WYMAGANIA EDUKACYJNE Z BIOLOGII DLA KLASY II i III LO...

1

WYMAGANIA EDUKACYJNE Z BIOLOGII DLA KLASY II i III LO

Biologia na czasie 2 – zakres rozszerzony

Dział pro-

gramu

Lp

Temat Poziom wymagań

konieczny (K) podstawowy (P) rozszerzający (R) dopełniający (D)

Metabolizm 1 Kierunki przemian

metabolicznych

Uczeń:

definiuje pojęcie me-

tabolizm

charakteryzuje pod-

stawowe rodzaje prze-

mian metabolicznych:

anabolizm i katabolizm

wymienia nośniki

energii w komórce

wymienia rodzaje

fosforylacji

Uczeń:

podaje poziom

energetyczny substra-

tów i produktów re-

akcji endoergicznych

i egzoergicznych

wymienia cechy

ATP

przedstawia suma-

ryczny zapis procesu

fosforylacji wymie-

nia nośniki elektro-

nów

Uczeń:

charakteryzuje budo-

wę ATP

omawia przebieg fos-

forylacji substratowej,

fotosyntetycznej i

oksydacyjnej

Uczeń:

porównuje rodzaje

fosforylacji

analizuje przebieg

reakcji redoks z udzia-

łem NADP

2 Enzymy wyjaśnia rolę enzy-

mów w komórce

wymienia cechy en-

zymów

wymienia czynniki

wpływające na szyb-

wyjaśnia mecha-

nizm działania enzy-

mów

zapisuje równanie

reakcji enzymatycz-

nej

omawia budowę en-

zymów

wyjaśnia mechanizm

tworzenia kompleksu

enzym–substrat

wyjaśnia, w jaki spo-

porównuje modele

powstawania kom-

pleksu enzym–substrat

porównuje mecha-

nizm działania inhibi-

torów hamujących

2

kość reakcji enzyma-

tycznych

definiuje pojęcie

szlak metaboliczny

charakteryzuje szlak

metaboliczny liniowy

i cykliczny

wyjaśnia, na czym

polega model regula-

cji aktywności enzy-

mów zwany ujem-

nym sprzężeniem

zwrotnym

sób na szybkość reak-

cji enzymatycznych

wpływają: stężenie

substratu, temperatura,

pH, stężenie soli, stę-

żenie enzymu, aktywa-

tory i inhibitory

porównuje mecha-

nizm inhibicji kompe-

tycyjnej i niekompety-

cyjnej

omawia sposoby re-

gulacji przebiegu szla-

ków metabolicznych

omawia przebieg ubi-

kwitynozależnej degra-

dacji białek

enzymy nieodwracal-

nie i odwracalnie

omawia zasady na-

zewnictwa i klasyfi-

kacji enzymów

wyjaśnia mechanizm

aktywacji proenzymu

na przykładzie pepsy-

ny

planuje doświadcze-

nie mające na celu

wykazanie wpływu

temperatury na ak-

tywność dehydroge-

nazy w bulwach

ziemniaka

3 Autotroficzne odży-

wianie się organi-

zmów – fotosynteza

porównuje wykorzy-

stanie energii przez

autotrofy i heterotrofy

wyjaśnia ogólny

przebieg fotosyntezy

wymienia produkty i

substraty fotosyntezy

wymienia etapy foto-

syntezy i określa ich

dokładną lokalizację

w komórce

porównuje fotosyn-

tezę zachodzącą w

komórkach roślin z

fotosyntezą zacho-

dzącą w komórkach

bakterii zielonych i

purpurowych

wyjaśnia rolę chlo-

rofilu i dodatkowych

barwinków fotosynte-

tycznych w przebiegu

omawia budowę czą-

steczki chlorofilu

uzasadnia stosowanie

wobec niektórych grup

roślin następującego

nazewnictwa: rośliny

typu C3, rośliny typu

C4, rośliny typu CAM

omawia przebieg po-

szczególnych etapów

cyklu Calvina

porównuje barwniki

roślinne

omawia budowę i

funkcje fotosystemów

I i II

określa warunki,

przebieg oraz efekty

fosforylacji fotosynte-

tycznej cyklicznej i

niecyklicznej

omawia budowę i

3

charakteryzuje etapy

fotosyntezy

wymienia etapy cyklu

Calvina

wyjaśnia znaczenie

fotosyntezy dla organi-

zmów żyjących na

Ziemi

fotosyntezy

wymienia substraty

i produkty fazy foto-

syntezy zależnej i

niezależnej od światła

wyjaśnia związek

między fazą fotosyn-

tezy zależną od świa-

tła a fazą fotosyntezy

niezależną od światła

omawia przebieg fo-

tosyntezy u roślin typu

C4

porównuje przebieg

fotosyntezy u roślin

typu C3 i C4

omawia przebieg fo-

tosyntezy u roślin typu

CAM

działanie syntazy ATP

porównuje budowę

anatomiczną liścia

rośliny typu C3 i typu

C4

określa przyczyny i

skutki fotooddychania

4 Czynniki wpływające

na intensywność fo-

tosyntezy

wymienia czynniki

zewnętrzne i we-

wnętrzne wpływające

na intensywność pro-

cesu fotosyntezy

wyjaśnia różnice

między roślinami

światłolubnymi a

cieniolubnymi

analizuje rozmiesz-

czenie chloroplastów

w komórkach mięki-

szu w zależności od

warunków świetlnych

omawia wpływ czyn-

ników zewnętrznych na

intensywność procesu

fotosyntezy

analizuje na wykre-

sach wpływ natężenia

światła, stężenia dwu-

tlenku węgla i wysoko-

ści temperatury na in-

tensywność fotosyntezy


nie mające na celu

wykazanie wpływu

natężenia światła, stę-

żenia dwutlenku wę-

gla i wysoko-

ści temperatury na

intensywność fotosyn-

tezy

5 Przebieg chemosyn-

tezy

definiuje pojęcie

chemosynteza

wymienia przykłady

organizmów, u których

zachodzi chemosynteza

wyjaśnia, na czym

polega chemosynteza

omawia znaczenie

chemosyntezy

omawia przebieg

pierwszego i drugiego

etapu chemosyntezy

porównuje fotosyn-

tezę z chemosyntezą

6 Oddychanie tlenowe definiuje pojęcie od-

dychanie komórkowe

zapisuje reakcję od-

uzasadnia, że oddy-

chanie komórkowe

ma charakter katabo-

określa produkty i

substraty etapów oddy-

chania tlenowego

porównuje zysk

energetyczny etapów

oddychania tlenowego

4

dychania komórkowe-

go

określa znaczenie

oddychania komórko-

wego dla funkcjono-

wania organizmu

wymienia etapy od-

dychania tlenowego

wymienia czynniki

wpływające na inten-

sywność oddychania

tlenowego

liczny

wymienia organi-

zmy oddychające

tlenowo

omawia czynniki

wpływające na inten-

sywność tlenowego

oddychania komór-

kowego

lokalizuje etapy

oddychania tlenowe-

go w mitochondrium

omawia przebieg po-


oddychania tlenowego

przedstawia bilans

energetyczny oddycha-

nia tlenowego


nie, którego celem jest

wykazanie wydziela-

nia dwutlenku węgla

przez kiełkujące na-

siona


nie, którego celem jest

wykazanie wydziela-

nia ciepła przez nasio-

na

7 Procesy beztlenowe-

go uzyskiwania ener-

gii

definiuje pojęcia:

oddychanie beztleno-

we, fermentacja

wymienia organizmy

przeprowadzające od-

dychanie beztlenowe

i fermentację

wyjaśnia różnicę

między oddychanie

beztlenowym a fer-

mentacją

określa lokalizację

fermentacji w komór-

ce i ciele człowieka

nazywa etapy fer-

mentacji

omawia wykorzy-

stanie fermentacji w

życiu człowieka

omawia przebieg po-


fermentacji

określa zysk energe-

tyczny procesów bez-

tlenowych

określa warunki, w

których zachodzi fer-

mentacja

analizuje przebieg

fermentacji alkoholo-

wej i mlekowej

porównuje oddycha-

nie tlenowe, beztle-

nowe i fermentację


nie mające na celu

wykazanie wydziela-

nia dwutlenku węgla

podczas fermentacji

alkoholowej

8 Inne ważne procesy

metaboliczne

wymienia substraty

energetyczne oddycha-

nia komórkowego inne

niż glukoza

definiuje pojęcia:

glukoneogeneza, gli-

kogenoliza, deamina-

cja

omawia przebieg glu-

koneogenezy

omawia przebieg β-

oksydacji

omawia przebieg

rozkładu białek, cu-

krów i tłuszczów

określa znaczenie

5

wymienia zbędne

produkty katabolicz-

nych przemian węglo-

wodanów, tłuszczów i

białek oraz drogi ich

usuwania z organizmu

wyjaśnia, na czym

polega cykl moczni-

kowy

określa lokalizację

cyklu mocznikowego

i glukoneogenezy

w organizmie czło-

wieka

omawia przebieg

przemian białek

charakteryzuje cykl

mocznikowy

acetylokoenzymu A w

przebiegu różnych

szlaków metabolicz-

nych

wyjaśnia, dlaczego

jony NH4+ muszą być

transportowane z po-

minięciem płynów

ustrojowych

Organizm

człowieka.

Skóra – po-

włoka ciała

9 Organizm człowieka

jako funkcjonalna

całość

definiuje pojęcia:

komórka, tkanka, na-

rząd, układ narządów,

organizm

wymienia układy na-

rządów

definiuje pojęcia:

homeostaza, sprzęże-

nie zwrotne

wymienia główne

funkcje układów na-

rządów

wymienia parame-

try istotne w utrzy-

maniu homeostazy

rozróżnia mechani-

zmy obronne organi-

zmu przed wychło-

dzeniem i przegrza-

niem

dowodzi, że ciało

człowieka stanowi wie-

lopoziomową strukturę

uzasadnia, że czło-

wiek jest organizmem

stałocieplnym

omawia mechanizm

regulacji temperatury

ciała człowieka

omawia mechanizm

regulacji ciśnienia krwi

wyjaśnia zależności

pomiędzy poszczegól-

nymi układami narzą-

dów

wykazuje współdzia-

łanie narządów czło-

wieka w utrzymaniu

homeostazy

10 Budowa i funkcje

skóry

wymienia warstwy

skóry

wymienia funkcje

skóry

wymienia wytwory

wyjaśnia, jakie zna-

czenie ma skóra w

termoregulacji

charakteryzuje gru-

czoły skóry

uzasadnia zależność

między budową skóry a

jej funkcjami

opisuje funkcje po-

szczególnych wytwo-

porównuje poszcze-

gólne warstwy skóry

pod względem budo-

wy i funkcji


6

naskórka

nazywa poszczególne

elementy skóry

rów naskórka nia mające na celu

ocenę wrażliwości

dotykowej różnych

okolic ciała i odczu-

wania temperatury

11 Choroby i higiena

skóry

wymienia choroby

skóry

wymienia czynniki

chorobotwórcze będące

przyczynami chorób

skóry

wyjaśnia, na czym

polega profilaktyka

chorób skóry

wyjaśnia koniecz-

ność dbania o skórę

wymienia zasady

higieny skóry

klasyfikuje i charak-

teryzuje choroby skó-

ry

wyjaśnia, czym są

alergie, grzybice i opa-

rzenia

omawia zaburzenia

funkcjonowania gru-

czołów

omawia przyczyny

zachorowania na czer-

niaka złośliwego, dia-

gnostykę, sposób le-

czenia i profilaktykę tej

choroby

ocenia wpływ pro-

mieniowania słonecz-

nego na skórę

uzasadnia, że czer-

niak złośliwy jest cho-

robą współczesnego

świata

Aparat ru-

chu

12 Ogólna budowa i

funkcje szkieletu

rozróżnia część czyn-

ną i bierną aparatu ru-

chu

wymienia funkcje

szkieletu

podaje nazwy głów-

nych kości tworzących

szkielet człowieka

rozpoznaje elemen-

ty szkieletu osiowe-

go, szkieletu obręczy

i kończyn

opisuje strukturę

kości długiej

rozróżnia kości ze

względu na ich

kształt

wyjaśnia związek

między budową kości a

jej właściwościami

mechanicznymi

omawia zmiany za-

chodzące w szkielecie

podczas wzrostu i roz-

woju człowieka

porównuje tkankę

kostną z tkan-

ką chrzęstną

porównuje budowę

szkieletu noworodka

z budową szkieletu

osoby dorosłej

wymienia czynniki

wpływające na prze-

budowę kości

określa, jakie wła-

ściwości kości wyni-

kają z budowy tkan-

kowej

7

13 Rodzaje połączeń

kości

wymienia rodzaje

połączeń ścisłych

i ruchomych kości

identyfikuje typy

połączeń kości na

szkielecie i podaje

ich przykłady

omawia budowę

stawu

charakteryzuje połą-

czenia kości

rozpoznaje rodzaje

stawów

omawia funkcje po-

szczególnych elemen-

tów budowy stawu

porównuje różne

rodzaje stawów ze

względu na zakres

wykonywanych ru-

chów i kształt po-

wierzchni stawowych

14 Elementy szkieletu wymienia elementy

szkieletu osiowego i

ich funkcje

wymienia kości budu-

jące klatkę piersiową

nazywa odcinki krę-

gosłupa

wymienia kości obrę-

czy barkowej i obręczy

miedniczej

wymienia kości koń-

czyny górnej i kończy-

ny dolnej

rozpoznaje kości

trzewioczaszki

i mózgoczaszki

rozpoznaje kości

klatki piersiowej

rozróżnia odcinki

kręgosłupa

rozpoznaje kości

obręczy barkowej i

obręczy miedniczej

rozpoznaje kości

kończyny górnej i

kończyny dolnej

charakteryzuje funk-

cje szkieletu osiowego

wyjaśnia związek

między budową czaszki

a pełnionymi przez

czaszkę funkcjami

porównuje budowę

kończyny górnej z bu-

dową kończyny dolnej

wyjaśnia znaczenie

zatok przynosowych

nazywa krzywizny

kręgosłupa i określa ich

znaczenie

wykazuje związek

budowy odcinków krę-

gosłupa z pełnioną

funkcją

wykazuje związek

budowy kończyn z peł-

nioną przez nie funkcją

omawia rolę chrzą-

stek w budowie klatki

piersiowej

wskazuje różnice

między budową cza-

szki noworodka a bu-

dową czaszki dorosłe-

go człowieka

rozpoznaje kręgi

pochodzące z różnych

odcinków kręgosłupa

wskazuje elementy

kręgu

klasyfikuje żebra

porównuje miednicę

kobiety z miednicą

mężczyzny

8

15 Budowa i funkcjo-

nowanie układu mię-

śniowego

wyjaśnia, na czym

polega praca mięśni

wymienia elementy

budowy tkanki mię-

śniowej

wymienia rodzaje

tkanek mięśniowych

omawia budowę tka-

nek mięśniowych

wyjaśnia, na czym

polega antagonistyczne

działanie mięśni

wymienia źródła

energii potrzebnej do

skurczu mięśnia

rozpoznaje rodzaje


porównuje rodzaje


pod względem budo-

wy i funkcji

rozpoznaje najważ-

niejsze mięśnie szkie-

letowe

określa funkcje

mięśni szkieletowych

wynikające z ich po-

łożenia

omawia budowę

sarkomeru

wyjaśnia, na czym

polega mechanizm

powstawania skurczu

mięśnia szkieletowe-

go

określa, w jakich

warunkach w mię-

śniach powstaje defi-

cyt tlenowy

omawia budowę ma-

kroskopową

i mikroskopową mię-

śnia szkieletowego

wykazuje związek

budowy tkanki mię-

śniowej z funkcją peł-

nioną przez tę tkankę

analizuje kolejne eta-

py skurczu mięśnia

omawia warunki pra-

widłowej pracy mięśni

omawia przemiany

biochemiczne zacho-

dzące podczas długo-

trwałej pracy mięśnia

analizuje przemiany

kwasu mlekowego

porównuje rodzaje

skurczów mięśni

wyróżnia rodzaje

mięśni ze względu na

wykonywane czynno-

ści

wyjaśnia, na czym

polega synergistyczne

działanie mięśni

uzasadnia, że mię-

śnie szkieletowe mają

budowę hierarchiczną

określa rolę mioglo-

biny

porównuje mięśnie

czerwone z mięśniami

białymi

16 Choroby i higiena

aparatu ruchu

określa prawidłową

postawę ciała

rozpoznaje wady po-

stawy

rozróżnia urazy

mechaniczne

wymienia cechy

prawidłowej postawy

charakteryzuje urazy

mechaniczne aparatu

ruchu i omawia ich

skutki

omawia sposoby

zapobiegania osteopo-

rozie

wskazuje przyczyny

9

wymienia przyczyny

powstawania wad po-

stawy

nazywa wady kręgo-

słupa i stóp

wymienia choroby

aparatu ruchu

uzasadnia korzystne

znaczenie ćwiczeń fi-

zycznych dla zdrowia

ciała

wskazuje metody

zapobiegania wadom

kręgosłupa

charakteryzuje cho-

roby aparatu ruchu

wymienia środki

dopingujące

omawia skutki i przy-

czyny wad kręgosłupa

omawia przyczyny i

skutki płaskostopia

omawia przyczyny,

sposób diagnozowania

i leczenia osteoporozy

omawia skutki prze-

trenowania

przewiduje skutki

stosowania dopingu

w sporcie

zmian w układzie ru-

chu na skutek oste-

oporozy

przewiduje skutki

niewłaściwego wyko-

nywania ćwiczeń fi-

zycznych

omawia działanie

wybranych grup środ-

ków dopingujących

omawia techniki

i substancje przyspie-

szające naturalne pro-

cesy fizjologiczne

podczas transfuzji

krwi i EPO

Układ po-

karmowy

17 Budulcowe

i energetyczne skład-

niki pokarmowe

wymienia składniki

pokarmowe

wymienia produkty

spożywcze bogate

w poszczególne skład-

niki pokarmowe

wymienia funkcje

poszczególnych skład-

ników pokarmowych

rozróżnia składniki

budulcowych

i energetycznych

omawia rolę skład-

ników pokarmowych

w organizmie

definiuje pojęcia:

aminokwasy egzo-

genne, NNKT

wymienia kryteria

podziału węglowoda-

nów

porównuje pokarmy

pełno- i niepełnowarto-

ściowe

wskazuje czynniki

decydujące o wartości

odżywczej pokarmów

podaje przykłady

aminokwasów endo-

i egzogennych

klasyfikuje węglowo-

dany

charakteryzuje dobo-

przewiduje skutki

diety wegańskiej

porównuje wartość

energetyczną białek,

węglowodanów

i tłuszczów

porównuje zawartość

białek w poszczegól-

nych produktach

przewiduje skutki

niedoboru i nadmiaru

poszczególnych

10

wyjaśnia znaczenie

błonnika pokarmo-

wego w diecie

we zapotrzebowanie

osoby dorosłej na

składniki odżywcze

składników odżyw-

czych

18 Rola witamin w die-

cie

definiuje pojęcia:

witamina, prowitamina,

hiperwitaminoza, hi-

powitaminoza i awita-

minoza

wymienia witaminy

rozpuszczalne w tłusz-

czach i witaminy roz-

puszczalne w wodzie

wymienia główne

źródła witamin

wyjaśnia zasady

klasyfikacji

i nazewnictwa wita-

min

wymienia źródła

witamin rozpuszczal-

nych w tłuszczach i w

wodzie

omawia funkcje

witamin rozpuszczal-

nych w wodzie i w

tłuszczach

wymienia przyczy-

ny awitaminozy

i hipowitaminozy

wymienia przyczyny

niedoboru i nadmiaru

wybranych witamin

w organizmie człowie-

ka

wymienia skutki nie-

doboru i nadmiaru wy-

branych witamin

w organizmie człowie-

ka


czenie mają antywi-

taminy i składnikian-

tyodżywcze

podaje przykłady

antywitamin i skład-

ników antyodżyw-

czych

19 Rola wody i soli mi-

neralnych w organi-

zmie

wymienia funkcje

wody

omawia istotę bilansu

wodnego organizmu

wskazuje źródła

składników mineral-

nych organizmu

omawia znaczenie

składników mineral-

nych

charakteryzuje

funkcje składników

mineralnych wystę-

pujących w organi-

zmie

ocenia znaczenie

wody dla organizmu

klasyfikuje pier-

wiastki na makro-

i mikroelementy

uzasadnia związek

między właściwościami

wody a pełnionymi

funkcjami

wyjaśnia, na czym

polega mechanizm re-

gulacji bilansu wodne-

go człowieka

omawia znaczenie

wybranych makro-

analizuje zależności

między uwodnieniem

organizmu a tempem

metabolizmu

11

i mikroelementów

omawia objawy nie-

doboru wybranych ma-

kro- i mikroelementów

20 Budowa i funkcje

układu pokarmowego

dzieli układ pokar-

mowy na przewód po-

karmowy i gruczoły

trawienne

wymienia odcinki

przewodu pokarmowe-

go i podaje nazwy gru-

czołów trawiennych

omawia podstawowe

funkcje jamy ustnej,

gardła, przełyku i żo-

łądka

wyjaśnia, na czym

polegają funkcje języka

i gardła w procesie

połykania pokarmu

omawia funkcje dwu-

nastnicy

omawia funkcje wą-

troby i trzustki

omawia funkcje jelita

cienkiego i jelita gru-

bego

wskazuje miejsca

wyjaśnia, na czym

polega trawienie po-

karmów

porównuje uzębie-

nie mleczne z uzę-

bieniem stałym

omawia proces tra-

wienia zachodzący w

jamie ustnej

wyjaśnia, jaką rolę

odgrywa ślina

omawia proces tra-

wienia w żołądku

wymienia odcinki

jelita cienkiego

omawia budowę

wątroby

wymienia składniki

soku trzustkowego

oraz jelitowego


czenie mają kosmki

jelitowe

omawia budowę zęba

omawia funkcję na-

głośni w procesie poły-

kania pokarmu


cje gruczołów błony

śluzowej żołądka

wyjaśnia rolę żółci

charakteryzuje układ

wrotny wątroby

omawia działanie

enzymów trzustkowych

i jelitowych

omawia budowę ko-

smków jelitowych

analizuje mechanizm

wchłaniania składni-

ków pokarmowych

uzasadnia, że wystę-

powanie bakterii w

jelicie grubym ma duże

znaczenie dla organi-

zmu

porównuje przekroje

ścian odcinków prze-

wodu pokarmowego

omawia sposób re-

gulacji funkcjonowa-

nia układu pokarmo-

wego

charakteryzuje

przemiany składników

odżywczych

w układzie pokarmo-

wym

wyjaśnia znaczenie

gastryny i enteroga-

stronu

12

wchłaniania pokarmu

21 Higiena i choroby

układu pokarmowego

wymienia najczęstsze

choroby układu pokar-

mowego

podaje sposoby zapo-

biegania chorobom

układu pokarmowego

wymienia przyczyny

otyłości i zaburzeń łak-

nienia

wymienia główne

choroby pasożytnicze

układu pokarmowego

wskazuje sposoby

unikania chorób paso-

żytniczych układu po-

karmowego

wyjaśnia, na czym

polega dieta pełno-

wartościowa

wymienia czynniki

decydujące

o zapotrzebowaniu

energetycznym orga-

nizmu

wyjaśnia, w jaki

sposób oblicza się

BMI

przedstawia sposo-

by uniknięcia otyłości

wymienia przyczy-

ny i objawy chorób

pasożytniczych ukła-

du pokarmowego

omawia sposoby le-

czenia otyłości

podaje objawy choro-

by wrzodowej, kamicy

żółciowej i celiakii

charakteryzuje naj-

częstsze choroby ukła-

du pokarmowego

wymienia zagrożenia

wynikające z otyłości

i zaburzeń odżywiania

(anoreksji i bulimii)

podaje nazwy organi-

zmów wywołujących

choroby pasożytnicze

układu pokarmowego

rozpoznaje choroby

układu pokarmowego

na podstawie charak-

terystycznych obja-

wów

omawia metody dia-

gnostyki chorób ukła-

du pokarmowego

Układ odde-

chowy


nowanie układu od-

dechowego

wymienia elementy

układu oddechowego

człowieka

dzieli elementy ukła-

du oddechowego czło-

wieka na drogi odde-

chowe i płuca


cje poszczególnych

omawia funkcje

głośni i nagłośni

omawia związek

między budową a

funkcją płuc

wyjaśnia zależności

między budową po-

szczególnych odcinków

układu oddechowego a

funkcjami tych odcin-

ków

omawia powstawanie

głosu

wyjaśnia funkcję

zatok przynosowych

wymienia czynniki

decydujące o wysoko-

ści i natężeniu głosu

wyjaśnia, na czym

polega różnica w bu-

dowie krtani kobiety i

budowie krtani męż-

13

elementów układu od-

dechowego człowieka

czyzny

23 Wentylacja i wymia-

na gazowa

charakteryzuje istotę

procesu oddychania

rozróżnia wymianę

gazową i oddychanie

komórkowe

wyjaśnia, na czym

polega wymiana gazo-

wa

wyjaśnia znaczenie

mięśni w wentylacji

płuc

wymienia czynniki

wpływające na liczbę

oddechów

porównuje mecha-

nizm wdechu z me-

chanizmem wydechu

wskazuje lokaliza-

cję ośrodka odde-

chowego

omawia mechanizm

wymiany gazowej

zewnętrznej

i wewnętrznej

omawia rolę krwi

w transporcie gazów

oddechowych

wyjaśnia przyczyny

dużego zapotrzebo-

wania mięśni na tlen

charakteryzuje rolę

opłucnej

porównuje składy

powietrza: atmosfe-

rycznego, pęcherzyko-

wego i wydychanego

oblicza pojemność

życiową płuc

wskazuje czynniki

decydujące o stopniu

wysycenia hemoglobi-

ny tlenem

wymienia postacie w

jakich transportowany

jest dwutlenek węgla

wyjaśnia znaczenie

mioglobiny w mię-

śniach

uzasadnia związek

między budową a rolą

hemoglobiny w trans-

porcie gazów

porównuje wiązanie

tlenu przez hemoglo-

binę i mioglobinę

omawia mechanizm

regulacji częstości

oddechów

omawia związek

między ciśnieniem

atmosferycznym

a wymianą gazową

przewiduje skutki

wpływu zbyt niskiego

i zbyt wysokiego ci-

śnienia na prawidłowe

funkcjonowanie orga-

nizmu

24 Zaburzenia funkcjo-

nowania układu od-

dechowego

wymienia czynniki

wpływające na jakość

wdychanego powietrza

wymienia główne

przyczyny chorób

układu oddechowego

klasyfikuje rodzaje

zanieczyszczeń po-

wietrza

charakteryzuje cho-

roby układu odde-

chowego

wyjaśnia zależność

między występowa-

niem chorób dróg od-

dechowych a stanem

wdychanego powietrza

omawia sposoby na

przewiduje skutki

chorób układu odde-

chowego

omawia sposoby

diagnozowania i le-

czenia astmy

14

wymienia choroby

układu oddechowego

wskazuje sposoby

zapobiegania choro-

bom układu odde-

chowego

omawia skutki pa-

lenia tytoniu

uniknięcie chorób

układu oddechowego

Układ krą-

żenia

25 Skład i funkcje krwi wymienia składniki

krwi

omawia podstawowe

funkcje krwi

wyjaśnia, na jakiej

podstawie określa się

grupę krwi

wskazuje cechy

krwi warunkujące

zapewnienie home-

ostazy

rozpoznaje elemen-

ty morfotyczne krwi

porównuje elementy

komórkowe krwi pod

względem budowy

wymienia składniki

osocza i ich funkcje

definiuje pojęcie

aglutynacja

rozróżnia grupy

krwi

wyjaśnia zasady

transfuzji krwi

definiuje pojęcie he-

matokryt

klasyfikuje składniki

krwi

porównuje składniki

krwi pod względem

pełnionych przez nie

funkcji

podaje zasady podzia-

łu leukocytów

analizuje proces

krzepnięcia krwi

charakteryzuje grupy

krwi


sób dochodzi do kon-

fliktu serologicznego w

zakresie Rh

interpretuje wyniki

badania krwi

uzasadnia związek

między cechami ele-

mentów morfotycz-

nych krwi a funkcja-

mi pełnionymi przez

te elementy

przewiduje skutki

krzepnięcia krwi we-

wnątrz naczyń

przewiduje skutki

utraty zbyt dużej ilości

krwi

wyjaśnia, na czym

polega próba krzyżo-

wa

26 Budowa i funkcje

układu krwionośnego

nazywa elementy

układu krążenia

porównuje tętnice z

żyłami pod względem

wyjaśnia, jaką rolę

pełnią zastawki w

żyłach

rozróżnia typy sieci

wyjaśnia związek

między budową naczyń

krwionośnych a ich

funkcjami

charakteryzuje typy

sieci naczyń krwiono-

śnych

analizuje, w jaki

15

budowy i pełnionych

funkcji

rozróżnia krwiobieg

duży i krwiobieg mały

naczyń krwionośnych

rozróżnia rodzaje

naczyń krwionośnych

omawia przepływ

krwi w krwiobiegu

dużym i krwiobiegu

małym

porównuje krwiobieg

duży z krwiobiegiem

małym pod względem

pełnionych funkcji

sposób przepływa

krew w żyłach

27 Serce wymienia cechy cha-

rakterystyczne serca

człowieka

określa położenie

serca

wymienia główne

części serca

rozpoznaje główne

części serca

wyjaśnia znaczenie

naczyń wieńcowych

dla pracy serca

wyjaśnia rolę za-

stawek w funkcjono-

waniu serca

wyjaśnia, czym jest

tętno

wykonuje pomiar

tętna

wykonuje pomiar

ciśnienia krwi

ocenia znaczenie

badań diagnostycz-

nych pracy serca

wymienia czynniki

wpływające na przy-

spieszenie pracy ser-

ca

rozróżnia zastawki w

sercu

charakteryzuje me-

chanizm automatyzmu

serca

określa rolę, jaką w

pracy serca odgrywa

worek osierdziowy

omawia cykl pracy

serca

interpretuje wyniki

pomiarów tętna

interpretuje wyniki

pomiaru ciśnienia krwi

omawia budowę

układu przewodzące-

go serca

omawia różnicę

w wartości ciśnienia

skurczowego

i rozkurczowego

charakteryzuje me-

chanizm regulacji

pracy serca

omawia sposób re-

gulacji ciśnienia krwi

w naczyniach

28 Układ limfatyczny wymienia elementy

układu limfatycznego

wymienia funkcje

układu limfatycznego

określa funkcje limfy

określa funkcje na-

rządów wchodzących

w skład układu limfa-

tycznego

wymienia cechy

charakteryzuje narzą-

dy układu limfatyczne-

go

porównuje naczynia

limfatyczne i żyły pod

ocenia znaczenie

prawidłowego funk-

cjonowania narządów

tworzących układ lim-

fatyczny

16

naczyń limfatycznych


czenie ma układ krą-

żenia w utrzymaniu

homeostazy

względem budowy

omawia skład i rolę

limfy

porównuje układ

krwionośny z układem

limfatycznym

omawia sposób po-

wstawania limfy

uzasadnia, że układ

krwionośny i układ

limfatyczny stanowią

integralną całość

29 Choroby układu krą-

żenia

wymienia choroby

układu krążenia

wymienia sposoby

zapobiegania chorobom

układu krążenia

wymienia przyczy-

ny chorób układu

krążenia

wyjaśnia, na czym

polega niewydolność

układu krążenia

charakteryzuje choro-

by układu krążenia

omawia wady nabyte

i wady wrodzone serca

rozróżnia objawy

chorób układu krąże-

nia

omawia sposoby

leczenia chorób ukła-

du krążenia

Obrona

immuno-

logiczna

organizmu


nowanie układu od-

pornościowego

definiuje pojęcie an-

tygen

wymienia elementy

układu odpornościowe-

go

nazywa komórki bio-

rące udział w reakcjach

odpornościowych

wymienia podstawo-

we reakcje obronne

organizmu

omawia rolę przeciw-

ciał

definiuje pojęcie pa-

mięć immunologiczna

wyjaśnia znaczenie

wymienia naturalne

bariery ochronne

porównuje odpor-

ność nieswoistą z

odpornością swoistą

definiuje pojęcie

główny układ zgod-

ności tkankowej

(MHC)

omawia znaczenie

antygenów zgodności

tkankowej w trans-

plantacjach

podaje przyczyny

konfliktu serologicz-

nego

charakteryzuje ko-

mórki, tkanki i narządy

układu odpornościowe-

go

wyjaśnia znaczenie

mediatorów układu

odpornościowego

definiuje pojęcie au-

toantygen

charakteryzuje specy-

fikę działania limfocy-

tów T i limfocytów B

omawia kolejne etapy

odpowiedzi immunolo-

gicznej

wyjaśnia znaczenie

charakteryzuje po-

szczególne klasy im-

munoglobulin

omawia znaczenie

antygenów zgodności

tkankowej w prawi-

dłowym funkcjono-

waniu układu odpor-

nościowego

omawia budowę

przeciwciała

uzasadnia, że reakcja

zapalna jest odpowie-

dzią organizmu na

infekcję lub uraz

17

szczepień ochronnych

omawia rodzaje od-

porności swoistej

wymienia etapy

odpowiedzi immuno-

logicznej

wyjaśnia, na czym

polega humoralna i

komórkowa odpo-

wiedź immunolo-

giczna

rozróżnia rodzaje

odporności swoistej

pamięci immunolo-

gicznej

porównuje humoralną

odpowiedź immunolo-

giczną z komórkową

odpowiedzią immuno-

logiczną

porównuje pierwotną

odpowiedź immunolo-

giczną z wtórną odpo-

wiedzią immunolo-

giczną

31 Zaburzenia funkcjo-

nowania układu od-

pornościowego

wymienia choroby

autoimmunizacyjne

wymienia sposoby

zakażenia wirusem

HIV

wyjaśnia, że alergia

jest stanem nadwrażli-

wości organizmu

charakteryzuje cho-

roby autoimmuniza-

cyjne

charakteryzuje

przebieg zakażenia

wirusem HIV

omawia profilakty-

kę AIDS

podaje przyczyny

alergii

wymienia podsta-

wowe zasady, któ-

rych należy prze-

strzegać przy prze-

szczepach

wymienia przyczyny

nieprawidłowych reak-

cji odpornościowych


wę wirusa HIV

omawia metody dia-

gnostyki AIDS

omawia mechanizm

powstawania reakcji

alergicznej

charakteryzuje zasady

przeszczepiania tkanek

i narządów

dowodzi, że AIDS

jest chorobą układu

odpornościowego

omawia sposoby

leczenia AIDS

omawia działanie

histaminy

18

Układ wy-

dalniczy


nowanie układu wy-

dalniczego

definiuje pojęcia:

wydalanie, defekacja

wymienia funkcje

układu wydalniczego

wymienia zbędne

produkty metabolizmu

wskazuje na planszy

lub modelu elementy

układu wydalniczego i

nazywa te elementy

nazywa etapy po-

wstawania moczu

wymienia składniki

moczu ostatecznego

charakteryzuje na-

rządy układu wydal-

niczego

omawia budowę

anatomiczną nerki

wymienia drogi

wydalania zbędnych

produktów przemiany

materii

podaje miejsca po-

wstawania moczu

pierwotnego i moczu

ostatecznego

wymienia czynniki

wpływająca na obję-

tość wydalanego mo-

czu

omawia rolę układu

wydalniczego w

utrzymaniu homeostazy

omawia budowę i

funkcje nefronu


powstawania moczu

porównuje mocz

pierwotny z moczem

ostatecznym pod

względem ilości i skła-

du

omawia mechanizm

wydalania moczu

analizuje regulację

objętości wydalanego

moczu

analizuje wpływ

hormonów na funk-

cjonowanie nerek

charakteryzuje we-

wnątrzwydzielniczą

funkcję nerek

33 Choroby układu wy-

dalniczego

wymienia najczęstsze

choroby układu wydal-

niczego

wymienia przyczyny

chorób układu wydal-

niczego

wymienia cechy

moczu zdrowego

człowieka

wymienia składniki

zawarte w moczu,

które mogą wskazy-

wać na chorobę lub

uszkodzenie nerek

omawia zasady hi-

gieny układu wydal-

charakteryzuje naj-

częstsze choroby ukła-

du wydalniczego

ocenia znaczenie dia-

lizy

charakteryzuje nie-

wydolność nerek jako

chorobę współczesnego

świata

dowodzi znaczenia

badań moczu w dia-

gnostyce chorób nerek

rozpoznaje objawy

chorób układu wydal-

niczego

wyjaśnia, na czym

polegają hemodializa i

dializa otrzewnowa

19

niczego

Układ ner-

wowy

34 Budowa i funkcje

układu nerwowego

wymienia elementy

układu nerwowego

wymienia funkcje

układu nerwowego

definiuje pojęcia:

neuron, potencjał spo-

czynkowy, potencjał

czynnościowy, bodziec

progowy

rozróżnia podstawo-

we elementy neuronu

opisuje działanie sy-

napsy chemicznej

omawia ogólną bu-

dowę układu nerwo-

wego

porównuje dendryty

z aksonami

rozróżnia neurony

pod względem funk-

cjonalnym

wyjaśnia znaczenie

pojęcia pobudliwość

nerwowa

rozróżnia potencjał

spoczynkowy i po-

tencjał czynnościowy

charakteryzuje bu-

dowę synapsy

omawia rolę neuro-

przekaźników

wymienia czynniki

wpływające na szyb-

kość przewodzenia

impulsu

charakteryzuje ele-

menty neuronu

wymienia rodzaje i

funkcje komórek gle-

jowych

wyjaśnia, na czym

polegają pobudliwość i

przewodnictwo komó-

rek nerwowych

wyjaśnia znaczenie

pompy sodowo-

potasowej

wyjaśnia, na czym

polegają: polaryzacja,

depolaryzacja i repola-

ryzacja

omawia proces prze-

kazywania impulsów

między komórkami

porównuje budowę

neuronu z budową

innych komórek

wyjaśnia, na czym

polega okres refrakcji

porównuje funkcjo-

nowanie synapsy

chemicznej z funkcjo-

nowaniem synapsy

elektrycznej

klasyfikuje neuro-

przekaźniki

35 Ośrodkowy układ

nerwowy

wymienia elementy

ośrodkowego układu

nerwowego


elementów ośrodko-

omawia rozwojowy

i kliniczny podział

mózgowia

omawia rolę po-

szczególnych części

charakteryzuje po-

szczególne części mó-

zgowia

omawia funkcje

układu limbicznego

porównuje funkcje

półkul mózgu

porównuje mózg i

rdzeń kręgowy pod

względem budowy i

20

wego układu nerwo-

wego

wymienia elementy

chroniące struktury

ośrodkowego układu

nerwowego

mózgowia

rozróżnia płaty i

ośrodki w korze mó-

zgowej

omawia budowę

rdzenia kręgowego

porównuje położe-

nie istoty szarej i isto-

ty białej w mózgowiu

i rdzeniu kręgowym

podaje skład płynu

mózgowo-rdzeniowego


cje płynu mózgowo-

rdzeniowego

omawia budowę i role

opon mózgowia i opon

rdzenia

pełnionych funkcji

omawia budowę

układu limbicznego

wyjaśnia znaczenie

bariery krew–mózg

36 Obwodowy układ

nerwowy

charakteryzuje ele-

menty obwodowego

układu nerwowego

definiuje pojęcia: łuk

odruchowy, odruch

wymienia elementy

łuku odruchowego

omawia budowę

nerwu

rozróżnia nerwy

czaszkowe i nerwy

rdzeniowe

charakteryzuje ele-

menty łuku odrucho-

wego

wymienia przykłady

odruchów warunko-

wych i bezwarunko-

wych

analizuje przekazy-

wanie impulsu w łuku

odruchowym

porównuje odruchy

warunkowe z odru-

chami bezwarunko-

wymi

klasyfikuje rodzaje

odruchów

wyjaśnia, na czym

polega klasyczny od-

ruch warunkowy

charakteryzuje rodza-

je pamięci

omawia doświad-

czenia Iwana Pawło-

wa

wyjaśnia, w jaki

sposób powstaje in-

strumentalny odruch

warunkowy

dowodzi znaczenia

odruchów warunko-

wych w uczeniu się

omawia sposób, w

jaki przebiegają in-

formacje przez różne

rodzaje pamięci

37 Autonomiczny układ

nerwowy

klasyfikuje części

układu nerwowego

pod względem funk-

cjonalnym

rozróżnia soma-

tyczny i autonomicz-

ny układ nerwowy

charakteryzuje

porównuje część

współczulną autono-

micznego układu ner-

wowego z częścią

uzasadnia, że obie

części układu auto-

nomicznego wykazują

antagonizm czynno-

21

wymienia cechy bu-

dowy poszczególnych

części układu autono-

micznego

funkcje układu auto-

nomicznego

przywspółczulną tego

układu pod względem

budowy i funkcji

ściowy

38 Higiena i choroby

układu nerwowego

definiuje pojęcia:

stres, stresor

wymienia przykłady

sytuacji wywołujących

reakcję stresową

wymienia następstwa

długotrwałego stresu

wymienia przyczyny

depresji

proponuje działania

profilaktyczne zmniej-

szające ryzyko wystą-

pienia depresji

podaje przykłady

chorób neurologicz-

nych

wymienia przykłady

rytmów biologicznych

człowieka

wyjaśnia, czym są

emocje

wymieniaobjawy

stresu

określa wpływ stre-

su na funkcjonowanie

narządów

dowodzi, że depre-

sja jest chorobą

współczesnego świa-

ta

podaje sposoby

zmniejszania ryzyka

powstawania uzależ-

nień

wymienia fazy snu

ocenia znaczenie

snu dla prawidłowego

funkcjonowania or-

ganizmu

wyjaśnia, czym są

rytmy biologiczne

omawia przebieg re-

akcji stresowej

omawia neurologicz-

ne podłoże depresji

omawia sposoby dia-

gnostyki i leczenia de-

presji

wyjaśnia, na czym

polega mechanizm

powstawania uzależ-

nienia

dowodzi, że uzależ-

nienie to choroba ukła-

du nerwowego

charakteryzuje wy-

brane choroby neurolo-

giczne

omawia dobowy rytm

snu i czuwania

dowodzi, że długo-

trwały stres stanowi

zagrożenie dla home-

ostazy

dowodzi, że nerwice

są chorobami cywili-

zacyjnymi

rozróżnia rodzaje

nerwic

analizuje fazy stresu

wyjaśnia, że uzależ-

nienie jest chorobą

układu kary i układu

nagrody

porównuje fazy snu

NREM i REM

Narządy

zmysłów

39 Budowa i działanie

narządu wzroku

wymienia elementy

narządu wzroku

wymienia funkcje

aparatu ochronnego i

określa funkcje ele-

mentów gałki ocznej

uzasadnia znaczenie

widzenia dwuocznego

22

określa funkcje ele-

mentów narządu

wzroku

opisuje drogę światła

i impulsu nerwowego

prowadzącą do po-

wstania wrażeń wzro-

kowych

wymienia przykłady

chorób i wad wzroku

wskazuje podstawo-

we zasady higieny

wzroku

aparatu ruchowego

oka

omawia budowę

anatomiczną gałki

ocznej

wymienia cechy

obrazu powstającego

na siatkówce

wyjaśnia, na czym

polega akomodacja

oka

wymienia przyczy-

ny wad wzroku

omawia sposoby

korygowania wad

wzroku

porównuje pręciki z

czopkami

omawia mechanizm

widzenia

uzasadnia, że jaskra

jest chorobą współcze-

snego świata

analizuje przemiany

rodopsyny

analizuje przetwa-

rzanie informacji

wzrokowej

charakteryzuje wy-

brane choroby wzroku

omawia przyczyny,

diagnostykę, leczenie i

profilaktykę jaskry

40 Ucho – narząd słuchu

i równowagi

wymienia elementy

narządu słuchu i rów-

nowagi

określa podstawowe

funkcje elementów

narządu słuchu i rów-

nowagi

dowodzi szkodliwo-

ści hałasu

rozróżnia ucho ze-

wnętrzne, środkowe i

wewnętrzne

opisuje drogę fal

dźwiękowych i im-

pulsu nerwowego

prowadzącą do po-

wstania wrażeń słu-

chowych

omawia budowę

charakteryzuje ele-

menty narządu słuchu i

równowagi pod wzglę-

dem budowy i pełnio-

nych funkcji

omawia powstawanie

wrażeń słuchowych i

funkcjonowanie ślima-

ka

wyjaśnia zasadę dzia-

łania narządu równo-

wagi

wykazuje, że recep-

tory słuchu i równo-

wagi to mechanore-

ceptory

wyjaśnia, od czego

zależy wysokość i

natężenie dźwięku

określa zakres czę-

stotliwości dźwięku,

na który reaguje lu-

dzie ucho

23

błędnika

41 Narządy smaku oraz

węchu

wymienia chemore-

ceptory

wymienia funkcje

narządów smaku i wę-

chu

wyjaśnia biologicz-

ne znaczenie zmy-

słów smaku i węchu

wymienia pięć pod-

stawowych smaków

odczuwanych przez

człowieka

omawia budowę na-

rządów smaku i węchu

wykazuje związek

między budową a

funkcją narządów

smaku i węchu

Układ hor-

monalny

42 Budowa i funkcje

układu hormonalnego

definiuje pojęcia:

hormon, gruczoł do-

krewny

wymienia przykłady

hormonów tkankowych

i hormonów miejsco-

wych

wymienia gruczoły

dokrewne


gruczołów dokrewnych

wymienia nazwy

hormonów przysadki

wymienia choroby

wynikające z niedobo-

ru i nadmiaru wybra-

nych hormonów


cje hormonów nadner-

czy, trzustki i gonad

rozróżnia hormony

tkankowe i hormony

miejscowe

charakteryzuje

funkcje hormonów

przysadki, tarczycy,

przytarczyc i grasicy

porównuje skutki

nadmiaru hormonu

wzrostu ze skutkami

jego niedoboru w

różnych okresach

życia

wymienia skutki

cukrzycy

wyjaśnia, na czym

polega antagoni-

styczne działania

hormonów

podaje przykłady

klasyfikuje hormony

ze względu na ich dzia-

łanie

wyjaśnia, na czym

polega działanie auto-

krynne, parakrynne,

endokrynne i neuro-

krynne hormonów

omawia działanie

wybranych hormonów

tkankowych i hormo-

nów miejscowych

omawia funkcje szy-

szynki

określa, jakie działa-

nia profilaktyczne na-

leży podejmować w

celu uniknięcia zacho-

rowania na cukrzycę

charakteryzuje cho-

roby wynikające z

zaburzeń funkcjono-

wania nadnerczy i

trzustki

porównuje typy cu-

krzycy

omawia diagnostykę

i sposób leczenia cu-

krzycy

porównuje działanie

insuliny i glukagonu

oraz kalcytoniny i

parathormonu

24

hormonów działają-

cych antagonistycz-

nie

43 Regulacja wydziela-

nia hormonów

wyjaśnia znaczenie

pojęcia ujemne sprzę-

żenie zwrotne


czenie mają hormony

tropowe

omawia mechanizm

ujemnego sprzężenia

zwrotnego na przy-

kładzie regulacji pra-

cy tarczycy

wyjaśnia, na czym

polega regulacyjna

rola hormonów pod-

wzgórza i przysadki

porównuje układ

hormonalny z ukła-

dem nerwowym

omawia działanie

hormonów podwzgórza

klasyfikuje hormony

ze względu na ich bu-

dowę chemiczną

porównuje mecha-

nizm działania hormo-

nów białkowych z me-

chanizmem działania

hormonów steroido-

wych

dowodzi związku

między układem do-

krewnym a układem

nerwowym w utrzy-

maniu homeostazy

wykazuje, że pod-

wzgórze i przysadka

odgrywają nadrzędną

rolę regulacji hormo-

nalnej

Rozmnaża-

nie i rozwój

człowieka


nowanie męskich

narządów rozrod-

czych

wymienia elementy

męskiego układu roz-

rodczego

wymienia funkcje

męskich narządów

płciowych

wymienia męskie

cechy płciowe

definiuje pojęcie

spermatogeneza

rozróżnia narządy

zewnętrzne i we-

wnętrzne męskiego

układu rozrodczego

rozpoznaje elemen-

ty męskiego układu

rozrodczego

wymienia fazy

spermatogenezy

omawia budowę

plemnika

wyjaśnia znaczenie

testosteronu

klasyfikuje męskie

cechy płciowe na

pierwszorzędowe, dru-

gorzędowe i trzecio-

rzędowe

omawia budowę po-


tów męskiego układu

rozrodczego

omawia przebieg

spermatogenezy

określa funkcję po-


uzasadnia związek

między budową a

funkcją męskich na-

rządów płciowych

omawia skład nasie-

nia

25

tów plemnika


nowanie żeńskich

narządów rozrod-

czych

wymienia elementy

żeńskiego układu roz-

rodczego

wymienia funkcje

elementów żeńskiego

układu rozrodczego

definiuje pojęcia:

oogeneza, cykl mie-

siączkowy

wymienia fazy cyklu

miesiączkowego

rozróżnia narządy

zewnętrzne i we-

wnętrzne żeńskiego

układu rozrodczego

rozpoznaje elemen-

ty żeńskiego układu

rozrodczego

wymienia fazy oo-

genezy

wyjaśnia znaczenie

żeńskich hormonów

płciowych

omawia budowę po-


tów układu rozrodcze-

go

charakteryzuje prze-

bieg oogenezy

omawia zmiany za-

chodzące w błonie ślu-

zowej macicy w czasie

cyklu miesiączkowego

określa zmiany w

jajniku w czasie cyklu

miesiączkowego

omawia budowę

oocytu II rzędu

uzasadnia związek

między budową a

funkcją żeńskich na-

rządów płciowych

wyjaśnia, na czym

polega hormonalna

regulacja cyklu mie-

siączkowego

porównuje oogenezę

ze spermatogenezą

46 Rozwój człowieka definiuje pojęcia:

zapłodnienie, implan-

tacja

wymienia etapy roz-

woju zarodkowego

wymienia rodzaje

błon płodowych

wymienia funkcje

łożyska

wymienia fazy poro-

du

określa funkcje błon

płodowych

omawia powstawa-

nie łożyska

wyjaśnia znaczenie

łożyska

wymienia przyczy-

ny powstawania wad

wrodzonych

ocenia znaczenie

diagnostyki prenatal-

omawia przebieg za-

płodnienia


rozwoju zarodkowego

charakteryzuje rozwój

płodowy

omawia przebieg im-

plantacji


wę łożyska

ocenia znaczenie ba-

omawia wędrówkę

plemników w po-

szczególnych czę-

ściach żeńskiego

układu rozrodczego

określa rolę struktur

zarodkowych i narzą-

dów płodowych w

życiu prenatalnym

omawia rolę hormo-

nów wytwarzanych

26

wymienia czynniki

wpływające na prze-

bieg rozwoju prenatal-

nego i postnatalnego

wymienia etapy roz-

woju postnatalnego

nej

charakteryzuje eta-

py rozwoju postna-

talnego

riery łożyskowej

omawia fazy porodu

przez łożysko

omawia metody ba-

dań prenatalnych

omawia zasady oce-

ny stanu zdrowia no-

worodka

47 Planowanie rodziny.

Choroby i higiena

układu rozrodczego

wyjaśnia znaczenie

pojęcia antykoncepcja

wymienia metody

wykorzystywane w

planowaniu rodziny

wymienia choroby

układu rozrodczego i

choroby przenoszone

drogą płciową

wymienia zasady za-

pobiegania rozprze-

strzenianiu się chorób

przenoszonych drogą

płciową

charakteryzuje wy-

brane naturalne i

sztuczne metody re-

gulacji poczęć

ocenia zagrożenia

wynikające z zakaże-

nia chorobami prze-

noszonymi drogą

płciową

przyporządkowuje

chorobom źródła za-

każenia

wskazuje raka szyj-

ki macicy jako cho-

robę współczesnego

świata

wyjaśnia, na czym

polega zapłodnienie in

vitro

omawia przyczyny

niepłodności

klasyfikuje metody

regulacji poczęć

omawia zasady dzia-

łania poszczególnych

metod antykoncepcji

charakteryzuje wy-

brane choroby układu

rozrodczego

wskazuje wady i

zalety metod antykon-

cepcji

omawia sposób dia-

gnozowania, leczenia i

profilaktyki raka szyj-

ki macicy

ocenia znaczenie

regularnych wizyt u

ginekologa

Choroby a

zdrowie

człowieka

48 Uwarunkowania

zdrowia. Choroby

zakaźne i pasożytni-

cze

definiuje pojęcia:

zdrowie, choroba

wymienia główne

czynniki warunkujące

zdrowie

wymienia czynniki

rozróżnia zdrowie

fizyczne, psychiczne,

społeczne i duchowe

klasyfikuje czynniki

chorobotwórcze

rozróżnia choroby

omawia główne

czynniki wpływające

na zdrowie

wyjaśnia znaczenie

znajomości etiologii i

patogenezy we właści-

wyróżnia kryteria

klasyfikacji chorób

klasyfikuje choroby

pod względem dróg

rozprzestrzeniania się

patogenów

27

chorobotwórcze

wymienia źródła za-

każenia

wymienia bezpośred-

nie i pośrednie drogi


patogenów biologicz-

nych

proponuje sposoby na

uniknięcie zarażenia się

wybranymi chorobami

zakaźnymi i pasożytni-

czymi

cywilizacyjne i spo-

łeczne

wymienia główne

wrota zakażenia się

patogenami

definiuje pojęcia:

etiologia, patogeneza


profilaktyczne, meto-

dy zwalczania i le-

czenia chorób zakaź-

nych

przyporządkowuje

czynniki chorobo-

twórcze do wybra-

nych chorób zakaź-

nych i pasożytni-

czych

wym leczeniu chorób

omawia czynniki cho-

robotwórcze

charakteryzuje drogi


patogenów biologicz-

nych

omawia główne wrota

zakażenia się patoge-

nami

określa drogi rozprze-

strzeniania się wybra-

nych chorób zakaźnych

i pasożytniczych

określa wrota zaka-

żenia dla patogenów

wywołujących wybra-

ne choroby

określa sposób na-

bywania odporności

na wybrane choroby

zakaźne

49 Choroby nowotwo-

rowe


między nowotworami

łagodnymi a nowotwo-

rami złośliwymi

wymienia przyczyny

powstawania nowotwo-

rów


sób powstają przerzuty

wymienia czynniki

klasyfikuje czynniki

kancerogenne

definiuje pojęcia

karcinogeneza, onko-

geny

nazywa etapy po-

wstawania nowotwo-

ru

wskazuje cechy

komórek nowotworu

klasyfikuje nowotwo-

ry na łagodne i złośliwe

charakteryzuje grupy

genów odpowiedzial-

nych za powstawanie

nowotworów


między mutagenami a

kancerogenami

omawia etapy po-

porównuje nowo-

twory łagodne z no-

wotworami złośliwy-

mi

omawia metody le-

czenia nowotworów

28

zewnętrzne będące naj-

częstszą przyczyną

powstawania nowotwo-

rów

wyjaśnia, dlaczego

wczesne wykrycie

zmian nowotworowych

jest ważnym elemen-

tem walki z nowotwo-

rem


profilaktyczne

zmniejszające ryzyko

powstania nowotwo-

ru

uzasadnia, że pale-

nie tytoniu ma nega-

tywne skutki dla

zdrowia człowieka

wstawania nowotworu

50 Uzależnienia definiuje pojęcia:

uzależnienie, zespół

abstynencyjny, sub-

stancja psychoaktywna,

alkoholizm, narkoma-

nia, lekomania

wyjaśnia, w jakiej

sytuacji stwierdza się

uzależnienie

dowodzi negatywne-

go wpływu alkoholu i

palenia tytoniu na

zdrowie człowieka

podaje przykłady

substancji psychoak-

tywnych

wyjaśnia, czym są

uzależnienia fizyczne

i psychiczne

wymienia czynniki

sprzyjające rozwojo-

wi uzależnienia od

alkoholu

wyjaśnia, na czym

polega profilaktyka

uzależnień

określa znaczenie

tolerancji w powstawa-

niu uzależnień

uzasadnia negatywny

wpływ kofeiny i dopa-

laczy na zdrowie czło-

wieka

określa skutki spoży-

wania alkoholu i pale-

nia tytoniu na poszcze-

gólne narządy

uzasadnia koniecz-

ność zdrowego trybu

życia u kobiet będą-

cych w ciąży

omawia sposoby le-

czenia uzależnień

określa skutki uza-

leżnień fizycznych i

psychicznych

analizuje fazy uza-

leżnienia od substancji

psychoaktywnej

przewiduje skutki

uzależnienia od leków

dla zdrowia człowieka

WYMAGANIA EDUKACYJNE Z BIOLOGII DLA KLASY II i III LO...

Documents

Transcript of WYMAGANIA EDUKACYJNE Z BIOLOGII DLA KLASY II i III LO...