Punktem wyjścia do zajęć są działania happeningowe Tadeusza Kantora, w których inspirował się on znanymi dziełami malar-skimi. Uczniowie poznają pojęcie „happening” i sami zbudują z siebie „żywe obrazy”.

Cele lekcji:Uczniowie wiedzą, co to jest happening i znają przykłady happeningów Kantora;Uczniowie rozumieją, w jaki sposób dzieło malarskie może zainspirować inny rodzaj działań artystycznych;Uczniowie znają obrazy Tratwa Meduzy Géricault’a i Lekcja anatomii doktora Tulpa Rembrandta;Uczniowie rozwijają kreatywność, ekspresję twórczą i ćwiczą pracę w grupie.

Przebieg lekcji:Nauczyciel pyta uczniów, czy rozumieją, czym jest happening. Prosi, aby wymienili swoje skojarzenia związane z tym słowem. Wszystkie zapisuje na tablicy albo na dużym kartonie, potem podsumowuje. Następnie odnosi się do definicji happenin-gu, korzystając ze Słownika terminologicznego sztuk pięknych:

„happening – forma artystycznej wypowiedzi operująca ciągiem

Nauczyciel pokazuje zdjęcia z Panoramicznego happeningu morskiego (1967) – najpierw te z jego drugiej części, w której układano się w Tratwę Meduzy (link 1, link 2, link 3, link 4, link 5, link 6, link 7), następnie z Koncertu morskiego (link 8, link 9, link 10, link 11), w którym malarz Edward Krasiński, ubrany w czarny frak, stojąc na podeście zanurzonym w mo-rzu, dyrygował falami. Prowadzący zajęcia opowiada krótko

Prowadzący dzieli uczniów na trzy grupy. W tym celu bierze przy-gotowaną wcześniej marynarkę/kurtkę i prosi, aby każdy po kolei wylosował jedną rzecz z jej kieszeni. W kieszeniach są (włożone tam wcześniej przez nauczyciela): gotowane jajka, pudełka zapa-łek i dokumenty (mogą to być np. paragony, zużyte bilety, świstki, notatki). Osoby, które wylosują taki sam przedmiot, tworzą gru-pę. Zamiast marynarki można wykorzystać np. czarny worek czy kartonowe pudełko z dziurą – ważne, żeby uczniowie nie widzieli przedmiotów, które losują.Następnie nauczyciel wyświetla obraz Lekcja anatomii doktora Tulpa Rembrandta i zdjęcia z happeningu Kantora Lekcja anatomii wedle Rembrandta (1968) (link 12, link 13), w którym Kantor wyciągał z kieszeni leżącego na stole i otoczonego przez uczniów mężczyzny przeróżne zwykłe przedmioty: jajko, szczoteczkę do zębów, paszport, zapałki czy ołówek. Nauczyciel, opowiadając krótko o happeningu, wyjaśnia też, że to dobieranie się w grupy służyło nawiązaniu do akcji happeningowej Kantora.

"Przykładem deambalażu z kolei może być właśnie Lekcja anato-mii, gdzie została zademonstrowana anatomia ubrania. Robiłem to w sposób niezwykle ceremonialny, podbudowując akcję hap-peningu prestiżem słynnego obrazu Rembrandta (Tadeusz Kantor, Rozmowa z Tadeuszem Kantorem, [w:] Wiesław Borowski, Tade-usz Kantor, Warszawa 1982, s. 86).

Ostatnie zadanie to ułożenie się w obrazy Kantora. Uczniowie pracują w tych samych grupach co w poprzednim ćwiczeniu. Nauczyciel wyświetla obrazy: Żołnierz niesie obraz, na którym jest namalowany, jak niesie obraz „Pole bitwy ” (spis reprodukcji, nr 15), a następnie Peinture (spis reprodukcji, nr 2). Tym razem

Na koniec każdy dzieli się jednym wrażeniem z zajęć. Może to być jedno słowo. Uczniowie razem z prowadzącym stają w kręgu. Prowadzący rzuca do jednego z uczniów jajko – uczeń dzieli się

Metody aktywizujące i formy pracy:Burza mózgów; Drama;Praca z materiałem ilustracyjnym.Praca w grupachPraca zbiorowa

Materiały potrzebne do lekcji:Materiały poglądowe – reprodukcje w formie elektronicznej z możliwością prezentacji na ekranie (rzutnik): Tratwa Meduzy Géricault’a i Lekcja anatomii doktora Tulpa Rembrandta;Marynarka/kurtka z wieloma kieszeniami albo czarny worek/walizka;10 jajek ugotowanych na twardo;10 paczek zapałek;10 dokumentów/paragonów/kwitów (prawdziwych albo spreparowanych).

Wyjść z obrazu, wejść do obrazu – dzieła malarskie w happeningach Kantora

•

•

•••

•

•

•

•

•••••

45 min

zdarzeń o częściowo zaplanowanej strukturze, otwarta na przypadek i improwizację, dążąca do wciągnięcia w akcję wi-dza i uczynienia z niego współtwórcy wydarzenia”.Pionierem happeningu w sztuce polskiej był Tadeusz Kantor.5 minut

o happeningu. Następnie wyświetla Tratwę Meduzy Géricault’a. Zadaniem uczniów jest ułożenie się w ten obraz. Ważne jest, by jak najwierniej odwzorować ustawienie/ułożenie wszyst-kich postaci. Uczniowie „dobudowują się” do „żywego obrazu” spontanicznie, w jakiej chcą kolejności, obojętnie, ile osób na-raz. Gdy „żywy obraz” jest gotowy, nauczyciel robi mu zdjęcie. 10 minut

Oto jest interesująca treśći zawartośćtych intymnych schowkówi ukrytych melin,oto prawdziwa,niezafałszowana stronaindywidualności,zapomniane resztki,wstydliwe odpadki,zmięte i pogniecionekieszenie!śmieszne organyludzkiego instynktuprzechowywaniai pamięci!(z partytury happeningu)

Następnie uczniowie w swoich grupach układają się w obraz Lekcja anatomii doktora Tulpa Rembrandta. Tym razem „dobu-dowują się” do „żywego obrazu” pojedynczo, jeden po drugim, zwracając wielką uwagę na to, której postaci jeszcze brakuje. Pró-bują ustawić się tak dokładnie, by już w pierwszej próbie jak naj-wierniej odwzorować obraz Rembrandta, tak by nie trzeba było niczego poprawiać – nikogo przestawiać. 10 minut

dodatkowym utrudnieniem (poza tym, że nie jest to malarstwo realistyczne, a w wypadku Peinture także nieprzedstawiające) jest to, że uczniowie nie mogą ze sobą rozmawiać – układanie się w „żywy obraz” odbywa się w zupełnej ciszy.10 minut

swoim wrażeniem i odrzuca jajko do innej osoby, która wypo-wiada swoje słowo na podsumowanie.5 minut

2

1

4

5

3