294x216

294x216

294x216

Szanowni Państwo,

Jedną z naczelnych zasad Europejskiego Funduszu Społecznego jest ta dotycząca równych szans. To ważne, aby wszyscy, niezależnie od wykształcenia, wieku, statusu materialnego, pochodzenia, niepeł-nosprawności, wyznania czy płci – mieli takie same szanse i możliwości w rozwoju społeczno-zawodo-wym. Dzięki realizacji tysięcy projektów współfi-nansowanych ze środków unijnych, świadomość Po-lek i Polaków w zakresie wdrażania i przestrzegania postulatów polityki równościowej z każdym rokiem wzrasta. Stajemy się społeczeństwem coraz bardziej otwartym i coraz częściej dostrzegamy korzyści pły-nące z różnorodności.

To cieszy, choć jest jeszcze wiele do zrobienia. Prze-de wszystkim w kwestii przełamywania negatywnych stereotypów, które są źródłem dyskryminacji i nie-równego traktowania. O tym, że krzywdzące sądy i uprzedzenia można zwalczać, przekonują uczestnicy konkursu „Różni, ale Równi!”, którzy w komiksowej formie przedstawili postulaty szeroko rozumianej polityki równościowej. Prace młodych artystów udo-wodniły, że o równości można mówić w lekki, choć wcale nie mniej poważny, sposób. Jestem przekonany, że publikacja, którą trzymają Pań-stwo w ręce, będzie inspirującą lekturą i w przystępny sposób pokaże słuszność przestrzegania i stosowania zasady równych szans. Mam nadzieję, że szczególnie ciepło przyjęta zostanie przez młodych ludzi. Przed nimi bowiem stoi zadanie budowania otwartego spo-łeczeństwa, w którym czymś powszechnym będą to-lerancja i integracja społeczna, a także umiejętność działania w oparciu o zasady partnerstwa. Pamiętaj-my: jesteśmy różni, ale równi!

WstępJarosław Wesołowski

Jarosław WesołowskiDyrektor Wydziału Europejskiego Funduszu Społecznego

Urzędu Marszałkowskiego Województwa Śląskiego 7

Równość oznacza stan, w którym wszyscy ludzie mają taką samą wartość społeczną, równe prawa i obowiąz-ki, a także równy dostęp do dóbr i usług oraz takie same szanse rozwoju społeczno-zawodowego. Unia Euro-pejska kładzie ogromny nacisk na przestrzeganie po-stulatów zasady równych szans na wszystkich etapach wdrażania Funduszy Europejskich. Dlatego też jednym z podstawowych celów projektów współfinansowanych ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego jest dążenie do likwidacji barier finansowych, fizycznych, psychologicznych czy kulturowych, które uniemożli-wiają niektórym grupom osób korzystanie z pełni przy-sługujących im praw. Główny nacisk położony został na przestrzeganie zasady równości szans kobiet i męż-

Zasada równości szans PO KL 2007-2013Równość szans jest podstawową wartością Wspólnoty Europejskiej, a obowiązkiem każdego z państw członkowskich jest podejmowanie działań zapobiegających nierównemu traktowaniu oraz dyskrymi-nacji m.in. ze względu na wiek, niepełnosprawność, płeć, pochodzenie, wyznanie, status materialny.

czyzn. Wynika to z zapisów Traktatu Amsterdamskie-go oraz Rozporządzeń Rady Europejskiej regulujących wdrażanie Europejskiego Funduszu Społecznego we wszystkich krajach członkowskich Unii Europejskiej. To obowiązek prawny zapisany w umowach wiążących instytucje korzystające ze środków Europejskiego Fun-duszu Społecznego.

Polityka równości szans kobiet i mężczyzn (tzw. gender mainstreaming) jest strategią stworzoną w celu osiąg-nięcia równości płci we wszystkich obszarach życia społecznego, politycznego i ekonomicznego. Według definicji Rady Europy, gender mainstreaming polega na (re)organizacji, poprawie, rozwoju i ewaluacji procesów 8

decyzyjnych po to, aby stworzyć kobietom i mężczy-znom takie same możliwości rozwoju. Główne obszary interwencji „gender mainstreaming” dotyczą sfery eko-nomii (rynek pracy i polityka społeczna), równego udzia-łu i przedstawicielstwa kobiet i mężczyzn w instytucjach unijnych, sfery praw cywilnych, ról społecznych i stereo-typów. Postulaty polityki równościowej powinny znaleźć swoje odzwierciedlenie w projektach współfinansowanych ze środków EFS. W realizowanych przedsięwzięciach Pro-gramu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013 podej-ście równościowe polegało m.in. na promocji godzenia życia zawodowego i prywatnego poprzez większe zaan-gażowanie mężczyzn w wypełnianie obowiązków rodzin-

nych i aktywizację zawodową kobiet powracających na rynek pracy po urodzeniu dziecka. W projektach PO KL istotne było również niwelowanie ograniczeń wynika-jących z naszych płci społeczno-kulturowych – gender (czyli przypisanego nam jako kobietom i mężczyznom ze-stawu cech, postaw i oczekiwań na temat tego, jakie role powinniśmy pełnić w społeczeństwie), a także innych uprzedzeń np. dotyczących wieku (wspieranie osób po 50. roku życia na rynku pracy) czy niepełnosprawności (aktywizacja zawodowa osób z dysfunkcjami). Projekty realizowane w ramach PO KL przyczyniły się do zmiany niekorzystnej sytuacji osób dyskryminowa-nych i wyrównania ich szans społecznych i zawodowych.

Szanowni Państwo,

Jedną z naczelnych zasad Europejskiego Funduszu

Społecznego jest ta dotycząca równych szans. To waż-

ne, aby wszyscy niezależnie od wykształcenia, statusu

materialnego, pochodzenia, niepełnosprawności, wy-

znania, płci czy orientacji seksualnej mieli takie same

szanse i możliwości w rozwoju społeczno-zawodo-

wym. Dzięki realizacji tysięcy projektów współfinan-

sowanych ze środków unijnych, świadomość Polek i

Polaków w zakresie wdrażania i przestrzegania postu-

latów polityki równościowej z każdym rokiem wzrasta.

Stajemy się społeczeństwem coraz bardziej otwartym

i coraz częściej dostrzegamy korzyści płynące z róż-

norodności.

To cieszy, choć jest jeszcze wiele do zrobienia. Przede

wszystkim w kwestii przełamywania negatywnych

stereotypów, które są źródłem dyskryminacji i nie-

równego traktowania. O tym, że krzywdzące sądy i

uprzedzenia można zwalczać przekonują uczestnicy

konkursu „Różni, ale Równi!”, którzy w komiksowej

formie przedstawili postulaty szeroko rozumianej

polityki równościowej. Prace młodych artystów udo-

wodniły, że o równości można mówić w lekki, choć

wcale nie mniej poważny, sposób.

Jestem przekonany, że publikacja, którą trzymają Pań-

stwo w ręce, będzie inspirującą lekturą i w przystępny

sposób pokaże słuszność przestrzegania i stosowania

zasady równych szans. Mam nadzieję, że szczególnie

ciepło przyjęta zostanie przez młodych ludzi. Przed

nimi bowiem stoi zadanie budowania otwartego spo-

łeczeństwa, w którym czymś powszechnym będą:

tolerancja i integracja społeczna, a także umiejętność

działania w oparciu o zasady partnerstwa. Pamiętaj-

my: jesteśmy różni, ale równi!

Wstęp

5

9

Równość szans jest podstawową wartością Unii Europejskiej, a  zwalczanie dyskryminacji jednym z ważniejszych zadań, przed którymi stoją państwa członkowskie. Jak Pani ocenia świadomość Polek i  Polaków w  zakresie stosowania polityki równoś-ciowej?Gdyby przyjąć kryterium deklaracji, to świadomość Polek i Polaków w zakresie stosowania zasady równych szans zbliża się do unijnego ideału. Jednak praktyki po-kazują, że nie jest jeszcze aż tak dobrze. W badaniach od lat niezmiennie utrzymuje się tendencja pokazująca, że kobiety w znacznie większym stopniu stosują się do postulatów polityki równościowej. To one wykazują się większą tolerancją wobec grup społecznych, które Unia Europejska w sposób szczególny chce chronić przed dyskryminacją. Z czego to wynika? Między innymi ze sposobu wychowania. Dziewczynki ukierunkowuje się na budowanie dobrych relacji z innymi, wzmacnia się ich empatyczność. Jeśli chodzi o mężczyzn, widać pewne pozytywne zmiany. Coraz więcej z nich wykazuje się ot-wartością i tolerancją dla różnego rodzaju odmienności.

Dlaczego tak ważne jest przestrzeganie zasady rów-nych szans w życiu społeczno-zawodowym?Podstawowym zadaniem polityki równościowej jest stworzenie każdemu człowiekowi – bez względu na rasę, wyznanie, orientację seksualną, pochodzenie, wiek itp. – równych szans na wszechstronny rozwój psycho-społeczny. Ważne, by włączyć wszystkich do głównego nurtu kształtującego naszą rzeczywistość. Każdy z nas jest niepowtarzalny i wyjątkowy, każdy z nas ma pewne umiejętności, które mogą być użyteczne dla ogółu spo-łeczeństwa. Nie należy więc nikogo ograniczać w roz-woju społeczno-zawodowym i dostępie do społecznych zasobów dóbr i usług.

Jednym z  elementów zagrażających równości szans są stereotypy…Zgadza się. Stereotypy, jako pewien rodzaj schema-tu poznawczego, pomagają w wygodny i łatwy sposób zrozumieć otaczającą nas rzeczywistość. Nie zawsze mają wydźwięk pejoratywny. Negatywnego zabarwie-nia nabierają, gdy budują uprzedzenia. Dzieje się tak,

Tacy samiRozmowa z dr Jolantą Klimczak, socjolożką, wykładowczynią akademicką z Zakładu Badań Kultury Współczesnej Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach.

10

gdy daną osobę lub grupę społeczną oceniamy przez pryzmat jednej – najczęściej fałszywej, niesprawiedli-wej i utrwalonej przez tradycję – cechy, nie dostrzega-jąc całego spektrum innych przymiotów. Na podstawie zastosowanego uproszczenia wyciąga się daleko idące wnioski dotyczące kompetencji i umiejętności ocenianej jednostki czy grupy. Najczęściej krzywdzące. Niestety łatwość używania stereotypów sprawia, że w naszym codziennym życiu jesteśmy nieustannie narażeni na „szufladkowanie” ludzi i pomijanie ich indywidualnych cech. Dlaczego tak się dzieje? Stereotyp daje prosty i szybki ogląd, jest pewnego rodzaju „gotowcem”, który możemy wykorzystać bez pogłębionej analizy. Jego sto-sowanie choć wygodne, jest tak naprawdę iluzoryczne. Stereotyp sięga bowiem do przeszłości, co sprawia, że staje się nieadekwatny do rzeczywistego i aktualnego obrazu danej jednostki czy grupy.

Jak skutecznie można walczyć z negatywnymi uprze-dzeniami?Edukacja i jeszcze raz edukacja. Zmiana optyki w po-strzeganiu różnych kategorii społecznych możliwa jest poprzez przyzwyczajanie ludzi do alternatywnych wzorców. Ważną rolę w tym procesie odgrywają media. W przekazach medialnych powinny pojawiać się treści pozbawione uprzedzeń wobec powszechnie dyskry-

minowanych grup społecznych. Różnego rodzaju kam-panie społeczne, prezentujące alternatywne schematy poznawcze, są jednym z istotniejszych elementów bu-dujących społeczną świadomość w zakresie praktyk an-tydyskryminacyjnych. Mówi się, że kropla drąży skałę, tak więc im więcej będzie się mówić i pokazywać ludzi żyjących odmiennie, tym większa będzie ich społeczna akceptacja.

W jakim kierunku powinna podążać edukacja szkol-na, by od najwcześniejszych lat eliminować praktyki dyskryminacyjne?Od wielu lat zwraca się uwagę, że szkoła, obok rodziny i mediów, jest instytucją współtworzącą stereotypy. Szkoła ma bowiem ogromny wpływ na kształtowanie osobowości uczniów, którzy nie mają jeszcze wypra-cowanych mechanizmów obronnych. Jak gąbka chłoną przekazywane im treści. Dlatego tak ważne jest, by już na etapie edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej oswajać dzieci z odmiennością – osobami niepełnosprawnymi, o innym kolorze skóry czy wyznaniu i pokazywać im róż-ne role społeczno-zawodowe, które mogą w przyszłości pełnić, niezależnie od płci. Jeśli nauczyciele będą starali się przekazywać treści zgodne z polityką równościową, wówczas młodzi ludzie będą bardziej tolerancyjni i ot-warci na świat. W przeciwnym wypadku szkoły opusz-12

czać będzie młodzież o zamkniętych, pełnych uprze-dzeń umysłach. Trzeba jednak pamiętać, że nie tylko nauczyciele są współodpowiedzialni za przekazywanie stereotypowych klisz, ale również grupa rówieśnicza. Szkoła, choć jest miejscem formalnej edukacji, w której treści można ingerować i kształtować odpowiednio z za-sadą równych szans, to jednocześnie jest środowiskiem nieformalnych relacji rówieśniczych, w których przekaz jest praktycznie poza kontrolą. Wpływ rówieśników, jak pokazują badania, na kształtowanie postaw i opinii jest bardzo duży. Tak więc znaczące jest też to, z kim się spo-tykamy, jakim językiem ze sobą rozmawiamy i jakie stan-dardy obowiązują w danej grupie rówieśniczej.

Tyle teorii. A jak jest z praktyką? Pani zdaniem młodzi „załapali” o co chodzi w polityce równościowej? Zdecydowanie tak. Duża w tym zasługa unijnych dyrek-tyw, które narzucają stosowanie zasady równości szans. Z oficjalnego nurtu edukacji zniknęła segregacja płcio-wa, a tradycyjny podział ról społeczno-zawodowych ko-biet i mężczyzn poddawany jest słusznej krytyce. Choć w podręcznikach szkolnych nadal zdarzają się kuriozalne teksty, to jednak z roku na rok jest ich coraz mniej. Wie-rzę, że zmiany w świadomości młodych Polek i Polaków są już na tyle głębokie, że dla kolejnych pokoleń zasada równych szans będzie czymś oczywistym, a jej stosowa-

nie będzie powszechne. Młodzi ludzie są dziś bardziej otwarci na świat niż ich rodzice. Są przyzwyczajeni do tego, że uczą się z nimi dzieci o innym kolorze skóry, in-nych wyznań. Młodzież sama też walczy o nową prze-strzeń edukacyjną dla siebie. To nie są ludzie, którym można wszystko wmówić. To przedstawiciele generacji o szerokich horyzontach, otwarci na świat i na innych. Jak Pani ocenia ideę konkursu „Różni, ale Równi!”, któ-ry w komiksowej wersji popularyzuje wśród młodzie-ży zasadę równości?Mam wrażenie, że dla większości uczestników postulaty polityki równościowej były oczywistością. Do konkursu zgłosiły się osoby otwarte, krytyczne wobec rzeczywi-stości, pozbawione kompleksów, pewne siebie i co bar-dzo ważne – twórcze i kreatywne. Nie dość, że równość jest dla nich czymś oczywistym, to jeszcze z łatwością odnalazły się w sztuce komiksowej, która w Polsce nie zakorzeniła się jeszcze zbyt mocno. Im udało się spraw-nie operować tą niełatwą formą artystyczną. Uczestni-cy konkursu to kolorowe ptaki, które próbują na co dzień radzić sobie z niedoskonałą, szarą rzeczywistością. To ludzie, którym w porównaniu do rówieśników z Londy-nu, Berlina czy Paryża niczego nie brakuje. Jednym sło-wem: prawdziwi Europejczycy! 13

Konkurs „Różni,

ale Równi!”

Z myślą o młodych, kreatywnych i artystycznie uzdolnionych

mieszkańcach naszego regionu w wieku od 16 do 30 lat Wy-

dział Europejskiego Funduszu Społecznego Urzędu Mar-

szałkowskiego Województwa Śląskiego zorganizował nieco-

dzienny konkurs „Różni, ale Równi!”. Zadaniem uczestników

było przygotowanie autorskiego komiksu łamiącego stereo-

typy, propagującego tolerancję i równość szans niezależnie

od wieku, płci, pochodzenia, niepełnosprawności i statusu

materialnego.

Konkurs „Różni,

ale Równi!”

16

Organizatorzy postawili przed sobą ambitne cele. Po-przez konkurs chcieli w młodych ludziach rozbudzić zainteresowania tematyką związaną z Unią Europejską oraz Europejskim Funduszem Społecznym, a także wy-promować politykę równości szans (w tym równości szans kobiet i mężczyzn), jako jednej z priorytetowych zasad Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013.

Konkurs miał też na celu promocję twórczości i sztuki wizualnej jako formy wyrażania poglądów i nośnika war-tości społecznych.

Aby wziąć udział w konkursie młodzi miłośnicy sztu-ki komiksowej mieli przesłać trzy autorskie prace i/lub ilustracje wykonane dowolną techniką (np. rysunek odręczny, akwarela, grafika komputerowa, kolaż foto-graficzny, grafika warsztatowa etc.). Oceniało je pro-fesjonalne jury, w skład którego weszli: dr Anna Ma-chwic-Adamkiewicz – dziekan Wydziału Projektowego

Akademii Sztuk Pięknych w Katowicach, dr Jolanta Klimczak – socjolożka z Zakładu Badań Kultury Współ-czesnej Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, Szymon Szelc – rysownik oraz Marzena Podlaska – pracownik Wydziału Europejskiego Funduszu Społecznego Urzę-du Marszałkowskiego Województwa Śląskiego. Spośród nadesłanych prac komisja konkursowa wy-brała finałową szesnastkę. Autorzy wyróżnionych dzieł wzięli udział w warsztatach dotyczących szeroko poję-tej równości szans. Na zajęciach uczestnicy konkursu prowadzili ożywione, a momentami wręcz burzliwe, dyskusje wokół zasad polityki równościowej. Z intelek-tualnego fermentu zrodziły się scenariusze komiksów, spośród których jurorzy wybrali dziesięć najlepszych konspektów. Na amatorów-plastyków, którzy przeszli do kolejnego etapu, czekały warsztaty rysunku komik-sowego. W ich trakcie uczestnicy mogli puścić wodze fantazji i stworzyć zabawne rysunkowe historie. Na za-jęciach powstały też konkursowe prace, które poddane zostały surowej ocenie jury.18

Komisja konkursowa miała trudny orzech do zgryzie-nia, ponieważ wszystkie prace odznaczały się wysoką jakością wykonania i kreatywnością. Jurorzy wybrali zwycięzców w dwóch kategoriach wiekowych: „mło-dzież” (16-18 lat) i „dorośli” (18-30 lat). Laureatów po-znaliśmy podczas uroczystej gali, która 13 październi-ka 2015 r. odbyła się w Rondzie Sztuki w Katowicach.

W kategorii „młodzież” zwyciężyła Wiktoria Biełka. Drugie miejsce zajęła Kornelia Zyg, a trzecie Katarzyna Busłowska. Wśród dorosłych najlepszą pracę przedsta-wiła Agnieszka Gierek. Na podium znaleźli się również Wojciech Zieliński (II miejsce) i Piotr Gierwatowski (III miejsce). Najciekawsze komiksy, które powstały w ra-mach konkursu, opublikowane zostały w prasie o za-sięgu regionalnym (I miejsce w obu kategoriach wieko-

wych) oraz w niniejszej publikacji (I, II, III miejsce w obu kategoriach wiekowych). Zwycięzcy otrzymali również nagrody rzeczowe.

Patronat honorowy nad konkursem objęli Rektor Aka-demii Sztuk Pięknych w Katowicach – prof. dr hab. An-toni Cygan oraz Fundacja RÓWNOŚĆ.INFO. Patrona-mi medialnymi zostali Dziennik Zachodni oraz Nasze Miasto. Organizatorem przedsięwzięcia był Wydział Europejskiego Funduszu Społecznego Urzędu Marszał-kowskiego Województwa Śląskiego przy współpracy z Fundacją na Rzecz Wspierania Edukacji i Rozwoju Sa-morządności wśród Młodzieży VIRIBUS UNITIS. Kon-kurs współfinansowano ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.

i...Finał!!!

20

Komiksowe improwizacje

Anna Krztoń

Tworzy grafiki, ilustracje, komiksy i plakaty. Studiowała na

Akademii Sztuk Pięknych w Katowicach. W 2013 roku zdoby-

ła dyplom w Pracowni Wklęsłodruku prof. Jana Szmatlocha.

Swoje komiksy publikowała w czasopismach w Polsce, ale

również w Szwecji, Finlandii, Belgii, Estonii, USA, Słowenii

oraz na Litwie.

24

Kiedy zaczęła się Pani przygoda z komiksem?Pomijając dziecięce przygody, komiksem na poważnie zajęłam się dopiero pod koniec studiów. Inspirowałam się wówczas postacią Julii Wertz (amerykańska twórczy-ni komiksów – przyp. red). Idąc jej śladem zaczęłam two-rzyć krótkie jednoobrazkowe scenki, inspirowane moimi znajomymi. W końcu postanowiłam je pokazać mojej nauczycielce ilustracji – Annie Machwic. Spodobały się. Zachęciła mnie, żebym rysowała dalej. I tak to trwa aż do dziś (śmiech). Co w komiksie jest dla Pani najważniejsze?Fakt, że komiks unika elitarności, która jest charakte-rystyczna dla świata sztuki. Jest swobodną formą arty-stycznej wypowiedzi i znaleźć w nim możemy zarówno poważne opowieści, jak i undergroundowe, a nawet punkowe i anarchistyczne historie. W komiksie jest po prostu miejsce dla każdego.

Jak stworzyć dobry komiks? Przede wszystkim nie powinno się naśladować czyje-goś stylu. Nie należy na siłę rysować komiksów w stylu japońskiej mangi albo takich prezentujących tylko su-perbohaterów. Lepiej rysować po swojemu, tak jak się potrafi. Trzeba również pamiętać, że komiks jest sztuką łączącą literaturę i obraz, dlatego nie można tych two-rzyw traktować oddzielnie, a ludzie bardzo często właś-nie tak robią. To błąd. Rysunek i słowo w komiksie to nierozerwalna całość.

Dla uczestników konkursu „Różni, ale Równi!” prze-prowadziła Pani warsztaty z rysunku komiksowego...Zajęcia składały się z kilku ćwiczeń. Uczestnicy mieli za zadanie m.in. przedstawić krótką fabułę za pomocą jednej ilustracji, bez podziału na kadry. To ćwiczenie miało im pokazać, że typowo komiksowe dzielenie akcji na kadry nie zawsze jest konieczne. W drugim zadaniu uczestnicy losowali temat, który później mieli naryso-wać w jednym obrazku. Następnie swoją kartkę od-dawali sąsiadowi, który rysował ten sam kadr, jednak z innej perspektywy. Ostatnie ćwiczenie polegało na rysowaniu wspólnych historii komiksowych. Uczestnicy zaczynali od jednego kadru, a następnie podawali kart-kę dalej. Każdy dorysowywał kolejny kadr... W ten spo-sób powstało pięć różnych historii. To zadanie sprawiło uczestnikom najwięcej radości.

Jak amatorzy radzili sobie z powierzonymi im zada-niami?Dosyć dobrze. Improwizowaliśmy i bawiliśmy się kadro-waniem. Zależało mi na tym, żeby pokazać uczestnikom różne możliwości opowiadania tej samej historii i zachę-cić ich do eksperymentowania.

Czy wśród uczestników warsztatów, Pani zdaniem, jest przyszła gwiazda polskiego komiksu?Tego nie wiem. Z pewnością drzemie w nich ogromny potencjał. Kilka prac było naprawdę bardzo dobrych, dlatego myślę, że być może jeszcze o nich usłyszymy.

O potencjale młodych rysowników i elementach dobrego komiksu rozmawiamy z Anną Krztoń, ilustratorką i graficzką, która dla uczestników konkursu „Różni, ale Równi!” poprowadziła warsztaty rysunku komiksowego.

26

Literatura wizualna

Kuba Woynarowski

Artysta-kurator, twórca komiksów, esejów wizualnych, filmów.

Autor instalacji w Pawilonie Polskim na Biennale Architektury

w Wenecji w 2014 roku, laureat Grand Prix Międzynarodowego

Festiwalu Komiksu w Łodzi (2007), Grand Prix Ogólnopolskie-

go Konkursu Książek i Albumów o Sztuce (2011) oraz Paszpor-

tów Polityki (2014). Absolwent ASP w  Krakowie – studiował

w Międzywydziałowej Pracowni Intermediów oraz na Wydzia-

le Grafiki, gdzie w  2007 roku zrealizował pracę dyplomową

w Pracowni Filmu Animowanego prof. Jerzego Kuci.

28

Komiks jest do oglądania czy może raczej do czytania?Odpowiedź na to pytanie wcale nie jest tak oczywista, jak może się wydawać. Komiks jest wizualnym tekstem, czyli pewną strukturą, która przypomina rodzaj języka – przede wszystkim wypowiedzi literackiej, ale wyrażonej w formie wizualnej. Opowieść obrazkowa może, ale nie musi być wspomagana tekstem. Niemniej przez warstwę obrazów zawsze będzie wyraźnie „prześwitywał” jakiś rodzaj anegdoty czy komunikatu. Nawet jeśli jest to bar-dzo szeroko pojmowana „literackość”, jak w przypadku komiksu abstrakcyjnego. Opowieść bez tekstu nie traci więc na swoim znaczeniu. Można zatem powiedzieć, że komiks jest literaturą wizualną, a nie jedynie ilustrowa-nym tekstem czy też też jakąś formą „wizualności” dopra-wionej „literackością”.

Zajmuje się Pan szeroko pojętą sztuką. Co w komiksie interesuje Pana najbardziej?Moja definicja sztuki i twórczości jest bardzo szeroka, można powiedzieć – intermedialna. Interesują mnie wszelkiego rodzaju obszary pograniczne, rozwiązania for-malne pozwalające na „mieszanie” różnych mediów. Ko-miks zdecydowanie jest takim intermedium, które łączy w sobie potencjał literatury, sztuk wizualnych, a nawet ję-zyka filmowego. Stąd zapewne wynika atrakcyjność tego medium. Od zawsze interesowała mnie narracja wizualna czy też – szerzej rzecz ujmując – intermedialna. Dlatego formy takie jak film, ilustracja czy też komiks naturalnie wpisują się w obszar moich poszukiwań. Nie stawiam „murów” między poszczególnymi obszarami twórczości, wręcz przeciwnie – lubię, gdy na granicy różnych teryto-riów rodzi się nowa jakość. Interesuje mnie sytuacja, gdy komiks płynnie przeradza się w inne formy artystyczne.

Wybrał Pan drogę eksperymentu. Pana komiksy są afabularne, abstrakcyjne w  treści, niekiedy przypo-minają atlasy wizualne. Czy stawiając na takie rozwią-zania rezygnuje Pan z tradycyjnej formy komiksowe-go opowiadania?Przede wszystkim bardzo cenię opowieści poprowa-dzone zgodnie z tradycyjnymi regułami – dotyczy to za-równo filmu, literatury, jak i komiksu. To, że sam stronię od klasycznej narracji nie oznacza, że uważam trady-cyjną ścieżkę za nieistotną. Wręcz przeciwnie. Sam zaj-muję się tym, co wychodzi mi najlepiej oraz jest zgodne z moim temperamentem i zainteresowaniami. Interesu-je mnie ciągłe poszukiwanie, badanie nieoczywistych obszarów. Podejmowanie tego rodzaju eksperymen-tów przypomina w jakiejś mierze działalność naukową. Dlatego właśnie koncentruję się na obrzeżach, proble-matycznych obszarach, miejscach, gdzie nie wszystko zostało dopowiedziane.

Owady, rośliny, abstrakcyjne geometryczne kształty, ograniczona paleta barw, rozbudowana symbolika, to częste motywy w Pana pracach. Jaka idea kryje się za tymi rozwiązaniami?Inspirują mnie ograniczenia. Lubię czasem narzucać sobie różnego typu utrudnienia, żeby z tym większą mocą uru-chomić własną kreatywność. Czytając tradycyjne komik-sy często miałem silne poczucie, że są zdominowane przez ludzki punkt widzenia. Oczywiście, nie jesteśmy w stanie zupełnie od tego uciec, a przykłady antropomorfizacji odnajdziemy nawet w komiksie abstrakcyjnym. Niemniej, zawsze brakowało mi jakiegoś innego, świeżego spojrze-nia, jakby trochę z zewnątrz, z ukosa. Dlatego wybrałem formułę opowieści, w której nie pojawia się ludzki bohater.

Kuba Woynarowski opowiada nam o kierunku rozwoju współczesnej sztuki komiksowej, sto-sowanych w swojej twórczości eksperymentach oraz możliwości zaangażowania komiksu w tematykę społeczną.

30

Mało tego – próżno szukać tu postaci, która w jakikolwiek sposób człowieka by przypominała. Nie znajdziemy tu zwierząt udających ludzi czy uczłowieczonych przedmio-tów. To zupełnie inny rodzaj opowieści, w której możemy śledzić zjawiska atmosferyczne, migracje rojowisk owa-dów czy rozwój roślin. Wybór takiej formuły skłania nas do ponownego zdefiniowania, takich pojęć jak „wydarze-nie” czy „akcja”, a nawet „fabuła”. Warto zadać pytanie czy tego rodzaju komiksy są afabularne czy też może „fabular-ne inaczej”? Opowieść bez słów, pozbawiona klasycznie pojętej fabuły i bohatera może wytrącić widza-czytelnika z jego odbiorczych przyzwyczajeń.Z drugiej strony – fascynuje mnie także napięcie pomiędzy tekstem i obrazem, który sam w sobie może być abstrak-cyjny, pozornie nieobciążony konkretnymi znaczeniami, jednak w połączeniu ze słowami, w szerszym kontekście, zaczyna nabierać nowych sensów.

Abstrakcyjność Pana twórczości sprawia, że nie idzie ona z głównym prądem, z powszechnie rozumianym komiksem. Z jakim odbiorem się spotyka?Na pewno jest to twórczość adresowana do węższego grona odbiorców i – jak każde zjawisko niszowe – dociera przede wszystkim do osób o określonym temperamencie i oczekiwaniach. Na szczęście, jak się okazuje, nie jest to zupełna „abstrakcja”, ponieważ regularnie trafiam na od-biorców, którzy nadają na podobnych falach i są w stanie odczytać znaczenia ukryte w moich pracach, a przede wszystkim docenić niekonwencjonalny sposób myślenia, w dużym stopniu odstający od tego, do czego się wszyscy przyzwyczailiśmy. Niektórzy po prostu cieszą się z tego, że odkryli coś nowego. Pozwalają się zaskoczyć i w tym nietypowym doświadczeniu dostrzegają jakąś wartość.

Takie pojedyncze, pozytywne głosy, przynoszą sporo sa-tysfakcji – stanowią potwierdzenie, że tworzę jednak „dla kogoś”.

Wspomniał Pan o niszowości. Nie brakuje głosów, że twórcy komiksów nie potrafią się przebić do masowe-go odbiorcy. W jakiej kondycji jest Pana zdaniem ko-miks w dzisiejszych czasach? Czy powinien on trafiać do masowego odbiorcy czy jednak pozostać sztuką wąskiego grona odbiorców? Wszystko zależy od punktu widzenia. W Polsce komiks faktycznie jest zjawiskiem niszowym, ale na przykład w Stanach Zjednoczonych czy we Francji stanowi ważny element kultury. U nas opowieść obrazkowa funkcjonu-je wciąż jako ciekawostka, otoczona aurą „nowości” – co zaskakuje, zważywszy, że w Polsce komiks obecny jest już od kilkudziesięciu lat. Dlatego trudno snuć rozważania o „masowości” komiksu poza kontekstem miejsca i czasu. Należy też pamiętać, że potrzeba opowiadania obrazem jest ponadczasowa, a komiks to tylko jedna z wielu form narracji wizualnej, które pojawiły się w toku dziejów – po-cząwszy od rysunków naskalnych, przez Kolumnę Trajana, Tkaninę z Bayeux, średniowieczne parakomiksy, aż po to, co w XIX wieku zaczęto nazywać comic strips. Powstające współcześnie hiperkomiksy wykorzystują z kolei możli-wości nowych technologii, a tradycyjna forma komiksowa zostaje w ich ramach wzbogacona o język animacji, ele-menty interaktywne i dźwiękowe. Dlatego wydaje mi się, że prędzej czy później etykietka z nazwą „komiks” ulegnie dezaktualizacji. Nie mam jednak wątpliwości, że z czasem pojawią się nowe formuły opowieści wizualnych, odzwier-ciedlające uniwersalną skłonność człowieka do konstruo-wania narracji.

31

W  jakim kierunku zatem rozwija się współczesna sztuka komiksowa? Istnieje możliwość, że komiks ewoluuje w jakieś nowe formy?Myślę nawet, że dzieje się to na naszych oczach. Na pew-no wiele możliwości otwiera internet. Jest to medium oferujące szeroki wachlarz rozwiązań technologicznych i stwarzające nowe kanały dystrybucyjne dla komiksów, alternatywne wobec tradycyjnego obiegu wydawnicze-go. Pewne możliwości rozwoju komiksu związane są też chociażby z „niszowym” światem galeryjnym, który jed-nak funkcjonuje na zupełnie innych zasadach niż media masowe.Tak jak wspomniałem wcześniej, współczesna sztuka komiksowa zmierza w kierunku hipertekstu. Pierwsze znane mi próby skonstruowania nielinearnej opowieści komiksowej pojawiły się w latach 80., jeszcze przed na-staniem epoki internetu, ale zjawisko to zyskało na zna-czeniu dopiero w ostatniej dekadzie, między innymi za sprawą Amerykanina Chrisa Ware’a, który cieszy się sta-tusem niekwestionowanej gwiazdy współczesnego ko-miksu. Zrewolucjonizował on język komiksowy, tworząc albumy o hipertekstowej strukturze, złożonej z wielu li-nii fabularnych, które zapętlają się, zrastają i rozchodzą. Tego rodzaju opowieść przypomina gęstą tkankę, w ob-rębie której odbiorca porusza się zupełnie inaczej niż w sytuacji, gdy jest prowadzony przez narratora za rękę. W przestrzeni internetu hiperkomiksy wchodzą w fuzję z innymi mediami, a ich nieliniowe struktury ulegają dal-szej komplikacji. Myślę, że zauważalnym trendem jest także fascynacja komiksem abstrakcyjnym. Nie jest to oczywiście rzecz zupełnie nowa, bo w przeszłości znaj-

dziemy sporo niefiguratywnych opowieści wizualnych lub takich, które balansowały na krawędzi abstrakcji. Wydaje mi się, że zainteresowanie taką formą wynika między innymi z potrzeby odświeżenia i nowego spoj-rzenia na medium komiksu. Taka zmiana perspektywy i zejście na całkowicie elementarny poziom opowiadania obrazem może być dla twórców bardzo atrakcyjna.

Nawiązując do konkursu postawiono w  nim przed uczestnikami zadanie przedstawienia, poprzez ko-miksową opowieść, zasady równości szans. Czy ko-miks powinien być zaangażowany społecznie? Może jednak powinien pozostać tylko w sferze popularnej rozrywki?Są sytuacje, w których można połączyć jedno z drugim. Poruszając palące tematy, które dotyczą nas wszyst-kich, komiks „zaangażowany” automatycznie staje się medium masowym. Skoro z zainteresowaniem śledzimy społeczno-polityczne dyskusje w internecie, na łamach gazet czy w telewizji, równie dobrze możemy sięgnąć w tej sferze po język komiksu. Ta gałąź sztuki od zawsze była w jakiś sposób „zaangażowana”. Już sama geneza komiksu związana jest z różnymi formami publicznej de-baty: wyrósł on z ulotnych druków, które miały trafiać bezpośrednio do zainteresowanych oraz ilustracji pra-sowych, dziennikarskich komentarzy, nie stroniących od ostrego języka satyry. Nieraz bywało, że komunikat wizualny okazywał się bardziej wymowny niż słowa. Re-wolucyjny potencjał jest w komiksie obecny od zawsze i myślę, że warto z tej możliwości korzystać również w przyszłości.

32

Wiktoria Biełka

Przygodę z rysunkiem rozpoczęła w wieku sześciu lat. Obec-

nie uczy się w klasie o profilu dziennikarskim w Zespole Szkół

Technicznych i Ogólnokształcących nr 3 im. Edwarda Abra-

mowskiego w Katowicach, ale swoją przyszłość wiąże z  psy-

chologią. 16-letnia fanka metalu wie, że ludzie nie zawsze ak-

ceptują innych.

34

Twój komiks przedstawia paradę równości. Dlaczego zdecydowałaś się poruszyć temat orientacji seksualnej?Moja przyjaciółka jest homoseksualna. W zasadzie razem stworzyłyśmy fabułę do komiksu. Uznałyśmy, że inna orien-tacja seksualna jest w naszym społeczeństwie największym problemem. A najlepiej przedstawia ten problem parada równości i stosunek innych do tego wydarzenia.

Więc Twoja przyjaciółka doskonale wie, czym jest rów-ność albo jej brak. A dla ciebie? Co znaczy ten termin? Zawsze znajdą się ludzie, którym nie spodoba się na przy-kład to, jak wyglądam, czego słucham, jak się ubieram, w co wierzę lub dlaczego wcale nie wierzę. Myślę, że Polska nie jest krajem tolerancyjnym. Mam nadzieję, że takie inicjaty-wy jak konkurs „Różni, ale Równi!” będą pomagały wpro-wadzać zmiany. Aczkolwiek myślę, że jeszcze długa droga przed nami…

To, co inni mówią o Tobie – wpływa to na ciebie?Nie. Moja mama nauczyła mnie, żebym nie zwracała uwagi na to, jak jestem postrzegana przez innych ludzi. Ludzie są różni, to oczywiste, ale nie każdy potrafi to zaakceptować.

Zaczęłaś rysować, gdy byłaś jeszcze małym dzieckiem...Najbardziej kręci mnie manga i anime. Ale nie ograniczam się w tworzeniu, rysuję też krajobrazy i portrety. Różno-rodność jest dla mnie ważna.

Sporo więc już wiesz o rysunku. Na warsztatach nauczy-łaś się czegoś nowego?Oczywiście! Kadrowania, ustawiania cieni, wyostrzania pewnych elementów. Komiks jest bardzo elastyczną formą, jeśli chodzi o zabiegi plastyczne. Daje spore pole do arty-stycznego popisu.

Wiążesz przyszłość ze sztuką?Jeśli miałabym zarabiać w ten sposób na życie, to nie. My-ślę, że byłoby to wręcz niewykonalne. Ale jako hobby, jak najbardziej. A zawód już wybrałam: chciałabym być psy-chologiem. Myślę, że profil dziennikarski, który wybra-łam w szkole, przyda mi się potem w pracy z pacjentem. Dziennikarze uczą się rozmawiać z różnymi ludźmi na róż-ne tematy. Myślę, że taka praktyka może mi w przyszłości pomóc.

Orientacja na równośćRóżne orientacje seksualne, parada równości to dość drażliwe tematy w naszym społeczeństwie. Wiktoria jest wojowniczką, nie boi się mówić o trudnych sprawach, Wie, że „ucieczka przed nimi do ni-czego nas nie zaprowadzi”.

36

KorneliaZyg

16-latka, uczy się w katowickim liceum plastycznym. Ma wie-

le zainteresowań, gdzie komiksy i filmy animowane zajmują

szczególne miejsce. Marzy o tym, by stworzyć film na miarę

produkcji Tima Burtona.

38

Dlaczego zdecydowałaś się na udział w konkursie?Korzystam z każdej okazji, która pozwala mi rozwinąć umiejętności plastyczne. Poza tym, zainteresowała mnie też tematyka równości. A pomysł pojawił się nagle. Nie było na co czekać.

Czy słusznie Unia Europejska tak mocno zajęła się prob-lemem równości szans? Tak, bo nie wszyscy potrafią otworzyć się na odmienność innych. Być może boją się poznać ludzi o innym wyglądzie czy innych poglądach. Uważam, że każdy zasługuje na to, by być sobą. A dzięki unijnym inicjatywom, jak np. „Różni, ale Równi!”, jest szansa na to, że kiedyś nasze społeczeń-stwo będzie bardziej tolerancyjne.

Czy wiążesz przyszłość z komiksami i filmami animowa-nymi?Chciałabym stworzyć film animowany na miarę Tima Bur-tona, którego podziwiam. Gdy skończę liceum, wybieram się na studia, kierunek na pewno będzie miał charakter ar-tystyczny.

Dlaczego Tim Burton?Dziennikarz Bill Warren, po przeprowadzeniu wywia-du z reżyserem, opisał go, moim zdaniem, bardzo trafnie: „Umysł Tima Burtona jest jak eksplodująca fabryka fajer-werków: żywy, ekscytujący, kolorowy, zaskakujący i wszę-dobylski”. Chciałabym, aby moje filmowe dzieło było właś-nie takie. Może i ja z czasem będę jak... Burton (śmiech).

Być jak Tim BurtonJedno wydarzenie może zmienić to, jak postrzegamy innego człowieka. W jednej chwili ktoś, kogo uwa-żaliśmy za zagrożenie, staje się w naszych oczach bohaterem.

40

Katarzyna Busłowska

17-latka, uczennica Zespołu Szkół Plastycznych w Częstocho-

wie. Specjalizuje się w grafice komputerowej i formach wydaw-

niczych. Miłośniczka sztuki nowoczesnej i designu. Marzy, by

poznać wszystkie kultury świata.

42

Co sprawiło, że dołączyłaś do grona konkursowiczów?Dowiedziałam się o konkursie od koleżanki. Namówiła mnie, żebym wysłała kilka swoich prac. Poza tym fundacja miała bardzo fajny design strony (śmiech). A sam komiks... Lubię tę formę ze względu na syntezę – to połączenie dwóch bliskich mi sztuk.

Spotkałaś się już ze zjawiskiem równości szans?Moja szkoła jest środowiskiem jednolitym, a ja sama częś-cią społeczeństwa jednolitego pod względem kulturowym, rasowym i religijnym. Dlatego nie mam większego doświad-czenia, jeśli chodzi o dyskryminację i prześladowanie. Jedynym doświadczeniem, jakim ewentualnie mogłabym się podzielić, jest być może, dyskryminacja ze względu na różnicę poglądów, która czasem może prowadzić do kłótni, ale też nie zawsze, jeśli spotkają się osoby, które potrafią dyskutować na dobrym poziomie, bez urażania cudzych opinii. Nasz kraj, jak zresztą każdy, ma swoje plusy i minusy, ale nie uważam, żeby odstawał w znaczny sposób od standardów innych państw (w których często również pojawiają się eks-tremizmy).

Równość to dla Ciebie...… sytuacja, w której każdy ma prawo być sobą.

Wybrałaś trzy dość popularne stereotypy. Dlaczego?Skupiłam się na trzech etykietach: fan metalu, homoseksu-alista i kobieta rozwiązła. Na temat ludzi, którzy słuchają mocnej muzyki słyszałam już mnóstwo stereotypów, m.in. to, że są brudasami. Z kolei homoseksualizm – w środo-wisku młodzieży oraz dorosłych, których znam i z który-mi miałam styczność, ten temat nie jest unikany. Wręcz przeciwnie. Dyskutuje się o wielu aspektach sytuacji osób homoseksualnych w kraju i na świecie. A kobiety „rozwią-złe”? Taka etykieta pojawia się w ułamku sekundy, jak tylko któraś odejdzie od wzoru idealnej, cnotliwej pani domu. Ten stereotyp chyba boli mnie najbardziej i to nie tylko dlatego, że sama jestem kobietą.

Krzywdzące stereotypy kiedyś znikną?Chciałabym, ale myślenie, że etykiety kiedyś ustąpią jest utopijne. Niestety lubimy ułatwiać sobie życie. Pieczątki, krzywdzące stereotypy mają właśnie taką funkcję – spra-wiać, by części z nas żyło się łatwiej, nawet jeśli dzieje się to kosztem innych. Ja się na to nie godzę.

Pokonać strach, obalić stereotypyKtoś kiedyś powiedział, że „najbardziej boimy się tego, czego nie znamy”. Dużo łatwiej i bezpieczniej jest z góry założyć, niż drążyć i poznawać. Młoda artystka pokazała, że pod etykietami, stemplami i szufladkami kryje się strach.

44

Agnieszka Gierek

24-letnia absolwentka filologii rosyjskiej i studentka filologii

słowiańskiej. Mieszka w Katowicach, ale często zmienia miej-

sce zamieszkania na jedno z państw bałkańskich. Rysuje i two-

rzy, niekoniecznie komiksy.

46

Na co dzień nie tworzysz komiksów. Po konkursie zmie-niłaś zdanie na temat tej formy?Do tej pory nie myślałam o tworzeniu komiksów, ponieważ wydawało mi się, że ten rodzaj rysunku jest bardzo ogra-niczony – wszystko trzeba zmieścić w określonej wielkości kadrach, trzeba umiejętnie rozmieścić tekst i dobrać kolo-ry. Jednak na warsztatach okazało się, jak mało wiedziałam o tej formie. Zobaczyłam, jak wiele możliwości daje komiks.

Konkurs związany był nie tylko ze sztuką komiksową, ale też z równością szans...Uważam, że temat był świetny. Dowiedziałam się przede wszystkim tego, jakim problemem jest kwestia równości, a może należałoby powiedzieć nierówności. Poza stereoty-pami, uprzedzeniami i dyskryminacją, pojawiły się takie ha-sła jak antysemityzm, ageizm czy gender. Warsztaty, mimo że już to gdzieś „siedziało” w mojej głowie, uświadomiły mi, że równość wymaga akceptacji różnorodności.

Twój komiks kończy się happy endem. Wierzysz w rów-ność szans?Wierzę, że jest możliwa. Oczywiście nie jest to łatwe do zrealizowania, ale myślę, że bardzo ważna jest świadomość problemu i praca nad nim. Tak naprawdę każdy może zro-bić coś, co pomoże zniwelować problem nierówności, po-nieważ to my sami regulujemy szanse, jakie dajemy innym.

Jako podróżniczka zwiedziłaś już wiele miejsc. Jak rów-ność czy jej brak wyglądają w innych krajach?Spotkałam się z przedstawicielami wielu krajów i kultur, ale chyba nigdy nie zauważyłam problemu nierówności. Oczy-wiście pojawia się kwestia stereotypów, którymi w jakimś stopniu kieruje się każdy człowiek, ale tak naprawdę częś-ciej byłam świadkiem ich łamania, niż potwierdzania.To, co bardzo mnie cieszy, to fakt, że nigdy nie zaobser-wowałam niechęci ze strony mieszkańców innego kraju. Wręcz przeciwnie – zazwyczaj są bardzo pozytywnie na-stawieni i chętnie zapoznają się z obcokrajowcami.

Zdobyłaś pierwsze miejsce w  swojej kategorii. Jesteś zaskoczona, szczęśliwa?Przede wszystkim bardzo zaskoczona. Styl moich rysun-ków daleki jest od stylu komiksowego, dlatego na począt-ku zastanawiałam się, czy w ogóle powinnam brać udział w tym konkursie. Moje obawy wzmocnił wysoki poziom umiejętności konkurentów, dlatego zupełnie nie przewidy-wałam takiego zakończenia.Poza zaskoczeniem, jest oczywiście ogromna radość i sa-tysfakcja. Takie momenty dają wiarę w to, że warto tworzyć i bardzo mocno motywują do dalszego działania.

Wiara w równośćNa pierwszy rzut oka nie widać, kto jaki jest. Żeby się o tym przekonać, trzeba poznać kogoś bliżej. Mówią, że to, jacy naprawdę jesteśmy, jest ukryte w głębi serca. I o tym właśnie jest ta historia.

48

Wojciech Zieliński

Urodził się w 1986 roku, ale jego wiek jest constans i wynosi

16 lat. Jakiś czas temu doszedł do wniosku, że potrafi rysować,

długo nie wiedział co z tym zrobić. Komiks to bardzo dobre wy-

korzystanie warsztatu i próba kontaktu z ludźmi, niekoniecz-

nie w przestrzeni galeryjnej.

50

Podobno dla ciebie czas się zatrzymał i  wciąż masz 16 lat. Czuję się nastoletnim buntownikiem. Kiedyś znajoma po-wiedziała mi, że im jestem starszy, tym jestem młodszy. Może trochę jak wino (śmiech). Czemu akurat 16? Bo wciąż się buntuję, spieram, walczę. Czasem walę głową w mur, tak po prostu, dla samego walenia. Nawet jeśli jest to głupie, to trzeba czasem zrobić coś tylko dla zasady. Powiedzieć: „Nie! Zrobię to po swojemu”.

Komiksy to część Twojego życia. Co cię w nich kręci?Można opowiedzieć całą historię w kilku kadrach. Komiks, mimo że kojarzy się z pewną rozrywką, może dotyczyć trudnych tematów.

Nawet te marvelowskie – o Avengersach, Iron Manie czy Kapitanie Ameryce?One też pokazują pewną zastaną rzeczywistość. Tylko, że w tym świecie istnieją superbohaterowie, którzy próbują go naprawić. Zresztą, każdy mały chłopiec chciał być Bat-manem czy Supermanem, żeby móc walczyć ze złem. To jest właśnie ta idea – nie jest nie wiadomo jak głęboka, ale pociągająca. Tak naprawdę ci superbohaterowie realizują

wizję, którą w naszym świecie powinien realizować każdy z nas. Abstrahując od Marvela, Asterix i Obelix to też po-staci, które przekazują jakieś wartości.

Batman, Superman, Asterix i Obelix uczą, że dobro za-wsze zwycięża, że wszyscy mamy równe prawa i  obo-wiązki. Jak kwestię równości postrzegasz w  naszym świecie?W kontekście naszego społeczeństwa wydaje mi się to zagadnienie dość problematyczne. Jesteśmy społeczeń-stwem raczej monokulturowym, dlatego łatwo nam mówić, że jesteśmy tolerancyjni, bo wokół nas niewiele jest ludzi innej rasy czy wyznania. Gdy pojechałem do Paryża, licz-ba osób o innym kolorze skóry była dla mnie zaskakująca. Nie byłem do tego przyzwyczajony. To był dla mnie test, czy jestem tolerancyjny czy nie. Przyznam, że w pewnym momencie czułem się tym przytłoczony. Potrzebowałem czasu, by to przetrawić. Uważam, że ważne jest to, by uświadamiać społeczeństwu od najmłodszych lat, że są ludzie innych wyznań, innego ko-loru skóry czy orientacji. Właśnie poprzez takie inicjatywy jak „Różni, ale Równi!” poznajemy te „różności”.

Buntownik z wyboruPostać doktora Frankensteina przedstawia wizję tolerancji, niezrozumienia innych, trudną relację po-między „normalnie” wyglądającymi a tymi, którzy odbiegają od przyjętych norm. A potwór... To połącze-nie cech powszechnie odrzucanych. Komiks kończy się happy endem, jednak tylko pozornym.

52

Piotr Gierwatowski

25-letni urzędnik Delegatury Krajowego Biura Wyborczego

w Katowicach, w wolnych chwilach ogląda filmy, słucha dobrej

muzyki i... czeka na ugryzienie radioaktywnego pająka, które

pozwoli mu zmienić się w Spidermana.

54

Skąd pomysł, żeby zaangażować w  równość szans... sztućce?Z głodu. Wracałem z pracy i myślałem tylko o obiedzie, który zjem w domu. Zacząłem tworzyć w głowie rysunki z walczącymi między sobą nożami i widelcami i okazało się, że mogę mój głodny pomysł wpisać w tematykę konkursu. Za każdym razem, gdy sobie to przypominam, wydaje mi się to zabawniejsze (śmiech).

Gdy słyszysz „komiks”, myślisz „Marvel”?Najczęściej rysuję postaci komiksowe właśnie ze świata Universum Marvela – Iron Mana czy Spidermana, więc chyba tak, komiks kojarzy mi się głównie z Marvelem. Zresztą sam chciałbym być jedną z postaci z tego właśnie komiksowego uniwersum.

Dlaczego Spiderman?Utożsamiam się z tą postacią. Kiedyś robiłem zdjęcia – tak jak Peter Parker. W szkole on był pomijany, niezauważany,

czego – można powiedzieć – i ja doświadczyłem. I tak mi się to wszystko poskładało, że stwierdziłem, że mamy sporo wspólnego. Czekam jeszcze aż ugryzie mnie radioaktywny pająk (śmiech).

Zdarzy się to w urzędzie?Tego nie wiem, ale mam nadzieję, że nastąpi to jak najszybciej.

Spiderman to obrońca ludzi, którym dzieje się krzywda. Myślisz, że nasze społeczeństwo potrzebuje pomocy w wyrównaniu szans?Nie doświadczyłem nierówności na własnej skórze, ale idąc ulicami Katowic można zobaczyć różne zachowania. Myślę, że w dzisiejszych czasach równość szans, a może jej brak, jest dużym problemem. Mimo wszystko, jestem idealistą i wierzę, że małymi krokami dojdziemy do tego, że szanse każdego z nas będą równe. Jeśli każdy dołoży „małą cegieł-kę”, uda się to sprawić.

Superbohater z urzęduLudzie używają widelców i noży w zależności od potrzeby – raz używamy tylko widelca, innym razem tylko noża, ale i współpraca noża i widelca potrafi ułatwić życie. A gdyby się okazało, że widelce i noże wcale nie są chętne do takiej kooperacji?

56

DobrePraktyki

W świecie bajkowych opowieści wszystko zdarzyć się może. Wykorzystując nieograniczone możliwości baśni członkowie rybnickiego stowarzyszenia CRIS zrealizowali projekt „Jak czynić dobro – bajki obywatelskie”. Prze-mycili w nich przykłady obywatelskich postaw, które łamią szkodliwe stereotypy. Projekt o naprawdę skromnym budżecie jest przykładem świetnej inicjatywy, skierowanej nie tylko do najmłodszych.

Chodź opowiem Ci bajeczkę

Opowieści z morałemDo udziału w projekcie zaproszeni zostali uczniowie pięciu wodzisławskich gimnazjów. Podczas warsztatów uczyli się postaw obywatelskich i zasad pisania bajek. Młodzi ludzie analizowali też popularne opowieści dla naj-młodszych pod kątem postaw prospołecznych. W efekcie powstały bar-wne opowieści, w których wróżka Kunegunda Bomba segreguje śmieci, elfy uczą przyjaźni, a zwierzęta na farmie przeprowadzają demokratycz-ne wybory. Powstały też bajki, w których bohaterowie łamią negatywne stereotypy społeczne. Taką wyjątkową opowieść stworzyła m.in. Barbara Smyczek, obecnie studentka pierwszego roku medycyny w Zabrzu, miłoś-niczka fotografii i europejskiej klasyki literackiej. W swojej bajce „Misiowe przedszkole” pokazała, że miś i misia mogą bawić się wszystkimi zabawka-mi – zarówno lalkami jak i klockami, niezależnie od płci.– Pomysł na bajkę podrzucił mi mój młodszy brat. Zauważyłam, że dzieli rze-czy i zabawy na „dziewczęce” i na takie „tylko dla chłopaków”. Moim zdaniem był to wstęp do niewłaściwego postrzegania społecznych ról kobiet i mężczyzn. Akurat zdarzyło się, że w podobnym czasie przystąpiłam do projektu „Jak czy-nić dobro – bajki obywatelskie” i postanowiłam swoje obserwacje wykorzystać w przygotowywanej bajce. Chciałam wyjaśnić dzieciom, czym jest tolerancja i jak krzywdzące mogą być sztywne podziały społeczne. Uznałam, że bajka bę-dzie idealną formą do przekazania treści związanych z akceptacją odmienności – mówi.

Wolne od stereotypówChoć na pierwszy rzut oka wydaje się, że napisanie bajki „to bułka z ma-słem”, nie jest to wcale proste zadanie.

– Najtrudniejsze było przekazanie tak ważnej treści, jaką jest burzenie podzia-łów rasowych oraz równe traktowanie kobiet i mężczyzn w prostych i czytel-nych słowach zrozumiałych dla małego odbiorcy – wyjaśnia autorka „Misio-wego przedszkola”, której opowieść spotkała się z ciepłym przyjęciem przedszkolaków. – Dzieciaki były podekscytowane, z niecierpliwością czekały na każde następne słowo. To było niesamowite. Kiedy kończyłam czytać, byłam zasypywana pytaniami – wspomina.Choć od udziału w projekcie minęły już cztery lata, Basia pozostała wierna swoim przekonaniom:– Z biegiem czasu zwiększyła się moja świadomość istniejących problemów dotyczących nierówności społecznych, jak również motywacja do działania, aby je zlikwidować. Równe szanse powinny być niekwestionowanym prawem wszystkich ludzi. Nie można ich dzielić na lepszych i gorszych, bo nie żyjemy w systemie „zero-jedynkowym”, nic nie jest ani czarne, ani białe. Każdy jest wy-jątkowy i należy mu się szacunek. Zamykanie się w szufladkach stereotypów wynikających z uprzedzeń jest irracjonalne – mówi z przekonaniem.

Opowieść Basi, jak i bajki pozostałych uczestniku projektów, trafiły na au-diobooka. Do wspólnego czytania udało się zaprosić wiele znanych posta-ci związanych z regionem m.in. olimpijczyka Leszka Blanika, piosenkarkę Annę Wyszkoni i aktora Mariana Dziędziela.

Projekt realizowało Centrum Rozwoju Inicjatyw Społecznych CRIS w Rybni-ku w ramach Priorytetu IX Rozwój wykształcenia i kompetencji w regionach, działanie 9.5 Oddolne inicjatywy edukacyjne na obszarach wiejskich PO KL. Dofinansowanie z Europejskiego Funduszu Społecznego wyniosło 41 830 zł.

60

Kiedy człowiek wierzy w siebie, zaczyna dostrzegać nowe możliwości. Przekonali się o tym uczestnicy projektu „Przeciwdziałanie marginalizacji oraz kompleksowe rozwiązywanie problemów w obszarze pomocy społecznej w powiecie cieszyńskim” realizowanego przez Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie. Dziś przyglądamy się z bli-ska niezwykłej historii Dawida Kopiasza z Chybia, który mimo wady słuchu od kilku lat spełnia się jako DJ.

Po marzenia trzeba sięgać

Głównym celem przedsięwzięcia było ograniczenie skutków wykluczenia społecznego i zawodowego klientów pomocy społecznej w powiecie cie-szyńskim. Uczestnicy projektu korzystali z indywidualnego poradnictwa psychologa i doradcy zawodowego, a także brali udział w szkoleniach za-wodowych. Niecodzienny kurs wybrał jeden z najmłodszych uczestników – Dawid Kopiasz. Zdecydował się na kurs didżejski. – Marzyłem o tym, żeby zdobyć certyfikat, który poświadczałby, że jestem profesjonalnym DJ-em. Początkowo myślałem, że z powodu wady słuchu nie dostanę się na to szkolenie. Ku mojemu zaskoczeniu, udało się. Uczyłem się fa-chu od najlepszych. Kurs kończył się egzaminem. Byłem bardzo zestresowany, ponieważ oceniała mnie kilkuosobowa komisja. Zagrałem set didżejski i nie ma-jąc wielkich nadziei, że zdam, pojechałem do domu jeszcze przed ogłoszeniem wyników. Po jakimś czasie zadzwonili, że swoją muzyką przekonałem komisję. Bardzo się ucieszyłem. Uwierzyłem, że mimo wady słuchu, potrafię grać, a to co robię, spotyka się z akceptacją innych. Mogłem udowodnić wszystkim, że jeśli czegoś się bardzo pragnie, to można to osiągnąć. Liczy się determinacja, nie wol-no się poddawać – przekonuje Dawid Kopiasz.

Dawid słuch stracił w dzieciństwie. Od tego czasu jego prawe ucho nie sły-szy w ogóle, zaś w lewym ma 90% ubytku. Jednak osobista tragedia nie przeszkodziła mu w realizacji marzeń. Już jako mały chłopiec lubił przykła-dać ucho do grającego głośnika. Ze względu na poważną wadę docierały do niego głównie basy. Z czasem zaczął słuchać głośnej, klubowej muzyki. – Odbieram ją nieco inaczej. Mam specjalnie dobrane słuchawki, które pozwa-lają mi maksymalnie głośno odtwarzać muzykę. Trudno wyrazić słowami, jak ją odczuwam, bo nie słyszę dźwięków jako takich, po prostu przechodzi przez moje ciało, czuję, jak nakręca mnie pozytywną energią – podkreśla.

Dziecięca pasja szybko przerodziła się w prawdziwe hobby. Osiemnasto-letni Dawid zaczął odwiedzać dyskoteki i przyglądać się pracy DJ-ów. To wtedy zapragnął sam stanąć za konsolą. Pierwsze próby odbywały się w domu, z czasem zaczął udzielać się w rozgłośniach internetowych, aż postanowił przełamać strach i zagrać w prawdziwym klubie. – Chciałem, po prostu musiałem poczuć, jak to jest stanąć za konsolą didżejską i „zapodać” muzykę dla kilkuset osób. Było fantastycznie – wspomina. Za pierwszym występem poszły kolejne. Dziś młody DJ w świecie disco znany jest jako David Young. Jego znakiem rozpoznawczym jest electro-house. – Wielkim natchnieniem są dla mnie takie gwiazdy klubowych parkietów jak DJ Hardwell, Afrojack i Dada Life. Poza tym surfuję w internecie i wyszukuję ama-torskie produkcje didżejskie. Chcę, żeby moja muzyka dotarła do jak najszersze-go grona odbiorców – wyjaśnia.

Dziś Dawid pracuje w firmie motoryzacyjnej. Nadal jednak spełnia się jako DJ. Można go spotkać w klubach w Bielsku-Białej, Cieszynie i Skoczowie. Gra również na imprezach firmowych, piknikach rodzinnych. – Dzięki udziałowi w projekcie nie tylko spełniłem swoje marzenie, ale też sta-łem się inspiracją dla innych. Często piszą do mnie osoby z podobnym proble-mem i wtedy staram się je przekonać, że mimo swojej niepełnosprawności mogą osiągnąć to, o czym marzą – dodaje z przekonaniem.

Projekt Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Cieszynie zrealizowany został w ramach Priorytetu VII, poddziałanie 7.1.2 Rozwój i upowszechnia-nie aktywnej integracji przez powiatowe centra pomocy rodzinie PO KL. Do-finansowanie z Europejskiego Funduszu Społecznego wyniosło 1 893 266 zł.

62

Szanowni Czytelnicy,

mamy nadzieję, że lektura naszej publikacji przekonała Państwa, że

polityka równościowa przynosi wiele korzyści, pozwalając elimino-

wać z życia społeczno-zawodowego negatywne stereotypy i krzyw-

dzące postawy dyskryminacyjne.

Dziękujemy wszystkim zaangażowanym w realizację przedsięwzię-

cia, w szczególności: uczestnikom konkursu „Różni, ale Równi!”, Ko-

misji Konkursowej oraz ekspertom.

Wierzymy, że zainspirowani lekturą, zechcecie stosować zasadę

równych szans w codziennym życiu i będziecie „zarażać” nią in-

nych ludzi, tak od nas różnych, ale równych!

Organizatorzy Konkursu „Różni, ale Równi!”

Wydawca:Urząd Marszałkowski Województwa ŚląskiegoWydział Europejskiego Funduszu Społecznegoul. Dąbrowskiego 23, 40-032 KatowiceTel. +48 32 77 40 125e-mail: efs@slaskie.plwww.efs.slaskie.pl

Koordynacja: Magdalena Błaszczyk, Marzena Podlaska – Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego

ISBN: 978-83-7328-324-4

Egzemplarz bezpłatny

Organizator konkursu „Różni, ale Równi!”:Urząd Marszałkowski Województwa ŚląskiegoWydział Europejskiego Funduszu Społecznegowe współpracy z Fundacją na Rzecz Wspierania Edukacjii Rozwoju Samorządności wśród Młodzieży VIRIBUS UNITIS

Realizacja:Wydawnictwo KA spółka cywilnaJoanna Tomczyk-Lidochowska, Katarzyna Wiśniewska-Lewicka

Koordynator publikacji:Joanna Tomczyk-Lidochowska

Teksty: Klaudia Dąbrowska, Łukasz Karkoszka, Dominik Wójcik

Zdjęcia: Tomasz Jodłowski

Projekt graficzny: Magdalena Frączek

Druk: Zakład graficzny „COLONEL” S.A.

294x216