Wykorzystanie nowoczesnych technologii i mediów cyfrowych

w Bibliotece Uniwersyteckiej we Wrocławiu. Stan na rok 2015

pod redakcjąGrażyny Piotrowicz

Wrocław 2015

W publikacji zaprezentowano 27 autorskich opracowań przygotowanych przez pracowników Biblioteki Uniwersyteckiej we Wrocławiu, przedstawiających jej osiągnięcia w sferze uno-wocześniania i poszerzania zakresu świadczonych usług o usługi online, wzbogacania i urozmaicania zasobów o elektroniczne za-soby informacyjne oraz optymalizowania prac i procesów we-wnątrzbibliotecznych, które osiągnięto w okresie ostatniej deka-dy dzięki wprowadzaniu komputeryzacji oraz wykorzystywaniu nowoczesnych technologii cyfrowych i teleinformatycznych. W przygotowanych artykułach przedstawiono realizację wizji rozwoju Biblioteki w formie modelu hybrydowego, unowocze-śniającego zarówno jej przestrzeń fizyczną, jak i elektroniczną. Zaprezentowano bazy danych, serwisy i systemy elektroniczne zarówno komercyjne, jak i autorstwa pracowników Bibliote-ki, które usprawniają jej funkcjonowanie w różnych oddziałach i agendach bibliotecznych. Omówiono także procesy cyfrowego zabezpieczania dziedzictwa kulturowego zawartego w zbiorach specjalnych Biblioteki oraz formy i sposoby jego udostępniania online w globalnej sieci Internet.

Tytuł publikacjipod redakcją M

ariusza Jabłońskiego

ISBN 978-83-910595-8-6

Wykorzystanie_nowoczesnych_technologii_i_mediow_cyfrowych_w_BUWr_okladka.indd 1 14-02-2016 18:51:04

Dostęp online: http://www.bibliotekacyfrowa.pl/publication/75789

Wykorzystanie nowoczesnych technologii i mediów cyfrowych

w Bibliotece Uniwersyteckiej we Wrocławiu. Stan na rok 2015

Praca zbiorowa pod redakcją Grażyny Piotrowicz

Wrocław 2015

Recenzent: prof. dr hab. Maria Pidłypczak-Majerowicz

© Copyright by Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu

Korekta: Grażyna PiotrowiczAutor przekładu (tłumaczenia): dr Tomasz Górski

Projekt i wykonanie okładki: Andrzej MalendaSkład i opracowanie techniczne: Bartłomiej Siedlarz eBooki.com.pl

WydawcaBiblioteka Uniwersytecka we Wrocławiuul. Fryderyka Joliot-Curie 1250-383 Wrocławhttp://www.bu.uni.wroc.pl

ISBN 978-83-910595-8-6

5

Spis treści

Grażyna PiotrowiczWproWadzenie .................................................................................................... 11

Grażyna PiotrowiczBiBlioteka Uniwersytecka we wrocławiU na tle modeli i koncepcji rozwojo-wych współczesnych BiBliotek akademickich .................................................... 17

1. Modele i koncepcje rozwojowe współczesnych bibliotek akademickich ........... 182. Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu ........................................................... 21

2.1. Komputeryzacja ........................................................................................... 212.2. Wizja rozwoju .............................................................................................. 222.3. Realizacja strategii rozwoju poprzez wykorzystanie technologii – projekty

własne ........................................................................................................... 222.4. Rozwój w oparciu o pozyskiwanie funduszy zewnętrznych ....................... 242.5. Osiągnięcia i perspektywy ........................................................................... 25

Rafał Olszaknowe rozwiązania infrastrUktUry informatycznej w BiBliotece Uniwersy-teckiej we wrocławiU ........................................................................................ 29

1. Infrastruktura fizyczna ......................................................................................... 302. Urządzenia aktywne ............................................................................................. 313. Środowisko na potrzeby digitalizacji ................................................................... 324. Serwery, wirtualizacja, macierze, wyzwania ....................................................... 33

Rafał RaczyńskiaUtorskie aplikacje intranetowe oraz system cms Usprawniające pracę oraz procesy biblioteczne ........................................................................................... 37

1. Inwentarz Zbiorów Zdigitalizowanych (IZZ) ...................................................... 391.1. Geneza powstania......................................................................................... 391.2. Opis rozwiązania i jego właściwości ........................................................... 40

2. Centralny Dziennik Korespondencji (CDK) ........................................................ 442.1. Geneza powstania......................................................................................... 44

3. Witryna WWW jako serwis informacji o BUWr ................................................. 463.1. Historia WWW w BUWr ............................................................................. 463.2. Wybór systemu CMS dla BUWr ................................................................. 473.3. Opis zastosowanych modułów i sposobów integracji z istniejącymi rozwią-

zaniami ......................................................................................................... 483.4. Plany rozwojowe i wyzwania....................................................................... 48

4. Nowe kanały dystrybucji treści cyfrowych: BCUWr oraz RUWr ....................... 494.1. Kamienie milowe w rozwoju BCUWr pod kątem technicznym .................. 494.2. Powiązania BCUWr i RUWr z istniejącymi systemami w BUWr ............... 52

6

Spis treści

Krzysztof Wysokińskizdigitalizowane katalogi kartkowe w BiBliotece Uniwersyteckiej we wro-cławiU ................................................................................................................. 57

1. Geneza digitalizacji katalogów ............................................................................ 582. Wczesny okres digitalizacji ................................................................................. 603. Rozwój oprogramowania ..................................................................................... 61

3.1. Moduł zamawiania ....................................................................................... 633.2. Moduł edycji kart ......................................................................................... 653.3. Moduł modyfikacji katalogów ..................................................................... 663.4. Katalogi systematyczne ................................................................................ 673.5. Moduł do obsługi wypożyczeń .................................................................... 683.6. Funkcje eksperymentalne ............................................................................. 69

4. Plany na przyszłość .............................................................................................. 71

Monika Jóźwiakwykorzystanie nowoczesnych narzędzi informatycznych do opracowania zBiorów i współtworzenia katalogU centralnego nUkat ............................. 73

1. Warsztat katalogera .............................................................................................. 752. Szkolenia webowe ................................................................................................ 803. NUKAT – Autostrada Informacji Cyfrowej ......................................................... 804. VIAF, ISNI ........................................................................................................... 815. Zmiany w katalogowaniu ..................................................................................... 836. Podsumowanie .................................................................................................... 84

Paweł Domino, Jarosław DybałaBaza danych oddziałU gromadzenia zBiorów – 10 lat doświadczeń ............. 87

1. Rozwój Bazy Gromadzenia Zbiorów ................................................................... 882. Model pracy bazy Gromadzenie na tle innych systemów – zakończenie ............ 92

Hanna Pacholskawpływ zmian technologicznych na Usprawnienie procesów opracowania zBio-róW W oddziale WydaWnictW zWartych .......................................................... 95

1. Oddział Wydawnictw Zwartych ........................................................................... 962. Droga książki w Oddziale Wydawnictw Zwartych .............................................. 98

Elżbieta Mirowskanowoczesne technologie wykorzystywane w pracach sekcji opracowania technicznego – teraźniejszość i przyszłość ...................................................... 105

1. Inwentarz Druków Zwartych ............................................................................... 1062. Wolny Dostęp – opracowanie techniczne ............................................................ 1083. RFID – kolejny krok w nowoczesność ................................................................ 109

Ewa Grabarska, Mariusz Humecki, Anna Szmyt, Monika Krzyśków, Grażyna Czajkowska

wykorzystanie techniki kompUterowej i nowych technologii informacyjnych do Usprawnienia prac oddziałU wydawnictw ciągłych BUwr ....................... 113

7

Spis treści

1. Elektroniczna baza gromadzenia czasopism ....................................................... 1152. Katalogowanie wydawnictw ciągłych w programie VTLS/VIRTUA w formacie

MARC21 .............................................................................................................. 1163. Zbiory poniemieckie w katalogu online ............................................................... 1224. Inwentarz elektroniczny i jego funkcjonalność ................................................... 1235. Zdigitalizowany katalog kartkowy czasopism ..................................................... 126

Monika Górska, Joanna Gurazdowska, Barbara Kulig, Grażyna Żołnierkiewiczwpływ narzędzi elektronicznych wykorzystywanych w oddziale Udostęp-niania zBiorów BU na polepszenie jakości oBsłUgi Użytkowników .................. 129

1. Narzędzia elektroniczne dostępne w agendach czytelnianych OUZ ................... 1302. Narzędzia elektroniczne dostępne w Wypożyczalni Miejscowej OUZ Biblioteki 1333. Narzędzia elektroniczne dostępne w Wypożyczalni Międzybibliotecznej OUZ . 136

Andrzej Foremny, Artur Kulikowski de Nałęcz, Renata Nowakwykorzystanie nowych technologii w pracy oddziałU przechowywania zBio-róW (opz) ........................................................................................................... 141

1. Obsługa zamówień czytelniczych ........................................................................ 1422. Zintegrowany system biblioteczny VIRTUA w pracy OPZ ................................ 1453. Baza dubletów ...................................................................................................... 147

Łukasz Jodłowskiwykorzystanie platformy edUkacyjnej moodle do prowadzenia zdalnych szkoleń BiBliotecznych w BiBliotece Uniwersyteckiej we wrocławiU ............ 155

1. Zalety e-edukacji .................................................................................................. 1572. Geneza zdalnej edukacji i rozwój platformy edukacyjnej ................................... 1583. Funkcjonowanie platformy edukacyjnej w BUWr............................................... 161

Michał Białowąsczasopisma elektroniczne – oferta, dostęp, wykorzystanie ............................ 167

1. Bazy danych dostępne w Bibliotece Uniwersyteckiej – charakterystyka ............ 1682. Dostęp do zasobów elektronicznych .................................................................... 1753. Metody wyszukiwawcze ...................................................................................... 1764. Aktualizacja danych ............................................................................................. 1775. Wykorzystanie przez czytelników (obserwacje własne) ...................................... 179

Magdalena Sołowiej, Dorota StańczakmUltiwyszUkiwarka sUmmon i programy do zarządzania BiBliografią jako przykłady wykorzystania nowoczesnych technologii informacyjnych W bUWr .............................................................................................................. 183

1. Przegląd multiwyszukiwarek w polskich uczelniach wyższych .......................... 1852. Multiwyszukiwarka Summon .............................................................................. 1863. Summon a katalog komputerowy OPAC ............................................................ 1894. Przegląd menadżerów bibliografii ....................................................................... 190

4.1. Mendeley ..................................................................................................... 1904.2. EndNote........................................................................................................ 192

8

Spis treści

4.3. RefWorks ...................................................................................................... 1925. Mendeley – możliwości i zalety ........................................................................... 1936. Program pilotażowy Mendeley Premium na Uniwersytecie Wrocławskim ......... 195

Aleksandra Zawadzkawykorzystanie nowoczesnych technologii informacyjnych (nti) do tworze-nia i Udoskonalania Bazy danych „BiBliografia pUBlikacji pracowników i dok-torantów UniwersytetU wrocławskiego” ........................................................ 199

1. Wykorzystanie nowoczesnych TI w wewnętrznej pracy bibliograficznej ........... 2002. Współpraca bibliograficzna, bibliografia 2.0 ....................................................... 2023. Zastosowanie nowoczesnych TI do uatrakcyjnienia prezentacji internetowej

bazy ...................................................................................................................... 2034. Wyzwania ............................................................................................................. 206

Ewelina Gawrońska, Barbara Piątkowska-ChodasewiczBiBliografia piśmiennictwa o Uniwersytecie wrocławskim............................. 211

1. Historia powstania bazy ....................................................................................... 2122. Opis bazy .............................................................................................................. 215

Piotr RossawirtUalny żywot wystaw BiBliotecznych......................................................... 219

1. Wystawy jako element realizacji misji biblioteki naukowej ................................ 2202. Biblioteka współorganizatorem Dolnośląskiego Festiwalu Nauki ..................... 2213. Biblioteka Cyfrowa Uniwersytetu Wrocławskiego ............................................. 2214. Wystawy w cyfrowym świecie ........................................................................... 223

Jerzy Katarzyńskitechniki wykorzystywane w pracowni reprografii i digitalizacji na prze-strzeni 65 lat jej działalności ........................................................................... 229

1. Zadania Pracowni ................................................................................................. 2302. Metody i techniki stosowane w Pracowni ........................................................... 232

2.1. Fotograficzne metody kopiowania ............................................................... 2322.2. Mikrografia ................................................................................................... 2352.3. Elektrografia ................................................................................................. 2382.4. Zapis cyfrowy............................................................................................... 240

3. Sprzęt i stanowiska pracy ..................................................................................... 2414. Wspólpraca z innymi oddziałami Biblioteki i realizowane projekty ................... 245

Tomasz KalotaewolUcja procesów cyfryzacji w BiBliotece Uniwersyteckiej we wrocławiU 249

1. Historia BCUWr i Repozytorium UWr – od digitalizacji do profesjonalnej pre-zentacji ................................................................................................................. 249

2. Współpraca na rzecz rozwoju technik digitalizacji .............................................. 2523. Kluczowe elementy dobrej digitalizacji ............................................................... 2544. Podsumowanie, kierunki rozwoju ........................................................................ 256

9

Spis treści

Marcin Szalacyfrowe oBlicza zBiorów ................................................................................... 259

1. Digitalizacja ......................................................................................................... 2602. Obiekty i ich cyfrowe wersje ............................................................................... 264

2.1. Rękopisy, inkunabuły, stare druki ................................................................ 2642.2. Nuty .............................................................................................................. 2672.3. Mapy, grafiki i fotografie .............................................................................. 2692.4. Gazety .......................................................................................................... 274

Diana Codogni-Łańcucka, Weronika Karlak, Alicja Koniknowe możliwości opracowania, zaBezpieczania i prezentacji starych drUków powstałe dzięki wykorzystaniU najnowszych technologii kompUterowych ..... 277

1. Pierwsze doświadczenia w katalogowaniu elektronicznym ................................ 2782. Katalog mikrofilmów druków XV-XVIII w. ....................................................... 2803. Inwentarz komputerowy ...................................................................................... 2804. Katalogowanie starych druków w bazie NUKAT ................................................ 2815. CERL (Consortium of European Research Libraries; http://www.cerl.org) ........ 2826. Opracowanie w Bibliotece Cyfrowej ................................................................... 2837. Przeszukiwanie zasobów z punktu widzenia użytkownika .................................. 2848. Digitalizacja ........................................................................................................ 2869. Prezentacja digitalizatów w Sieci. Osiągnięcia i perspektywy ............................ 286

Maria Paluszak-Łośod manUskryptU do e-kodeksU. digitalizacja w oddziale rękopisów ............. 291

1. Zdigitalizowane katalogi i ich rola w upowszechnianiu informacji na temat rę-kopiśmiennych zasobów BU ............................................................................... 2941.1. Katalogi dawnej Biblioteki Uniwersyteckiej [2, s. 94‒96] .......................... 2941.2. Katalogi dawnej Biblioteki Miejskiej [2, s. 96‒98] ..................................... 2941.3. Indeksy tzw. zbiorów akcesyjnych oraz inwentarze korespondencji i auto-

grafów ......................................................................................................... 2952. Udział Oddziału Rękopisów BU w projektach dotyczących digitalizacji wybra-

nych dóbr kultury ................................................................................................. 295

Iwona Bińkowskanowoczesne formy opracowywania i Udostępniania zasoBów oddziałU zBio-rów graficznych ............................................................................................... 299

1. Stosowanie techniki fotograficznej ...................................................................... 3002. Wykorzystanie technologii cyfrowej ................................................................... 301

Mirosław Osowskinowoczesne technologie w pracy oddziałU zBiorów mUzycznych ................. 305

1. Opracowanie komputerowe ................................................................................. 3062. VIRTUA ............................................................................................................... 3063. RISM .................................................................................................................... 3084. Zdigitalizowane katalogi nut ................................................................................ 309

10

Spis treści

5. Inwentarz elektroniczny ....................................................................................... 3096. Projekty realizowane przez pracowników Oddziału Zbiorów Muzycznych ....... 310

6.1. Bibliotheca Sonans ....................................................................................... 3106.2. Dziedzictwo Regionu i Europy. Cymelia ze zbiorów Biblioteki Uniwersy-

teckiej we Wrocławiu. Digitalizacja i udostępnienie w sieci. ...................... 3116.3. Rudolphina ................................................................................................... 3116.4. Działalność Upowszechniająca Naukę (DUN) ............................................ 312

7. Rola Biblioteki Cyfrowej UWr w propagowaniu kultury muzycznej ................. 3128. Kopie cyfrowe dzieł mikrofilmowanych .............................................................. 313

Anna Osowskawykorzystanie nowoczesnych technologii w opracowaniU i digitalizacji kar-tografików w zBiorach BiBlioteki Uniwersyteckiej we wrocławiU ................ 317

1. Inwentarz komputerowy ...................................................................................... 3192. Opracowanie zbiorów .......................................................................................... 3213. Katalogi Oddziału Zbiorów Kartograficznych .................................................... 3254. Dokumenty kartograficzne w BCUWr i portalu Dziedzictwo kulturowe ............ 3285. Działalność informacyjna z wykorzystaniem komputerowych baz danych ....... 330

Anna Osowska, Dariusz Przybytekgeoreferencyjna aplikacja inwentarzowo-katalogowa kartografików w oddziale zBiorów kartograficznych BiBlioteki Uniwersyteckiej we wro-cławiU ................................................................................................................. 335

1. Specyfika wyszukiwania dokumentów kartograficznych .................................... 3382. Georeferencyjna Aplikacja Inwentarzowo-Katalogowa Kartografików (GA-

IKK) ..................................................................................................................... 3403. GAIKK a BCUWr ................................................................................................ 348

Dorota Chmielarz, Katarzyna ŁabuzdokUmentowanie pracy konserwatora. zalety i wady dokUmentacji elektro-nicznej ................................................................................................................. 353

1. Rodzaje dokumentacji konserwatorskiej stosowanej w PKZS ............................ 3541.1. Opisowa dokumentacja konserwatorska – karta dokumentacyjna............... 3541.2. Analogowa fotograficzna dokumentacja konserwatorska ............................ 355

2. Dokumentacja cyfrowa – zalety i wady ............................................................... 356

11

Grażyna PiotrowiczBiblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu

Wprowadzenie

Introduction

Historia rozwoju technologii informacyjnych i telekomunikacyjnych pokazuje, że rzad-ko zdarza się, aby wprowadzana innowacja natychmiast likwidowała i odsyłała w zapomnie-nie uznane wcześniej rozwiązania. Najczęściej w takich przypadkach mamy do czynienia z nakładaniem się na siebie rozwiązań starych i nowych, wchodzących w użycie.

Dlatego nic dziwnego, że w erze cyfrowej stare formy rejestracji myśli i twórczości ludzkiej (rękopisy, druki, radio, telewizja, obrazy, rzeźby, itp.) – nie tylko przetrwały, ale częstokroć zostały zaadaptowane przez nowe technologie i zyskały „nowe życie” oraz szerszy wymiar swego oddziaływania. Podobnie stało się w przypadku bibliotek jako instytucji, dla których nowe technologie informacyjne i telekomunikacyjne nie stały się przyczyną ich upadku. Wręcz przeciwnie, poprzez szerokie wykorzystanie nowocze-snych rozwiązań technologicznych biblioteki redefiniowały swoją rolę we współcze-snym świecie, zaczęły wychodzić poza ściany swych fizycznie istniejących lokalizacji i rozwijać się w formie modeli hybrydowych, które łączą w sobie zarówno zasoby i usłu-gi istniejące realnie w ich przestrzeni fizycznej, jak i elektroniczne, wykreowane w prze-strzeni wirtualnej. Co więcej, wprowadzona komputeryzacja, a następnie implementacja rozwiązań opartych na wykorzystaniu najnowszych technologii cyfrowych pod wieloma względami polepszyły w bibliotekach nie tylko obsługę użytkowników oraz jakość i za-kres świadczonych przez nie usług, ale też pozwoliły zmodernizować niemal wszystkie procesy wewnątrzbiblioteczne. Stworzyły też zupełnie nową jakość w zakresie możli-wości wspierania procesów dydaktycznych oraz samokształcenia (zwłaszcza w przy-padku bibliotek akademickich), a także ochrony, zabezpieczania i upowszechniania dziedzictwa kulturowego, zawartego w zbiorach bibliotecznych.

Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu (BUWr) swoją „przygodę” z komputery-zacją rozpoczęła w połowie lat 90-tych ubiegłego wieku. Początki tych procesów i pierwsze zdobyte na tym polu doświadczenia zostały zaprezentowane dekadę temu, przy okazji obchodów 60 – tej rocznicy powstania powojennego Uniwersytetu Wro-cławskiego i jego Biblioteki – w specjalnie na tą okoliczność opublikowanym wydawnic-

12

Grażyna Piotrowicz

twie pt. Komputeryzacja Biblioteki Uniwersyteckiej we Wrocławiu – dziesięć lat doświad-czeń, przygotowanym w formie pracy zbiorowej pod redakcją Grażyny Piotrowicz.

W roku 2015, w związku z obchodami 70-lecia istnienia Uczelni oraz Biblioteki – postanowiono kontynuować tę tradycję i w analogiczny sposób uczcić jubileusz. Obej-mujące ostatnią dekadę osiągnięcia Biblioteki w zakresie unowocześniania usług i pro-cesów podsumowano w niniejszej publikacji zatytułowanej Wykorzystanie nowoczesnych technologii i mediów cyfrowych w Bibliotece Uniwersyteckiej we Wrocławiu. Stan na rok 2015. Prezentuje ona 27 artykułów przygotowanych przez pracowników Biblioteki Uniwersyteckiej we Wrocławiu, które przedstawiają technologiczny rozwój Biblioteki w okresie ostatniej dekady, czasem z uwzględnieniem dłuższego okresu czasu.

Publikację otwiera opracowanie pt. Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu na tle modeli i koncepcji rozwojowych współczesnych bibliotek akademickich, autorstwa dy-rektor Biblioteki – Grażyny Piotrowicz, która omawia w nim aktualne modele rozwojo-we współczesnych bibliotek akademickich, by na tym tle i w odniesieniu do nich – za-prezentować wizję rozwoju Biblioteki Uniwersyteckiej we Wrocławiu oraz poziom jej realizacji, poprzez określenie aktualnych osiągnięć Biblioteki i stanu zaawansowania zastosowanych rozwiązań, zbudowanych w oparciu o nowe technologie informacyjne i systemy elektroniczne. Następnie prezentowane są trzy artykuły pracowników Oddzia-łu Komputeryzacji BUWr, którzy omawiają w nich bazowe konfiguracje sprzętowe i rozwiązania programistyczne, stanowiące w wielu przypadkach podstawę lub elementy składowe systemów, działających w różnorodnych agendach Biblioteki. I tak, najpierw Rafał Olszak w artykule Nowe rozwiązania infrastruktury w Bibliotece Uniwersyteckiej we Wrocławiu omawia infrastrukturę sieciową Biblioteki (zasilanie, okablowanie, sprzęt aktywny) oraz nowe rozwiązania pamięci masowych, zastosowane głównie, chociaż nie tylko, w nowym jej gmachu. Kolejny artykuł Rafała Raczyńskiego pt. Autorskie aplika-cje intranetowe oraz system CMS usprawniające pracę oraz procesy biblioteczne opisu-je m.in. aplikacje, jakie powstały w latach 2008–2015 oraz ich powiązania z Biblioteką Cyfrową UWr, wdrożenie w BUWr systemu zarządzania treścią (CMS), a także główne etapy rozwoju Biblioteki Cyfrowej UWr i tło powstania Repozytorium UWr. Ponadto, autor omawia 10 lat doświadczeń BUWr w dziedzinie rozwoju udostępniania cyfrowych publikacji, dokonując porównania dwóch możliwych do wykorzystania podejść: podej-ścia centralistycznego i podejścia mieszanego. Wreszcie, Krzysztof Wysokiński w swym artykule Zdigitalizowane katalogi kartkowe w Bibliotece Uniwersyteckiej we Wrocławiu prezentuje 10-letnią historię rozwoju i udoskonalania oprogramowania służącego do prezentacji zdigitalizowanych katalogów kartkowych oraz jego nowe funkcjonalności. Przedstawia także plany wdrożenia w omawianym oprogramowaniu bardziej zaawanso-wanych metod wyszukiwania oraz integracji zdigitalizowanych katalogów kartkowych

13

Wprowadzenie

z innymi systemami i serwisami użytkowanymi w Bibliotece. Następnie Monika Jóź-wiak, bibliotekarz systemowy BUWr, w swym opracowaniu Wykorzystanie nowocze-snych narzędzi informatycznych do opracowania zbiorów i współtworzenia katalogu centralnego NUKAT omawia narzędzia pracy wykorzystywane podczas współkatalogo-wania w Uniwersalnym Katalogu Centralnym NUKAT oraz prezentuje podstawowy warsztat, jakim posługują się bibliotekarze podczas katalogowania dokumentów. Przed-stawia też dynamikę ewolucji standardów i zasad katalogowania oraz kierunki ich dal-szego rozwoju.

Po artykułach wprowadzających, w kolejności zgodnej z tzw. „drogą książki” w bi-bliotece, następuje prezentacja grupy opracowań, omawiających osiągnięcia oddziałów zbiorów ogólnych, począwszy od Oddziału Gromadzenia Zbiorów, poprzez kolejne od-działy zajmujące się opracowaniem, przechowywaniem i udostępnianiem zbiorów, aż po Oddział Informacji Naukowej.

I tak, Paweł Domino i Jarosław Dybała w swym artykule przedstawiają praktyczne zastosowania bazy danych Oddziału Gromadzenia Zbiorów w perspektywie ponad 10 lat jej użytkowania. Następnie, Hanna Pacholska z Oddziału Wydawnictw Zwartych w zamiesz-czonym opracowaniu omawia wykorzystanie narzędzi komputerowych do celów katalogo-wania wydawnictw zwartych, a Elżbieta Mirowska z tego samego Oddziału w swym arty-kule prezentuje zalety wprowadzenia komputerowej ewidencji opracowanych książek oraz przybliża wizję przyszłego wykorzystania technologii RFID w Sekcji Opracowania Tech-nicznego. Pracownicy Oddziału Wydawnictw Ciągłych – Ewa Grabarska i inni – przygo-towali opracowanie prezentujące proces usprawniania prac Oddziału – gromadzenia cza-sopism, ich opracowania oraz inwentaryzowania – przez wykorzystanie techniki komputerowej i zastosowanie nowoczesnych rozwiązań technologicznych. Podobnie, ze-spól autorów reprezentujących Oddział Udostępniania Zbiorów (Monika Górska i inni) – w swoim artykule prezentuje korzyści, zarówno dla użytkowników Biblioteki, jak i jej pracowników, wypływające z wykorzystywania narzędzi elektronicznych w czytelniach, wypożyczalni miejscowej i międzybibliotecznej. Wreszcie, pracownicy Oddziału Prze-chowywania Zbiorów, tj. Andrzej Foremny i inni w przygotowanym opracowaniu skupia-ją uwagę czytelnika na wykorzystaniu elektronicznych źródeł informacji i zintegrowanego systemu bibliotecznego VIRTUA do wspomagania przechowywania i udostępniania zbio-rów oraz prezentują wdrożoną w 2010 roku elektroniczną bazę dubletów.

Następna grupa 6 publikowanych artykułów została przygotowana przez pracow-ników Oddziału Informacji Naukowej. Otwiera ją opracowanie autorstwa Łukasza Jo-dłowskiego, który przedstawia w nim funkcjonowanie opartego na wykorzystaniu plat-formy edukacyjnej Moodle – systemu zdalnego nauczania w BUWr, wraz z omówieniem budowy i treści poszczególnych kursów oraz prezentacją konkretnych materiałów dy-

14

Grażyna Piotrowicz

daktycznych. Następnie przedstawiony jest artykuł przygotowany przez Michała Biało-wąsa, w którym autor omawia zasoby czasopism pełnotekstowych oraz baz danych ofero-wanych przez BUWr, sposób dostępu do tych zasobów internetowych oraz zakres ich wykorzystania. Dwie kolejne autorki – Magdalena Sołowiej i Dorota Stańczak swoje opra-cowanie poświęcają omówieniu multiwyszukiwarki Summon i programu do zarządzania bibliografią Mendeley, prezentując go na tle innych dostępnych na rynku narzędzi o po-dobnym przeznaczeniu. Następne artykuły poświęcone są szczegółowemu omówieniu dwóch bibliograficznych baz danych tworzonych w Sekcji Prac Bibliograficzno-Doku-mentacyjnych Oddziału Informacji Naukowej. W pierwszym z nich Aleksandra Zawadzka omawia istniejącą od 12 lat bazodanową formę rejestracji dorobku pracowników i dokto-rantów Uniwersytetu Wrocławskiego, skupiając swą uwagę na tych elementach bazy da-nych, które stanowią o jej nowoczesności. Natomiast Ewelina Gawrońska oraz Barbara Piątkowska-Chodasewicz prezentują i omawiają możliwości funkcjonalne bazy „Biblio-grafia piśmiennictwa o Uniwersytecie Wrocławskim”, która powstała jako efekt prac bi-bliograficznych, rejestrujących publikacje na temat historii oraz bieżącej działalności Uni-wersytetu Wrocławskiego. Jako ostatni w tej grupie opracowań głos zabiera Piotr Rossa, który w swoim artykule zajmuje się problematyką wystaw organizowanych przez Bibliote-kę. Dzięki cyfryzacji mogą one zostać utrwalone i za pośrednictwem Biblioteki Cyfrowej UWr są udostępniane w wirtualnej przestrzeni sieciowej, wzmacniając tym samym rolę Bi-blioteki Uniwersyteckiej w upowszechnianiu nauki i kultury w społeczeństwie.

Kolejna grupa opracowań poświęcona jest technikom zabezpieczania cyfrowego stoso-wanym w Pracowni Reprografii i Digitalizacji, wykorzystaniu najnowszych technologii w pracach poszczególnych oddziałów zbiorów specjalnych Biblioteki, a także przygotowy-waniu dokumentacji konserwatorskiej w Pracowni Konserwacji Zbiorów Specjalnych. Roz-poczyna ją artykuł Jerzego Katarzyńskiego, który dokonuje przeglądu wszystkich technik zabezpieczania zbiorów stosowanych w Pracowni Reprografii i Digitalizacji na przestrzeni 65 lat jej działalności, ze szczególnym zaakcentowaniem ostatniej dekady i wykorzystywa-nych wówczas technik cyfrowych. Autor bogato ilustruje artykuł fotografiami sprzętów i urządzeń wykorzystywanych w Pracowni. Następnie Tomasz Kalota w swoim opracowa-niu zajmuje się tematyką ewolucji technik i praktyk digitalizacji stosowanych w BUWr, szczegółowo omawiając na tym tle zarówno procesy produkcji oraz prezentacji w formie cyfrowej zbiorów bibliotecznych w ramach Biblioteki Cyfrowej UWr, jak i dorobku nauko-wego pracowników Uniwersytetu Wrocławskiego w ramach Repozytorium UWr. Z kolei artykuł Marcina Szali wprowadza nas na jeszcze bardziej specjalistyczny poziom rozważań, dotyczących metod digitalizacji zabytkowych zbiorów bibliotecznych. Autor zwraca w nim uwagę na fakt, że obecnie to odmienność formy obiektów i ich indywidualne cechy determi-

15

Wprowadzenie

nują sposób postępowania z nimi w procesie digitalizacji, czyli decydują o doborze odpo-wiednich metod i parametrów cyfryzacji oraz o sposobie ich prezentacji online.

Nowe możliwości wykorzystania techniki komputerowej oraz technologii cyfro-wej do celów związanych z opracowywaniem, zabezpieczaniem i prezentacją starych druków omawiają w swoim artykule pracowniczki Oddziału Starych Druków – Diana Codogni–Łańcucka, Weronika Karlak i Alicja Konik. Autorki podkreślają, że dzięki im-plementacji coraz nowszych rozwiązań teleinformatycznych inwentaryzowanie i opra-cowanie odbywa się obecnie tylko w formie elektronicznej, a rekordy widoczne są w wielu katalogach i bazach zewnętrznych. Podkreślają, że użytkownicy mają też dostęp do zasobów Oddziału poprzez: zdigitalizowany katalog kartkowy, w tym „fotokatalog” z fotokopiami kart tytułowych, bazę mikrofilmów, a także przez Bibliotekę Cyfrową UWr, która udostępnia pełne teksty najcenniejszych starych druków, zdigitalizowanych podczas bieżącej działalności Oddziału oraz w ramach realizowanych projektów. Z ko-lei Maria Paluszak-Łoś z Oddziału Rękopisów w swym opracowaniu przedstawia prze-miany w zakresie komputeryzacji i cyfryzacji, jakie dokonywały się w Oddziale na prze-strzeni dwóch ostatnich dekad. Omawia sposoby rozpowszechnienia informacji o zbiorach rękopisów w Sieci przez ich digitalizację, umieszczenie w Bibliotece Cyfro-wej UWr rękopiśmiennych katalogów Oddziału oraz przez publikację komputerowej postaci innych indeksów i wykazów. Autorka przedstawia też udział Oddziału w mię-dzynarodowych i krajowych projektach, realizowanych przez Bibliotekę. Natomiast Iwona Bińkowska z Oddziału Zbiorów Graficznych omawia w swym opracowaniu wy-korzystanie technologii fotograficznej i cyfrowej do opracowywania i udostępniania in-formacji o zasobach Oddziału, połączonej z prezentacją wizualną zbiorów w formie ich obrazów. Omawia też projekt przygotowywanej aktualnie hybrydowej bazy katalogo-wej, łączącej funkcjonalność zdigitalizowanych katalogów kartkowych Oddziału z wi-zerunkami cyfrowymi skatalogowanych obiektów. Wpływ nowych technologii na zmia-nę w sposobie pracy i obsługi użytkowników Oddziału Zbiorów Muzycznych prezentuje w swoim artykule Mirosław Osowski. Autor przedstawia współpracę z Katalogiem RISM, opracowywanie zbiorów muzycznych w katalogu lokalnym OPAC i centralnym NUKAT oraz ich cyfryzację i pełnotekstową prezentację w Bibliotece Cyfrowej UWr. Następne dwa artykuły przygotowali pracownicy Oddziału Zbiorów Kartograficznych. Autorka pierwszego z nich – Anna Osowska przedstawia charakterystykę nowoczesnych technologii i narzędzi używanych w codziennej pracy Oddziału, ze szczególnym uwzględnieniem opracowania przechowywanych w Oddziale zbiorów i udostępniania cyfrowych wersji dokumentów kartograficznych. Natomiast w drugim opracowaniu wraz z Dariuszem Przybytkiem wspólnie prezentują Georeferencyjną Aplikację Inwen-tarzowo-Katalogową Kartografików (GAIKK), która pełni funkcję nie tylko elektro-

16

Grażyna Piotrowicz

nicznego inwentarza, lecz także głównego katalogu Oddziału. Autorzy przedstawiają krótki opis funkcjonalności aplikacji oraz podsumowują 7 lat doświadczeń wykorzysty-wania jej przez bibliotekarzy w realizacji bieżących zadań. Publikację książkową zamy-ka artykuł przygotowany przez Dorotę Chmielarz i Katarzynę Łabuz z Pracowni Kon-serwacji Zbiorów Specjalnych, które przedstawiają techniki dokumentowania stanu księgozbioru stosowane przez Pracownię. Autorki szczegółowo omawiają dokumenta-cję opisową i analogową fotograficzną, zwracając przy tym także uwagę na rolę techno-logii cyfrowej, jej przydatność i zastosowanie w pracach konserwatorskich.

Na zakończenie Wprowadzenia do niniejszej publikacji warto zacytować fragment recenzji naukowej, przygotowanej przez prof. Marię Pidłypczak-Majerowicz nt. prezento-wanych w niej artykułów (cyt.) „Przedstawione opracowania przygotowane przez pracow-ników Biblioteki Uniwersyteckiej we Wrocławiu stanowią przegląd i podsumowanie wy-konanych prac, procesów, zastosowanych narzędzi i systemów w każdym oddziale Biblioteki Uniwersyteckiej. (…) Dotyczą głównie zmian, które nastąpiły w Bibliotece i jej działaniach w ciągu ostatnich dwudziestu lat. Zmiany wprowadziły do Biblioteki w zdecy-dowanej większości pozytywne rozwiązania, wpłynęły na modyfikację narzędzi i syste-mów elektronicznych używanych w procesach bibliotecznych oraz na przemianę mental-ności bibliotekarzy. Z prac autorów wynika jeszcze jeden widoczny element działań wprowadzanych systematycznie do prac Biblioteki Uniwersyteckiej, jest to silnie podkre-ślana wartość przemian i ich nieodwracalność. Bibliotekarze są niemal „zrośnięci” z na-rzędziami, z koniecznością ustawicznego uczenia się i podnoszenia kwalifikacji. Z przed-stawionych opracowań widać jak daleko w tyle pozostały stare techniki biblioteczne, używana stara terminologia biblioteczna i wykorzystywane w przeszłości narzędzia. Współczesna Biblioteka Uniwersytetu Wrocławskiego stanowi integralną jego część, bo zdecydowana większość działań biblioteczno-informacyjnych obejmuje całość życia na-ukowego i dydaktycznego Uczelni. Wszechstronność działalności bibliotecznej w środo-wisku własnej uczelni i uczelni wrocławskich, także dobrze oceniana w ogólnopolskich sondażach praca bibliotekarzy może być dla nich satysfakcjonująca.”

Wykorzystanie nowoczesnych technologii i mediów cyfrowych

w Bibliotece Uniwersyteckiej we Wrocławiu. Stan na rok 2015

pod redakcjąGrażyny Piotrowicz

Wrocław 2015

W publikacji zaprezentowano 27 autorskich opracowań przygotowanych przez pracowników Biblioteki Uniwersyteckiej we Wrocławiu, przedstawiających jej osiągnięcia w sferze uno-wocześniania i poszerzania zakresu świadczonych usług o usługi online, wzbogacania i urozmaicania zasobów o elektroniczne za-soby informacyjne oraz optymalizowania prac i procesów we-wnątrzbibliotecznych, które osiągnięto w okresie ostatniej deka-dy dzięki wprowadzaniu komputeryzacji oraz wykorzystywaniu nowoczesnych technologii cyfrowych i teleinformatycznych. W przygotowanych artykułach przedstawiono realizację wizji rozwoju Biblioteki w formie modelu hybrydowego, unowocze-śniającego zarówno jej przestrzeń fizyczną, jak i elektroniczną. Zaprezentowano bazy danych, serwisy i systemy elektroniczne zarówno komercyjne, jak i autorstwa pracowników Bibliote-ki, które usprawniają jej funkcjonowanie w różnych oddziałach i agendach bibliotecznych. Omówiono także procesy cyfrowego zabezpieczania dziedzictwa kulturowego zawartego w zbiorach specjalnych Biblioteki oraz formy i sposoby jego udostępniania online w globalnej sieci Internet.

Tytuł publikacjipod redakcją M

ariusza Jabłońskiego

ISBN 978-83-910595-8-6

Wykorzystanie_nowoczesnych_technologii_i_mediow_cyfrowych_w_BUWr_okladka.indd 1 14-02-2016 18:51:04