Wymagania edukacyjne z przyrody w klasie 6 - Szkoła SP2 · Powtórzenie: „Ziemia częścią...
Transcript of Wymagania edukacyjne z przyrody w klasie 6 - Szkoła SP2 · Powtórzenie: „Ziemia częścią...
1
Wymagania edukacyjne z przyrody w klasie 6
Tytuł
w podręczniku
Numer
i temat lekcji
Wymagania konieczne
(ocena dopuszczająca)
Wymagania podstawowe
(ocena dostateczna)
Wymagania rozszerzające
(ocena dobra)
Wymagania dopełniające
(ocena bardzo dobra)
Wymagania wykraczające
(ocena celująca)
Dział 1. Ziemia częścią Wszechświata
1. Miejsce
Ziemi we
Wszechświecie
2. Miejsce
Ziemi we
Wszechświecie
odczytuje informacje
z kartki z kalendarza
(D); wyjaśnia, czym
jest doba i rok (B);
rozpoznaje na ilustracji
twórcę teorii
heliocentrycznej (B)
wyjaśnia, czym są
gwiazdozbiory (B)
omawia najważniejsze
założenia teorii
heliocentrycznej (B)
wskazuje praktyczne
zastosowania wiedzy o
ruchach ciał niebieskich
(B)
prezentuje informacje
o życiu i pracy
Mikołaja Kopernika (D)
2. Układ
Słoneczny
3. Poznajemy
budowę Układu
Słonecznego
podpisuje przedstawione
na ilustracji ciała
niebieskie, używając
nazw: gwiazda, planeta,
planeta karłowata,
księżyc, kometa,
planetoida (C)
wskazuje różnice między
planetami a gwiazdami
(C); opisuje wygląd
komety (B)
wymienia w kolejności
planety Układu
Słonecznego, rozpoczynając
od znajdującej się najbliżej
Słońca (A); rozpoznaje ciała
niebieskie na podstawie
opisu (C); wyjaśnia, czym
są planetoidy (B)
wymienia typy planet
(planety typu ziemskiego,
planety olbrzymy i planety
karłowate) (A); wyjaśnia
różnice między meteorami
a meteorytami (B)
przedstawia ciekawostki
dotyczące poszczególnych
planet Układu Słonecznego
(D)
4. Ziemia
– planeta życia
pokazuje na tablicy
dydaktycznej Ziemię
i Księżyc (B)
wyjaśnia, dlaczego na
Ziemi panują warunki
sprzyjające życiu (B)
wyjaśnia, jaką rolę pełni
atmosfera ziemska dla
organizmów żywych (B)
wyjaśnia, dlaczego na
Księżycu nie istnieje życie
(B)
przedstawia dodatkowe
informacje na temat
Księżyca (D)
5. Jak
poznawano
kosmos?
wymienia imię
i nazwisko Polaka, który
odbył podróż kosmiczną
(A)
wymienia narodowości
(lub nazwiska): pierwszego
człowieka w kosmosie
i zdobywców Księżyca (A)
przedstawia na taśmie
chronologicznej historię
badań kosmosu (C); omawia
budowę kosmosu (B)
wymienia przykłady
praktycznych korzyści,
jakie przynoszą badania
kosmosu (C)
przedstawia współczesne
badania kosmosu,
korzystając z dodatkowych
źródeł informacji (D)
3. Jak działa siła
grawitacji?
6. Poznajemy
prawo
powszechnego
ciążenia
wyjaśnia, dlaczego ciała
pozbawione podpory
spadają (B); podaje
z własnego otoczenia
przykłady oddziaływań
grawitacyjnych (B)
wyjaśnia, czym jest siła
przyciągania ziemskiego
(B); wymienia imię
i nazwisko odkrywcy
prawa powszechnego
ciążenia (A)
wyjaśnia, od czego zależy
siła oddziaływania
grawitacyjnego (B)
wyjaśnia znaczenie
terminu pole grawitacyjne
(B); definiuje prawo
powszechnego ciążenia
(A)
wyjaśnia, czym
spowodowany jest stan
nieważkości na Księżycu
(B)
2
7. Ciężar i masa
ciała
wyznacza masę kilku
przedmiotów (C)
wyjaśnia znaczenie
terminów: masa i ciężar
ciała (A)
wymienia jednostki masy
i ciężaru (A); rozróżnia
masę i ciężar ciała (C)
uzasadnia, dlaczego
występują różnice ciężaru
tego samego ciała w
zależności od jego
odległości od środka Ziemi
(C)
4. Podsumo-
wanie
8. Powtórzenie:
„Ziemia częścią
Wszechświata”
Tematy 1–7
9. Sprawdzian:
„Ziemia częścią
Wszechświata”
Tematy 1–7
Dział 2. Światło i dźwięk w przyrodzie
1. Światło
i zjawiska
świetlne
10. Poznajemy
źródła światła
podaje przykłady
naturalnych
i sztucznych źródeł
światła (A); wyjaśnia,
dlaczego nie można
dotykać mokrymi
rękami urządzeń elektrycznych, w których
płynie prąd (B)
rysuje prosty obwód
elektryczny (C); bada
przewodzenie prądu przez
różne materiały (C)
wyjaśnia, czym jest prąd
elektryczny (B)
wyjaśnia znaczenie
terminów: przewodniki
prądu elektrycznego
i izolatory prądu
elektrycznego (B);
wymienia przykłady
izolatorów
i przewodników prądu
elektrycznego (A)
omawia zasadę działania
bezpieczników (C)
11. Prosto-
liniowe
rozchodzenie
się światła
wymienia po 2
przykłady ciał
przezroczystych
i nieprzezroczystych (B)
wyjaśnia, jak powstaje cień
i półcień (B)
wyjaśnia znaczenie
terminów: cień, półcień (B)
rysuje schemat zjawiska
zaćmienia Słońca
i Księżyca (C)
przedstawia informacje
dotyczące zaćmienia Słońca
– daty, zdjęcia (D)
12. Na czym
polega odbicie
i załamanie
światła?
rysuje schemat odbicia
promieni świetlnych od
powierzchni gładkiej
(C); rozpoznaje na
rysunkach rozproszenie,
odbicie i załamanie
promieni świetlnych (C)
rysuje odbicie promieni
świetlnych od powierzchni
chropowatej (C); rysuje
odchylenie promienia
świetlnego przy przejściu
z powietrza do wody (C)
wyjaśnia znaczenie
terminów: odbicie lustrzane
światła, rozproszenie
światła (B); wyjaśnia,
w jakiej sytuacji zachodzi
zjawisko załamania światła
(B)
omawia schemat
powstawania obrazu
pozornego na zwierciadle
(B); wyjaśnia, w jakiej
sytuacji nie zachodzi
zjawisko załamania światła
(B)
wskazuje przyrządy,
w których działaniu
wykorzystano zjawisko
odbicia i załamania światła
(B)
2. Jak widzimy
świat?
13. Światło
białe i światła
barwne
wymienia, na podstawie
obserwacji, barwy
tworzące światło białe
(C); podaje przykład
występowania zjawiska
rozszczepienia światła
w przyrodzie (C)
wyjaśnia, co to jest
rozszczepienie światła (B)
wyjaśnia, co można
zaobserwować w trakcie
przechodzenia światła
białego przez pryzmat (B)
wyjaśnia znaczenie
terminu widmo światła
białego (B)
udowadnia, że światło białe
składa się z wielu barw
widmowych (D)
3
14. Jak widzimy
barwy?
wymienia barwy światła
podstawowe
i dopełniające (A);
wskazuje na rysunku
elementy budowy oka
ludzkiego (B)
wyjaśnia, dlaczego
niektóre przedmioty są
czarne, a inne białe (B)
omawia sposób odbierania
wrażeń świetlnych przez
oko człowieka (B); wyjaśnia
znaczenie terminu filtr
świetlny (B)
wyjaśnia sposób
odbieranie wrażeń
wzrokowych, posługując
się schematycznym
rysunkiem oka ludzkiego
(B)
prezentuje ciekawostki
dotyczące różnic
w sposobie widzenia barw
przez zwierzęta (D)
3. Co to jest
dźwięk?
15. Jak
powstaje
dźwięk?
wyjaśnia, jakie ciała są
źródłami dźwięku (B)
wyjaśnia, w jaki sposób
człowiek odbiera dźwięki
(B)
wyjaśnia, czym jest fala
dźwiękowa (B); wyjaśnia,
co nazywamy długością fali
dźwiękowej (B)
wyjaśnia, co nazywamy
częstotliwością fali (B)
prezentuje ciekawostki
dotyczące sposobów
odbierania dźwięków przez
zwierzęta (D)
16. W jaki
sposób
odbieramy
dźwięki?
omawia sposób
rozchodzenia się fal
dźwiękowych (kierunek,
rodzaj ośrodka) (B);
wskazuje na rysunku
elementy budowy ucha
ludzkiego (B)
wyjaśnia, jak powstaje
echo (B); wymienia
przykłady zwierząt
porozumiewających się za
pomocą ultradźwięków (A)
na podstawie schematu
omawia sposób odbierania
dźwięków przez ucho
ludzkie (B); wyjaśnia, czym
jest echolokacja (B)
wyjaśnia, czym są
ultradźwięki (B);
wymienia przykłady
wykorzystania echolokacji
przez człowieka (A)
4. Podsumo-
wanie
17. Powtó-
rzenie: „Światło
i dźwięk
w przyrodzie”
Tematy 10–16
18. Sprawdzian:
„Światło
i dźwięk
w przyrodzie”
Tematy 10–16
Dział 3. Ziemia – nasza planeta
3.1 Położenie geograficzne
1. Kula ziemska
– kształt i
rozmiary
19. Kształt
i rozmiary kuli
ziemskiej
opisuje kształt Ziemi
(B); wskazuje na
globusie północny
i południowy biegun
geograficzny (A)
wyjaśnia, czym jest globus
(B); odczytuje z rysunku
wymiary Ziemi (B)
wyjaśnia, czym jest oś
ziemska (B)
wymienia podstawowe
wymiary kuli ziemskiej
(A)
wykonuje model Ziemi np.
z plasteliny w ustalonej
przez siebie skali (D)
4
2. Pole
magnetyczne
Ziemi
20. Poznajemy
oddziaływania
magnetyczne
wymienia przykłady ciał
przyciąganych przez
magnes (A);
wymienia przykłady
zastosowania igły
magnetycznej, np.
busola, kompas (A)
rysuje linie sił pola
magnetycznego (C);
wymienia przykłady
magnesów naturalnych
(A); pokazuje na globusie
(w przybliżeniu) bieguny
magnetyczne Ziemi (C)
wyjaśnia, co to jest pole
magnetyczne (B); wyjaśnia
znaczenie terminów:
bieguny jednoimienne
i bieguny różnoimienne (B);
wykazuje za pomocą
kompasu istnienie pola
magnetycznego Ziemi (C)
wyjaśnia położenie
biegunów geograficznych i
magnetycznych na kuli
ziemskiej (B)
wyjaśnia, dlaczego Ziemia
jest wielkim magnesem,
wykorzystując wiadomości
na temat budowy jej wnętrza
(B)
3. Jak określić
położenie
punktu na kuli
ziemskiej?
21. Czym jest
siatka
geograficzna,
a czym
kartograficzna?
pokazuje na mapie
i globusie: południki,
równoleżniki, równik
(C); określa kierunki
świata na mapie (C)
wyjaśnia znaczenie
terminu siatka
geograficzna i siatka
kartograficzna (B)
wyjaśnia, czym różni się
równik od pozostałych
równoleżników (B)
omawia różnice między
południkami
i równoleżnikami (C)
określa (stosując stopnie
i minuty) położenie geogra-
ficzne dowolnego punktu na
mapie (D)
22. Co to są
współrzędne
geograficzne?
nazywa współrzędne
geograficzne (A);
zaznacza na rysunku
globusa półkule:
wschodnią, zachodnią,
północną i południową
(C)
wyjaśnia, co to jest układ
współrzędnych
geograficznych (B);
wymienia jednostki
określania współrzędnych
(A)
określa półkule, na których
położone są wybrane
kontynenty, państwa, miasta
wyjaśnia, do czego
wykorzystuje się
określanie współrzędnych
geograficznych (B)
23. Określamy
szerokość
geograficzną
zaznacza na mapie lub
globusie punkty
o jednakowej szerokości
geograficznej (C)
zaznacza punkty o warto-
ściach najmniejszych
i największych szerokości
geograficznych (C);
wskazuje na mapie
obszary, które mają
szerokość geograficzną
północną, szerokość
geograficzną południową
(B)
określa na globusie i na
mapie szerokość geo-
graficzną wybranych
miejscowości (C)
odczytuje na mapie
(w przybliżeniu) szerokość
geograficzną swojego
miejsca zamieszkania (C);
określa szerokość
geograficzną wybranych
punktów na różnych
kontynentach (D)
24. Określamy
długość
geograficzną
zaznacza na mapie lub
globusie punkty
o jednakowej długości
geograficznej (C)
zaznacza na mapie punkty
o długości geograficznej
0°, 180° (C); wskazuje na
mapie lub globusie
obszary, które mają
długość geograficzną
wschodnią i zachodnią (B)
określa na globusie lub
mapie długość
geograficzną wybranych
miejscowości na kuli
ziemskiej (C)
odczytuje w przybliżeniu
długość geograficzną
swojego miejsca
zamieszkania (C); określa
na mapie lub globusie
długość geograficzną
wybranych punktów na
różnych kontynentach (D)
5
25, 26. Ćwiczy-
my określanie
współrzędnych
geograficznych
określa na mapie
przynajmniej
1 współrzędną
geograficzną (D)
określa na mapie
współrzędne geograficzne
punktów położonych na tej
samej półkuli (D)
określa na mapie lub
globusie współrzędne
geograficzne dowolnego
punktu (D)
odszukuje punkt na mapie,
mając dane jego
współrzędne geograficzne
(D)
27. Sprawdzian:
„Położenie
geograficzne”
Tematy 19–26
3.2 Ruchy Ziemi. Królestwo zwierząt. Odkrycia geograficzne
4. Ruch
obrotowy Ziemi
28. Ruch
obrotowy Ziemi
wyjaśnia, dlaczego na
Ziemi następują po
sobie dzień i noc (B);
określa, gdzie wcześniej
wschodzi Słońce
względem danego
punktu na kuli ziemskiej
(C)
zaznacza na rysunku lub
demonstruje na globusie
kierunek ruchu
obrotowego Ziemi (C)
omawia wpływ ruchu
obrotowego Ziemi na życie
ludzi i innych organizmów
(C)
wyjaśnia, dlaczego istnieją
różnice czasu na Ziemi (B)
posługuje się strefami
czasowymi do obliczania
różnic czasu na kuli
ziemskiej (B)
5. Krążenie
Ziemi wokół
Słońca
29. Ruch
obiegowy Ziemi
wokół Słońca
podaje, ile czasu trwa
obieg Ziemi wokół
Słońca po orbicie (A)
podpisuje datami długości
łuków dziennych, które
Słońce zatacza nad
widnokręgiem w różnych
porach roku na szerokości
geograficznej Warszawy
(C)
omawia skutki nachylenia
osi ziemskiej (C)
uzasadnia, od czego zależą
zmiany dopływu energii
słonecznej w ciągu roku
(C)
wyjaśnia wpływ
zróżnicowania oświetlenia
Ziemi przez Słońce na życie
organizmów i gospodarkę
człowieka (B); spośród 2
wybranych miast wskazuje
miasto, w którym Słońce
wzejdzie lub zajdzie
wcześniej (C) 30. Oświetlenie
Ziemi przez
Słońce
w poszcze-
gólnych porach
roku
wymienia daty
rozpoczęcia
kalendarzowych pór
roku (A)
opisuje oświetlenie Ziemi
przez Słońce w dniach
równonocy, na podstawie
planigloby (C)
opisuje, na podstawie
planiglobów, oświetlenie
Ziemi przez Słońce
w dniach tzw. przesileń (C)
wyjaśnia, posługując się
schematem, dlaczego na
obszarach podbieguno-
wych trwa noc polarna
i dzień polarny (C)
31. Strefy
oświetlenia
Ziemi przez
Słońce
wskazuje na globusie
i na mapie zwrotniki
Raka i Koziorożca,
równik i koła
podbiegunowe (C)
podpisuje na mapie świata
strefy oświetlenia Ziemi
(C)
charakteryzuje poszczególne
strefy oświetlenia Ziemi (C)
uzasadnia związek stref
oświetlenia Ziemi
z występowaniem pór roku
(D)
6. Kontynenty
i oceany
32. Poznajemy
kontynenty
i oceany Ziemi
wymienia nazwy
kontynentów na kuli
ziemskiej (A);
wymienia nazwy
wyjaśnia znaczenie
terminu wszechocean (B);
nazywa 5 oceanów (A);
wskazuje na mapie
wymienia poznane typy
mórz (A); wskazuje na
mapie poszczególne typy
mórz (C); wymienia nazwy
charakteryzuje
poszczególne typy mórz
(C); wymienia nazwy
oceanów według
przygotowuje diagramy
słupkowe pokazujące
wielkość powierzchni
poszczególnych
6
przynajmniej 3
oceanów, korzystając
z mapy (A); wskazuje
na mapie położenie
kontynentów (C)
położenie wymienionych
oceanów (C); wyjaśnia,
które części oceanów
nazywamy morzami (B)
kontynentów według
rozmiaru powierzchni,
rozpoczynając od
największego (A)
zajmowanej powierzchni,
rozpoczynając od
największego (A)
kontynentów i oceanów (D)
7. Podróże
i odkrycia
geograficzne
33. Podróże
i odkrycia
geograficzne
wymienia imiona
i nazwiska przynajmniej
3 podróżników, którzy
dokonali istotnych
odkryć geograficznych
do XX w. (A); omawia
odkrycie Krzysztofa
Kolumba (A); wymienia
przynajmniej 3 odkrycia
XX w. (A)
zaznacza na mapie trasa
wyprawy morskiej
Ferdynanda Magellana
(A);wymienia sposoby
badania dna oceanicznego
w XX w. (A)
wymienia przyczyny wielkich
odkryć geograficznych (A);
wymienia odkrycia polskich
podróżników–badaczy (B)
opowiada o podróżach
Jamesa Cooka (A);
wymienia dokonania
wielkich odkrywców (B);
zaznacza na mapie świata
obszary, które poznawali
polscy podróżnicy badacze
(D)
prezentuje wystawę pt.
„Wielcy odkrywcy” (D)
8. Historia życia
na Ziemi
34. Historia
życia na Ziemi
odczytuje informacje ze
schematu
przedstawiającego
historię życia na Ziemi,
zamieszczonego na s. 76
w podręczniku (D)
opowiada historię życia na
Ziemi na podstawie
schematu zamieszczonego
na s. 76 w podręczniku (D)
charakteryzuje wydarzenia,
które wpłynęły na liczbę
i rozmieszczenie gatunków
na Ziemi (C)
wymienia przykłady
skamieniałości, które
badają paleontolodzy (A)
prezentuje informacje
o odkryciach
paleontologicznych na
terenie Polski (D)
9. W królestwie
zwierząt
35. Jak są
zbudowane
komórki
zwierząt?
rysuje schemat komórki
zwierzęcej na podstawie
obserwacji
mikroskopowej (D)
podpisuje na rysunku
elementy budowy komórki
zwierzęcej (C)
omawia rolę
poszczególnych struktur
komórkowych (B)
porównuje budowę
komórki zwierzęcej
z budową komórki
roślinnej i grzyba (D)
przedstawia w dowolnej
formie różnorodność
kształtów komórek
zwierzęcych (D)
36. Klasyfikacja
zwierząt
wymienia po 3
przykłady zwierząt
bezkręgowych
i kręgowych (A)
wyjaśnia, czym zwierzęta
bezkręgowe różnią się od
zwierząt kręgowych (B)
wymienia hierarchicznie
jednostki systematyczne
w obrębie królestwa
zwierząt (A)
wyjaśnia zasadę nazywania
gatunków zwierząt (B)
przedstawia w postaci
graficznej różne gatunki
należące do rodzaju kot (D);
wyjaśnia, co to są odmiany
człowieka (B)
10. Podsumo-
wanie
37. Powtó-
rzenie: „Ruchy
Ziemi.
Królestwo
zwierząt.
Odkrycia
geograficzne”
Tematy 28−36
7
38. Sprawdzian:
„Ruchy Ziemi.
Królestwo
zwierząt.
Odkrycia
geograficzne”
Tematy 28−36
Dział 4. Życie w wodzie
4.1 Ukształtowanie dna mórz i ruch wody morskiej
1. Czynniki
wpływające na
warunki życia
w morzu
39. Poznajemy
czynniki
warunkujące
życie w morzu
wymienia czynniki
wpływające na życie
w morzu (A); zaznacza
na mapie świata oceany,
morza (C)
odczytuje z wykresu
zawartość soli we
wskazanych morzach (C);
wyjaśnia, dlaczego w
morzu na głębokość
poniżej 100 metrów nie
dociera promieniowanie
słoneczne (B)
wyjaśnia, od czego zależy
przezroczystość i barwa
wody morskiej (B)
analizuje mapę świata
zamieszczoną
w podręczniku,
przedstawiającą rozkład
temperatur wód
powierzchniowych
oceanów (D)
prezentuje informacje na
temat Morza Martwego (D)
2. Ukształto-
wanie dna
morskiego
40. Jak
ukształtowane
jest dno
morskie?
wskazuje na rysunku
elementy ukształtowania
dna oceanicznego: szelf,
podmorski grzbiet
górski, rów oceaniczny
(C); pokazuje na mapie
po 1 z wymienionych
form dna oceanicznego
(C)
omawia warunki panujące
na szelfie (B)
wyjaśnia, co to jest szelf
(B); opisuje rafę koralową
(B)
wyjaśnia, jak powstały
Hawaje (B); wskazuje na
mapie świata podmorskie
grzbiety górskie, rowy
oceaniczne (C)
prezentuje informacje na
temat Wielkiej Rafy
Koralowej (np. w formie
gazetki, wystawy,
prezentacji) (D)
3. Ruch wody
morskiej
41. Jak
powstają fale
morskie?
zaznacza na rysunku
grzbiet i dolinę fali (B)
podpisuje na rysunku
długość i wysokość fali (B)
wymienia przyczyny ruchu
wód (A)
wyjaśnia, co to są
przypływy i odpływy (B)
przedstawia informacje na
temat tsunami (D)
42. Jak płyną
prądy morskie?
pokazuje na mapie 2
prądy morskie (C)
wyjaśnia, jak powstają
prądy morskie (B);
pokazuje na mapie skąd
i dokąd płynie Prąd
Zatokowy (B)
zaznacza na mapie kierunki
pływu prądów ciepłych
i zimnych (C)
na przykładzie Prądu
Zatokowego wyjaśnia,
wpływ prądów morskich
na temperaturę powietrza
(B)
43. Sprawdzian:
„Ukształtowani
e dna mórz
i ruch wody
morskiej”
Tematy 39−42
8
4.2 Życie w morzach i oceanach. Znaczenie oceanów
4. Życie
w morzach
i oceanach
44. Poznajemy
strefy życia
w morzach
i oceanach
wymienia nazwy stref
życia w morzu (A);
omawia budowę pełzaka
na schematycznym
rysunku (B)
omawia warunki świetlne
panujące
w poszczególnych strefach
morza lub oceanu (B);
wyjaśnia znaczenie pojęcia
plankton (B)
wymienia grupy
organizmów roślinnych
i zwierzęcych żyjących w
morzach (A)
omawia czynności życiowe
morskich organizmów
jednokomórkowych (B)
prezentuje w formie gazetki,
wystawki lub mapy
myślowej informacje na
temat życia w morzach
i oceanach (D)
45. Poznajemy
parzydełkowce
morskie
wskazuje 2 różnice mię-
dzy polipem i meduzą
(C); rozpoznaje na
ilustracjach
przynajmniej 2 morskie
parzydełkowce (C)
rysuje schematycznie
meduzę i polipa (C);
omawia budowę meduzy
(B); opisuje budowę
koralowców (C)
charakteryzuje koralowce
(C)
uzasadnia przynależność
chełbi, koralowców
i ukwiała do parzydeł-
kowców (B); wskazuje na
mapie świata obszary
występowania raf
koralowych (D)
46. Poznajemy
morskie
stawonogi
i mięczaki
podpisuje na rysunku
części ciała homara (C);
rozpoznaje na ilustracji
przynajmniej 2 gatunki
morskich stawonogów
(C); odróżnia ślimaki od
małży (C)
wyjaśnia znaczenie pojęcia
stawonogi (B); omawia
budowę stawonogów na
przykładzie homara (B);
omawia budowę małży (B)
wyjaśnia znaczenie pojęcia
linienie (B); wyjaśnia rolę
małży w oczyszczaniu wody
(C)
omawia sposoby
poruszania się morskich
stawonogów (B);
przedstawia różnorodność
morskich mięczaków (B)
47. Poznajemy
morskie
zwierzęta
kręgowe
omawia na podstawie
ilustracji budowę
zewnętrzną ryby (B);
omawia sposób
rozmnażania się ryb (B);
wymienia przynajmniej
2 przykłady ssaków
żyjących w morzach
i oceanach (A)
wymienia przystosowania
w budowie zewnętrznej
ryb do życia w wodzie (A);
omawia sposób
oddychania morskich
ssaków (B); wyjaśnia
znaczenie terminu
zwierzęta zmiennocieplne
(B)
omawia sposób oddychania
ryb (B); wymienia cechy
ssaków żyjących w morzach
i oceanach (A)
omawia przykładowe
przystosowania ryb do
życia w strefie dennej
i głębinowej mórz
i oceanów (B)
5. Znaczenie
oceanów
48. Jakie
znaczenie mają
oceany?
wymienia korzyści,
jakie człowiek czerpie
z oceanów (B);
wskazuje na mapie
przynajmniej 2 obszary
występowania
podmorskich złóż ropy
naftowej (C)
omawia sposoby
uzyskiwania soli z wody
morskiej (B); wyjaśnia,
dlaczego ludzie chętnie
wypoczywają nad morzem
(B)
uzasadnia, że oceany
stanowią źródło pożywienia
dla ludzi (D); wyjaśnia
znaczenie pojęcia
akwakultura (B)
omawia rolę oceanów jako
szlaków transportowych
(B)
prezentuje zagrożenia wód
oceanicznych będące
skutkiem działalności
człowieka (C)
49. Sprawdzian:
„Życie
Tematy 44−48
9
w morzach
i oceanach.
Znaczenie
oceanów”
4.3 Życie w jeziorze
6. Życie
w jeziorze
50. Poznajemy
jednokomórko-
we organizmy
żyjące
w jeziorze
wymienia strefy życia
w jeziorze (A); rysuje
schematycznie panto-
felka na podstawie
obserwacji mikroskop-
powej (C); wymienia
nazwy organizmów
cudzożywnych żyjących
w jeziorze (A); zaznacza
na schematycznym
rysunku narząd ruchu
pantofelka (C)
omawia rolę organizmów
samożywnych żyjących w
jeziorze (B); pokazuje na
planszy części ciała
pantofelka (B)
charakteryzuje poszczególne
strefy jeziora (B); wyjaśnia
rolę wodniczek tętniących
u słodkowodnych protistów
zwierzęcopodobnych
(pierwotniaków) (B)
porównuje budowę
i sposób poruszania się
poznanych słodkowodnych
protistów zwierzęco-
podobnych
(pierwotniaków) (D)
prezentuje mapę myślową
pt. „Życie w jeziorze”;
wymienia zagrożenia jezior
będące skutkiem
działalności człowieka (C)
51. Jakie
zwierzęta żyją
w jeziorze?
rysuje schematycznie
stułbię (B); rozpoznaje
na ilustracjach
przynajmniej 3 gatunki
zwierząt żyjących
w jeziorze (B); rozpo-
znaje na ilustracjach
przynajmniej 3 gatunki
ryb żyjących w jeziorze
(B)
wymienia źródła pokarmu
dla pijawki (A);
charakteryzuje przedsta-
wicieli skorupiaków
żyjących w jeziorze (C);
wymienia części ciała raka
(A); wymienia przedsta-
wicieli mięczaków
żyjących w jeziorze (A);
wymienia przykłady ryb
drapieżnych
i roślinożernych
występujących w jeziorze
(A)
omawia budowę pijawki
(B); przyporządkowuje
poznane gatunki ryb do
poszczególnych stref życia
w jeziorze (C); rozpoznaje
na ilustracjach wybrane
gatunki zwierząt żyjących
w jeziorze (C)
porównuje budowę stułbi
z budową chełbi (D);
omawia środowisko i tryb
życia raka stawowego (B);
charakteryzuje sposób
oddychania mięczaków
słodkowodnych (B)
7. Podsumo-
wanie
52. Powtó-
rzenie: „Życie
w jeziorze”
Tematy 50−51
10
53. Sprawdzian:
„Życie w
jeziorze”
Tematy 50−51
Dział 5. Życie w środowisku lądowym
5.1 Zwierzęta bezkręgowe i kręgowe wodno-lądowe
1. Małe
zwierzęta
bezkręgowe
54. Poznajemy
pierścienice
lądowe
wyjaśnia znaczenie
pojęcia zwierzęta
bezkręgowe (B); opisuje
budowę dżdżownicy
(B); omawia znaczenie
dżdżownic w przyrodzie
(B)
omawia przystosowania
dżdżownicy do życia
w glebie (B)
wyjaśnia, jaką funkcję pełni
śluz, którym pokryte jest
ciało dżdżownicy (B)
omawia sposób
rozmnażania się
dżdżownicy (B)
omawia rolę dżdżownic
w tworzeniu próchnicy (B)
55. Poznajemy
budowę
owadów
podpisuje na rysunku
części ciała owada (C)
omawia budowę owada
na podstawie planszy (C)
wyjaśnia znaczenie pojęcia
stawonogi (B); charakteryzuje
typy aparatów gębowych
owadów (C)
analizuje zróżnicowanie
budowy zewnętrznej
owadów (D)
prezentuje informacje na
temat owadów społecznych
(D)
56. Jak
rozmnażają się
owady?
wymienia 3 przykłady
owadów, w których
rozwoju występuje
larwa (C); wymienia po
3 przykłady
pożytecznych owadów
i owadów będących
szkodnikami dla
człowieka (C)
omawia rozwój owadów
na przykładzie motyla (C)
wyjaśnia znaczenie pojęcia
przeobrażenie (B)
porównuje rozwój motyla
i pasikonika (D)
omawia rolę owadów
w walce biologicznej
z owadami będącymi
szkodnikami (C)
57. Pajęczaki
i mięczaki
żyjące na lądzie
wymienia przykłady
pajęczaków i ślimaków
lądowych (A);
wymienia miejsca,
w których mogą
występować kleszcze
(A); wymienia
przedstawicieli
ślimaków lądowych (A)
wymienia części ciała
pająka, wskazując je na
planszy (C); omawia
funkcję muszli ślimaka
winniczka (B)
charakteryzuje
przedstawicieli pajęczaków
(C);omawia budowę
i przystosowania ślimaka
winniczka do życia na lądzie
(B); omawia sposób
poruszania się ślimaka (B)
wyjaśnia, w jaki sposób
pająk zdobywa pokarm
(B); omawia sposób
rozmnażania się ślimaków
(B)
prezentuje ciekawostki na
temat pajęczaków (D)
11
2. Płazy
– kręgowce
wodno-lądowe
58. Jak płazy
przystosowały
się do życia w
wodzie i na
lądzie?
wyjaśnia, dlaczego
płazy zalicza się do
zwierząt wodno-
-lądowych (B)
wymienia cechy budowy
płazów przystosowujące
je do życia w 2
środowiskach (C)
omawia etapy rozwoju żaby
(B)
omawia cechy budowy
płazów przystosowujące je
do życia w 2 środowiskach
(B); porównuje budowę
i czynności życiowe
kijanek i dorosłych żab (C)
omawia sposób zdobywania
pokarmu przez żabę (B)
59. Poznajemy
innych
przedstawicieli
płazów
wymienia
przedstawicieli płazów
(A); odróżnia ropuchę
od innych płazów (B)
klasyfikuje płazy na
bezogonowe i ogoniaste
(C)
charakteryzuje wybranych
przedstawicieli płazów (C)
rozpoznaje omawiane
płazy (C); klasyfikuje
płazy, podając ich
charakterystyczne cechy
(C)
przygotuje ciekawostki na
temat płazów żyjących na
innych kontynentach (D)
60. Sprawdzian:
„Zwierzęta
bezkręgowe
i kręgowe
wodno-
-lądowe”
Tematy 54−59
5.2 Zwierzęta kręgowe: gady, ptaki, ssaki
3. Gady
– kręgowce,
które opano-
wały ląd
61. Jak gady
przystosowały
się do życia na
lądzie?
wymienia części ciała
jaszczurki (A)
omawia budowę jaszczur-
ki na schematycznym
rysunku (B)
wymienia cechy gadów
przystosowujące je do życia
na lądzie (A)
porównuje budowę płazów
i gadów (C)
przedstawia informacje na
temat gadów wymarłych (D)
62. Poznajemy
przedstawicieli
gadów
przyporządkowuje, na
podstawie opisu,
przedstawicieli gadów
do poszczególnych grup
systematycznych (C);
wymienia na podstawie
ilustracji cechy różniące
żmiję zygzakowatą od
zaskrońca zwyczajnego
(C)
omawia wybraną grupę
gadów (B); wymienia
przynajmniej 3 gatunki
gadów żyjących
w Polsce (A)
wymienia gady żyjące
w Polsce (A); omawia sposób
zdobywania pokarmu przez
węże (B)
charakteryzuje poznane
grupy gadów (C)
prezentuje informacje na
temat gadów żyjących
w Polsce (D)
12
4. Ptaki
– latające
kręgowce
63. Jak ptaki
przystosowały
się do lotu?
wymienia przynajmniej
3 cechy budowy
przystosowujące ptaki
do lotu (A)
wyjaśnia znaczenie
pojęcia zwierzęta
stałocieplne (B); omawia
rolę piór u ptaków (A);
wymienia elementy
budowy pióra (A)
wymienia przystosowania
ptaków do lotu (A)
rozróżnia rodzaje piór (C);
dowodzi, dlaczego ptaki
mają bardzo dobrze
rozwinięty układ
oddechowy (D)
prezentuje informacje na
temat ptaków
nieposiadających zdolności
latania (D)
64. Różnoro-
dność ptaków
wymienia charakterysty-
czne cechy ptaków
drapieżnych (A);
wymienia 2 przykłady
ptaków, które opiekują
się potomstwem (A);
wymienia 2 przykłady
ptaków odlatujących
i przylatujących na zimę
do Polski oraz
mieszkających w Polsce
cały rok (A)
wyjaśnia znaczenie pojęć:
gniazdowniki,
zagniazdowniki (B);
wymienia charaktery-
styczne cechy ptaków
brodzących (A)
omawia rozwój ptaka (B);
wymienia przykłady
gniazdowników
i zagniazdowników (A)
charakteryzuje
poszczególne grupy
ptaków (C); wymienia
przykłady ptaków
odlatujących zimą z Polski,
przylatujących na zimę do
Polski oraz mieszkających
w Polsce cały rok (A)
omawia, na czym polega
pasożytnictwo lęgowe (B)
5. Ssaki
– kręgowce
karmiące młode
mlekiem
65. Poznajemy
ssaki
przyporządkowuje ssaki
do środowiska,
w którym żyją (C);
omawia budowę
zewnętrzną ssaka (A)
omawia przystosowania,
występujące w budowie
kończyn ssaków do życia
w różnych środowiskach
(C); wymienia
charakterystyczne cechy
ssaków (A)
wymienia wytwory skóry
ssaków (A)
omawia sposób
rozmnażania się ssaków
(B)
wyjaśnia, dlaczego niektóre
ssaki zaraz po urodzeniu są
zdolne do samodzielnego
funkcjonowania, a inne
wymagają opieki matki (D)
6. Podsumo-
wanie
66. Powtó-
rzenie:
„Zwierzęta
kręgowe: gady,
ptaki, ssaki”
Tematy 61−65
67. Sprawdzian:
„Zwierzęta
kręgowe: gady,
ptaki, ssaki”
Tematy 61−65
Dział 6. Krajobrazy Ziemi
6.1 Krajobrazy: wilgotnych lasów równikowych, sawann, pustyń gorących
13
1. Od pogody
do klimatu
68. Od pogody
do klimatu
wymienia sposoby
obserwacji i pomiaru
poszczególnych
składników pogody (B)
wyjaśnia znaczenie pojęcia
pogoda (B);
wymienia dane liczbowe
stosowane do opisania
klimatu (A); oblicza
średnią temperaturę
powietrza na podstawie
danych w tabeli lub
wykresu klimatycznego
(C)
wyjaśnia znaczenie pojęcia
klimat (B); odczytuje
informacje
z wykresów klimatycznych
(C); odczytuje z wykresu
klimatycznego średnią
temperaturę powietrza
sumę opadów
atmosferycznych
w poszczególnych
miesiącach w Warszawie
(C)
porównuje klimat
Warszawy i Bamako na
podstawie wykresów
klimatycznych (C);
charakteryzuje zmienność
pogody w Polsce na
podstawie napływających
mas powietrza (C)
przedstawia informacje na
temat tych dziedzin życia,
w których istotną rolę
odgrywają informacje
pogodowe (D)
2. Strefy
krajobrazowe
69. Poznajemy
strefy
krajobrazowe
wskazuje na mapie
i omawia strefy
krajobrazowe
występujące na terenie
Europy (C)
wskazuje na mapie świata
strefy krajobrazowe (C)
wymienia składniki
krajobrazu (A); wyjaśnia,
dlaczego na Ziemi istnieją
strefy krajobrazowe (B)
omawia wpływ odległości
od oceanu na klimat
obszarów leżących na tej
samej szerokości
geograficznej (B)
przedstawia informacje na
temat gatunków
endemicznych (roślin
i zwierząt) występujących
w wybranych strefach
krajobrazowych (D)
3. Wilgotne lasy
równikowe
– strefa bez pór
roku
70. Poznajemy
klimat
i roślinność
wilgotnego lasu
równikowego
wymienia 2 cechy
klimatu strefy
wilgotnych lasów
równikowych (A);
wymienia 2 gatunki
roślin wilgotnych lasów
równikowych (A)
wskazuje na mapie strefę
wilgotnych lasów
równikowych (C)
omawia, jak powstają
deszcze zenitalne (B);
odczytuje z wykresu
przebieg temperatury
powietrza i opadów
atmosferycznych
w poszczególnych
miesiącach na obszarze
wilgotnego lasu
równikowego (C)
opisuje strukturę
wilgotnego lasu
równikowego (B);
wyjaśnia, co to są epifity
(B)
przedstawia informacje na
temat wilgotnych lasów
równikowych w kategorii
„naj” (np. największe
rośliny, najmniejsze rośliny,
itp.) (D)
71. Zwierzęta
wilgotnych
lasów
równikowych
wymienia kilka (4–5)
gatunków zwierząt
żyjących w wilgotnych
lasach równikowych (B)
rozpoznaje wybrane
zwierzęta wilgotnych
lasów równikowych (C)
omawia przystosowania
zwierząt do życia w strefie
wilgotnych lasów
równikowych (B)
omawia rolę owadów
żyjących w wilgotnych
lasach równikowych (B)
przedstawia poglądy
przemysłowców
i ekologów dotyczące
wykorzystywania zasobów
wilgotnych lasów
równikowych (D)
14
72. Jak
człowiek
gospodaruje
w wilgotnych
lasach
równikowych?
wymienia przykłady
roślin uprawianych
w strefie wilgotnych
lasów równikowych (A)
opisuje zajęcia Pigmejów,
Papuasów, Indian żyjących
w wilgotnych lasach
równikowych (A)
wyjaśnia znaczenie pojęcia
plantacja (B); wymienia
przykłady roślin
uprawianych na plantacjach
na terenie wilgotnych lasów
równikowych (A)
wymienia przyczyny
zmniejszania się
powierzchni wilgotnych
lasów równikowych (A);
przewiduje skutki
zmniejszania się
powierzchni wilgotnych
lasów równikowych (D)
4. Dwie pory
roku w strefie
sawann
73. Poznajemy
klimat
i roślinność
sawanny
afrykańskiej
wymienia pory roku
w strefie sawann (A);
wymienia 3 gatunki
roślin, które spotykamy
w strefie sawann (A)
odczytuje z wykresu
klimatycznego lub tabeli
przebieg temperatury
powietrza w porze
deszczowej na sawannie
(C); wymienia 2 gatunki
drzew sawann (A)
wskazuje na mapie strefę
sawann (C); omawia
przystosowania roślin do 2
pór roku w strefie sawann
(B); odczytuje
z wykresu klimatycznego
lub tabeli przebieg
temperatury powietrza i
opadów atmosferycznych
w poszczególnych
miesiącach pory suchej i
deszczowej (C)
omawia, jak zmienia się
krajobraz sawann między
równikiem
a zwrotnikiem Raka (B);
porównuje roślinność
sawann
i wilgotnych lasów
równikowych (C)
przedstawia informacje na
temat zależności, jakie
występują między roślinami
a zwierzętami i mechaniz-
mów obronnych roślin (inne
niż podane w podręczniku)
w strefie sawann (D)
74. Poznajemy
zwierzęta
i warunki życia
ludzi w strefie
sawann
rozpoznaje gatunki
zwierząt żyjących
w strefie sawann (C)
wymienia sposoby ochrony
zwierząt roślinożernych
przed drapieżnikami (A)
wymienia cechy
przeżuwaczy (A); omawia
sposób uprawy pól w strefie
sawann (B)
omawia wpływ klimatu na
życie ludzi mieszkających
w Sahelu (B)
5. Całoroczna
susza w strefie
pustyń gorących
75. Poznajemy
strefę pustyń
gorących
wskazuje na mapie
Saharę (C)
wymienia charaktery-
styczne cechy pustyni (A);
wymienia rodzaje pustyń
(A); odczytuje
z wykresu klimatycznego
roczny przebieg
temperatury powietrza
w strefie pustyń gorących
(C)
wyjaśnia znaczenie pojęcia
półpustynie (B); opisuje
poszczególne rodzaje pustyń
(B); odczytuje
z wykresu klimatycznego
lub tabeli roczny przebieg
temperatury powietrza
i ilość opadów atmosferycz-
nychw strefie pustyń
gorących (C)
wskazuje na mapie Afryki
uedy (C); porównuje
poszczególne rodzaje
pustyń gorących (C)
przedstawia w formie
graficznej informacje na
temat pustyń gorących na
świecie, uwzględniające ich
położenie, obszar, bogactwa
mineralne (D)
15
76. Życie
i mieszkańcy
pustyń gorących
wymienia po 2 gatunki
roślin i zwierząt
żyjących w strefie
pustyń gorących (A);
wymienia zajęcia
Beduinów (A)
wymienia przystosowania
wielbłąda do życia
w strefie pustyń gorących
(A); wyjaśnia znaczenie
pojęcia oaza (B);
wymienia główne uprawy
w oazach (A)
wymienia przystosowania
zwierząt do życia na pustyni
(A); porównuje sposób
uprawy roli
w dolinie Nilu
w czasach dawnych
i obecnie (C)
omawia przystosowania
roślin do życia w strefie
pustyń gorących (B);
omawia, jak odkrycie ropy
naftowej wpłynęło na
zmianę życia mieszkańców
pustyń gorących (B)
77. Sprawdzian:
„Krajobrazy:
wilgotnych
lasów
równikowych,
sawann, pustyń
gorących”
Tematy 68−76
6.2 Krajobrazy: śródziemnomorski, lasów liściastych, stepów, tajgi
6. Upalne
i suche lato
w strefie
śródziemnomor-
skiej
78. Klimat,
roślinność
i zwierzęta
strefy
śródziemnomor-
skiej
wskazuje na mapie
strefę śródziemno-
morską (C);
charakteryzuje opady
w strefie
śródziemnomorskiej na
podstawie wykresu (C);
wymienia 3 gatunki
roślin występujących
w strefie śródziemno-
morskiej (A)
opisuje, korzystając
z wykresu, klimat
śródziemnomorski (C);
wymienia rośliny
uprawiane w strefie
śródziemnomorskiej (B)
wyjaśnia znaczenie pojęcia
roślinność twardolistna (B);
wymienia gatunki zwierząt,
które można spotkać
w strefie śródziemno-
morskiej (A)
wyjaśnia, dlaczego
w strefie śródziemno-
morskiej lasy zachowały
się tylko w nielicznych
miejscach (B);
charakteryzuje makię
śródziemnomorską (B)
przygotowuje przewodnik
po najciekawszych
miejscach strefy
śródziemnomorskiej (D)
79. Człowiek
i jego
gospodarka
w strefie
śródziemnomor-
skiej
wskazuje na mapie
najczęściej odwiedzane
państwa strefy
śródziemnomorskiej (C)
wyjaśnia, dlaczego strefa
śródziemnomorska
nazywana jest kolebką
cywilizacji europejskiej
(C)
wyjaśnia, dlaczego basen
Morza Śródziemnego jest
atrakcyjny turystycznie (B)
wymienia korzystne i
niekorzystne skutki
rozwoju turystyki
w strefie śródziemno-
morskiej (B)
16
7. Strefa lasów
liściastych
80. Poznajemy
strefę lasów
liściastych
opisuje zmiany lasu
liściastego w poszcze-
gólnych porach roku
(C); wymienia warstwy
lasu liściastego (A);
wymienia po 3
przykłady zwierząt
roślinożernych
i drapieżników żyjących
w lasach liściastych (A)
wymienia cechy klimatu
strefy lasów liściastych
(A); charakteryzuje
warstwy lasu liściastego
(C); rozpoznaje na
ilustracjach wybrane
gatunki zwierząt
występujących w lasach
liściastych (C)
wskazuje na mapie strefę
lasów liściastych (C);
wymienia gatunki drzew
rosnących w lasach strefy
umiarkowanej (A);
charakteryzuje faunę
poszczególnych warstw lasu
liściastego (C)
wskazuje zależności
między warunkami
klimatycznymi
a typem lasów (C);
omawia zależności
pokarmowe występujące
w lesie (C)
rysuje wykres słupkowy
przedstawiający
powierzchnię, jaką zajmują
lasy liściaste w kilku
wybranych krajach
europejskich (D)
8. Strefa stepów
– „morza traw”
81. Poznajemy
klimat
i roślinność
strefy stepów
wymienia 3 przykłady
roślin, które rosną
w strefie stepów (A)
wyjaśnia znaczenie pojęcia
step (B); wskazuje na
mapie świata obszary
strefy stepów (C)
wyjaśnia znaczenie pojęć:
pampa, preria (B);
wymienia przystosowania
roślin do warunków
stepowych (B); omawia, na
podstawie wykresu
klimatycznego, roczny
przebieg temperatury
powietrza i opadów
atmosferycznych
w strefie stepów (C)
opisuje klimat strefy
stepów (B); omawia
zmiany w wyglądzie szaty
roślinnej stepów w ciągu
roku (B)
porównuje step Eurazji,
prerię Ameryki Północnej
i pampę Ameryki
Południowej (D)
82. Życie
zwierząt
i gospodarka
człowieka
w strefie stepów
wymienia 4 gatunki
zwierząt żyjących
w stepie (A)
wyjaśnia, dlaczego
zwierzęta stepowe żyją
gromadnie (B)
omawia przystosowania
zwierząt do życia
w stepie (B)
omawia, w jaki sposób
wykorzystuje się stepy do
celów rolniczych (B)
9. Długie
mroźne zimy
w strefie
północnych
lasów iglastych
83. Klimat
i roślinność
strefy
północnych
lasów iglastych
wymienia gatunki drzew
iglastych występujące
w tajdze (A)
pokazuje na mapie
obszary, na których
występuje tajga (C)
wyjaśnia, dlaczego w tajdze
występują rozległe obszary
podmokłe (B); opisuje
klimat tajgi na podstawie
wykresu klimatycznego (C);
charakteryzuje roślinność
tajgi (C)
przedstawia informacje na
temat tajgi w kategorii „naj”
(np. największe rośliny,
najmniejsze rośliny, itp.)
(D)
17
84. Zwierzęta
i gospodarka
człowieka
w tajdze
wymienia 5–6 gatunków
zwierząt występujących
w tajdze (A); rozpoznaje
na ilustracjach 5–6
gatunków zwierząt
żyjących w tajdze (C);
wymienia przykłady
zwierząt roślinożernych
i drapieżników w tajdze
(A)
wymienia po 2 przykłady:
owadów, ptaków, ssaków
roślinożernych
i drapieżników żyjących
w tajdze (A); rozpoznaje
na ilustracjach wymie-
nione zwierzęta (C);
wymienia surowce
mineralne występujące
w tajdze (B)
charakteryzuje gospodarkę
człowieka w tajdze (C)
omawia skutki wycinania
lasów na obszarze
wieloletniej zmarzliny (B)
85. Sprawdzian:
„Krajobrazy:
śródziemnomor-
ski, lasów
liściastych,
stepów, tajgi”
Tematy 78−84
6.3 Krajobrazy: tundry, pustyń lodowych
10. Zimna
i bezleśna strefa
tundry
86. Jak rośliny
i zwierzęta
przystosowały
się do życia
w tundrze?
wymienia 5 gatunków
zwierząt żyjących
w tundrze (A);
rozpoznaje na
ilustracjach 5 gatunków
zwierząt tundry (C)
wymienia najważniejsze
cechy klimaty tundry (A);
rozpoznaje zwierzęta
żyjące w tundrze (C);
odczytuje z wykresu
klimatycznego przebieg
temperatury powietrza
w tundrze w ciągu roku
(C)
omawia przystosowania
roślin i zwierząt do życia
w tundrze (B); przypo-
rządkowuje poznane
zwierzęta tundry do grup
systematycznej (C)
wyjaśnia, dlaczego
w tundrze nie rosną drzewa
(B); wyjaśnia, dlaczego
występuje w tundrze dzień
polarny i noc polarna (B)
opowiada o życiu
mieszkańców tundry na
podstawie samodzielnie
przeczytanej literatury (C)
87. Człowiek i
jego gospodarka
w strefie tundry
wymienia zajęcia
mieszkańców tundry
(A)
opisuje dawny sposób
życia mieszkańców tundry
(B)
porównuje życie
mieszkańców tundry
dawniej i obecnie (C)
charakteryzuje bogactwa
mineralne tundry i sposób
ich eksploatacji (C)
11.Wieczne
mrozy w strefie
pustyń
lodowych
88. Poznajemy
Antarktydę
zaznacza na mapie
Antarktydę (C)
charakteryzuje klimat
Antarktydy na podstawie
diagramu klimatycznego
(C)
wyjaśnia, jak powstaje
lądolód (B)
omawia działalność
człowieka na Antarktydzie
(B)
prezentuje samodzielnie
wyszukane wiadomości na
temat wkładu polskich
naukowców w badania
strefy pustyń lodowych (D) 89. Poznajemy
Arktykę
zaznacza na mapie
Arktykę (C)
omawia przystosowania
pingwinów do życia
w strefie pustyń lodowych
(B)
omawia przystosowania
zwierząt do życia w strefach
pustyń lodowych (B)
omawia działalność
człowieka w Arktyce (B);
porównuje Antarktydę
i Arktykę (D)
18
12.
Podsumowanie
90. Sprawdzian:
„Krajobrazy:
tundry, pustyń
lodowych”
Tematy 86−89
Dział 7. Ziemia – nasze wspólne dobro
13. Zasoby
przyrody
91. Zasoby
przyrody
wymienia przykłady
zasobów przyrody (A)
klasyfikuje zasoby
przyrody na zasoby
przyrody ożywionej
i nieożywionej (B);
wymienia przykłady
zasobów przyrody
ożywionej
i nieożywionej (A)
rozróżnia zasoby przyrody
na odnawialne
i nieodnawialne (B);
podaje przykłady zasobów
odnawialnych i nieodna-
wialnych przyrody (A)
wyjaśnia znaczenie pojęć:
zasoby wyczerpywalne,
zasoby niewyczerpywalne
(B); podaje przykłady
zasobów wyczerpywanych
i niewyczerpywanych
przyrody (A)
charakteryzuje zasoby
przyrody najbliższej okolicy
(D)
14. Globalne
zagrożenia dla
środowiska
przyrodniczego
92. Jakie będą
skutki
wyczerpywania
się zasobów
przyrody?
wymienia przynajmniej
3 działania człowieka,
które przyczyniają się
do wyczerpywania
zasobów przyrody (A)
wymienia przynajmniej 3
przyczyny zmniejszania się
różnorodności biologicznej
(B)
wymienia najważniejsze
globalne zagrożenia dla
środowiska przyrodniczego
(A)
wyjaśnia znaczenie pojęć:
konwencjonalne źródła
energii, różnorodność
biologiczna (B)
wskazuje lokalne działania
ludzi przyczyniające się do
wyczerpywania zasobów
przyrody (D)
93. Przyczyny
i skutki
ocieplania się
klimatu
wymienia przynajmniej
3 skutki ocieplania się
klimatu (A)
wyjaśnia znaczenie pojęcia
efekt cieplarniany (B);
wymienia 2 przyczyny
zwiększenia się ilości
gazów cieplarnianych
w atmosferze (A)
omawia rolę gazów
cieplarnianych (A);
wymienia przykłady
przeciwdziałania ocieplaniu
się klimatu (A)
charakteryzuje skutki
wzrostu średniej
temperatury powietrza na
Ziemi (C)
wskazuje działania lokalne
mające na celu przeciw-
działanie ocieplaniu się
klimatu (A)
94. Co to jest
„dziura
ozonowa”?
wymienia 2 sposoby
zapobiegania
powstawaniu „dziury
ozonowej” (A)
wyjaśnia rolę warstwy
ozonowej (B)
wyjaśnia, jak powstaje
„dziura ozonowa” (B)
wyjaśnia, czym jest ozon
(B)
omawia skutki istnienia
„dziury ozonowej” (B)
15. Współpraca
międzynarodow
a w celu
ochrony
przyrody
95. Współpraca
międzynarodow
a w celu
ochrony
przyrody
wyjaśnia, czego dotyczy
program Unii
Europejskiej Natura
2000 (B)
wyjaśnia, dlaczego
działania służące ochronie
przyrody muszą mieć
charakter globalny (B)
omawia działania
realizowane w ramach
UNEP (B)
wymienia przykłady
międzynarodowych
konwencji o ochronie
przyrody (A)
przedstawia informacje
o funkcjonowaniu programu
Natura 2000 na terenie
gminy, powiatu,
województwa (D)
19
96. Inne
międzynarodo-
we organizacje
zajmujące się
ochroną
środowiska
wyjaśnia, czym jest
„czerwona księga” (B)
wymienia cele działalności
Greenpeace (A)
proponuje działania, które
może wykonać w celu
ochrony przyrody (C)
omawia działania
pozarządowych organizacji
działających na rzecz
ochrony przyrody (B);
rozpoznaje na rysunkach
symbole
międzynarodowych
organizacji zajmujących
się ochroną środowiska (C)
wymienia działania lokalne
służące ochronie przyrody
(A)