Wytyczne w zakresie doboru aparatów słuchowych u dzieci w ... · 6 Wytyczn kr bor parató howyc...

Wytyczne w zakresie doboru aparatów słuchowych u dzieci w wieku 0–4 roku życia

Warszawa, wrzesień 2011

Autorzy opracowania:

prof. dr hab. n. med. dr h.c. Henryk Skarżyńskiprof. dr hab. Edward Hojandr hab. n. med. Bożena Wiskirska-Woźnicadr n. med. Agata Szkiełkowskaprof. dr hab. n. med. Andrzej Obrębowskiprof. dr hab. n. med. Marek Rogowskiprof. dr hab. Grażyna Niedzielskadr hab. n. med. Piotr Świdzińskimgr Łukasz Olszewski

Warszawa, wrzesień 2011

Wytyczne w zakresie doboru aparatów słuchowych u dzieci w wieku 0–4 roku życia

Autorzy opracowania:

prof. dr hab. n. med. dr h.c. Henryk Skarżyńskiprof. dr hab. Edward Hojandr hab. n. med. Bożena Wiskirska-Woźnicadr n. med. Agata Szkiełkowskaprof. dr hab. n. med. Andrzej Obrębowskiprof. dr hab. n. med. Marek Rogowskiprof. dr hab. Grażyna Niedzielskadr hab. n. med. Piotr Świdzińskimgr Łukasz Olszewski

Spis treści

1. Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5

2. Wskazania medyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

2.1. Diagnostyka audiologiczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

2.2. Schematpostępowaniaw zakresieaparatowaniamałegodziecka . . . . . . . . . . . . . . . 12

3. Protezowaniesłuchu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14

3.1.Rozwójfizycznyukładusłuchowegodziecka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15

3.2.OkreśleniewartościRECD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16

4. Wybóraparatusłuchowegoi urządzeńwspomagających . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18

5. Procedurydopasowaniaaparatówsłuchowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19

6. Wizyty kontrolne po dopasowaniu aparatu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23

6.1.Specyfikapierwszejwizytykontrolnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23

6.2.Wykazprocedurobowiązującychpodczaswizytkontrolnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23

7. Kontrolaefektywnościdopasowaniaaparatusłuchowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24

7.1.Ocenakorzyściz aparatówsłuchowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24

8. Rehabilitacja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26

8.1.Ocenapoprawnościprzebieguprocesurehabilitacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27

9. Wymaganiai kwalifikacjepersonelu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28

9.1. Personel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28

9.2. Warunki lokalowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29

9.3.Wyposażeniesprzętowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29

10.Piśmiennictwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30

5Wytyczne w zakresie doboru aparatów słuchowych u dzieci w wieku 0–4 roku życia

1. Wprowadzenie

Celemnadrzędnymtegoprojektujestwyznaczeniestandardówi szczegółowychwytycznychw po-stępowaniuz dzieckiemw zakresieprotezowaniasłuchu, jakrównieżokreślenie, jakieprzesłankimuszązaistniećdopodjęciadecyzjio takiejformieinterwencjiaudiologicznej.W projekcieporusza-nesązagadnieniadotyczącezakresuniezbędnychdanychi informacji,jakienależyzgromadzićdlaocenystanusamegodzieckaorazcharakterujegoniedosłuchu,byw sposóbbezpieczny,kompe-tentnyi profesjonalnydokonaćwyboruprotezysłuchowej.Projektzawierasugestiei wytycznew za-kresieużyciawłaściwychmetodoraznarzędzidopasowaniaprotezsłuchowych,a takżeweryfikacjiichdziałania.

Przykorzystaniuz przedstawionegoprotokołupostępowanianależymiećnauwadze,iżdziecimogąmiećinne,współistniejącez ubytkiemsłuchuwadysprzężone.W związkuz tymzalecasię,abywy-tycznetebyłyrozpatrywanezawszeindywidualniew odniesieniudokażdegodziecka.Znanychjestszeregstandardów,protokołówi zaleceń,którebardzoszczegółowoopisująsposóbprotezowaniazapomocąaparatówsłuchowychu dzieci.W 1998rokuprzyInstytucieFizjologiii PatologiiSłuchuw WarszawiepowstałaKomisjads.protezowaniamałychdzieci.Wypracowaneprzezniązaleceniadotyczącepostępowaniaw zakresieprotezowaniasłuchu,w znacznymstopniusąaktualnedodzi-siaj,jednakżestałyrozwójw zakresiemożliwościdiagnozowaniadzieciz wadąsłuchu,sposobówinterwencji chirurgicznej, rozwiązań konstrukcyjnych stosowanych przez producentów aparatówsłuchowychorazmetodrehabilitacjiwymagazmiani ujednoliceniaprowadzeniapraktykiaudiolo-gicznejorazprotetycznejw omawianymobszarze.

Prawidłowydobóri dopasowanieaparatówsłuchowych,a następnieprocesrehabilitacjisłuchoweju małychdzieciz ubytkamisłuchujestprocesembardzozłożonymi wymagawspółdzialaniawieluspecjalistóworazścisłejwspółpracyi zrozumieniazestronyrodziców.

Okres,w którymdzieckoniemaaparatu,tookresbrakuinterakcji,którązapewniasłuch.Dotyczytozarównodzieciz wrodzonymiubytkamisłuchu,jaki dzieciz grupyryzyka,u którychniedosłuchmożesiędopierorozwinąć.

Plastycznośćmózguw pierwszychdwóch,trzechlatach,a szczególniew pierwszych6miesiącachżyciadzieckatookresbudowaniapodstawpercepcjisłuchowejnacałeżycie.Niemagranicywiekunawczesneprotezowaniesłuchu.Dzieciprotezowaneprzed6miesiącemżyciamająlepiejrozwinię-tąmowęniżte,któreprotezowanesąpóźniej.Przyzagwarantowaniuodpowiedniejproceduryreha-bilitacjisłuchowej,nawetw odniesieniudodziecio bardzodużychubytkachsłuchu,osiągasięroz-wójmowynapoziomiedolnejgranicydladzieciz danejgrupywiekowej.Przeoczenietegomomentupociągazasobąbardzopoważnekonsekwencjew zakresierozwojumowyorazrozwojusłuchu.

W przypadkuniedosłuchuobuusznegoprotezowaniepowinnobyćbinauralne.Stymulacjabinau-ralnazawierającadaneo międzyusznychróżnicachbodźcówjestbardzoważnadlarozwojuper-cepcjisłuchowejw pierwszychlatachżyciadziecka.

Trzebajednakzaznaczyć,żeu niektórychdziecio niedosłuchuasymetrycznymlepszewynikiotrzy-mujesięprzyprotezowaniujedynielepszegoucha.

Wytyczne w zakresie doboru aparatów słuchowych u dzieci w wieku 0–4 roku życia6

Naogółuważasię,żenależywtedyprotezowaćobojeuszuażdomomentu,gdystwierdzisięosta-teczniebrakefektówtakiegorodzajuprotezowania.Przesłankamikutemumogąbyćnastępującesytuacje:

• dzieckociąglei konsekwentnieodrzucajedenaparat–pojegoprecyzyjnymdopasowaniu(wrazz wkładkąuszną)

• rodziceinformująo lepszymfunkcjonowaniudzieckaw okresie,gdynosiłotylkojedenaparat

• stwierdzasięgorszywynikodpowiednichtestówprzyprotezowaniubinauralnym.

Efektjednostronnegoubytkusłuchuniejestzaburzeniempercepcjio takichsamychkonsekwen-cjachjakubytekbinauralny,alemożeprzeszkadzaćw efektywnymrozwojuedukacyjnym.

Ubytekjednostronnyutrudniazrozumieniemowyszczególniew obecnościhałasuczyteżpogłosu,coczęstomamiejscew pomieszczeniach,w którychprzebywawiększagrupadzieci(żłobki,przedszkola).

Dziecikorzystającez implantuślimakowegotylkonajednymuchupowinnynosićaparatsłuchowynauchuprzeciwnym,by:

• zredukowaćefektcieniaakustycznego

• polepszyćzrozumiałośćmowyw obecnościzakłóceń

• poprawićlokalizacjęźródładźwięku

• uniknąćdeprywacjisłuchowejuchabezaparatu.

Odpowiedniewzmocnieniesygnałuakustycznegoumożliwianiedosłyszącemudzieckuzrozumie-niesłów,jaki rozpoznawaniedźwiękówotaczającegośrodowiska,a w konsekwencjinormalnyroz-wój.Każdedzieckoniedosłyszącema indywidualne „zapotrzebowanie”nacharakterystykę tegowzmocnienia uzależnione zarówno odwieku dziecka, stopnia jego rozwoju ogólnego,wielkościniedosłuchu,jaki innychokoliczności,np.dodatkowychschorzeń.

Dopasowanieaparatusłuchowegodzieckuw pierwszychmiesiącachżyciajestzadaniemniezwykleodpowiedzialnym,wymagającymspecjalistycznejwiedzy.


2. Wskazania medyczne

2.1. Diagnostyka audiologiczna

Stopieńniedosłuchuwyznaczanyjestjakośredniaprogudlaczęstotliwościważnychdlamowy:nie-dosłuchnieznacznegostopnia–20–40dBHL;niedosłuchśredniegostopnia–41–60dBHL;nie-dosłuchznacznegostopnia–61–90dBHL;niedosłuchgłębokiegostopnia–powyżej90dBHL,głuchota–powyżej120dBHL.Pojęcieczęściowejgłuchotyobejmujedobresłyszenieniskichi brakodbioruwysokichczęstotliwości.U dzieckaniedosłuchpowyżej30dBHL,wyznaczanyjakośredniadlaczęstotliwości500,1000,2000i 4000Hz,wymagaaparatowania.

Szacujesię,żena1000urodzonychdziecigłębokieuszkodzeniasłuchuwystępująu 1–2dzieci,a u 2–4dzieciobustronnyniedosłuchmniejszegostopnialubniedosłuchjednostronny.W grupieryzykauszkodzeniasłuchustwierdzasięu ok.6%wszystkichnoworodkóworazu ponadpołowydzieci z wrodzonąwadąsłuchu.U dziecido5 r.ż.,a więcw okresienajważniejszymdla rozwo-jumowyi możliwościpoznawczych,aż90%trwałychuszkodzeńsłuchutozaburzeniawrodzone,w 60%uwarunkowanegenetycznie.

Dzieckoz wrodzonymuszkodzeniemsłuchupowinnozostaćzdiagnozowanedo3miesiącażyciai zaopatrzonew aparatysłuchoweprzedukończeniem6miesiąca,cozapewniaznacznie lepszyrozwójmowyniżu dzieciaparatowanychpóźniej.Pierwszyrokżyciajestniezwykleważnydlaroz-wojumowyi języka,a cozatymidziedlapełnegorozwojusłuchowego,intelektualnegoi emocjo-nalnego.

Proceduradoboruaparatówsłuchowychu małychdziecijestprocesemdługoterminowym,wyma-gającymdużegodoświadczeniai współdziałaniacałegozespołuosóbzajmującychsięwychowa-niemsłuchowym.Przedprzystąpieniemjednakdoprocesudoboruaparatówsłuchowych,należyprzeprowadzićdiagnostykęaudiologiczną.

Proceduradiagnostycznapowinnaobejmować:

• wywiadz analizączynnikówryzykauszkodzeniasłuchu

• badanieORL

• ocenębehawioralnąreakcjinabodziecakustyczny

• badanieobiektywnesłuchu–audiometriaimpedancyjna(AI),rejestracjapotencjałówwywoła-nychz pniamózgu(ABR),rejestracjaotoemisjiakustycznychwywołanychtrzaskiem(TEOAE),w niektórychprzypadkachuzupełniającoaudiometriapotencjałówwywołanychstanuustalone-goASSR).

W przypadku diagnostyki audiologicznejmałych dzieci standardem jest wykonanie co najmniejtrzechbadań(ABR,AI,TEOAE),coumożliwiaocenęwielkościi rodzajuubytkusłuchu.Użytecznośćbadańobiektywnychjestniekwestionowana,jednakżew myślzasady„cross-check”,dlakomplet-nejocenystanusłuchuwynikiuzyskanezapomocątychmetodpowinnyzostaćpotwierdzonewy-nikamibadańbehawioralnych.Jednocześniebadaniabehawioralnepozwalająnaocenęnietylkoreakcjidrogisłuchowejdzieckanabodźceakustyczne,lecztakżejegofunkcjipoznawczychi mo-torycznych.


Należypodkreślić,żeprzedzaopatrzeniemdzieckaw aparatysłuchowebardzoistotnejestudziele-niepełnejinformacjirodzicom.Gdyrodziceusłysząrozpoznanie,jestonodlanichzawszenegatyw-nymdoznaniemi powodempowstaniasilnegostresu.Należywięcomówićz nimiprawdopodobnąprzyczynępowstaniauszkodzeniasłuchu,pomócw przezwyciężeniupoczuciawiny,a następniedokładnie omówićmożliwości rehabilitacji i postępowanie terapeutyczne. Tewyjaśnieniamusząobejmowaćzarównomożliwościpostępowaniamedycznego,jaki rehabilitację.Potwierdzenienie-dosłuchuu dzieckaprzebywającegona oddzialeszpitalnymjestpodstawądowdrożeniawłaściwe-gopostępowaniaterapeutycznego,w tymrozpoczęciaproceduryaparatowania(pkt.2.2.).

Dobór aparatów słuchowych zgodny z wyznaczonymi standardami jest pierwszym krokiemw rehabilitacjidzieckaz uszkodzonymsłuchem,którepowinnobyćprowadzoneprzezzespółspe-cjalistówobejmującyaudiologa,psychologa,logopedę,pedagoga.Ponieważwadziesłuchuczę-sto towarzyszą inne uszkodzenia centralnego układu nerwowego lub zespoływadwrodzonych,konieczna jest ścisła współpraca ze specjalistami innych dziedzinmedycyny jak np.: neurolog,okulista,genetyk,pediatra,psychiatraitp.

Szczególnegomonitorowaniawymagajądzieciz:

• CAPD,ANlubdesynchroniąw drodzesłuchowej

• zwężeniemprzewodówsłuchowychzewnętrznych

• zniekształconymimałżowinamiusznymi

• nawracającymiwysiękowymizapaleniamiuchaśrodkowego(okresowopodwyższonyprógsły-szenia)

• postępującymniedosłuchem

• współistniejącymiinnymiwadamii schorzeniami

• utrudnionymkontaktem.

Występowanieczynnikówryzykauszkodzeniasłuchuu dzieckajestwskazaniemdodalszejobser-wacjispecjalistycznej,dlategoichznajomośćdlazespołuuczestniczącegow procedurzediagno-zowaniai aparatowaniajestniezbędna.

Czynnikiryzykauszkodzeniasłuchuu noworodków:

1. Wadasłuchuw rodzinie

2. Wadawrodzonagłowyi szyi

3. Infekcjaz grupyTORCHS

4. Wcześniactwo<33Hbd

5. Masaurodzeniowa<1500g

6. Apgar<4w 1minlub<6w 5min.

7. Żółtaczkawymagającatransfuzjiwymiennej

8. Zapalenieoponmózgowo-rdzeniowych

9. Intensywnaterapia>7dni

10.Mechanicznawentylacja>5dni

11.Lekiototoksyczne

12.Zespółwadwrodzonychskojarzonyz niedosłuchem.


Dzieciz grupyryzyka,u którychniedosłuchniezostaniepotwierdzonypodczaspobytuw oddzialeszpitalnym,wymagająpowtórnegobadaniasłuchuza6miesięcy.

Doświadczeniapokazują,żew przypadkudzieciz uszkodzonymsłuchem,a w szczególnościdzieciniepełnosprawnych,tylkorodzice,którzyzaakceptowaliwadęsłuchui często ichniepełnospraw-ność,mogąpomócw dalszejrehabilitacjitychpacjentów.Trzebamiećpewność,żeistniejąmożli-wościwytworzeniawięziemocjonalnejmiędzyrodzicamii niesprawnymdzieckiem,ponieważbrakpoczuciabezpieczeństwau dzieckamożeprowadzićdozaburzeńemocjonalnychi w efekcieobni-żyćzdolnościedukacyjnedziecka.

Poniżejprzedstawionoschematw zakresiepostępowaniadiagnostyczno-terapeutycznym(ryc.1.).

Rycina1.Ogólnyschematdiagnostykii interwencjiaudiologicznej

Podejrzenieniedosłuchuudziecka

Oddziałszpitalny(pkt.2.2.)

Niedosłuch

pr

zew

odze

niow

yNiedosłuch

od

bior

czy

Obe

cne

czyn

niki

ry

zyka

Nieobecne

czyn

niki

ryzy

kaNiedosłuch

m

iesz

any

Badaniekontrolne

za6miesięcy

Dzi

ecko

nie

wym

aga

da

lsze

j obs

erw

acji

Prot

ezow

anie

słuchu

Badaniaobiektywne

słuchu

Wyw

iad

i bad

anie

ORL

Badania

beha

wio

raln

e

Brakpotwierdzenia

wadysłuchu

Potw

ierd

zeni

e

wadysłuchu

Dia

gnoz

a

Stany zapalne uszu Wady wrodzone ucha zewnętrznegoi/lubśrodkowego

Leczenie zachowawcze

Protezowanie słuchu

Leczenie operacyjne

Leczenie operacyjne poosiągnięciuodpowiedniego

wieku rozwojowego

Niedosłuch przewodzeniowy

Stany zapalne uszu i komponent odbiorczyniedosłuchu

Wadywrodzoneuchazewnętrznegoi/lubśrodkowego,wewnętrznego,komponent

odbiorczyniedosłuchu


Leczenie zachowawcze

Leczenie operacyjne

Leczenie operacyjne poosiągnięciuodpowiedniego

wieku rozwojowego

Niedosłuchmieszany




2.2. Schemat postępowania w zakresie aparatowania małego dziecka

W przypadkupodejrzeniaupośledzeniasłuchudzieckow wieku0–4r.ż.powinnobyćskierowanedooddziałuszpitalnegoaudiologiczno-foniatrycznego,gdzieprzeprowadzanajestproceduradiagno-styczna(ryc.1.)mającanacelupotwierdzenielubwykluczeniewadysłuchuu dziecka,a następ-niewdrożonazostajeproceduraaparatowaniamałegodzieckazgodniez przyjętymschematempostępowania (ryc.2.).Dopuszczasięprzeprowadzenieproceduryaparatowania równieżw od-działachotolaryngologicznych,jednakz zastrzeżeniem,żeoddziałtenpowinienzatrudniaćaudio-loga /audiologa-foniatrę lub też lekarzazespecjalizacją laryngologia, któryodbył trzymiesięcznykursdoszkalającyz zakresuaparatowaniamałychdzieciw jednostkachposiadającychakredytacjęw zakresiespecjalizacjiz audiologiii foniatrii.

Zewzględunakoniecznyokresprzygotowawczy(2lata)oddziałówszpitalnychdoprzejęciapełnejopiekinaddzieckiemz wadąsłuchu,dopuszczasięwarunkowonatenczasmożliwośćprzeprowa-dzaniaokreślonychczynnościzawartychw opisanejprocedurzeprotezowaniadzieckaw pozaszpi-talnychorazdziałającychnaterenieplacówekmedycznychkomercyjnychpunktachprotetycznych.

Dobórprocedurw zakresieprotezowaniasłuchumałegodzieckazapomocąaparatusłuchowegoprzedstawiaponiższyschemat(ryc.2.).

Rycina2.Schematproceduryw zakresieprotezowaniasłuchumałegodzieckazapomocąaparatusłuchowego

Oddziałdecyzja o aparatowaniu

Pierwszawizytapomiesiącuoddoboru aparaturealizowanajestw szpitalu(ambulatoryjnie)

zgodniez opisanymwcześniejalgorytmem postępowania(pkt.6.1.)

Pacjentdokonujezakupuaparatusłuchowego (ma3propozycjedowyboru)

Wizytykontrolnezgodniezalgorytmem(pkt.6.2.)

Ocenaefektówkorzystaniazaparatówsłuchowych

w oddziale (docelowo)•protetykdokonujewłaściwegodoboru

aparatów i przedstawia propozycje•lekarzprowadzącydzieckopobierawkładkęuszną,wypisujewnioseknaaparatiwkładkędoNFZ

w punkcie protetycznym•wykazjednostekzatwierdzony

przez Konsultanta Wojewódzkiego spełniającywymogiopisanew materiale(pkt.9.)

lekarz audiolog-foniatra zespółrehabilitacyjnyprotetyksłuchu


3. Protezowanie słuchu

Etapypostępowaniapodczasproceduryaparatowaniamałegodziecka:

a. omówieniewynikówbadańz rodzicamilubopiekunamidziecka,ustalenieewentualnejprzyczy-nyniedosłuchu,przedstawieniemożliwościprotezowania i perspektywdalszego rozwojusłu-chowegodzieckaorazpobraniewyciskóww celuwykonaniaindywidualnychwkładekusznych(lekarz)

b. przeprowadzeniekonsultacjiprzezspecjalistówbiorącychudziałw procesieaparatowania(psy-cholog,logopeda,pedagog)

c. dobóraparatówsłuchowych(protetyksłuchu):

–pomiaryinsituRECD(Real-Ear to Coupler Difference)

–wybórodpowiedniejprocedurydopasowaniaaparatówsłuchowych.

–dopasowanieconajmniejtrzechaparatówróżnychfirm,właściwychdladanegoniedosłuchu.

Protezowanie niedosłuchów odbiorczych

W przypadkuniedosłuchówodbiorczychobustronnychlekko-średniego,średniegolubwiększegostopniazalecasięprotezowanieobuuszneaparatamisłuchowymitegosamegoproducentaw oboj-guuszui – o iletomożliwez punktuwidzeniazapewnieniaoptymalnychparametrówelektroaku-stycznych(niedosłuchyniesymetryczne)–aparatamitegosamegotypu.

U dzieci,u którychwynikibadańelektrofizjologicznychi metodyocenybehawioralnejwskazująnaniedosłuch głębokiego stopnia lub tzw. częściową głuchotę, wskazana jest jak najwcześniejszaposzerzonadiagnostykaw zakresiezastosowaniaalternatywnegorozwiązaniaw postaciimplantuślimakowego.Domomentupodjęcia ewentualnej interwencji chirurgicznej dzieckopowinnobyćzaprotezowanew standardowy,opisanyprocedurąsposób.

Wskazania i zaleceniaw zakresieprotezowaniau dzieciniedosłuchówjednostronnych(aparatamisłuchowymitypuCROS)i niedosłuchówlekkiegostopnia,a takżeprotezowania dzieciz podejrze-niemlubrozpoznaniemneuropatiisłuchowejsąbardziejzłożone.Zewzględunazindywidualizowanekorzyściz protezowaniasłuchuw takichprzypadkach,każdorazowodecyzjęo aparatowaniuzalecasięuzgodnićz rodzicamidzieckawrazz przekazaniemiminformacjidotyczącychaktualnejwiedzymedycznejw tymzakresie.U dzieciw wiekudo4latniezalecasięstosowaniawszczepialnychapa-ratówsłuchowychdouchaśrodkowego,czyteżwszczepialnychaparatównaprzewodnictwokostne(niedosłuchyjednostronne,w zastosowaniutypuCROS).

Protezowanie niedosłuchów przewodzeniowych

W przypadkuniedosłuchówprzewodzeniowychobustronnych,pozakończeniuprocesu leczeniazachowawczego i/lub operacyjnego (lub gdy interwencja planowana jest w późniejszym wiekudziecka)zalecasięprotezowanieobuuszne.

Jeślitomożliwe,wskazanejestprotezowanieaparatamizausznymitypuBTE,zewzględunamoż-liwośćobiektywnejweryfikacjidziałaniaprotezysłuchowej i ocenypożądanychparametrówelek-troakustycznych.Jeżeliniezachodzi takamożliwość (zwężenieprzewodusłuchowegozewnętrz-nego,mikrocja,atrezja,chronicznezapalenieuchaśrodkowegoz wyciekami, itp.)wskazanejestzastosowanieaparatówsłuchowychnaprzewodnictwokostne.U dzieciw wiekudo4latniezaleca


sięstosowaniawszczepialnychaparatówsłuchowychdouchaśrodkowego,czywszczepialnychaparatów na przewodnictwo kostne.

Przyprotezowaniuniedosłuchówprzewodzeniowychjednostronnychzewzględunazindywiduali-zowanekorzyściz protezowaniasłuchuw takichprzypadkach–zalecasię,abydecyzjęo aparato-waniukażdorazowouzgodnićz rodzicamidzieckawrazz przekazaniemiminformacjidotyczącychaktualnejwiedzymedycznejw tymzakresie.

Protezowanie niedosłuchów mieszanych

W przypadkuniedosłuchówmieszanychobustronnych,pozakończeniuprocesu leczeniazacho-wawczegoi/luboperacyjnego(lubgdyinterwencjaplanowanajestw późniejszymwiekudziecka)zalecasięprotezowanieobuuszne.

Jeślitomożliwe,wskazanejestprotezowanieaparatamizausznymitypuBTEzewzględunamożli-wośćobiektywnejweryfikacjidziałaniaprotezysłuchoweji ocenypożądanychparametrówelektro-akustycznych.Jeżeliniezachodzitakamożliwość(zwężenieprzewodusłuchowegozewnętrznego,mikrocja,atrezja,chronicznezapalenieuchaśrodkowegoz wyciekamiitp.),wskazanejestzasto-sowanieaparatówsłuchowychnaprzewodnictwokostne.Dladzieciw wiekudo4 latniezalecasięstosowaniawszczepialnychaparatówsłuchowychdouchaśrodkowego,czywszczepialnychaparatów na przewodnictwo kostne.

Przyprotezowaniuniedosłuchówmieszanychjednostronnych–zewzględunazindywidualizowa-nekorzyściz protezowaniasłuchuw takichprzypadkachzalecasię,abydecyzjęo aparatowaniuuzgodnićkażdorazowoz rodzicamidzieckawrazz przekazaniemiminformacjidotyczącychaktual-nejwiedzymedycznejw tymzakresie.

3.1. Rozwój fizyczny układu słuchowego dziecka

Wymaganiaw odniesieniudocharakterystykiwzmocnieniasygnałuakustycznegonawyjściuapa-ratusłuchowegodopasowanegodzieckuwynikająm.in.z:

• sposobuprezentacji sygnałuakustycznegoprzybadaniachprogusłyszenia; z głośnika, słu-chawkiwewnątrzusznejczyteżnausznej

• objętościzewnętrznegoprzewodusłuchowegozewnętrznego(od0,2cm3,przyurodzeniudo0,4cm3w wieku4lat)

• impedancjiprzewodusłuchowegozewnętrznego(wpływw zakresiewyższychczęstotliwości)

• rozkładuczęstotliwościrezonansowych(podstawowaczęstotliwośćrezonansowazewnętrzne-goprzewodusłuchowegoniemowlęciaprzypadadlaokoło7–8kHz,a dlaosobydorosłejdlaokoło2,7kHz)

• wartościpoziomuciśnieniaakustycznegowywołującegoreakcjędzieckanabodziecakustyczny(tab.1.).


Tabela1.Reakcjadzieckanabodźcedźwiękowew wolnym(swobodnym)poluakustycznym

Wiek dziecka Poziom ciśnienia akustycznego [dB SPL] wywołujący reakcje dziecka na bodziec

Noworodek 80

3miesiące 60

6miesięcy 40–50

12miesięcy 30–40

2 lata 20

4 lata 10

3.2. Określenie wartości RECD

Istotnymnarzędziemw dopasowaniuaparatówsłuchowychu dziecka,uwzględniającymrozwójfi-zycznyzewnętrznegoprzewodusłuchowegodziecka,jestindywidualnypomiarrzeczywistejróżnicypoziomówdźwiękunawyjściuaparatusłuchowego,kalibrowanegozgodniez normąnasprzęgaczu2 cm3(objętośćbliskaobjętościprzewodusłuchowegodorosłejosoby)i przybłoniebębenkowejdzieckametodąIn-situ.Wartośćtejróżnicy(RECD–Real-Ear to Coupler Difference)pozwalausta-lićwymaganewzmocnieniesygnałuprzezaparatsłuchowy.WartościRECDzmieniająsiębardzogwałtowniew pierwszych latach życiadziecka, szczególniew zakresiewyższych częstotliwości.W wieku5latwartościRECDdzieckazbliżająsiędowartościRECDosobydorosłej.Średniewarto-ściRECDniedająprawdziwejinformacjio rzeczywistychróżnicachpoziomównawyjściuaparatusłuchowegokalibrowanegona sprzęgaczu i przybłoniebębenkowejdziecka. Jeśli zastosujemydoobliczeńparametrówwzmocnieniaaparatusłuchowegośredniewartościRECD,tow rezultacieotrzymamynieprawidłowepoziomydźwiękudla tychdzieci,którychRECDznacznieodbiegaodśredniego.DlategoteżzawszenależypreferowaćdaneindywidualneRECD(zmierzoneindywidu-alniedladziecka).UwzględnieniewartościRECDeliminujeryzykoustawienianadmiernegowzmoc-nienia,zapewniającprecyzyjneustawienieaparatukażdemudziecku.Dopasowującaparat,łatwobyćzbytostrożnympodczasustawianiawzmocnienia i poziomuwyjściowego,obawiającsię,żeaparatmożebyćdladzieckazbytgłośny.Taostrożnośćwynikaz brakuwiedzynatematrzeczywi-stychpoziomówdźwiękugenerowanychprzezprotezęw uchudziecka,cooznaczaćmożew efek-cie,żeaparatjestustawionyponiżejwymaganegodlategoniedosłuchupoziomu(zamałewzmoc-nienie).Zezbytmałegowzmocnieniamogąwyniknąćpoważnekonsekwencje.Możetowpłynąćniekorzystniem.in.narozwójmowydziecka,jakożedzieckoniebędziew stanieoptymalniesłyszećmowy.W dalszej perspektywiemogąnastąpić socjalne i emocjonalne konsekwencje z powoduproblemóww porozumiewaniusięz otoczeniem.

W przeciwieństwiedotejsytuacjiistniejerównieżryzykozbytdużegowzmocnienia,comożebyćbolesnei niebezpiecznedladzieckaorazprowadzićdoodrzuceniaaparatusłuchowego.W najgor-szymprzypadkuźledopasowanyaparatsłuchowymożewtórnieuszkodzićnarządsłuchu.

Czasamikoniecznejestdopasowanieaparatusłuchowegodzieckuz założonymdrenem.Wystę-pująwtedydwaefekty.W zakresieniskichczęstotliwościobniżonazostajewartośćRECDo 15dBw paśmie125do750Hz;następujebezpośredniepołączenierezonatorauchaśrodkowegoz obję-


tościąresztkowąkanałusłuchowegoi wkładkąuszną.Koniecznejestwtedydodatkowewzmocnie-nie,byOSPL90przybłonieosiągnęłotesamewartościcobezdrenu.Tododatkowewzmocnieniejestautomatycznieuwzględnione,gdydokonujesięindywidualnegopomiaruRECDu tegodziecka.

SpecjaliścidziecięcynacałymświecieuznalipomiarRECDjakokluczdobezpiecznegoi zakończo-negosukcesemdopasowaniaaparatówsłuchowych.Pomimotego,żeważnośćtegopomiarujestoczywista,nadalnie jestonszerokostosowanyzewzględunazłożonośćprocedurypomiaroweji koniecznośćposiadaniadodatkowegourządzeniaorazodpowiednioprzeszkolonegopersonelu.

W przypadku,gdyniemamożliwościpomiaruwartościRECDu dziecka,należyskorzystaćz stabe-laryzowanychwartościdladanejgrupywiekowej(tab.2.).

Tabela2.ŚredniewartościRECD[dB]dladzieciw różnymwieku

Wiek (miesiące)

Częstotliwość [Hz]

250 500 1000 2000 3000 4000 6000

1 5 12 18 21 19 21 22

3 5 11 15 17 15 16 16

6 5 10 14 15 13 13 13

12 4 9 13 14 10 11 10

24 4 8 11 12 9 9 8

36 3 7 11 11 8 8 7

48 2 7 10 10 7 7 6

60 2 6 10 10 6 6 5

dorosły 1 5 8 9 5 5 4


4. Wybór aparatu słuchowego i urządzeń wspomagających

Przywyborzeaparatusłuchowegodladzieciw wieku0–4r.ż.należyuwzględnićszeregwymogów.W ogólnościpowinnytobyćzauszneaparatycyfroweo dużejelastycznościw doborzeparame-trówelektroakustycznych, zapewniającej kompensację nawet złożonychubytkówsłuchu.Musząonebyćwyposażonew najnowszerozwiązaniatechnicznem.in.w zakresietłumieniasprzężeńaku-stycznych,technologiiwielomikrofonowej,wielokanałowej i wieloprogramowej,poprawystosunkusygnałudoszumu,regulacjiwzmocnienia,układyograniczającewartościszczytoweamplitudysy-gnału,DataLogging–częśćz tychfunkcjipowinnabyćuaktywnionadopierow drugimrokużyciadziecka.

Obudowazewnętrznaaparatówmusibyćbardzosolidna,odpornanadziałanieczynnikówmecha-nicznych, ze specjalnym zabezpieczeniemkomorybaterii oraz złączemFM.Wykorzystanie sys-temówFMw protezowaniumałychdziecijestzewszechmiarzalecane,począwszyodtrzeciegomiesiącażycia.

Wkładkausznapoprzezdźwiękowódłączyaparatsłuchowyz zewnętrznymprzewodemsłuchowym.W przypadkumałychdziecipowinnaonabyćwykonanaz miękkiegotworzywaotoplastycznego.

Przy wyborze aparatu słuchowego dla dzieci należy uwzględnić następujące rekomendacje:• cyfroweaparatysłuchowezauszneBTE

• aparat minimum 4-kanałowy z niezależną regulacją wzmocnienia, współczynnika kompresji,punktuwłączeniakompresji i maksymalnegopoziomuwyjściowegow każdymz oferowanychkanałów

• możliwośćdezaktywacjiwszystkichaktywnychsystemówredukcjihałasu,eksponowaniasygna-łumowy,systemówmikrofonówkierunkowych

• możliwośćwyłączeniapotencjometrugłośnościi przełącznikaprogramówsłuchowych

• blokadakomorybaterii

• rożekpediatrycznyw standardzie

• aktywnysystemredukcjisprzężenia

• wsparciesoftwarowew zakresiedopasowaniapediatrycznego

• kompatybilnośćz powszechniestosowanymisystemamiFM

• systemarchiwizacjidanycho środowiskuakustycznymi preferencjachpacjentatypuDataLog-ging

• zalecanawkładkausznamiękka.

Aparatytypu„open”i zesłuchawkątypuRICniesązalecane.


5. Procedury dopasowania aparatów słuchowych

Dlawyznaczeniaskutecznegowzmocnieniaaparatusłuchowegokoniecznajestznajomośćspecy-ficznychczęstotliwościowodanycho wielkościubytkusłuchujaki uwzględnienierozwojufizyczne-goukładusłuchowegodziecka.Ponadtow przypadkumałychdziecizmieniasiępasmopercypo-wanychczęstotliwościsygnałuakustycznegooraztzw.selektywnośćczęstotliwościowa.

NiemowlętapotrzebująstosunkusygnałudoszumuSRNo 7dB,a dzieciprzedszkolneo 3dBwięk-szegoniżdoroślidlatejsamejwielkościdyskryminacjimowy.

Różnicew procedurzedopasowaniaaparatusłuchowegou dziecii dorosłychprzedstawionow tabeli3.

Tabela3.Różnicew protezowaniudorosłychi dzieci

Dorośli Dzieci

Cel

Rehabilitacjaakustyczna(przeduszkodzeniemsłuchupacjentmiałpełnądyskryminacjęmowy→100%zrozumiałościmowy).

Wprowadzaniedoświatadźwięku,rehabilitacjaumożliwiającarozwójmowy.

Podstawy

Audiogramtonalnyi mowywrazz UCL,ewentualnieskalowaniepolasłuchowego(binauralnie,monouralnie),innespostrzeżeniapacjentaodnośniepercepcji.

Częstotylkoniewielewynikówpomiarów,naogółbrakspostrzeżeńo wrażeniachsłuchowych.

Otoplastyka(Wkładka)

Wymagania:dyskretna,niewidoczna.Optymalizacjawłasnościtransmisji,komfort noszenia.

Optymalizacjawłasnościtransmisyjnych,bezpieczeństwozewzględunaskaleczenia–miękkimateriał,optycznieniewidoczna.

Wybór aparatu

ITE,BTE,analogowe,nieliniowe,wielokanałowe,programowalne,cyfrowe–możnatowszystkoomówićz pacjentem,uwzględniającjegożyczenia.

BTE,cyfrowe.Poradadlarodzicówodnośniewyboruaparatu,systemuFM,mikrofonukierunkowego,zdalnegosterowaniaw zależnościodrodzajuuszkodzeniasłuchu.

Dopasowanie aparatu

Porównawcze,różneprocedury,w przedzialeod3do6miesięcy.

ProceduraDSLlubNAL-NLUwzględnieniewartościRECD.Audiometriabehawioralna,zabawowa,dziecięcytestsłowny,okres6÷12miesięcyi dłużej.

Opieka po dopasowaniu

W regularnychodstępachczasui w zależnościodpotrzeb.

Napoczątkuco3miesiące,potemcopółroku.

WkładkiCorokunowe. Wymianawrazzezwiększającąsię

objętościązewnętrznegoprzewodusłuchowegodziecka.


Opłaty, refundacje NFZ

Co5lat•osobaczynniepracująca560złx2 (dodwóchaparatówsłuchowych) +50złx2(dodwóchwkładeksznych)

•emeryt,rencista,560złx1+50złx1•inwalidawojenny,wojskowy,osobarepresjonowana,800złx1+50złx1

•dzieckoi uczącasięmłodzież do26rokużycia,1500złx2 (dodwóchaparatówsłuchowych) +60złx2(dodwóchwkładekusznych)

•2750złdoukładuwspomagającegosłyszenie–systemFM

Wymaganiadotycząceprocedurydopasowywaniaaparatowychsłuchoweu dziecispełniająproce-duryDSLlubNAL-NL,przyczymproceduraDSLjestfaworyzowanaprzezpraktyków.

ProceduraDSLopracowanaprzezSeewaldaobowiązujedlawszystkichpoziomówwejściowych,dlaktórychmabyćsygnałwzmocnionytak,byoptymalniedopasowaćaparatsłuchowy(osiągającpoziompercepcjiadekwatnydoprzekazywanegosygnałumowy).

NajnowszewersjeproceduryDSLuwzględniają:

• wiekdziecka(z dokładnościąmiesiąca)

• rodzajsłuchawkiużywanejw badaniachsłuchu

• wielkośćkompresjiwielokanałowej

• wzmocnienie skuteczne aparatu słuchowego i poziom sygnału na jegowyjściu zarównodlacichych,jaki głośnychsytuacjiakustycznych

• wymaganiapercepcjibinauralnej

• możliwośćkontroliustawieńaparatuzapomocądiagramuSPLogram(Sound-Pressure-Level--Output-Diagram);pomiarIn-situ

• koniecznośćkorzystaniaz układówpomiarowychwykorzystującychsygnałmowyLTASS,byza-pewnićodtworzenienaodpowiednimpoziomieskładowychsygnałumowyw obszarzedynamikiresztkowejsłuchudziecka

• przepisypomiarowepodająceindywidualne(osobnicze)wartościciśnieniadźwiękuw przewo-dziesłuchowym(RECD)

• wszystkiedanewykorzystywanepodczasdopasowania,któremającharakterindywidualny(ro-dzajwkładki,materiał,średnicaotworuwentylacyjnego,średnicawężyka,ewentualnienasadkaitp.); jeżelinieprzeprowadzonopomiaruRECD,wymagane jestuwzględnieniewiekudziecka(tab.2.).

Jakwynikaz powyższychstwierdzeń,dopasowanieaparatówsłuchowychu dzieciopartetylkonapomiarachnasprzęgaczu2cm3,bezuwzględnienia innychkryteriówujętychw procedurzeDSL,jestdzisiajniedopuszczalne,ryzykowne,a nawetniebezpieczne.Gdyu protezowanychdziecilekarzstwierdzapogorszeniesłuchu,koniecznejestsprawdzenieustawieńaparatu.

Popierwszymdopasowaniuaparatusłuchowegou małegodzieckarozpoczynasię„odnowa”pro-cesrozwojujegosłuchu.Jesttoprocesdynamiczny,zależnyodwieluczynników.Procedurado-pasowaniaaparatusłuchowegomusiwspółuczestniczyćwewszystkichetapachogólnegorozwojudziecka,gwarantującoptymalnyrozwójjegosłuchui mowy.Zalecanajestpróbasprawdzeniaefek-tówdopasowaniaaparatusłuchowegom.in.w wolnym(swobodnym)poluakustycznym.

Schematpostępowaniaw dopasowaniuaparatówsłuchowychz uwzględnieniemkryteriumwiekui rozwojuprzedstawiarycina3a.i 3b.

Estymacjaprogusłyszenia na podstawie badania

elektrofizjologicznegoABRlub/i ASSR

PomiarRECDlubużycieodpowiednich dowiekuuśrednionychwartościRECD

Badaniew poluswobodnym w zależnościodwieku i możliwościdziecka

Instruktażdlaopiekunówdzieckai wyznaczenieterminu

wizyty kontrolnej

Kontrolai weryfikacjaustawień podczas wizyty kontrolnej

Użyciedanychwyznaczonych w dBeHLorazRECDdowyznaczenia

celu dopasowania wg. metody NAL-NLlubDSL

Weryfikacjaaparatusłuchowegonasprzęgaczu2cci oszacowaniefunkcjonowania protezy na uchu

rzeczywistym

Kontrolai weryfikacjazawieraminimum:badaniew poluswobodnymi obiektywnąkontrolęfunkcjonowaniaprotezysłuchowejnasprzęgaczu2cc,RECDpokażdej zmianiewkładkilubco3miesiące

WybóraparatusłuchowegotypuBTE z rożkiempediatrycznym,

któryjestnajbliższyceludopasowania w stosowanejmetodzie

Dezaktywacjaregulacjigłośności,programówsłuchowych,systemów

redukcjihałasui systemówmikrofonówkierunkowych

Aparatmusimiećmożliwośćdeaktywacjiregulacjigłośności,systemówredukcjihałasu,mikrofonówkierunkowych

i opcjonalnychprogramówsłuchowych

Użyciesygnałówtestowychnajbardziejzbliżonychdosygnałumowy –modulowanyspeechnoise,

ICRAnoiseitp.

Rycina3a.Proceduradopasowaniaaparatusłuchowegou niemowląt

Estymacjaprogusłyszenia na podstawie badania

elektrofizjologicznegoABRlub/i ASSR

PomiarRECDlubużycieodpowiednich dowiekuuśrednionychwartościRECD

Badaniew poluswobodnym w zależnościodwieku i możliwościdziecka

Instruktażdlaopiekunówdzieckai wyznaczenieterminu

wizyty kontrolnej

Kontrolai weryfikacjaustawień podczas wizyty kontrolnej

Próby wykonywania audiometrii tonalnej

Użyciedanychwyznaczonych w dBeHLorazRECDdowyznaczenia

celu dopasowania wg. metody NAL-NLlubDSL

Weryfikacjaaparatusłuchowegonasprzęgaczu2cci oszacowaniefunkcjonowania protezy na uchu

rzeczywistym

Kontrolai weryfikacjazawieraminimum:badaniew poluswobodnymi obiektywnąkontrolęfunkcjonowaniaprotezysłuchowej nasprzęgaczu2cc,RECDpokażdej zmianiewkładkilubco6miesiący

WybóraparatusłuchowegotypuBTE z rożkiempediatrycznym,

któryjestnajbliższyceludopasowania w stosowanejmetodzie

Dezaktywacjaregulacjigłośności,programówsłuchowych,systemów

redukcjihałasui systemówmikrofonówkierunkowych

Aparatmusimiećmożliwośćdeaktywacjiregulacjigłośności,systemówredukcjihałasu,mikrofonówkierunkowych

i opcjonalnychprogramówsłuchowych

Indywidualnerozpatrzeniekażdego przypadkuw zakresieaktywacji

różnychaktywnychsystemówcyfrowej obróbkisygnałuakustycznego

Użyciesygnałówtestowychnajbardziejzbliżonychdosygnałumowy –modulowanyspeechnoise,

ICRAnoiseitp.

Rycina3b.Proceduradopasowaniaaparatusłuchowegou dzieckapowyżej3rokużycia


6. Wizyty kontrolne po dopasowaniu aparatu

6.1. Specyfika pierwszej wizyty kontrolnej

Podczaspierwszejwizytykontrolnej(2–3tygodniepoodbiorzeaparatu)należyzwrócićszczególnąuwagęnaumiejętnośćobsługiprzezrodzicówaparatówsłuchowych(określeniesprawnościba-teriii ichwymiana,włożeniei wyjęciewkładkiz ucha,połączeniawkładkiz aparatem,czyszczeniadźwiękowodu)orazrzetelnąocenęsystematycznościużytkowaniaaparatów(odczytDataLogging).Następnewizytypowinnyodbywaćsięco3miesiąceu dziecido2rokużycialubw pierwszymrokupozaprotezowaniu.Kolejnewizytykontroleustalasięindywidualnie,nierzadziejjednakniżco4–6miesięcy.

6.2. Wykaz procedur obowiązujących podczas wizyt kontrolnych

W trakciedrugieji kolejnychwizytkontrolnychnależy:

• wykonać badanie otolaryngologiczne – monitorowaniestanunarządusłuchu;zalecasiękontrolnebadanieABRco6miesięcydo

czasumożliwościwykonaniaaudiogramu(możliweu dzieci3–4-letnich,ogólniezdrowych,bez innychobciążeń), jakrównieżpotwierdzaniewynikówbadańobiektywnychbadaniamibehawioralnymiw myślzasadycross-checking

– ocenakorzyściz aparatowania

– ocenapoprawnościprzebieguprocesurehabilitacji

• przeprowadzić konsultacje: logopedyczną, pedagogiczną, psychologiczną – ocenapostępówrehabilitacji

• przeprowadzić konsultację protetyczną – sprawdzić i dokonaćewentualnejwymianywkładekusznych(w zależnościodpotrzeb,ze

względunaszybkiezwiększaniesięrozmiarówprzewodusłuchowegozewnętrznegodziec-ka,zwłaszczaw pierwszymrokużycia;wkładkiusznepowinnybyćwymienianew każdymprzypadkustwierdzenianieszczelności)

– uwzględnićpotrzebydzieckawynikającez jegorozwojufizjologicznego

– dokonaćocenywarunkówakustycznych,w którychprzebywadziecko

– dokonaćkontrolistanutechnicznegoi poprawnościfunkcjonowaniaaparatów

– wprowadzićewentualnekorektyw ustawieniachaparatów.


7. Kontrola efektywności dopasowania aparatu słuchowego

W przypadkumałychdzieciocenaefektywnościdopasowanegoaparatusłuchowegojestznaczniebardziejzłożonaniżw przypadkuosóbdorosłych.Gdyrodzicei osobyuczestniczącew procesieprotezowaniai rehabilitacjisłuchudzieckuuznają,żerehabilitacjaprzebiegabezzakłóceń,należyustalićkolejnąwizytęzanastępne6miesięcy.Zostaniewtedydokonanaocenaefektywnościpro-tezowania.

7.1. Ocena korzyści z aparatów słuchowych

Ocenakorzyści z protezowaniapowinnaobejmowaćbadaniabehawioralnew swobodnympoluakustycznym i kwestionariusze, pozwalające na ocenę funkcjonowania dziecka przez rodziców/opiekunówi obserwacjęrozwojujegoumiejętnościsłuchowychorazmowyw różnychsytuacjachakustycznych.Nieodłącznymaspektemocenykorzyściz aparatowaniapowinnabyć takżekom-pleksowaocenapsychologicznai logopedycznaw zakresiewłaściwychpostępóww rozwojusłu-chui mowydziecka.Podstawowąformąocenykorzyściz protezowaniadzieckajestporównaniebadaniaprogusłyszeniaw poluswobodnym,wykonanegow aparatachi bezaparatówsłuchowych.W przypadkuniemowląti małychdziecibywaonazłożonai trudna,a wynikatogłówniez następu-jącychprzyczyn:

• czasupotrzebnegonawykonaniebadaniametodamiobserwacyjnymi

• trudnościzwiązanychz koncentracjądziecka

• wpływustanupsychofizycznegodzieckaorazwspółistniejącychinnychchoróborazobciążeńna wynik badania

• niskiejpowtarzalnościwyników.

W ramachtejocenyzalecasię:

• ocenębehawioralną

• porównanieprogusłyszeniaw aparatachi bezaparatóww swobodnympoludźwiękowym,

• korzystaniez kwestionariuszydlarodzicówi opiekunów,zapomocąktórychdokonujesięocenyreakcjisłuchowychdzieckaw różnychsytuacjachakustycznych

• stosowanieodpowiednichtestówrozumieniamowy,poosiągnięciuodpowiedniegowiekui po-ziomurozwojujęzykadziecka.

Istniejeszeregmożliwościocenykorzyściz aparatówsłuchowych:

• OcenaSPLogramu

AnalizaSPLogramupowinnaprowadzićdowniosku,żeaparatsłuchowyw sposóboptymalnydopasowujeLTASSdodynamikiresztkowejsłuchudziecka.

• Ocenadyskomfortu

Zarównometoda DSL, jak i NAL-NL określają wartościmaksymalnego poziomu sygnału nawyjściuaparatu słuchowego,uwzględniającwiekdziecka.Przypomiarzepoziomugłośnościdyskomfortu(LDL–Loudness Discomfort Level)zalecasięstosowaćmetodęobrazkówwska-zującychróżnereakcjedziecka(w wiekuponiżej7lat).StosowanieróżnychtechnikprowadzidoróżnychwartościLDL.


• Ocenasubiektywna

Ocenysubiektywneefektywnościdopasowanychaparatówsłuchowychodniesionedogrupydzieciw wieku0–5latw praktycesąmożliwejedyniezestronyichrodzicówczyteżopiekunów.Mająonepewneogólnecechywystępującew takiejoceniedlastarszychdziecijaki ludzido-rosłych.Udostępnienie rodzicom narzędzia do oceny słuchu dziecka pozwoli im zrozumieć,cotoznaczymiećdzieckoz ubytkiemsłuchu.Rodzicemuszązaakceptowaćfaktniedosłuchudzieckawrazzewszystkimijegokonsekwencjami.Zaopatrzeniedzieckaw aparatsłuchowytopierwszykroknadrodzeumożliwiającejogólnyrozwójdzieckaw tempiejaknajbardziejzbliżo-nym do normalnego.

W praktyceprotetycznejbardzodobrzesprawdzasię„Kwestionariuszwczesnychreakcjisłucho-wychELF(Early Listening Function)–dlaniemowląti małychdzieci”.

CelekwestionariuszaELF:

• stwierdzenie,czydzieckospostrzegai rejestrujeróżnedźwiękidochodzącedoniegoz różnychodległościw ciszyjaki w obecnościcharakterystycznychzakłóceń;jesttozachętadlarodzicówdoudziałuw procesiediagnozowaniaubytkusłuchuu dziecka

• uzyskanieprzezrodzicówdoświadczeniaprzywyznaczeniuzakresusłyszeniadziecka(tzw.stre-fysłyszenia)w różnychsytuacjach;umożliwiimtozagwarantowaniedzieckuoptymalnychwa-runkówotoczeniai dynamikęinterakcjiprzykomunikacjiwerbalnej

• umożliwienierodzicomobserwacjinaturalnegorozwojuumiejętnościsłuchowychdziecka.

Kiedyi jakprowadzimyobserwacjeorazktojeprzeprowadza?

• szczegółowąobserwacjędzieckanależyprzeprowadzićzawszewtedy,kiedymamywątpliwościco do jego prawidłowej percepcji słuchowej. Kwestionariusz ELFmożemy potraktować jakododatkowenarzędzietowarzysząceobiektywnymbadaniomsłuchu(BERA)

• u dzieciprotezowanychaparatamisłuchowymiobserwacjenależyprzeprowadzićprzedzałoże-niemaparatówsłuchowych,a następniepozaprotezowaniui kolejnow miesięcznychodstępach

• ulubionymi najbardziejinteresującymdźwiękiemdladzieckajestgłosrodzicówalboopiekunów.Dlategoteżobserwacjępowinniprzeprowadzaćnajbliżsi

• zadaniemopiekunówjestobserwacjareakcjidzieckana12sytuacjidźwiękowych,którenależyzaaranżowaćw domulubw miejscugdziedzieckoprzebywawiększączęśćdnia.

Całytestskładasięz trzechsegmentów:

• emisjacichychdźwięków(wykonujemypierwszegodnia)

• emisjadźwiękówo normalnejgłośności(wykonujemydrugiegodnia)

• emisjagłośnychdźwięków(wykonujemytrzeciegodnia).

Każdąsytuacjędźwiękowąnależyzaprezentowaćzarównow ciszy,jaki w hałasie(zakłóceniaaku-stycznetypuwłączonyTVlubradioo normalnympoziomiegłośności)z różnychodległości:

• 15cm

• 1m

• 1,8m

• 5m(innepomieszczenie).


8. Rehabilitacja

Opiekanaddzieckiemz wadąsłuchu,zewzględunawielorakość i złożonośćproblemów,któretrzebapokonać,wymagawspółpracywieluspecjalistów,m.in.audiologów,foniatrów,logopedów,psychologów,pedagogów,protetykówsłuchuorazzaangażowaniarodziców.

Rodzicewymagająodprotetykasłuchunietylkowiedzymerytorycznejw zakresieocenywynikówbadańdiagnostycznych,doborui dopasowaniaaparatusłuchowegowrazz urządzeniamiuzupeł-niającymi, lecz takżekompetencjiw dyskusjio procesierehabilitacjidzieckapozaopatrzeniugow aparaty.

Szeroko zakrojonyprogram rehabilitacyjnypowinienobejmować, oprócz rehabilitacjiwspomaga-jącejodbiór i kształtowaniemowy, równieżaspektpsychologiczny,pozwalającyzarównodziecku,jaki jegorodziniei środowiskunaodnalezieniesięw nowejsytuacji.Postępowaniepsychologicznepowinnozmierzaćdorozpoznaniasytuacjirodzinneji środowiskowejdziecka,urealnieniaoczekiwańrodzicówi wyrobieniawłaściwejpostawyi motywacjidopóźniejszejrehabilitacjii stymulacjiogólnegorozwojupsychomotorycznegodzieckaorazpodjęciepracynadwyrównaniemdeficytów rozwojo-wychu dziecka.Pozaopatrzeniuw aparatysłuchowerodzicepowinniuzyskaćporadęi pełnąwiedzęnatematmożliwościprowadzeniarehabilitacjidzieckaz uwzględnieniemjegomiejscazamieszkaniai kompetencjizespołurehabilitacyjnegojakrównieżinformacjędotyczącąpostawyi rolisamegoro-dzicaczyopiekunaw długofaloweji trudnejprocedurzerehabilitacyjnej.

W procesierehabilitacji,w różnychmomentachtegoprocesu,uczestnicząspecjaliściróżnychdzie-dzin:lekarze,psychologowie,pedagodzy,inżynierowiei technicy,personelpomocniczy,zatrudnieniw placówkachmedycznychi edukacyjnychpowołanychdoopiekinaddziećmiz uszkodzonymsłu-chem.Każdyspecjalistamusimiećświadomośćchoćbymimowolnegooddziaływanianapacjenta,a tymsamymwspółtworzeniasprzyjającejlubszkodliwejatmosferydlaefektywnościpracysłużącejoptymalnemurozwojowidzieckaz upośledzeniemsłuchu.

Koncepcjai metodykapracyz dzieckiemniesłyszącymi jegorodzinąwynikaz założeńogólnegoprogramuwspierania rozwoju dziecka z uszkodzonym słuchem. Program ten jest każdorazowoadaptowanydo indywidualnychpotrzebkonkretnegopacjenta;w przebieguprocesurehabilitacjijestonsukcesywnieweryfikowanyi dostosowywanydomożliwowścirozwojowychdzieckai sytuacjirodzinnej.

Terapia dziecka z wadą słuchu i proceswspierania jego rodzinyw wychowaniu rozpoczyna sięw dniu,w którympostawionazostaniediagnozauszkodzeniasłuchumałegopacjenta.Wtedywła-śnie,nawetgdynie zakończony jeszczezostałw pełniprocesdiagnozowaniapoziomu rozwojudziecka,rodzicemusząuzyskaćpierwszedowodywsparciai pierwszeistotneinformacjedotyczącecelówi zadańterapii.Rozmowęz rodzicamipowinniprzeprowadzaćlekarzaudiolog(laryngolog)razemzespecjalistąwczesnejterapiidzieciz uszkodzonymsłuchem(psycholog,surdopedagog,surdologopedaz odpowiednimprzygotowaniem),a jejprzedmiotempowinnobyć:

• udzieleniemoralnegowsparciarodziniedotkniętejkalectwemdziecka

• przekazanieinformacjio możliwościachrozwojowychdzieciz uszkodzonymsłuchem

• opisaniemożliwościsłuchowychmałegopacjentanapodstawiewynikówbadańsłuchu

• poinformowanie o celach i zadaniachprocesu usprawniania dzieci z uszkodzonymsłuchem


w ogóle(zwrócenieuwaginaróżnekoncepcjewychowaniai rehabilitacjiw programieopiekinaddziećmiz uszkodzonymsłuchem,wzrokiemi komunikacjąwerbalną)

• wstępneokreśleniezadańdla rodziców i rodzinydzieckaorazwyrażenieprzekonania,że ichrealizacjabędziewymagałaodrodzicówi dzieckawielewysiłku

• przygotowaniedoprzyjęciaaparatusłuchowegoi udzieleniewstępnejinformacji,jakprzyzwy-czajaćdzieckodojegonoszenia

• udzieleniewstępnejinformacjio tym,jakrozpocząćusprawnianiesłuchu.

Rodzicepowinniwówczasrównieżotrzymaćmateriałyprzygotowanez myśląo rodzicachrozpoczy-nającychrehabilitacjędzieckai odnoszącesiędopodstawowychproblemówtejrehabilitacji.

8.1. Ocena poprawności przebiegu procesu rehabilitacji

Poprawnie prowadzona rehabilitacja dziecka aparatowanego daje gwarancję ogólnego rozwojudzieckai nabywaniaumiejętnościporozumiewaniasięz otoczeniem.Należyzatemzwrócićuwagęnato,żew przypadkumałegodzieckadziałaniarehabilitacyjnepowinnycechowaćinterdyscyplinar-ność,kompetencjai systematyczność.

Stymulacjamałegodzieckapowinnadotyczyćpięciuobszarówrozwoju:słuchu,mowy,języka,ko-munikacjii umiejętnościpoznawczych.Zatemstosująckwestionariuszerozwojowe,należycyklicz-nie(podczaswizytkontrolnych)monitorowaćzmianyzachodząceu dzieckaw ww.obszarachi od-nosićjedonormrozwojowych,uwzględniając3parametry:wiekmetrykalny,wieksłuchowyi wiekw terapii (okresw terapii).Testyoceniającepostępyprowadzonej rehabilitacjisłużąsprawdzaniuposzczególnychumiejętności słuchowych i zachowańkomunikacyjnychdzieci z różnychobsza-rówjęzykowych.Zalecasię,abydzieckoaparatowane,niezależnieodstopniaubytkusłuchu,byłow okresiepierwszychdwóchlatobjęteterapiąopartąnasłuchowymodbiorzedźwiękówi mowy,bezodczytywaniamowyz usti bezjęzykamigowego(terapiąsłuchowo-słowną).Wyjątekstanowićmogądziecizesprzężonąniepełnosprawnością,u którychnależystosowaćmetodyalternatywneadekwatnedoichindywidualnychmożliwości.W zakresierozwojusłuchowegonależykoncentro-waćsięnanabywaniuprzezdziecitakichumiejętnościsłuchowychjak:wykrywanie,różnicowanie,rozpoznawanie(identyfikacja)i rozumieniebodźcówdźwiękowych.Umiejętnościdotyczązarównodźwiękówotoczenia,z którymidzieckomożespotkaćsięzarównow domu,jaki pozanim,głosówludzkichniebędącychmową, jak i samejmowy.Zadaniasłownedotyczą fonemów,słów,zdań,poleceńi pytań.W testachwykorzystywanesązbioryzarównozamknięte,jaki otwarte.

U dzieckanależymonitorowaćwszystkieetapyw rozwojui kształtowaniusięmowy,a więcumie-jętnośćwokalizacjiprzypadkoweji celowej,następniemomenttworzeniapojedynczychdźwiękówmowy, onomatopei,wyrazów, zdańoraz umiejętności i sposóbwyrażaniaprzezdziecko swoichpotrzebi nawiązywaniarelacjiz rozmówcą.Kolejnyobszarobserwacjiprowadzonejw celuocenypostępówrehabilitacjimowypowinienbyćskierowanynaocenęstopniarozumieniakierowanychdodzieckaprzekazówustnychi następnieocenęprocesówmyślenia,pamięci,uczeniasięw od-niesieniudonormrozwojowychwłaściwychdladziecisłyszących.


9. Wymagania i kwalifikacje personelu

W przypadkumałychdzieci0–4r.ż.aparatowniepowinnoodbywaćsięw warunkachszpitalnychz uwaginazłożonośćproceduryaparatowaniai trudnościw procesiepostępowaniarehabilitacyjne-go.Dzisiajwyłącznieośrodkikliniczneoferująkompleksowądiagnozęw zakresiezaburzeńsłuchu,protezowanie,follow-upi conajważniejszepostępowanierehabilitacyjneprowadzoneprzezzespółspecjalistów(lekarz,surdologopeda,surdopedagog,psycholog).

Doświadczenie pokazuje, że dobór aparatów słuchowych wymaga najczęściej pobytu dzieckaz opiekunemnahospitalizacji,któraumożliwia(z uwaginaczaspoświeconydziecku)rzetelnąreali-zacjęproceduryaparatowania.Takwięczapleczeszpitalnejestniezbędne,zaśrealizacjaproceduryaparatowaniawymagapobytustacjonarnegodzieckaw oddziale.

9.1. Personel

1. Oddział audiologiczno-foniatryczny(docelowo)lubotolaryngologiczny.

• wymaganiapersonalneokreślonesąw warunkachkontraktowaniaz NFZ

• w przypadkuoddziałuaudiologiczno-foniatrycznegolekarzepowinniposiadaćspecjalizacjęz audiologiii/lubfoniatriilubbyćw trakciespecjalizacjiminimum2lata

• w przypadkuoddziałuotolaryngologicznegowymaganejestzatrudnienieminimum1lekarzaposiadającegospecjalizacjęz audiologiii foniatriilubaudiologii.

2. Protetycy słuchu,bezwzględunato,czysąpracownikamioddziałuaudiologiczno-foniatrycz-negolubotolaryngologicznego,czypracująw placówceprotetycznejzewnętrznej,musząspeł-niaćnastępującewarunki:

• sąabsolwentamistudiównapoziomielicencjackim(magisterskim)

• mająukończonykursz zakresubadańobiektywnychsłuchu,w miejscuposiadającymakre-dytacjeKonsultantaKrajowegods.Audiologiii Foniatrii

• mająukończonyspecjalistycznykursz zakresuprotezowaniasłuchuu dzieci,w miejscupo-siadającymakredytacjęKonsultantaKrajowegods.Audiologiii Foniatrii

• posiadaliminimumpiecioletninieprzerwanystażpracyw zawodzieprotetykasłuchu.

3. Firma protetyczna, realizującawskazaniaoddziałuaudiologiczno-foniatrycznego (docelowo)lubotolaryngologicznego,w zakresieprotezowaniasłuchudzieciw wieku0–4r.ż.lata,powinna:

• posiadaćcertyfikatISO

• wskazać punkt protetyczny, w którym będą protezowane dzieci; jego wyposażeniemusispełniaćwarunkilokalowei sprzętoweokreślonew warunkachNFZ

• zatrudniać na pełnym etacie protetyka słuchu spełniającego powyższe warunki, któregomiejscem pracy jest ww. punkt protetyczny

• miećzawartąumowęo pracę(etat)z lekarzemposiadającymspecjalizacjęz audiologiilubaudiologiii foniatriilubbędącymw trakciejejrealizacji(powyżej2lat),współpracującymnastałez zespołemspecjalistów(surdologopeda,psycholog,surdopedagog)posiadającymistałezapleczerehabilitacyjnedostępnecodzienniew miejscuichzatrudnienia

• musimiećzgodęKonsultantaWojewódzkiegods.Audiologiii Foniatriinaprowadzenietego


rodzajuusług.Zgodatajestwynikiempotwierdzeniawymogówokreślonychw niniejszychwytycznych;jestonawarunkiempodpisaniaumowyz NFZ

• miećpodpisanąumowęz NFZw zakresieświadczeniausługnarzeczosóbniedosłyszą-cych,z dodatkowymiuprawnieniamidoprotezowaniadzieci.

4. Zespół rehabilitacyjny Wymaganejestzatrudnieniew oddzialeminimum2specjalistów:surdologopeda,surdopeda-gog,psycholog.Liczbaspecjalistówuzależnionabędzieodwielkościoddziału.Specjaliścipo-winniposiadaćminimumpięcioletnistażpracyz małymidziećmi.

9.2. Warunki lokalowe

1. Powierzchniacałkowitagabinetu,w którymprotezujesięsłuchmałegodziecka,powinnabyćdosto-sowanadozainstalowanychw nimurządzeń,aparaturyorazsprzętui wynosićconajmniej12m2.

2. W gabineciemusiznajdowaćsiękozetkadoprzewijaniadziecka.

3. Pomieszczenieniemożebyćwykorzystanedoinnychcelówniżczynnościprotezowaniamałychdzieciorazniemożebyćprzejściowedlainnychpomieszczeń.

4. Gabinetpowinienmiećzapewnioneoświetlenieodpowiadającepotrzebomużytkowymi warun-komokreślonymw odrębnychprzepisachorazpolskichnormach.

5. W gabinecienależyzapewnićwłaściwąwymianępowietrzaprzezstosowaniewentylacji.

6. W pobliżugabinetumusiznajdowaćsięwęzełsanitarnydlapacjentówi personelu–zgodniez wymogamisanitarno-epidemiologicznymi.

7. Przygabinecienależyurządzićpoczekalnięz miejscamisiedzącymidlaoczekującychpacjen-tówi z miejscemdoprzechowywaniaichodzieżywierzchniej.

9.3. Wyposażenie sprzętowe

Gabinetpowinienbyćwyposażonyw:

• komputerz oprogramowaniemdodoborui dopasowaniaaparatówsłuchowych.

• systemdopomiarówaparatówsłuchowych,tzw.Mess-BoxorazzestawdopomiaruRECD

• zestawdoaudiometriiw wolnympoludźwiękowym–COR,VRA

• zestawdoaudiometriizabawowej

• wyposażeniepotrzebnedopobieraniawyciskówusznych: – otoskopz kompletemwzierników

– sztabkaświetlna

– strzykawkadopobieraniawycisków

– materiały(masywyciskowe,tamponyz nitką,bagietkidoczyszczenia,serwetyzabezpiecza-jąceubraniedzieckaetc.)

• urządzeniapotrzebnedokorektywkładekusznychi wstępnejkontroliaparatówsłuchowych:

– mikromotor

– wiertła,frezy,gumkipolerskieitp.

– materiały(wężyki,lakiery,masyuzupełniająceitp.)

– stetoklipdoosłuchiwaniaaparatówsłuchowych.


10. Piśmiennictwo

1. AktuellerStandderHörgerätevesorgungvonKindernundAnwendungneuerTechnologieninsechseuropäischenLändern,(2006),Focus36,Phonak.

2. AmericanAcademyofAudiology(2003).PediatricAmplificationProtocol,www.audiology.org.

3. ApuzzoM.,Yoshinaga-ItanoC.(1995).EarlyidentificationofinfantswithsignificanthearinglossandtheMinnesotaChildDevelopmentInverntory,SeminarsinHearing16,124–137.

4. ASHA(2004).GuidelinesforAudiologicAssesmantofchildrenfrombirthto5yearsofage,www.asha.org.

5. BamfordJ.,DavisA.,HindS.,McCrackenW.,ReeveK.(2000).Evidenceonveryearlyservicedelivery:whatparentswantanddon’talwaysget.A SoundFoundationthroughEarlyAmplification;151–157.Stafa,Switzerland: Phonak.

6. BIAP–BüroInternationald’Audiophonologie(2006);25/03–21/04ElternberatungbeimehrfachbehindertenhörgeschädigtenKindern.

7. BagattoM.P.,MoodieS.T.,ScollieS.D.,etal.(2005).ClinicalprotocolsforhearinginstrumentfittingintheDesiredSensationLevelMethod.TrendsAmplif9:199–226.

8. BogattoM.P.,SeewaldR.,MoodieK.,HooverB.(2002)Real-to-couplerdifferencepredictionsasfunctionofage,twocouplingprocedures.JournaloftheAmericanAcademyofAudiology;13.

9. BohnertA.(2003).DevelopingConsensusonBest-PracticeProceduresinPediatricHearingInstrumentFitting.EuropeanConferenceonPediatricAmplificationSolutions.Barcelona.

10. BohnertA.(2008).HörgeräteanpassunginnerhalbdeserstenLebensjahres,11.JahrestagungderDeutschenGesellschaftfürAudiologie,Kiel,.

11. BradfordL.J.,HardyW.G.(1979).HearingandHearingImpairment.Grune&Stratton,Inc.

12. BrooksD.(1990).Measuresfortheassessmentofhearingaidprovisionandrehabilitation.BritishJournal ofAudiology;24(4):229–233.

13. BurnipL.,McGuireB.(1995).FMamplificationinthepreschool:AninvestigationoftheFMsignalandchildattention.AustJAudiol;17(2):123–129.

14. ByrneD.(1983).Theoreticalprescriptiveapproachestoselectingthegainandfrequencyresponse ofa hearingaid.MonographsinContemporaryAudiol;4(1).

15. CanadianWorkingGroup(2005).ChildhoodHearing,CND,www.phac-aspc.gc.ca.

16. ChingT.Y.C.,O’BrienA.,DillonH.,ChalupperJ,HartleyL.etal.(2009).Directionaleffectsoninfantsandyoungchildreninreallife:Implicationsforamplification.JSpeechLangHearRes,52,1241–1254.

17. ChingT.Y.C.,VillonH.,KatschR.(2001).DoChildrenRequireMoreHigh-FrequencyAudibilitythanAdults withSimilarHearingLosses?A SoundFoundationThroughEarlyAmplification;4:139–152.Chicago. OraBurekli-Halevy,PhonakAG.

18. CorcoranJ.A.,StewartM.,GlynnM.,WoodmanD.(2000).Storiesofparentsofchildrenwithhearingloss:A qualitativeanalysisofinterviewnarrativesA SoundFoundationThroughEarlyAmplification167–174. Stafa,Switzerland:Phonak.

19. DavidsonS.(2004).ComparingSpeechPedrceptionAbilitiesofChildrenwithCochlearImplantandHearingAid.A SoundFoundationThroughEarlyAmplification;Chicago.OraBurekli-Halevy,PhonakAG.

20. DavisA.,ReeveK.,HindS.,BamfordJ.(2001).ChildrenwithMildandUnilateralHearingImpairment.ASoundFoundationThroughEarlyAmplification4,179–186.Chicago.OraBurekli-Halevy,PhonakAG.

21. DGPPKonsensuspapier,(2007).

22. DillerN.(2004).CombiningCochlarImplantsandHearingInstrumentsASoundFoundationThroughEarlyAmplification;Chicago.OraBurekli-Halevy,PhonakAG.

23. DillonH.(1999).NAL–NL1:A newprocedureforfittingnon-linearhearingaids.HearJ,52(4),10–16.


24. DillonH.(2001).HearingAIDS.Thieme,NewYork.Stuttgart.

25. GabbardS.(2004).TheUseofFMTechnolgyforInfantsandYoungChildren.InR.SeewaldandJ.Bamford(eds),A soundfoundationthroughearlyamplification:Proceedingsofthethirdinternationalconferencepp.155–1610.STAFA.

26. HarrisonM.,RoushJ.(2001).InformationforFamiliewithYoungDeafandHardoHearingChildren:ReportsfromBarentsandPediatricAudiologists.A SoundFoundationthroughEarlyAmplification;4:233–240.Chicago.OraBurekli-Halevy,PhonakAG.

27. HeinzW.J.(1999).GrundsätzlicheundneueAspektezurHörgeräte-VersorgungimKindesalter.Hörakustik;1,7–13,2,69–74.

28. HildmannA.(1994).Hörgeräte-VersorgungbeiKindernausderSichtdesPädaudiolgen.SeminarbeiderLandestagungderUHAinNürnberg.

29. HillM.,ChingT.Y.C.,TomkinsonD.(1999).Functionalassessmentofauditoryperformanceforhearingaidevaluation.PresentedatHearingAidAmplificationfortheNewMillenium,Sydney.

30. HojanE.(1997).Akustykaaparatówsłuchowych.WydawnictwoNaukoweUAM.

31. HojanE.(2001).Miernictwoaparatówsłuchowych.WydawnictwoNaukoweUAM.

32. HojanE.(2005).WykorzystanieprocedurELF&CHILDw procesierehabilitacjidzieciz ubytkamisłuchu. XVISympoziumAudiologiczne,Cetniewo.

33. HojanE.(2009).Dopasowanieaparatówsłuchowych.MeditonŁódź.

34. HojanE.,FurmanA.,ChmielewskaL.,KrucB.,KruzelR.(2005).Newresultsofa RECDprocedureforchildrenandadults;8thInternationalConferenceonAdvancesinDiagnosisandTreatmentofAuditoryDisorders.AudiofonologiaSuplement,74.

35. HojanE.,Hojan-JezierskaD.(2007).Zasadystosowaniaaparatówsłuchowychu dzieci,w OtorynolaryngologiadziecięcapodredakcjąD.Gryczyńskiej,α–medicapress,BielskoBiała.

36. JergerJ.F.(1976).TheCross-CheckPrincipleinPediatricAudiometry,ArchOtolaryngol.,102(10):614–620.

37. KawellM.,KopunJ.,StelmachowiczP.(1988).Loudnessdiscomfortlevelsinchildren.Ear&Hear;9(3):133–136.

38. KeefeD.,BulenJ.,ArehartK.,BurnsE.M.(1993).Ear-canalimpedanceandreflectioncoefficientinhumaninfantsandadults.JAcoustSocAmer;94(5):2617–2638.

39. KillionM.(1997).Hearingaids:Past,present,future:Movingtowardnormalconversationinnoise.BritishJournalofAudiology.31(3):141–148.

40. KingA.M.(2010).ThenationalprotocolforpaediatricamplificationinAustralia.InternationalJournalofAudiology;49:S64–S69.

41. LewisD.E.(1999).SelectingandevaluatingFMsystems.TheHearJ;52(8):10–16.

42. MacphersonB.,ElfenbeinJ.,SchumR.,BentlerR.(1991).Thresholdsofdiscomfortinyoungchildren. Ear&Hearing;12(3):184–190.

43. MarriageJ.(2003).AuditoryDeficitsInChildrenwithNormalHearing.EuropeanConferenceonPediatricAmplificationSolutions;Barcelona.

44. MartinH.C.,MunroK.J.,LangerD.H.(1997).Real-eartocouplerdifferencesinchildrenwithgrommets. BritishJournalofAudiology;31(1):63–69.

45. MCHASGuidelines,(2005).

46. MoellerM.P.(1998).Earlyinterventionofhearinglossinchildren.InFHBess(Ed.).FourthInternationalSymposiumonChildhoodDeafness:305–310.Nashville,Tn.:BillWilkersonCenterPress.

47. MoellerM.P.,DonaghyK.,BeauchaineK.,LewisD.E.,StelmachowiczP.G.(1996).LongitudinalstudyofFMsystemuseinnon-academicsettings:Effectsonlanguagedevelopment.Ear&Hear;17(1):28–41.

48. NiedzielskaG.,ObrębowskiA.,RogowskiM.,ŚwidzińskiP.,SzkiełkowskaA.UwagidopierwszejwersjiopracowaniaE.Hojana.


49. NolanM.,HostlerM,TaylorI.,CashA.(1986).Practicalconsiderationsinthefabricationofearmouldsforyoungbabies.ScandAudiol15(1):21–27.

50. OntarioInfantHearingProgram(OntarioIHP)(2008).Audiologicassessmentprotocol,version3.1.

51. PalmerC.V.,MormerE.A.(1999).Goalsandexpectationsofthehearingaidfitting.TrendsinAmplification;4(2):61–71.

52. Robinshaw,H.(1995).EarlyInterventionforhearingimpairment:differencesinthetimingofcommunicativeandlinguisticdevelopment,BritishJournalofAudiology29,315–334.

53. RoushJ.(2000).Implementingparent-infantservices:advicefromfamilies.A SoundFoundationthroughEarlyAmplification:159–165.Stafa,Switzerland:PhonakAG.

54. RoushJ.(2004).ClinicalConsiderationforInfantHearingLossManagement.A SoundFoundationThroughEarlyAmplificationChicago.OraBurekli-Halevy,PhonakAG.

55. ScharfB.,FishkenD.(1970).Binauralsummationofloudnessreconsidered.JExpPsychol;86:374–379.

56. ScollieS.(2003).ApplicationofBest-PracticeProceduresinPediatricHearingInstrumentFitting:CaseStudies.EuropeanConferenceonPediatricAmplificationSolutions.Barcelona.

57. SeewaldC.R.(2003).HearingInstrumentVerificationProcedureforFittingYoungInfants.EuropeanConferenceonPediatricAmplificationSolutions;Barcelona.

58. SeewaldC.R.,GravelJ.S.(2001).A SoundFoundationtroughEarlyAmplification;Chicago.OraBurekli-Halevy,PhonakAG.

59. SeewaldR.(2005).TheDSLMethodforPediatricHearingInstrumentFitting:HistoricalPerspectiveandCurrentIssuesTRENDSAMPLIFFall9:145–157.

60. SkarżyńskiH.,LorensA.,PiotrowskaA.,AndersonI.(2007).Partialdeafnesscochlearimplantationinchildren.Internationaljournalofpediatricotorhinolaryngology71(9):1407–13.

61. Standardświadczeńusługmedycznych„Audiologiai Foniatria”materiałydlaświadczeniodawcówi płatników,MinisterstwoZdrowiai OpiekiSpołecznej,1999,lipiec,Warszawa.

62. StapellsD.R.(2000).Thresholdestimationbythetone-evokedauditorybrainstemresponse:A literaturemeta-analysis.JournalofSpeech-LanguagePathology&Audiology;24:74–83.

63. StelmachowiczP.G.(2004).PediatricAmplification:Past,Present,Future.A SoundFoundationtroughElaryAmplification;Chicago.OraBurekli-Halevy,PhonakAG.

64. StielerO.M.,Hojan-JezierskaD.,HojanE.(2006).LoudnessScalingofMusicSoundsinChildrenage7–15.

65. WoodS.,LutmanM.(2004).Relativebenefitdoflinearanalogandadvanceddigitalhearingaids.InternationalJournalofAudiology;43(3),144–55.

66. Yoshinaga-ItanoC.(2001).TheSocial-EmotionalRamificationsofUniversalNewbornHearingScreening,EarlyIdentificationandInterventionofChildrenwhoareDeaforHardofHearing,ProceedingsoftheSecondInternationalConferenceA SoundFoundationThroughEarlyAmplification221–231.

67. Yoshinaga-ItanoC.,SedeyA.L.,CoulterD.K.,MehlA.L.(1998).Languageofearly-andlater-identifiedchildrenwithhearingloss.Pediatrics;102(5):1161–1171.

Wytyczne w zakresie doboru aparatów słuchowych u dzieci w ... · 6 Wytyczn kr bor parató howyc...

Documents

Transcript of Wytyczne w zakresie doboru aparatów słuchowych u dzieci w ... · 6 Wytyczn kr bor parató howyc...