wykład - Studenckie Koło Naukowe Patomorfologii...

Patomorfologia

wykład

prof hab. n. med. Andrzej Marszałek

- choroby grasicy

- przykłady chorób śledziony

- choroby przełyku

GRASICA

nużliwość mięśni

(myastenia gravis)

• Zaburzenie AChR na błonie

postsynaptycznej (krążące auto-Ab)

• ● AChR obecny w prawidłowej grasicy i

komórkach mięśniowych

• ● w grasicy moga pojawić się ektopowe

centra/ośrodki rozrodcze (z komórkami B

produkującymi patogenne przeciwciała)


(myastenia gravis)

• rola komórek T (?)

uszkadzanie komórek mięśniowych

stymulacja komórek B (produkcja autoprzeciwciał)

• grasiczak (?)

• rola rozrostu komórek zrębu grasicy (?)

• nieprawidłowe komórki dendrytyczne (dużo)

• rola receptora dla TLR-4


(myastenia gravis)

klinika •10% ma inną chorobę autoimmunologiczną

(ch. G-B, RZS)

•obecność autoAb przeciw tytynie (białko mięśni)

•65% z rozrostem grasicy

•25% prawidłowa grasica

•10% grasiczak

•czynniki ryzyka: M 50+ z objawami

•rozwija się u 30-45% pacjentów z grasiczakiem

(nawet lata po wycięciu)

śledziona

splenomegalia

• masa śledziony powyżej 1000g

• przyczyny:

– CML

– ch. Gauchera

– hairy cell leukemia,

– marginal zone B cell lymphoma,

– myelofibrosis,

– plasmacytoma,

– prolymphocytic leukemia

CML

charakteryzuje się:

• znaczną splenomegalią

• nadmierną produkcją granulocytów (szczególnie objętnochłnnych)

• CML ma łagodny przebieg do czasu transformacji blastycznej

• nie wykryto specyficznego czynnika etiologicznego (choć

stwierdzono zwiększoną zapadalność wśród osób które przeżyły

wybuch bomby atomowej)

• CML może wystąpić w każdym wieku, zwykle pomiędzy 25 a 60

rokiem życia (szczyt w 3 i 4 dekadzie)

• nie ma zwiększonego występowania u jednej z płci

• typowe są wartości WBC powyżej 200,000/mm3

CML

Obraz kliniczny:

• początek jest podstępny i ujawnia się jako niedokrwistość

• lub jako objawy związane ze splenomegalią (utrata masy ciała, jadłowstręt)

• czasem występuje nagły początek i związany jest z bólem w lewym górnym kwadrancie spowodowanym zawałem śledziony.

CML

Rokowanie:

• jest to choroba z wolną progresją i nawet bez leczenia średnie przeżycia wynoszą ok. 3 lat

• faza przyspieszenia kryza blastyczna

• w 70% przypadków komórki mają morfologiczne i cytochemiczne wykładniki mieloblastów;

• w 30% są Tdt dodatnie i mają ekspresję antygenów typowych dla wczesnych limfocytów B (CD 10, CD 19)

• w rzadkich przypadkach blasty mają cechy limfocytów pre-T

• w przeszczepach allogenicznych szpiku kostnego wyleczenia spodziewane są w ok. 75%

Choroby przełyku

zapalenie przełyku

• ok. 5-10 populacji

• GERD zarzucanie żoładkowo-przełykowe (najczęściej)

nawet ⅓ populacji

• przyczyny: – Candida

– Herpes rzadziej:

• Aspergillus

• CMV

• Choroba L-C

• ziarniniak eozynofilowy,

• HIV,

• poRTx, polekowe

GERD

• najczęstsza przyczyna zapalenia przełyku

• zarzucanie treści żołądka (dwunastnicy)

• kwas uszkodzenie

• powikłania (odległe):

– krwawienie (ale nie masywne)

– Zwężenia

– przełyk Baretta

GERD

• do 40% populacji dorosłych

• pacjenci (zwykle) 40+

• Zwiększa ryzyko:

– alkohol

– leki (hamujące aktywnoiść OUN)

– Opóźnione opróżnianie żołądka

– Ciążą

– Przepuklina rozworu przełykowego

– tytoń

GERD

• Objawy (niezależne od obrazu

histologicznego)

– pieczenie

– „maska zawału”

– dysfagia

przełyk Baretta

Definicja:

•Zamiana (metaplazja) nabłonka płaskiego w dystalnej

części przełyku przez nabłonek gruczołowy (jelitowy, z

komórkami kubkowymi) na skutek przewlekłego drażnienia

(i zapalenia)

Terminologia:

•długi segment min 3cm

•krótki poniżej 3cm

•ultrakrótki poniżej 1cm

przełyk Baretta

etiologia:

•przewlekły GERD

– ryzyko wzrasta 12x

– przełyk Baretta u ok 10% pacjentów z GERD

•nabłonek walcowaty (gruczołowy) bardziej oporny na

działanie kwasu

•często u pacjentów z:

– przepukliną rozworu

– zarzucaniem treści

– wrzody trawienne

– po chemioterapii

przełyk Baretta

klinika:

•zmiana nabyta

•częściej u Białych otyłych mężczyzn

•średni wiek pacjenta 63 lata

•objawy jak w GERD (ale długotrwające)

•wzrost ryzyka rozwoju gruczolakoraka przełyku

•ALE 95% pacjentów z gruczolakorakiem przełyku bez

wykładników przełyku Baretta

przełyk Baretta

mikroskopowo

•zamiana nabłonka płaskiego przez walcowaty “jelitowy”

(typu: żołądkowego, jelita cienkiego lub grubego) z

komórkami kubkowymi

•włóknienie blaszki właściwej

•zapalenie

•może występować zakażenie H. pylori

•nadżerki/owrzodzenia(mogą sugerować obecność

gruczolakoraka)

rak płaskonabłonkowy przełyku

Def: nowotwór złośliwy zbudowany z komórek z

różnicowaniem płaskonabłonkowym (z obecnością

mostków cytoplazmatycznych lub rogowacenia)

epidemiologia:

•najczęstszy nowotwór przełyku (ale w krajach rozwiniętych

rzadziej niż gruczolakorak)

•90% związana z alkoholem i tytoniem (ryzyko wzrasta o

400 do 800%, głównie z dużą zawartością smoły)

•głównie mężczyźni

głównie środkowa jedna trzecia przełyku


Etiologia:

•przykład dysplazja Cis Ca (HPV??)

Czynniki ryzyka:

-niedobór vit A, B6, C (brak owoców i warzyw w diecie)

-zanieczyszczenie pozywienia grzybami

-gorące posiłki I napoje

-związki azotu

•przewlekłe zapalenia

•zwężenia przełyku

•choroba trzewna


klinika:

•zwykle w zaawansowanym stadium

•zaburzenia połykania (najpierw pokarmów stałych)

•znaczna (!!!) utrata masy ciała

•czasem przetoki

•przerzuty do węzłów chłonnych (zajęcie naczyń

limfatycznych w badaniu mikroskopwoym u 75%)

•większość pacjentów nie przeżywa 1 roku

•5-letnie przeżycia poniżej 10%

rak gruczołowy przełyku

Def: nowotwór złośliwy z tworzeniem gruczołów

Epidemiologia:

•rośnie częstośc w krajach rozwiniętych (30-50%

wszystkich raków przełyku)

•zwykle ok 60rż (rzadko przed 50rż)

•80% pacjentów to mężczyźni

czynniki ryzyka:

•wysoki BMI (GERD, przełyk Baretta)

•palenie tytoniu

•ochronna rola zakażenie H. pylori cagA+ (??)


klinika:

•zwykle w zaawansowanym stadium

•zaburzenia połykania (najpierw pokarmów stałych)

•znaczna (!!!) utrata masy ciała

•przerzuty (szybko) do węzłów chłonnych

•przerzuty do: wątroby, płuc I opłucnej

•czeste nawroty

PIERŚ I ŻEŃSKIE NARZĄDY

PŁCIOWE (1)

pierś LIN (lobular intraepithelial

neoplasia)

DIN (ductal intraepithelial

neoplasia)

LIN obejmuje zakres określeń:

atypical lobular hyperplasia oraz

lobular carcinoma in situ;

w opisie: LIN1, LIN2, LIN3

DIN obejmuje zakres określeń:

usual epithelial hyperplasia,

atypuical ductal hyperplasia,

ductal carcinoma in situ oraz flat

epithelial atypia;

w opisie: DIN1 (A, B lub C),

DIN2, DIN3

Srom squamous VIN (vulvar

intraepithelial neoplasia)

non-squamous VIN

obecnie system oceny podobny

jak dla CIN

PIERŚ I ŻEŃSKIE NARZĄDY

PŁCIOWE (2)

pochwa VAIN (vaginal intraepithelial

neoplasia)

Obecnie system oceny podobny

jak dla CIN

szyjka

macicy

CIN (cervical intraepithelial

neoplasia)

SIL (squamous intraepithelial

lesion)

CGIN (cervical glandular

intraepithelial neoplasia and

adenocarcinoma in situ)

obejmuje zakres określeń:

dysplasia oraz carcinoma in

situ;

w opisie:

o SIL: low grade i high grade

o CIN1, CIN2 oraz CIN3

o CGIN: low grade i high

grade

jama

macicy

EIN (endometrial intraepithelial

neoplasia)

EIC (endometrial intraepithelial

carcinoma)

EmGD (endometrial glandular

dysplasia)

EIC traktowany jest jako stan

przednowotworowy raka

surowiczego, jest traktowany jako

jednostka odrębna od atypowego

rozrostu

Vulvar Intraepithelial Neoplasia and Carcinoma

VIN (vulvar intraepithelial neoplasia) - zespół zmian architektonicznych i cytologicznych nabłonka wielowarstwowego płaskiego sromu, z których potencjalnie może rozwinąć się rak płaskonabłonkowy inwazyjny, jak również może ulec spontanicznej regresji. ISSVD ( The International Society for the Study of Vulvo-Vaginal Diseases) określa następujący podział w zależności od nasilenia zmian w nabłonku: -VIN 1(dawniej dysplazja małego stopnia) -VIN 2 (dysplazja średniego stopnia) -VIN 3 (dysplazja dużego stopnia/carcinoma in situ) – w pojęciu tym mieści się choroba Bowena, czyli rak płaskonabłonkowy przedinwazyjny oraz papulosis bowenoides- mnogie, drobne, kremowo-brązowe grudki, histologicznie przypominające chorobę Bowena. Oraz podział na dwie kategorie: -low-grade VIN (VIN 1/dysplazja małego stopnia/infekcja HPV) -high-grade VIN (VIN 2 i 3/dysplazja średniego i dużego stopnia/carcinoma i situ)

Patogeneza: - infekcja HPV szczególnie typ 16 i 18 - dodatkowe czynniki biorące udział w patogenezie high-grade VIN to palenie papierosów, choroby zapalne sromu, immunosupresja, ciąża - najczęściej dotyczy kobiet w wieku 20-35 lat Histologicznie występują: - zaburzenia architektury nabłonka- w przypadku low-grade VIN dotyczą tylko 1/3 dolnej nabłonka - zmiany cytologiczne jak pleomorfizm (różna wielkość i kształt) oraz nadbarwliwość jąder - liczne figury podziału mitotycznego - hyperkeratoza- nadmierne rogowacenie, parakeratoza- niepełne przyspieszone rogowacenie, - koilocyty- podobnie jak w kłykcinach

VaIN

• bardzo rzadko (150 x < CIN).

• 70% towarzyszy CIN

VaIN

• Czynniki ryzyka:

– podobne jak w CIN (HPV)

– ale wiek VaIN wyższy niż CIN,

– diethylstilboesterol in utero,

– CIN w wywiadzie,

– stan po radioterapii raka szyjki

VaIN

• VaIN

mniej inwazyjny niż CIN

(VaIN : CIN = 1 : 23)

• wykładniki VaIN

– atypia cytologiczna (pleomorfizm,

nieregularne obrysy jąder, grudy chromatyny)

– zaburzenia dojrzewania

– powiększenie jąder

VaIN

• VaIN 1-3 • VaIN1: mild dysplasia.

• VaIN2: moderate dysplasia.

• VaIN3: severe dysplasia.

• VAIN 3

– zwykle górna 1/3 pochwy (wieloogniskowo)

– CIN towarzyszy VaIN u 10-20% pacjentów

VaIN 1

Proliferation of basal layer

Koilocytotic atypia

Enlarged pleomorphic

nuclei

vacuolated cytoplasm

VaIN 2


crowding&loss of polarity

Koilocytotic atypia


nuclei


VaIN 3

increased proliferation of abnormal

basal cells replacing full thickness

of epithelium

VaIN

• bardzo rzadko (150 x < CIN).

• 70% towarzyszy CIN

VaIN

• Czynniki ryzyka:

– podobne jak w CIN (HPV)

– ale wiek VaIN wyższy niż CIN,

– diethylstilboesterol in utero,

– CIN w wywiadzie,

– stan po radioterapii raka szyjki

VaIN

• VaIN

mniej inwazyjny niż CIN

(VaIN : CIN = 1 : 23)

• wykładniki VaIN

– atypia cytologiczna (pleomorfizm,

nieregularne obrysy jąder, grudy chromatyny)

– zaburzenia dojrzewania

– powiększenie jąder

VaIN

• VaIN 1-3 • VaIN1: mild dysplasia.

• VaIN2: moderate dysplasia.

• VaIN3: severe dysplasia.

• VAIN 3

– zwykle górna 1/3 pochwy (wieloogniskowo)

– CIN towarzyszy VaIN u 10-20% pacjentów

VaIN 1


Koilocytotic atypia


nuclei


VaIN 2


crowding&loss of polarity

Koilocytotic atypia


nuclei


VaIN 3

increased proliferation of abnormal

basal cells replacing full thickness

of epithelium

CIN

(cervical intraepithelial neoplasia)

definicja:

+ prekursorowe zmiany raka płaskonabłonkowego szyjki

macicy [1]

+ koncepcja CIN pierwotnie zaproponowana by uznać

ciągłość procesu przemian od CIN 1 poprzez CIN 2 i

CIN 3 do raka inwazyjnego [1]

+ klasyfikacja CIN w przeciwieństwie do terminologii

dysplazja/ CIS wprowadza określenie CIN 3 jako

obejmujące zarówno dysplazję dużego stopnia i CIS [2]

+ termin wprowadzony w 1968 roku przez

R.M. Richarta dla określenia ogółu zmian dysplastycznych

+ zmiany dysplastyczne opisał po raz pierwszy Reagan w

1953 roku

CIN 1 - dojrzewanie obecne w 2/3 górnych nabłonka

- powierzchowne komórki wykazują zmienną, ale zazwyczaj umiarkowaną atypię,

pośród nich mogą się znajdować koilocyty

- niewielkie nieprawidłowości jąder występują na całej grubości nabłonka

- figury podziału w 1/3 przypodstawnej nabłonka, nieliczne

CIN 2 - dojrzewanie obecne w górnej połowie nabłonka

- atypia jąder dostrzegalna w obrębie całej grubości nabłonka

- figury podziału ograniczone do 2/3 przypodstawnych nabłonka; nieprawidłowe figury

podziału mogą być widoczne

CIN 3 - dojrzewanie może być nieobecne lub ograniczone do powierzchownej 1/3 nabłonka

- nieprawidłowości jader są zaznaczone w większej części lub na całej grubości

nabłonka

- figury podziału mogą być liczne i pojawiać się na wszystkich poziomach nabłonka

- często nieprawidłowe mitozy

Zmodyfikowana terminologia dla szyjkowego

nowotworzenia wewnątrznabłonkowego [2]

CIN 1 ( Low grade CIN)- jako zmiana o niepewnym kierunku

rozwoju

CIN 2 ( High grade CIN)- jako zmiana będąca domniemanym

prekursorem raka szyjki macicy

CIN 3 ( High grade CIN)- jako zmiana będąca domniemanym

prekursorem raka szyjki macicy

----> klasyfikacja CIN 1,2,3 nie stanowi już podstaw do

postrzegania obejmowanych zmian jako kontinuum

prowadzącego do raka inwazyjnego szyjki macicy, jako że

wywołane przez HPV zmiany spełniające histologiczne

kryteria CIN 1, nie odzwierciedlają o jak wysokim potencjale

onkogennym wirusem zostały zakażone

Oral intraepithelial neoplasia

(OIN)

Kliniczny aspekt OIN:

• Miejsce najczęstszego występowania:

– brzeg i dolna powierzchnia języka,

– dno jamy ustnej,

– podniebienie miękkie,

– wewnętrzna powierzchnia dolnej wargi,

– wyściółka za zębami trzonowymi i przylegająca powierzchnia błony

śluzowej policzka

• Należy pamiętać, ze podobny obraz kliniczny może mieć także

SCC z mikroinwazją, a nawet SCC szerzący się powierzchownie

w podścielisku.

Kliniczny aspekt OIN:

• poszczególne stadia OIN przechodzą od niższego do wyższego

stopnia zaawansowania w czasie od 2 do 6 lub więcej lat,

• CIS przechodzi w SCC w około 7-60% przypadków

• średnia długość utrzymywania się SCC w stadium śródnabłonkowym

to 11-12 lat

• publikowano doniesienia o samoistnym cofaniu się różnych stadiów

OIN, w tym CIS, jednak jest to zjawisko bardzo rzadkie.

A. .Normal: Basal zone thickness <15%of epithelial thickness;

papillae limited to the lower two thirds of the epithelium; no atypia

B. Oesophagitis: epithelium infiltrated by neutrophils and eosynophils

C. Basal cell hyperplasi: basal zone thickness > 15% of epithelial

thickness : no atypia.

D. Mild dysplasia: atypical cells in the lower third of the

epithelium

E. Moderate dysplasia: atypical cells in the lower two thirds of the

epithelium

F. Severe dysplasia: atypical cells in all thirds of the epithelium but not full

thickness

G. Carcinoma in situ: full thickness involvement by atypical

cells without invasion

H. Squamous cell carcinoma: early invasion into the lamina

propria

Endometrial intraepithalial

neoplasia (EIN)

• EIN = carcinoma in situ

• Komórki o wysokim stopniu złośliwości

ograniczone do warstwy nabłonkowej

• Zmiana prekursorowa surowiczego

gruczolakoraka endometrium

Kryteria rozpoznania EIN

• Większy udział utkania gruczołowego niż

podścieliska (procent powierzchni

zajmowany przez podścielisko poniżej

55%)

• Różnice cytologiczne między stłoczonymi

gruczołami a gruczołami w tle

• Obszar z komórkami złośliwymi zajmuje

przynajmniej ognisko średnicy 1mm

PROSTATA I UKŁAD MOCZOWY

prostata PIN (prostatic intraepithelial

neoplasia)


intraductal dysplasia, large

acinar atypical hyperplasia,

hyperplasia with malignant

change, marked atypia oraz

ductal-acinar dysplasia;

w opisie: low-grade, high-grade

układ

moczowy

[urothelial intraepithelial

neoplasia/intra-uriothelial

neoplasia]

obejmuje zakres nowotworzenia

w nabłonku urotelialnym o typie:

flat oraz papillary;

w opisie: low-grade, high-grade

PIN

• PIN - prostatic intraepithelial neoplasia

– nowotworowa transformacja nabłonka pokrywającego przewody i zraziki prostaty

– Jest uważany za prekursora raka inwazyjnego

• McNeal JE, Bostwick DG. Intraductal dysplasia: A premalignant lesion of the prostate. Human Pathol. 1986; 17: 64-71

– PIN 1

– PIN 2

– PIN 3

• Drago JR, Mostofi FK, Lee F. Introductory remarks and workshop summary. Urology. 1992; 39: 2-8

– Low grade PIN (PIN 1)

– High grade PIN (PIN 2 + PIN 3)

PIN – kryteria morfologiczne Bostwick DG, Brawer MK. Prostatic intraepithelial neoplasia and early invasion in

prostate cancer. Cancer. 1987; 59: 788-794

Cechy cytologiczne Cechy dodatkowe

Cechy

architektoniki

Jądra Chromaty

na

Jąderka Komórki

warstwy

podstawnej

Błona

podstawna

PIN 1 • Natłok komórek

nabłonka

• stratyfikacja

• nieregularne

odstępy

• Powiększone

• Niewielkie

różnice w

wielkości

• N • Rzadko • Zachowana

ciągłość

• Nienaruszona

PIN 2 • Podobnie jak

PIN 1, ale

większy natłok i

stratyfikacja

komórek

• Powiększone

• Wyraźne

różnice w

wielkości

• ↑ • Sporadyczni

e duże i

widoczne

• Zachowana

ciągłość

• Nienaruszona

PIN 3 • Podobnie jak PIN

2, sporadycznie

mostkowanie w

świetle gruczołów

• Wyraźnie

powiększone

• Duży

polimorfizm

wielkości

• ↑ ↑

• Często,

duże

• Podobne do

raka

inwazyjnego

• Może

wykazywać

zakłócenia w

ciągłości

• Może

wykazywać

zakłócenia w

ciągłości

PIN

• PIN - prostatic intraepithelial neoplasia

– nowotworowa transformacja nabłonka pokrywającego przewody i zraziki prostaty

– Jest uważany za prekursora raka inwazyjnego

• McNeal JE, Bostwick DG. Intraductal dysplasia: A premalignant lesion of the prostate. Human Pathol. 1986; 17: 64-71

– PIN 1

– PIN 2

– PIN 3

• Drago JR, Mostofi FK, Lee F. Introductory remarks and workshop summary. Urology. 1992; 39: 2-8

– Low grade PIN (PIN 1)

– High grade PIN (PIN 2 + PIN 3)

Schemat karcinogenezy w prostacie

Bostwick DG, Brawer MK. Prostatic intraepithelial neoplasia and early invasion in prostate

cancer. Cancer. 1987; 59: 788-794

SKÓRA

skóra KIN (keratinocytic intraepidermal

neoplasia)

[solar keratotic intraepidermal

SCC]

[intraepidermal neoplasia of skin]


actinic keratosis (hypertrophic,

atrophic, bowenoid,

acantholytic, pigmented, lub

lichenoid);

w opisie: KIN1, KIN2 oraz

KIN3

z ektodermy

• naskórek

• nabłonek jamy ustnej

• odbyt

z mezodermy

• wyściółka jam ciała

• wyściółka układu moczowego

z endodermy

• układ oddechowy

• przewód pokarmowy

1-warstwowy płaski

• płuca

• jamy stawowe

• maziówka

• rogówka

• otrzewna

• opłucna

• osierdzie

1-warstwowy sześcienny

• nabłonek gruczołów

• siatkówka

• oskrzela

• nabłonek tarczycy

• powierzchnia jajnika

1-warstwowy walcowaty

• jelito

• żołądek

• j. cienkie

• j. grube

• jajowód

• najądrze

1-warstwowy wielorzędowy

• oskrzela

• tchawica

• trąbka słuchowa

• nasieniowód

wielowarstwowy płaski

• jama ustna

• gardło

• przełyk

• nos

• rogówka

• cewka moczowa ♀

• przewody łzowe

• odbyt

• pochwa

• szyjka macicy

wielowarstwowy sześcienny

• przewody wyprowadzające ślinianek

• przewód wyprowadzający trzustki

• gruczoły potowe

wielowarstwowy walcowaty

• cewka moczowa ♂

• spojówka

• krtań

przejściowy

• pęcherz moczowy

• miedniczka nerkowa

• cewka moczowa

wykład - Studenckie Koło Naukowe Patomorfologii...

Documents

Transcript of wykład - Studenckie Koło Naukowe Patomorfologii...