Wykład 1

zagadnienia

ogólne

dr hab. Marek Binder

Zakład Psychofizjologii

Lektura obowiązkowa

James W. Kalat

• Biologiczne podstawy psychologii

Wydawnictwo Naukowe PWN

2

Podręcznik do neuroanatomii

Olgierd Narkiewicz i Janusz Moryś

• Neuroanatomia czynnościowa i kliniczna

Wydawnictwo Lekarskie PZWL

3

Inne pomoceJames D. FixNeuroanatomia

Urban & Partner, Wrocław

Bogusław Gołąb Anatomia czynnościowa ośrodkowego układu nerwowego

Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa

oraz atlasy anatomiczne dowolnego typu np. papierowe, elektroniczne

4

Lektura dodatkowa

Michael S. Gazzaniga

Richard B. Ivry

George R. Mangun

• Cognitive Neuroscience: The Biology of the Mind (Third Edition lub nowsze)

W. W. Norton & Company 2008

5

strona kursu

• adres:http://zpf.psychologia.uj.edu.pl

• nazwa użytkownika: student

• hasło:zpfips

6

Zasady zaliczenia kursu

• obecność na wykładzie – nieobowiązkowa

• obecność na ćwiczeniach – obowiązkowa, maks. dwie nieusprawiedliwione nieobecności; jeśli więcej nie można podejść do egzaminu

• egzamin testowy jednokrotnego wyboru z wybranych rozdziałów z Kalata oraz treści wykładów

7

Tematyka wykładów

1. zagadnienia ogólne– problem umysł-mózg

2. co to jest biopsychologia?– zagadnienia terminologiczne

– podział nauk neurobiologicznych

– zarys historii biopsychologii

3. metody badania mózgu (część 1)– wyjaśnienia w biologii

– metody biologiczne

– metody elektrofizjologiczne

4. metody badania mózgu (część 2)– neuroobrazowanie

5. rozwój mózgu, ewolucja układu nerwowego

6. asymetria funkcjonalna i język

7. pamięć (mechanizmy systemowe)

8. ogólne prawa percepcji

9. uwaga i świadomość (część 1 i 2)

10.kontrola poznawcza

11. mózgowe korelaty poznania społecznego

12.mechanizmy percepcji wzrokowej (kora) i słuchowej – dr hab. Marcin Szwed

13. Elementy neurologii - prof. Anton Coenen z Radboud University, Holandia

8

Tematyka ćwiczeń

• Podział układu nerwowego, terminologia, anatomia rdzenia kręgowego

• Anatomia pnia mózgu

• Anatomia kresomózgowia 1

• Anatomia kresomózgowia 2

• Budowa komórki nerwowej

• Potencjał spoczynkowy i czynnościowy

• Przekaźnictwo chemiczne

• Układy neuromodulacyjne

• Układ czucia somatycznego

• Układ słuchowy i czucie równowagi

• Budowa układu wzrokowego i mechanizmy fotorecepcji

• Mechanizmy kontroli ruchowej

9

10

Mózg a umysł

• problem psychofizyczny (ang. mind-body problem) – jaki jest związek pomiędzy umysłem a mózgiem?

– czy nasze myśli i uczucia to nic innego, jak impulsy elektryczne w mózgu?

Źródła problemu psychofizycznego

– nieobserwowalność umysłu – umysł jest nieobserwowalny bezpośrednio, możemy wnosić o jego istnieniu tylko pośrednio, na podstawie obserwacji zachowania, mózg i neurony są dostępne badaniu obiektywnemu

– wyjaśnienia teleologiczne a kauzalne

• psychologia: wyjaśnienia kauzalne i teleologiczne pozwalają wyjaśniać i przewidywać zachowanie człowieka oraz jego procesy umysłowe

• neurobiologia: stosuje się wyłącznie wyjaśnienia kauzalne

• jak „przetłumaczyć” wyjaśnienia teleologiczne na wyjaśnienia kauzalne?

– problem intencjonalności stanów umysłowych

• świadome stany umysłowe mają charakter intencjonalny (cecha skierowania, „aboutness”)

• procesy neuronalne nie mają charakteru intencjonalnego

• w jaki sposób intencjonalność stanów umysłowych może być realizowana przez działanie układu nerwowego?

– świadomość• „trudny” problem świadomości

11

12

dualizm

• twórca: Kartezjusz

• umysł i ciało to dwie odrębne rodzaje substancji

• istnieją niezależnie od siebie

• mogą na siebie wpływać– problem: interakcja umysł-ciało narusza zasadę

zachowania energii

• paralelizm

13

mentalizm

• rozwiązanie monistyczne• istnieją wyłącznie byty umysłowe• Berkeley: esse = percipi

– istnieć jest tożsame z byciem spostrzeganym

14

materializm• rozwiązanie monistyczne• istnieje wyłącznie materia, na ogół rozumiana jako to, o czym

(aktualnie) mówią fizycy (fizykalizm)

• teoria identyczności - stany umysłowe są identyczne ze stanami mózgu

• materializm eliminacyjny – psychologia to rodzaj „magicznego” opisu aktywności mózgu

• emergentyzm – umysł jest wytworem pracy złożonego mózgu, ale nie da się zredukować do aktywności pojedynczych neuronów („całość jest czymś więcej niż sumą części”)

• epifenomenalizm – świadomość jest „wydzieliną” mózgu, to co się dzieje w naszym umyśle nie ma wpływu na jego pracę ani na zachowanie

• teoria podwójnego aspektu - pomiędzy materializmem a dualizmem; mózg i umysł to dwa odrębne, ale komplementarne aspekty jednej rzeczywistości

David Chalmers: dwa rodzaje problemów świadomości

• łatwe problemy i trudny problem świadomości (Chalmers, 1994)– problemy łatwe: procesy neuronalne i psychiczne związane ze

świadomością – rozpoznawanie bodźców, kontrola uwagowa, dostęp werbalny do treści świadomych, mechanizmy snu i pobudzenia

– problem trudny: problem subiektywności doznań świadomych: jak to jest być w danym stanie mentalnym; „dlaczego fizyczne procesy prowadzą do bogactwa doznań wewnętrznych, zamiast przebiegać „w ciemnościach?” Dlaczego w ogóle jesteśmy świadomi?

argument z wiedzy (Jackson, 1982)• Marysia jest specjalistką w dziedzinie kolorów: wie wszystko na temat

tego, jak mózg przetwarza informacje na temat barwy

• może wyjaśnić dokładnie to, co dzieje się w mózgu człowieka od momentu, gdy fotony dotrą do oka, aż do momentu, gdy człowiek wypowie zdanie „To jest kolor zielony”

• Marysia żyje w czarno-białym pomieszczeniu

• pewnego dnia Marysia wychodzi z pomieszczenia i obserwuje barwy własnymi oczami, widzi czerwone pomidory i żółte kwiaty

• czy Marysia dowiedziała się czegoś nowego o kolorach po wyjściu z czarno-białego pomieszczenia?

„Jak to jest być nietoperzem?”

• Thomas Nagel (1974)– co jest najważniejsze w świadomości? – subiektywność

– punkt widzenia, niepowtarzalna perspektywa, koloryt , konfiguracja przeżyć

– trudne w definicji

– „jak to jest być danym organizmem, dla tego organizmu”

– nietoperze posługują się echolokacją

– nie chodzi o to, aby wyobrazić sobie siebie w skórze nietoperza

• czy wiedza o funkcjonowaniu nietoperza i strukturze jego organizmu pozwala dowiedzieć się, jak to jest być nietoperzem, przeżywać świat jako nietoperz?

18

problem świadomości

• D. Dennett: trudny problem świadomości jest iluzją, która jest efektem dużej liczby nierozwiązanych łatwych problemów