulepszaniu
i uelastycznianiu konkurencyjności w Unii Europejskiej. Problemem wpływającym na
38
dynamikę rozwoju Polskiej przedsiębiorczości w strefie euro może być wciąż duże
zróżnicowanie przedsiębiorczości w zależności od regionów. Na przestrzeni lat i w związku
z funduszami strukturalnymi różnice te ulegają stałym pomniejszaniem, ale nie jest to stan
satysfakcjonujący. Potrzeba dalszej pracy jednostek lokalnych, państwowych i programów
unijnych, aby rozwiązać podstawowe problemy ekonomiczne słabiej rozwiniętych regionów
Polski. Coraz popularniejsza i nabierająca na znaczeniu staje się opinia, iż nie da się robić
„prawdziwych” pieniędzy poprzez spekulacje na rynkach finansowych (bańki spekulacyjne
itp.).Do zarabiania pieniędzy dających rozwój i dobrobyt społeczeństwa trzeba prężnej
gospodarki.
Obiektywnie, sytuacja ekonomiczna Polski jest dobra. Biorąc pod uwagę stale rosnące
wynagrodzenia, przynajmniej w branżach szybko rozwijających się możemy z pewną dozą
optymizmu spoglądać w euro przyszłość. Średnie wynagrodzenie brutto rośnie w każdej
dziedzinie, niepokojącym wskaźnikiem może być jednak mediana zarobków. Jeśli głąbiej
wejdziemy w samą strukturę wynagrodzeń przeciętnego polskiego pracownika średnia
zarobków powyżej 4100zł brutto to wartość nieosiągalna dla ponad 66% populacji. Około
10% pracujących zarabia niecałe 1718 zł brutto. Taki stan może powodować frustrację
i niechęć do przyjęcia wspólnej waluty chociażby z powodu postrzegania jego siły nabywczej.
Otrzymanie kwoty rzędu 1718 zł brutto sprawia zupełnie inne wrażenie, niż około 409 euro
brutto. Konkurencja, odpoczynek przy takim rozdźwięku wynagrodzeń również powoduje
oczywistą niechęć do społeczeństw bardziej zamożnych i ich poziomu życia. Nie można
konkurować jedynie tanią siłą roboczą. Jednakowoż zwiększanie zarobków, zmniejszanie
różnic płacowych nie powodując za tym zwiększenia wydajności pracy, produktywności
może pogorszyć stan gospodarki. Podnoszenie płac bez podnoszenia produktywności
i zaawansowania technologicznego spowoduje wyobcowanie naszej gospodarki w stosunku
do gospodarek ze wspólnego obszaru walutowego strefy euro. Może to spowodować mniej
atrakcyjny rynek dla potencjalnego inwestora, jaki i również problemy dla polskich firm
ubiegających się o zlecenia w realiach gdzie na rynku będą istniały firmy z państw
konkurencyjnych strefy euro. Wyciągając wnioski z powyższych rozważań dochodzimy do
konkluzji, że zachodzi ewidentna sprzeczność interesów pracowników, a gospodarki
krajowej. Bardzo ważną rolę w takiej sytuacji muszą odgrywać komisje trójstronne
pracowników, związków zawodowych, strony rządowej i pracodawców. Ich skoordynowane
działania mogą zapewnić stabilny rozwój gospodarki poprzez zawieranie porozumień, jako
narzędzi kontroli inflacji od strony popytu. Jest to ważny warunek dla zachowania
konkurencyjności pozycji polskiej gospodarki.
39
Sytuacja demograficzna Polski niestety nie jest stabilna i bardzo podobna do sytuacji innych
krajów strefy euro. Mamy coraz bardziej starzejące się społeczeństwo, za jakiś czas będzie
problem z zastępowalnością pokoleń. Rząd i społeczeństwo musi mocno współpracować, aby
ten niekorzystny trend zatrzymać. Pozytywnym symptomem jest poziom wykształcenia ludzi
na rynku pracy. Według danych zawartych w Roczniku Statystycznym GUS z roku 2015,
ponad 18 mln naszego społeczeństwa, to ludzie z wyższym i średnim wykształceniem. Taki
fakt może cieszyć, ale należałoby jeszcze zwrócić uwagę na kierunki kształcenia młodzieży,
aby były one zgodne w koniunkturą na rynku przewidywaną
w dalszym okresie czasowym. Ważnym celem dla kształtowania i tworzenia struktury
zatrudnienia dla Państwa jest potrzeba stworzenia takich warunków, aby pracownik mógł być
bardziej elastyczny na rynku pracy, mobilny i przygotowany do różnych zadań, które
aktualnie będą priorytetowe. Dzięki takiej współpracy będzie można lepiej zarządzać
bezrobociem w naszej gospodarce.
Istotnym warunkiem przestąpienia Polski do strefy EURO jest również, a może i w pierwszej
kolejności klimat polityczny wokół wspólnej waluty. Ważnym faktem jest konieczność
zmiany konstytucji w punkcie o środkach płatniczych na terenie Rzeczy Pospolitej Polskiej.
Do zmiany konstytucji potrzebna jest większość konstytucyjna. Polityka również w dużej
mierze przykrywa aspekty ekonomiczne i niestety czasem merytoryczne dla wspólnej waluty,
a jest mocno wpływający na społeczne odczucia Polaków. Dodatkowymi czynnikami,
którymi może się kierować Polskie społeczeństwo są obawy co do przyszłości krajów takich,
jak Wielka Brytania czy Grecja, a w konsekwencji co do przyszłości całej Unii Europejskiej.
Podsumowując, wnioski, jakie płyną z powyższych rozważań w naszej opinii nie odpowiadają
jasno na pytanie, kiedy należy przystąpić do krajów ze strefy euro. Z wielu wskaźników
wynika, że już teraz możemy pretendować do wspólnego miejsca w zarządzie EBC, z drugiej
strony mamy wiele niedociągnięć na w naszej gospodarce, w infrastrukturze państwowej, co
może rodzić obawy związane z konkurencyjnością Polskiej gospodarki we wspólnym
obszarze walutowym. Jedno jest pewne, że należy robić wszystko, co spowoduje jeszcze
większą konkurencyjność produktów z naszego państwa w stosunku do konkurencyjnych
rynków naszych partnerów.
Można by jednak założyć, że klimat polityczny, odczucia społeczeństwa są pozytywne
i spełniamy warunki konwergencji wraz ze zmianą konstytucji naszego państwa i wchodzimy
do obszaru krajów strefy euro. Z przytoczonych wskaźników ekonomicznych możemy
40
wnioskować, że z powodzeniem moglibyśmy konkurować z krajami wysoko rozwiniętymi
przy jednoczesnej pewności, że ewentualne fluktuacje na rynkach światowych będą
kompensowane przez chłonne gospodarki krajów z obszaru strefy Euro.
41
4 Zakończenie
Niniejsza praca jest próbą ukazania obecnego stanu przygotowania polskiego społeczeństwa,
jak również stanu gospodarki, do przyjęcia wspólnej waluty.
Stoimy na stanowisku, że, członkostwo Polski w strefie euro, które będzie poparte
wcześniejszymi reformami, będzie bodźcem do stworzenia konkurencyjnej gospodarki pod
względem technologicznym, jak i strukturalnym zatrudnienia, nowego profilu pracownika
elastycznego, wykształconego, mobilnego, dobrze zorientowanego na aktualny trend
koniunkturalny. Zmniejszenie różnic w poziomach rozwoju gospodarczego między Polską
a obecnymi krajami członkowskimi strefy euro oraz wzrost gospodarczy, sprawi, że Polska
będzie równorzędnym i potrzebnym partnerem funkcjonującym we wspólnym obszarze
walutowym.
Zagadnienia społeczne to obszar, w którym już nie w tak jednoznaczny sposób potrafimy
określić, jakie wymagania i wytyczne musimy spełnić, aby dobrze i podmiotowo czuć się
w strefie Euro. Jak wykazaliśmy w naszej pracy, jest szereg wskaźników, począwszy od
czynników finansowych, kończąc na politycznych, które mogą wpływać na społeczeństwo
tak, iż będzie ono bardziej przychylne przyjęciu wspólnej waluty. Znajdą się oczywiście
regiony Polski, w których społeczeństwo będzie przywiązane do swojej waluty, co
niekoniecznie musi być naganne. Nieuzasadniony może być stosunek do zmian, dobrze
pojętej i wykonanej restrukturyzacji przedsiębiorstw z udziałem skarbu państwa, a także
restrukturyzacji w zatrudnieniu. Nie unikniemy w takich kręgach ludzi kategorycznie
sprzeciwiających się radykalnym zmianom, które w ich opinii pogorszą ich własną sytuację w
społeczeństwie. W dłuższej perspektywie zmian społecznych przełamanie panujących
poglądów może przynieść efekty w postaci zmniejszenia się ludzi permanentnie
bezrobotnych, bez perspektyw, a także podnieść stan zamożności i statusu społecznego.
Czy dzięki kontynuowaniu obecnej polityki wydatkowania środków i przeprowadzanych
reform, jesteśmy w sposób wystarczający przygotowani na przyjęcie euro?”. Odpowiadając
na to pytanie, z przykrością należy stwierdzić, że przy obecnym tempie i determinacji
wprowadzania reform, w takich obszarach, jak energetyka lub górnictwo nie uzyskamy
odpowiedniego poziomu konkurencyjności. Można zaobserwować zdecydowaną poprawę
w obszarach infrastruktury transportowej, ochrony środowiska, środków komunikacji
elektronicznej. Jak widać, istnieją gałęzie, w których potrafimy w rozsądny sposób określać
42
swoje cele i je realizować. Stan gospodarstw rolnych mocno się poprawił, głównie w związku
z dotacjami unijnymi. Zauważamy istotny rozwój dużym gospodarstw, które już wcześniej
dobrze sobie radziły na rynku krajowym i międzynarodowym. Mniejsze gospodarstwa często
ograniczają się do konsumpcji otrzymywanych środków, i pokrycia bieżących zobowiązań, co
stanowi hamulec dla ich rozwoju.
Reasumując, środki unijne w znacznym stopniu są pożytkowane na cele perspektywiczne
z punktu widzenia potrzeb polskiego obywatela. Dalsze rozsądne pozyskiwanie środków
unijnych i realizowanie programów operacyjnych, a także mądre reformy z powodzeniem
doprowadzą nas do moment, w którym bez obaw będziemy mogli do wstąpić strefy euro.
43
5 Bibliografia
Literatura zwarta:
1. Kornberger-Sokołowska Elżbieta. 2011. Problemy pozyskiwania środków unijnych przez
polskie jednostki samorządowe, Uniwersytet Warszawski.
2. Kowalewski Paweł, Tchorek, Grzegorz, Górski Jarosław. 2012. Budżet Unii Europejskiej.
W: Mechanizmy funkcjonowania strefy euro. Kowalewski Paweł (red.). Warszawa :
Narodowy Bank Polski.
3. Parlament Europejski. 2009. Urząd Oficjalnych Publikacji Wspólnot Europejskich,
Luksemburg.
4. Poździk Rafał. 2008. Fundusze unijne: zasady finansowania projektów ze środków
unijnych w Polsce w latach 2007-2013, Oficyna Wydawnicza "Verba".
5. Programowanie perspektywy finansowej 2014 - 2020, - Założenia Umowy Partnerstwa,
Ministerstwo Rozwoju Regionalnego.
6. Russel Piotr. 2011. Nowa Perspektywa Finansowa UE W: Polityki unijne. Gołębiowski
Grzegorz (red.), Przewodnik Poselski.
7. Zdanukiewicz Julia, Cieślak Rafał, Kornberger-Sokołowska Elżbieta.2010 W: Mechanizmy
realizacji polityk unijnych. Jednostki samorządu terytorialnego jako beneficjenci środków
europejskich.
8. Żukrowska Katarzyna. 2009. Budżet ogólny Unii Europejskiej, Wydawnictwa
Akademickie i Profesjonalne, Warszawa.
Akty prawne:
1. Art. 9 wersji ujednoliconej Rozporządzenia Ogólnego po prezydencji Danii.
2. Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (Dz.U. C 83 z 30.3.2010).
3. Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2013 r., poz. 885 z
późn. zm.), art. 39., Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 16 stycznia 2014 r. w sprawie
sprawozdawczości budżetowej (Dz. U. z 2014 r., poz. 119).
44
Źródła internetowe:
1. www.badania.parp.gov.pl
2. www.cbos.pl
3. www.ec.europa.eu
4. www.epodreczniki.pl
5. www.fadn.pl
6. www.funduszeeuropejskie.gov.pl
7. www.ibngr.pl
8. www.me.gov.pl
9. www.msz.gov.pl
10. www.saf.ews21.pl
11. www.stat.gov.pl,
12. www.wfosigw.katowice.pl
45
6 Spis tabel
Tabela 1. Perspektywa finansowa na lata 2014 – 2020 ............................................................ 12
Tabela 2. Szacunki udziałów szarej gospodarki w tworzeniu PKB w latach 2009-2012 (w
proc.) według sekcji PKD 2007 ................................................................................................ 25
Tabela 3. Bilans ludności w wieku produkcyjnym, ludność według wykształcenia, prognoza
ludności według płci i wieku .................................................................................................... 26
Tabela 4. Sytuacja społeczna w poszczególnych województwach .......................................... 28
Tabela 5. Parametry charakteryzujące pole obserwacji Farm Accountancy Data Network .... 30
46
7 Spis rysunków
Rys. 1. Podział środków unijnych według programów krajowych (w mld euro) .................... 15
Rys. 2. Środki w programach regionalnych według podziału na województwa (w mld euro) 16
Rys. 3. Bezrobotni zarejestrowani i stopa bezrobocia (stan w końcu miesiąca) ...................... 24
Rys. 4. Regiony Polski według FADN ..................................................................................... 29
Rys. 5. Poziom uprzemysłowienia Polski ................................................................................ 30
Rys. 6. Liczba aktywnych MSP na 1000 mieszkańców ........................................................... 33
Rys. 7. Liczby MSP nowo powstałych i zlikwidowanych na 1000 mieszkańców w Polsce w
2013 r. w ujęciu regionalnym ................................................................................................... 34