WYKŁAD SIÓDMY:WYKŁAD SIÓDMY:PODSTAWYPODSTAWY

EPIDEMIOLOGII (G)EPIDEMIOLOGII (G)Prof. dr hab. med. Jan E. Zejda

SUM - WLK ‘2013

Epidemiologia analityczna:

- Epidemiologiczne badanie typu kohortowego

- Epidemiologiczne badanie typu kliniczno-kontrolnego

TREŚĆ DZISIEJSZEGO WYKŁADU

ZAKRES WYKŁADU – BADANIA OBSERWACYJNE

BADANIA OPISOWE BADANIA ANALITYCZNE

OBSERWACYJNE EKSPERYMENTALNE B. ANALITYCZNE B. ANALITYCZNE B. ekologiczne B. Kliniczne B. przekrojowe

B. kohortowe B. populacyjne B. kliniczno -kontrolne

EWOLUCJA OBJAWÓW ZE STRONY UKŁADU ODDECHOWEGO

Pytanie: Czy „zapadalność na świsty” jest większa w przypadku narażenia na BPT niż przy braku tego narażenia ?

Kohorta 663 dzieci w Chorzowie (1993 – 2000)Dzieci badane 2 razy: w wieku 7 lat w 1993 roku i w wieku 14 lat w 2000 roku.

W KOHORCIE

199 dzieci bez BPT (BPT-) 464 dzieci z BPT (BPT+)

W 1993 ROKU

130 dzieci bez objawu 378 dzieci bez objawu

W 2000 ROKU

Objaw u 10 dzieci Objaw u 42 dzieci

ZAPADALNOŚĆ

7,7% < 11,1%

EWOLUCJA OBJAWÓW ZE STRONY UKŁADU ODDECHOWEGO

Kohorta 663 dzieci w Chorzowie (1993 – 2000)Dzieci badane 2 razy: w wieku 7 lat w 1993 roku i w wieku 14 lat w 2000 roku.

PEŁNY WGLĄD W EWOLUCJĘ OBJAWÓW

Objaw/

Astma

Ewolucja objawów1993 (+)2000 (+)

1993 (-)2000 (+)

1993 (+)2000 (-)

1993 (-)2000 (-)

Świsty w klatce piersiowej 8,9% 9,5% 13,2% 61,4%

Źródło: Zejda J.E. i wsp., 2002

CO BĘDZIE W 2015 ROKU ???

SCHEMAT BADANIA KOHORTOWEGOCZAS

============X==X==X==X==X==X====>

NARAŻENIE CHOROBA

Obecna a

Grupa badanaZDROWI !

Obecnenp. BPT+

Nieobecna b

Obecna c

Grupa kontrolnaZDROWI !

Nieobecnenp. BPT-

Nieobecna d

Istotne wskaźnikiZapadalność w grupie badanej: a / a+bZapadalność w grupie kontrolnej: c / c+d

BADANIE KOHORTOWE

PODSTAWOWA TERMINOLOGIA

badanie prospektywne, gdy obserwacja zgodna z kierunkiem upływu czasu (np. kohorta noworodków obserwowana przez kolejne 10 lat w celu zanotowania zachorowalności na alergiczny nieżyt nosa – uwaga: co mierzyć „po stronie narażenia” ?; hipoteza ?, dwie kohorty zamiast jednej czy jedna z kompletną obserwacją „wszystkich” narażeń ?)

badanie retrospektywne, gdy obserwacja niezgodna z kierunkiem upływu czasu (np. odtworzenie danych o stanie zdrowia matki w czasie ciąży w przypadku w/w noworodków)

BADANIE KOHORTOWE – JEDNOSTKĄ BADANIA JEST CZŁOWIEK

zbierane są dane indywidualne zestawiane następnie i zwykle interpretowane jako dane grupowe)

Zaletyważne narzędzie w epidemiologii analitycznej

obserwacja dynamiczna w czasieocena narażenia w okresie poprzedzającym wystąpienie zdarzenia

rejestracja wystąpienia zdarzenia (zapadalność)pomiar ryzyka względnego

Wadywysoki koszt badaniadługi czas obserwacji

możliwość „utraty” badanych z obserwowanych grup

PrzykładObserwacja mężczyzn rozpoczynających pracę w zawodzie piekarza, przez pierwsze 5 lat

zatrudnienia - coroczne badania reaktywności oskrzeli w celu oceny częstości pojawiania się nadreaktywności oskrzeli.

Analogiczna procedura w grupie kontrolnej, złożonej z mężczyzn rozpoczynających pracę w zawodzie kierowcy.

ZAKRES WYKŁADU – BADANIA OBSERWACYJNE

BADANIA OPISOWE BADANIA ANALITYCZNE

OBSERWACYJNE EKSPERYMENTALNE B. ANALITYCZNE B. ANALITYCZNE B. ekologiczne B. Kliniczne B. przekrojowe

B. kohortowe B. populacyjne B. kliniczno -kontrolne

BADANIE KLINICZNO-KONTROLNEPRZYKŁAD

80 dzieci z guzem mózgu 80 dzieci bez guza mózgu

leczonych w województwie w tym samym województwie

(grupa kliniczna) (grupa kontrolna)

Częstość narażeń Częstość narażeń

na pestycydy (wywiad) na pestycydy (wywiad)

UWAGA

w obu grupach takie same dzieci – jedynym różnicującym stanem jest obecność guza mózgu

BADANIE KLINICZNO-KONTROLNEPRZYKŁAD

Pytanie: Czy obecność astmy zależy od profilu limfocytów ?

Klasa Limfocytów Astma (+) Astma (-)B (%) 17,3±5.0* 14,3±2.8T (%) 67,6±6.4 69,5±6.2CD4 (%) 34,8±3.9** 39,3±6.1CD8 (%) 28,7±7.1 26,6±5.2NK (%) 15,8±3.7 17,1±6.0

* - p<0,05

KLINICZNA ←GRUPA→ KONTROLNA

Źródło: Zejda J.E. i wsp., 1999

SCHEMAT BADANIA KLINICZNO-KONTROLNEGOCZAS

==========================================X=================> (początek i koniec obserwacji)

Grupa Kliniczna

Grupa Kontrolna

Narażenie +

Narażenie -

Narażenie +

Narażenie -

a

↨b

c

↨d

BADANIE KLINICZNO-KONTROLNE (KLINICZNO-REFERENCYJNE)JEDNOSTKĄ BADANIA JEST CZŁOWIEK

zbierane są dane indywidualne zestawiane następnie i zwykle interpretowane jako dane grupowe)

Zaletybadania nad etiologią rzadkich chorób

mała liczba badanychdokładna diagnoza choroby

mały koszt badania

Wadyograniczona informacja o narażeniu

ryzyko wystąpienia błędu systematycznegokonieczność skrupulatnego doboru gr. referencyjnej

PrzykładOcena częstości narażenia płodowego na rozpuszczalniki organiczne (zawodowe narażenie

ciężarnych) u dzieci z białaczką, leczonych w województwie. Analogiczna ocena u dzieci leczonych z powodu urazów komunikacyjnych.

EPIDEMIOLOGICZNE BADANIA ANALITYCZNE-PODSUMOWANIE-

BADANIE: JEDNOSTKABADANIA

ZDOLNOŚĆ UJAWNIANIA ZALEŻNOŚCI

SIŁA DOWODU NA OBECNOŚĆ CZYNNIKA RYZYKA

EKOLOGICZNE Grupa +/- -

PRZEKROJOWE Osoba + +/-

KOHORTOWE Osoba +++ ++

KLINICZNO-KONTROLNE

Osoba ++ +

WARTOŚĆ DOWODOWA WYNIKÓW

Minimum Badanie ekologiczne

↓

Badanie przekrojowe

↓

Badanie kliniczno-kontrolne

↓

Maximum Badanie kohortowe