Opracowanie instrukcji: dr Grzegorz Czapnik Katedra Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej Uniwersytet Łódzki

Serwisy i narzędzia wyszukiwawcze, których znajomość będzie wymagana podczas części praktycznej 3 etapu OBiI2

Część praktyczna 3. etapu II edycji Olimpiady Bibliologicznej i Informatologicznej będzie polegała na udzieleniu odpowiedzi na jak największą liczbę pytań z otrzymanej listy. Czas, przeznaczony na to zadanie będzie ograniczony. Aby udzielić prawidłowej odpowiedzi Uczestnik powinien posiadać wiedzę i umiejętności w zakre-sie wykorzystania następujących cyfrowych źródeł informacji:

1. Bazy bibliograficzne Biblioteki Narodowej (wybrane): o Przewodnik Bibliograficzny o Bibliografia Wydawnictw Ciągłych Nowych, Zawieszonych i Zmieniających Tytuł

2. Mutliwyszukiwarka baz BN w systemie FIDKAR 3. Katalog Rozproszony Bibliotek Polskich (KaRo) 4. Wyszukiwarka Federacji Bibliotek Cyfrowych 5. Internetowy System Aktów Prawnych (ISAP)

1. Bazy danych Biblioteki Narodowej:

Na stronie głównej BN wybieramy zakładkę Katalogi i bibliografie (Ryc. 1.).

Ryc. 1. Biblioteka Narodowa – strona główna. Dostęp: http://www.bn.org.pl

Na podstronie Katalogi i bibliografie (Ryc. 2.), domyślnie wyświetlana jest sekcja „Bibliografia narodowa”, w której dostępnych mamy kilkanaście róznych baz bibliograficznych. Bazy: Przewodnik bibliograficzny i Bibliografia Wydawnictw Ciągłych Nowych, Zawieszonych i Zmieniających Tytuł zaznaczono na ryc. 2. czerwonym podkreśleniem. Uruchomienie każdej

z baz następuje po wybraniu opcji [wyszukaj w bazie] (przykład zaznaczony na ryc. 2. zielonym prostokątem). Informacje o poszczególnych bazach są dostępne pod opcją [więcej].

Ryc. 2. Podstrona „Katalogi i bibliografie” BN

Interfejs baz BN

Wybrana baza otwiera się w tym samym oknie. Wszystkie bazy BN mają podobny wygląd i sposób obsługi, różnią się jednak zestawem indeksów, które można wykorzystać do wyszu-kiwania (Ryc. 3.). Wybór pojedynczego indeksu (ciemnoczerwone klawisze, np. „Autor_osoba”) umożliwia wyszukiwanie proste (wg jednego kryterium). Wyszukiwanie złożone (kilka indeksów) jest dostępne po wybraniu „WYSZUKIWANIA ZAAWANSOWANEGO” (żółty klawisz) lub za pomocą wyszukiwarki FIDKAR (zob. pkt 2. Instrukcji).

Ryc. 3. Interfejs bazy „Przewodnik bibliograficzny”

Wyszukiwanie

Po wybraniu indeksu otwierany jest właściwy formularz wyszukiwawczy (Ryc. 4.). Ryc. 4. Formularz wyszukiwania bazy Przewodnik Bibliograficzny wg Indeksu Autor_osoba (w poniższym przykładzie wprowadzono zapytanie: Lelewel; tryb wyszukiwania: początek)

Po lewej stronie listy wyników widoczne są numery kolejnych pozycji indeksowych (liczby od 01 do 20 na ciemnoczerwonych przyciskach). Wybranie któregoś z nich otwiera listę szczegółową dokumentów związanych z daną pozycją indeksu, lub – jeżeli jest tylko jeden taki dokument – bezpośrednio opis bibliograficzny. Liczba w nawiasach na końcu pozycji indeksu odpowiada liczbie dokumentów indeksowanych danym hasłem (np. na Ryc. 4. hasłem indeksu Autor_osoba = LELEWEL JOACHIM 1786 1861 jest oznaczone 14 dokumentów. Ich listę wyświetlimy, klikając przycisk z nr 01).

Bibliografie czasopism

Wybór na stronie „Katalogi i bibliografie” bazy Bibliografia Wydawnictw Ciągłych Nowych, Zawieszonych i Zmieniających Tytuł otwiera podstronę, zawierającą listę różnych baz czasopism (Ryc. 5). Zależnie od zakresu chronologicznego, podanego w treści otrzymanego zadania, trzeba wybrać jedną z dwóch części bazy – Czasopisma polskie 1985-2000 lub Czasopisma polskie 2001- .

Ryc. 5. Wykaz bibliografii czasopism.

Obsługa formularza wyszukiwawczego każdej z baz czasopism jest podobna, jak w bazie Przewodnik Bibliograficzny. Indeksy wyszukiwania, dostępne w bazie Czasopisma polskie to: Tytuł [czasopisma), Autor_osoba [są to z reguły redaktorzy czasopism), Autor_korpor (tzw. autor korporatywny, czyli zbiorowy – instytucja odpowiedzialna za wydanie tytułu), Hasło_przedm (Hasło przedmiotowe), Słowo_w_tyt. (Słowo w tytule), Miejsce_wyd. (Miejsce wydania), Rok_wydania i ISSN (Międzynarodowy Znormalizowany Numer Wydawnictwa Seryjnego).

2. Wyszukiwarka FIDKAR

Jeżeli chcemy przesukać wiele baz BN równocześnie, lub skorzystać ze złożonego zapytania (np. uwzględniającego różne indeksy), wygodnym narzędziem jest wyszukiwarka FIDKAR (Ryc. 6.), dostępna z podstrony „Katalogi i bibliografie” oraz pod bezpośrednim adresem www: http://mak.bn.org.pl/fidkar/ .

Ryc. 6. FIDKAR – strona główna

Wyszukiwarka umożliwia wysłanie zapytania złożonego równolegle do kilkunastu baz bibliograficznych oraz katalogu Biblioteki Narodowej. Ze względu na różnice między poszczególnymi bazami danych FIDKAR obsługuje jedynie wybrane, podstawowe indeksy wyszukiwawcze: Autor, Tytuł, Słowo w tytule, Hasło przedmiotowe, Indeks rzeczowy (ostatni z nich działa tylko w niektórych bazach). Wpisywane w kolejne okna wyszukiwania słowa (zapytania) są domyślnie łączone opratorem „AND” (iloczyn logiczny), co skutkuje wyszukaniem dokumentów spełniających wszystkie wpisane warunki. Tworząc zapytania złożone można również wykorzystać operatory sumy (operator „OR”), bądź różnicy (operator „NOT”) logicznej.

3. KaRo – Katalog Rozproszony Bibliotek Polskich

KaRo (katalog rozproszony) jest wyszukiwarką pozwalającą na dostęp do informacji o zasobach wielu polskich bibliotek (głównie naukowych) i ułatwiającą wyszukanie interesujących pozycji księgarskich, czasopism lub opisów bibliograficznych. Stronę główną katalogu http://karo.umk.pl/Karo/ przedstawia Ryc. 7. Wyszukiwarka równolegle wysyła zapytanie do katalogów bibliotecznych. Możliwy jest wybór pojedynczej biblioteki lub grupy, wyodrębninej ze względu na typ (np. artystyczne, medyczne, humanistyczne, ekonomiczne) lub lokalizację. Wyszukiwarka pozwala tworzyć zapytanie wykorzystujące dwa warunki. Dostępne indeksy wyszukiwawcze to: Autor/Tł./Red. [Autor/Tłumacz/Redaktor], Tytuł, Seria [tytuł serii], ISBN, ISSN, Wydawca oraz Hasło przedmiotowe.

UWAGA! Czerwona ikonka obok nazwy biblioteki oznacza, że katalog jest czasowo niedostępny.

Ryc. 7. KaRo – strona główna

Wynik wyszukiwania jest przedstawiany w postaci listy bibliotek (Ryc. 8.), podzielonej na grupy – w pierwszej zebrane są biblioteki, które posiadają tytuły zgodne z zapytaniem, w kolejnej pozostałe. Oddzielnie prezentowane są wyniki z bibliotek cyfrowych FBC. Opisy dokumentu są dostępne po kliknięciu na nazwę konkretnej biblioteki lub liczbę tytułów.

Ryc. 8. Lista bibliotek w KaRo. Wprowadzone zapytanie widoczne jest na górze strony. Wyszukiwanie było ograniczone do bibliotek łódzkich.

4. Wyszukiwarka FBC

Wyszukiwarka Federacji Bibliotek Cyfrowych pozwala przeszukiwać zasób ponad 2 milionów dokumentów cyfrowych, udostępnianych przez więcej niż 100 instytucji. Dostępna jest pod adresem http://fbc.pionier.net.pl/ Interfejs wyszukiwarki przedstawiono na Ryc. 9. U góry strony, po prawej dostępne są informacje o FBC oraz bibliotekach cyfrowych należących do Federacji (lista instytucji, statystyki dotyczące wielkości kolekcji poszczególnych BC itp.). Na środku strony znajduje się formularz wyszukiwania „prostego” – wg jednego elementu opisu.

Ryc. 9. Wyszukiwarka FBC – strona główna

Dostępne indeksy to między innymi: Opis publikacji [przeszukiwanie wszystkich pól opisu], Tytuł, Twórca, Temat i słowa kluczowe, Wydawca, Data, Typ zasobu, Format, Język. Wyszukiwanie zaawansowane (z możliwością wykorzystania kilku różnych elementów opisu)

jest dostępne po wybraniu zakładki formularza wyszukiwawczego Zaawansowane.

Wyniki wyszukiwania są wyświetlane w postaci listy tytułów, będących hiperłączami do szczegółowego opisu w odpowiedniej bibliotece (symbol biblioteki widoczny jest z prawej strony każdego tytułu), lub bezpośrednio do cyfrowego dokumentu. Strona wyników wyszukiwania zawiera również filtry, umożliwiające ograniczenie listy wyników według różnych kryteriów (lewy panel).

Ryc. 10. Wyniki wyszukiwania w FBC.

5. Internetowy System Aktów Prawnych (ISAP)

ISAP to baza tworzona przez Kancelarię Sejmu RP, zawierająca opisy bibliograficzne oraz pełne teksty aktów prawnych opublikowanych w Dzienniku Ustaw i Monitorze Polskim (zarówno obowiązujących, jak i nieobowiązujących). Baza jest dostępna w Internecie pod adresem http://isap.sejm.gov.pl Zasoby ISAP można przeszukiwać według roczników, według haseł lub korzystając z formularza wyszukiwawczego (Ryc. 11.)

Ryc. 11. ISAP – strona główna. Zaznaczono opcję wyboru trybu wyszukiwania.

Akty prawne „wg roczników” przedstawiono na Ryc. 12. Roczniki Dzienników Ustaw i Monitora Polskiego są zgromadzone na oddzielnych zakładkach. Listę aktów z wybranego rocznika uzyskamy klikając na ikonę , znajdującą się po lewej stronie roku.

Ryc. 12. Lista roczników aktów prawnych.

Opcja „wg haseł” umożliwia przeglądanie alfabetycznej listy słów kluczowych (Ryc. 13.)

Ryc. 13. Lista haseł

Uruchomienie polecenia Wyszukiwanie z menu głównego powoduje wyświetlenie formularza do zadawania pytań (Ryc. 14.). Domyślnie przeszukiwane są tylko akty obowiązujące, aby przeszukać całą bazę (również akty uchylone lub zmienione), musimy wybrać opcję „wszystkie” w polu Status aktu prawnego. Pole Adres publikacyjny składa się

z 4 części: Wydawnictwo (Dziennik Ustaw lub Monitor Polski, ewentualnie oba), Rok, Numer oraz Pozycja. Można wypełnić dowolną ich kombinację. Pole tytuł pozwala na wyszukiwanie według całości lub fragmentu tytułu aktu prawnego.

PRZYKŁAD: wpisany fragment tytułu: ustawa o bibliotekach jest przekształcane do postaci: ustawa AND o AND bibliotekach

wyszukane akty:

Dz.U. 2001 nr 129 poz. 1440 Ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o zmianie ustawy o bibliotekach.

Dz.U. 1997 nr 85 poz. 539 Ustawa z dnia 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach.

W formularzu dostępne są dodatkowo pola: Rodzaj, Hasła i Nazwy własne. Zaznaczenie pola wyboru obok odpowiedniego pola rozwija odpowiednio: listę kategorii aktów prawnych (np. Akt, Dekret, Deklaracja itd.),

listę haseł (identyczną jak przy wyborze wyszukiwania wg haseł z menu główengo) listę nazw własnych (np. Biblioteka Narodowa, Biblioteka Sejmowa, Instytut Kształcenia

Nauczycieli itp.)

Ryc. 14. Formularz wyszukiwawczy bazy ISAP.

Opis wyszukiwania za pomocą wyszukiwarki jest dostępny również na stronie bazy ISAP, w panelu bocznym pod opcją pomoc.