Wykład Dla Prawa - Działy Logiki, Znaczenie, Język, Zdanie, Sąd, Wartość Logiczna

Piotr ukowski, Wykad dla studentw prawa

1

Logiczne podstawy prawoznawstwa

Piotr ukowski

Katedra Logiki i Metodologii Nauk Uniwersytet dzki


2

[email protected] (brak mojej odpowiedzi na dany mail oznacza, i tego maila nie otrzymaem)

Katedra Logiki i Metodologii Nauk Instytut Filozofii Uniwersytet dzki ul. Kopciskiego 16/18, I pitro, pok.13 tel. (42) 635-61-34 dyur: poniedziaki, godz. 1200-1300


3

Cytat dla tych studentw prawa, ktrzy uwaaj logik za straszn:

"Kassandra: Widz zniszczenie, widz katastrof. Jest jeszcze gorzej, widz prawnikw!"

Woody Allen, Jej Wysoko, Afrodyta


4

WYKAD 1

dziay logiki, znaczenie, jzyk, zdanie, sd, warto logiczna


5

Literatura

[1] Kazimierz Ajdukiewicz, Logika pragmatyczna, PWN, Warszawa 1965.

[2] Zygmunt Ziembiski, Logika praktyczna, PWN, Warszawa, [1959-] 2006.


6

Dziay logiki

Logika

Semiotyka Logika formalna Oglna metodologia nauk

Semantyka Syntaktyka Pragmatyka

Teoria manipulacji

Psychologia spoeczna


7

Znaczenie wyrae (Ajdukiewicz)

Kiedy powiemy, e dwie wypowiadajce si osoby bior dane wyraenie Z w tym samym znaczeniu?


8

Odpowied negatywna pierwsza: Nie bior, gdy to samo wyraenie Z odnosz do rnych stanw rzeczy lub do rnych obiektw, czyli gdy nie myl o tym samym np.

problem wieloznacznoci: Czy sowo piro oznacza przyrzd do pisania, czy cz upierzenia ptakw?

problem nieostroci: Czy stara nauczycielka ma 30, czy 70 lat?

problem okazjonalnoci: Ktra ciana jest za moimi plecami?


9

Odpowied negatywna druga: Nie bior, gdy to samo wyraenie Z odnosz co prawda do tego samego, lecz pod rnymi wzgldami, czyli gdy stosuj inn metod rozstrzygajc czy uycie wyraenia Z jest poprawne.

1. sowo heksagon rozumiane jako oznaczajce wielobok o sumie ktw 720 lub oznaczajce wielobok o dziewiciu przektnych

2. sowo ojciec rozumiane w sensie biologicznym lub prawnym


10

Odpowied negatywna trzecia: Nie bior, gdy funkcja uycia wyraenia Z jest rna.

Wypowied zoona z nastpujcych sw w podanej kolejnoci:

Stach pjdzie do szkoy

Czy chodzi tu o funkcj sprawozdawcz, pytajc, yczeniow (optatywn), humorystyczn, czy rozkazujc?

Pomoc moe tu by brzmienie wypowiedzi. Jednak nie zawsze (np. powane opowiadanie dowcipu).


11

Odpowied negatywna czwarta: Nie bior, gdy rne jest zabarwienie emocjonalne towarzyszce uyciu wyraenia Z

Jakie jest uycie sowa filozof (prawnik, literat, polityk, nauczyciel), neutralne, pozytywne, czy negatywne?

Pomoc moe tu by brzmienie wypowiedzi. Jednak nie zawsze... (oczywicie).


12

Podsumowanie:

Tosamo znaczenia wyraenia Z zaley wic od jednoczesnego zajcia wszystkich nastpujcych warunkw:

- tosamoci tego do czego Z si odnosi (obiektu, stanu rzeczy) - tosamoci metody rozstrzygania o poprawnoci uycia Z - tosamoci funkcji uycia Z - zgodnoci zabarwienia emocjonalnego towarzyszcego uyciu Z

Problem 1 Rozwamy sytuacj, w ktrej wyraenie pastwo prawa (ewentualnie, rwno wobec prawa) jest stosowane w rozmowie dwch osb, z ktrych jedna reprezentuje mentalno prawn pnocnoamerykask, druga za mentalno prawn poudniowoamerykask. Ktra z czterech wyej przytoczonych przez Ajdukiewicza zgodnoci moe w tej sytuacji zaj, a ktra na pewno nie zachodzi? * Mentalno prawna pnocnoamerykaska oznacza przekonanie o (faktycznej) rwnoci wszystkich obywateli wobec prawa. * Mentalno prawna poudniowoamerykaska oznacza przekonanie, i pewni obywatele (czonkowie elit) stoj ponad prawem. (terminy te s analogiczne do mentalnoci podatkowej pnocnej i mentalnoci podatkowej poudniowej)

Problem 2 Czy w pastwie demokratycznym, zawd prawnika (polityka) moe by wykonywany przez czowieka o poudniowoamerykaskiej mentalnoci prawnej?


13

Jednak tosamo znaczenia uytego przez dwie osoby tego samego wyraenia Z, nie dowodzi tego, e obie osoby myl to samo na temat Z lub na temat dotyczcy wypowiedzi o Z!

Paradoks: ([1], str. 26) Sowa su ludziom do ukrywania ich myli, uczu, de.

Wniosek Ajdukiewicza: ([1], str. 26) Aby odgadn czyje myli naley bacznie obserwowa czyny tego kogo

a nie ogranicza si do suchania jego wypowiedzi.

Ha, ha, ha ... wyborco mdry po szkodzie!


14

Std zwrot Ajdukiewicza w [1]:

wyraenie przy pewnym swym znaczeniu


15

Jzyk

Jzykiem nazywamy zbir wyrae wraz z dwoma rodzajami regu: znaczeniowych i skadniowych.

Problem: Jak si uczymy obcego jzyka?

Banalna odpowied: Poznajc jego sownik wraz z reguami skadniowymi.

(sownik jzyka, to zbir wyrae wraz z reguami znaczeniowymi)


16

Jzyk naturalny Jzyk sztuczny

Problem: Czym si rni?

Czy spontanicznoci powstawania, rozwojem trwajcym w czasie, otwartoci, wielostopniowoci, cisoci regu znaczeniowych i skadniowych?


17

Poziomy jzyka

Jeli jzyk L1 suy do opisu wyrae jzyka L2, to powiemy, e L1 jest metajzykiem jzyka L2.

Jzyki mog stanowi hierarchi, w ktrej jeden jzyk jest metajzykiem innego jzyka.

Jzykiem pierwszego stopnia (przedmiotowym) jest jzyk, w ktrym wypowiadamy si o rzeczywistoci nas otaczajcej (pozajzykowej).

Jzykiem drugiego stopnia jest jzyk, w ktrym wypowiadamy si o wypowiedziach formuowanych w jzyku pierwszego stopnia.

Jzykiem (n+1) stopnia jest jzyk, w ktrym wypowiadamy si o wypowiedziach formuowanych w jzyku n stopnia.


18

Jzyk naturalny (np. polski) zawiera w sobie tak hierarchi (jest tak hierarchi), gdy naley do niego kade wyraenie sformuowane przy pomocy sw jzyka naturalnego przy zachowaniu jego regu skadniowych, bez wzgldu na stopie jzyka do ktrego naley.

Przykad

stopie jzyka zdanie w jzyku danego stopnia jzyk przedmiotowy Jan jest ospay. jzyk 2-go stopnia Jan jest ospay jest krtkim zdaniem. jzyk 3-go stopnia Jan jest ospay jest krtkim zdaniem jest zdaniem oznajmujcym. jzyk 4-go stopnia Jan jest ospay jest krtkim zdaniem jest zdaniem

oznajmujcym jest zdaniem jzyka polskiego. ...itd.

...


19

Problem: Jak si uczymy pierwszego w naszym yciu jzyka?

Brak banalnej odpowiedzi.

Pytanie pomocnicze: W nauce tej dominuje ostensja (wskazywanie), czy definiowanie?


20

Zdanie, warto logiczna, sd

Zdanie w sensie gramatycznym, to wyraenie o odpowiedniej strukturze.

Zdanie w sensie logicznym, to wyraenie posiadajce warto logiczn (np. prawdy lub faszu)

Uwaga: Zdaniem w sensie logicznym najczciej jest zdanie oznajmujce, ale moe by nim take czasownik, rzeczownik (np. poar), zdanie pytajne (w znaczeniu retorycznym).


21

Przykady wartoci logicznych stosowanych w logikach formalnych:

1, P, T - prawda, truth (wszystkie logiki formalne, w tym klasyczna) 0, F - fasz, falsehood (wszystkie logiki formalne, w tym klasyczna) - dzi nieznana warto logiczna, ktra w przyszoci zastpiona zostanie przez prawd lub fasz - warto logiczna zda orzekajcych o przyszoci (trjwartociowa logika ukasiewicza) U - nieznana warto logiczna, unknown (logika Kleenego) N - bezsens, nonsens, nonsense (nie absurd!) (logika Bochwara) liczby rzeczywiste (wymierne) z przedziau [0,1] - stopnie prawdy (logiki rozmyte)


22

Sd jest to myl, ktra zdaje spraw z pewnego stanu rzeczy.

Moment asercji (moment przekonania), to psychologiczny element, ktry wystpuje w sdach wydanych a nie wystpuje w sdach tylko pomylanych.

Rodzaje sdw: Sd wydany (przekonanie) - przekonaniem danej osoby jest kady sd, w ktry osoba ta wierzy - jest do niego przekonana - wierzy w jego prawdziwo (silny moment asercji). Sd tylko pomylany (neutralny) - sdem tylko pomylanym danej osoby jest kady sd, co do ktrego osoba ta nie jest przekonana - nie wierzy ani w jego prawdziwo, ani w jego faszywo (brak momentu asercji). Przypuszczenie - przypuszczeniem danej osoby e tak jest jest kady sd, dla ktrego moment asercji dla tej osoby jest silniejszy dla sdu e tak jest ni dla sdu e tak nie jest. Wtpienie - wtpieniem danej osoby w to e tak jest jest kady sd, dla ktrego moment asercji dla tej osoby jest silniejszy dla sdu e tak nie jest ni dla sdu e tak jest.


23

Zatem, z definicji sdu i zdania w sensie logicznym wynika, e zdanie w sensie logicznym wyraa sd, czyli myl odnoszc si sprawozdawczo do jakiego stanu rzeczy.

Innymi zdaniami, czyli tymi niebdcymi zdaniami w sensie logicznym, s zdania ktre odnosz si do jakiego stanu rzeczy pytajco, pragnco, nakazujco, artobliwie (humorystycznie). Reasumujc, w wypowiedziach mog wystpi zdania oznajmujce, pytajne, optatywne, rozkazujce, humorystyczne. Wszystkie zdania oznajmujce i tylko te zdania maj warto logiczn (Ajdukiewicz).


24

Problem: Jakie powinno by kryterium prawdy i faszu?

Rodzaje kryteriw prawdy i faszu:

klasyczne - prawdziwym jest sd zgodny z rzeczywistoci koherencyjne - prawdziwym jest sd zgodny (spjny, niesprzeczny) z innymi sdami oczywistoci (intuicyjne) - prawdziwym jest sd, ktry wydaje si by oczywistym (zgodno z norm transcendentaln, z ktrej wynikaj nakazy (normy), a wic i nasza wzgldem nich powinno - Rickert) strukturalne (formalno-logiczne) - prawdziwo sdu wynika z budowy skadniowej zdania go wyraajcego, moe te by wypadkow prawdziwoci i faszywoci innych sdw autorytetu - prawdziwym jest sd wypowiedziany przez kogo obdarzonego autorytetem lub przez znawc tematu (prestiowy orodek naukowy, ekspert z danej dziedziny, wiarygodna gazeta/stacja tv) zgody powszechnej - prawdziwym jest sd podzielany przez wikszo ludzi pragmatyczne - prawdziwym jest sd, ktry jest poyteczny


25

Dwie wane uwagi:

1. Dla kadego powyszego kryterium prawdy istnieje sytuacja, w ktrej rozsdnym wydaje si by zastosowanie tego kryterium. 2. Dla kadego powyszego kryterium prawdy istnieje sytuacja, w ktrej rozsdnym wydaje si by powstrzymanie si od zastosowania tego kryterium.

Wykład Dla Prawa - Działy Logiki, Znaczenie, Język, Zdanie, Sąd, Wartość Logiczna

Documents

Transcript of Wykład Dla Prawa - Działy Logiki, Znaczenie, Język, Zdanie, Sąd, Wartość Logiczna