KANCELARIA SEJMU

BIURO STUDIÓW I EKSPERTYZ

WYDZIAŁ ANALIZ EKONOMICZNYCH I SPOŁECZNYCH

Układ o stowarzyszeniu między EWG i Polską

Przepływ towarów rolnych

Maj 1992 Zygmunt Paluch, Dorota Stankiewicz Hanna Żebrowska-Rasz

Informacja

Nr 34

Od dnia 1 marca 1992 r. znoszone są bariery wymiany towarów rolnych z krajami

EWG. Eksport z Polski produktów rolno-spożywczych będzie ułatwiony poprzez zmniej-szanie ceł, opłat wyrównawczych oraz zwiększanie limitów ilościowych. Również import z EWG będzie ułatwiony poprzez obniżanie ceł, a także zniesienie w 1997 r kontyngentów importowych i licencji przywozowych.

W ostatnich latach znacznie zwiększył się udział krajów EWG w wymianie handlowej Polski. W 1991 r. eksport do krajów EWG stanowił 55,6 % eksportu ogółem, a import 49,7 %. W obrotach handlu zagranicznego wystąpiło saldo ujemne. Saldo obrotów wyroba-mi przemysłu spożywczego było również ujemne.

- 1 -

EWG - zasady wymiany towarów rolnych z krajami trzecimi

Polityka rolna jest historycznie pierwszą, a zarazem najbardziej kompleksową polityką eko-nomiczną, prowadzoną przez Europejską Wspólnotę Gospodarczą. Celem tej polityki jest przede wszystkim zapobieganie spadkowi dochodów rolników, co w systemie przyjętym w EWG wymaga utrzymania cen produktów rolnych na względnie wysokim poziomie. Osiągnięcie tego celu możliwe jest tylko poprzez odgrodzenie rynku EWG od rynku światowego barierami ograniczającymi import. Ponieważ system podtrzymywania dochodów poprzez gwarantowanie cen stwarza silne bodźce do wzrostu produkcji i powoduje powstanie znacznych nadwyżek produktów rolnictwa oraz ogromny wzrost kosztów ich przechowywania, wspólna polityka rolna, z jednej strony - zmierza do pobudzenia eksportu poprzez jego subsydiowanie, z drugiej - podejmuje wysiłki w celu ograniczenia i zmiany struktury produkcji rolnej. Jest więc ona wewnętrznie sprzeczna i powoduje konflikty z innymi eksporterami produktów rolnych w świecie.

Prawie całość produkcji rolniczej Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej podlega wspólnej organizacji rynków. Po wprowadzeniu - w październiku 1980 r. - wspólnej organizacji rynku mięsa owczego i koziego tylko ziemniaki i alkohol nic zostały objęte wspólną organizacją rynku. Podsta-wowym elementem wspólnej organizacji rynków rolnych są ceny. Służą one regulacji wielkości i struktury produkcji oraz dochodów rolników. Wszystkie inne instrumenty mają charakter uzupełniający i wzmacniający politykę cen. Chodzi tu np. o różnego rodzaju subwencje , premie oraz zakupy interwencyjne.

W Europejskiej Wspólnocie Gospodarczej istnieją cztery zasadnicze typy wspólnych organizacji rynków w zależności od zakresu interwencji:

- system gwarantujący utrzymanie cen na odpowiednio wysokim poziomie oraz skup takich towarów jak zboże, cukier, mleko i niektóre jego przetwory, mięso wołowe oraz mięso owcze i kozie. System ten polega na mechanizmie interwencyjnym. Jeżeli ceny rynkowe spadną poniżej ustalonego poziomu, organizacje interwencyjne zobowiązane są nabywać, po ustalonych cenach, ilości, które są im dostarczane do magazynowania i przechowywania. Obejmuje on 70% produkcji rolnej Wspólnoty. W przypadku innych produktów, np. mięsa wieprzowego, niektórych gatunków owoców i warzyw, utrzymanie równowagi na rynku polega w praktyce na udzielaniu pomocy finansowej na magazynowanie nadwyżek produkcji wymienionych towarów w celu ograniczenia podaży bezpośredniej na rynek;

- pozostałe owoce i warzywa, kwiaty, jaja i drób chronione są przed konkurencją zewnętrzną poprzez system opłat celnych i wyrównawczych (około 25% produkcji rolnej);

- pszenica twarda, oliwa z oliwek, niektóre gatunki nasion oleistych i tytoń objęte są dodatkową pomocą finansową w postaci subwencji (2.5% produkcji rolnej). Pozwala to na utrzymanie odpowiednio niskich cen dla konsumentów, gwarantując jednocześnie określony poziom dochodów rolnikom;

- pomoc ryczałtowa, na 1 ha lub określoną wielkość produkcji, przyznawana jest dla ziarna bawełny, lnu, konopi, chmielu, hodowli jedwabników, nasion, pasz suchych (łącznie dla 0.53% produkcji rolniczej).

Każdego roku na propozycję Komisji EWG Rada Ministrów Wspólnoty ustala wspólne ceny i inne instrumenty ekonomicznego oddziaływania na następną kampanię rolniczą. Rozróżnia się ceny ustalone jako instrumenty zarządzania rynkiem wewnętrznym Wspólnoty (cena interwencyjna) i ceny,

- 2 -

które służą jako szczególny element protekcji i preferencji wspólnorynkowych wobec rynków krajów trzecich (cena progu - jest to ustalona cena na niektóre produkty, poniżej której nie mogą one być oferowane na rynku Wspólnoty).

Obecnie w ramach wspólnej polityki rolnej wprowadzony został jednolity system wymiany produktów rolnych z krajami trzecimi. Podstawowymi instrumentami tego systemu są: opłaty celne i opłaty wyrównawcze w imporcie oraz subsydia w eksporcie do krajów spoza Wspólnoty.

Cła wwozowe są podawane do wiadomości poprzez ich zamieszczanie w Taryfie Celnej EWG. Są więc one niezmienne w określonym czasie, również w przypadku, gdy są określone przez System Preferencji Celnych - GSP.

Opłata wyrównawcza jest opłatą ruchomą. Jeżeli w imporcie produkty rolne z krajów trzecich oferowane są na granicy Wspólnoty po niższych cenach od cen ustalonych (cena progu) na wspólnym rynku, to pobierana jest opłata wyrównawcza, stanowiąca co najmniej ekwiwalent różnicy cen. Importer musi tym samym zapłacić cenę światową eksporterowi oraz opłatę wyrównawczą na rzecz Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej (EWG). Stosując ceny progu oraz wynikające stąd opłat wyrównawcze można maksymalnie zredukować import spoza Wspólnoty, gdyż mechanizm ich działania automatycznie obniża konkurencyjność oferowanego przez zagranicznego dostawcę produktu w stosunku do analogicznego towaru rolnego pochodzącego z EWG. Dodatkowym narzędziem w systemie regulowania rynków rolnych jest klauzula zabezpieczająca, która ma na celu ograniczenie importu lub eksportu, gdy istnieje groźba zakłóceń rynkowych. Służą temu certyfikaty, które muszą posiadać eksporterzy i importerzy.

W wypadku niektórych artykułów rolnych władze EWG mogą zażądać licencji (zezwoleń) importowych. Określają one kwotę dopuszczalnego przywozu do Wspólnoty, minimalną cenę importową oraz okres realizacji transakcji.

Szczegółowe zasady EWG stosowane w wymianie z krajami trzecimi: 1. Zboża - dla respektowania ustalonej ceny progu w wymianie zbóż z krajami trzecimi pobiera

się opłatę wyrównawczą w momencie importu zbóż pochodzących z krajów trzecich. Opłata wyrównawcza jest równa różnicy pomiędzy ceną rynku światowego, za którą przyjmuje się cenę na giełdzie w Rotterdamie (dane publikowane w Polsce przez PAP), a ceną progu. Cena progu jest pochodną ceny wskaźnikowej (cena wskaźnikowa wyraża poziom cen różnych gatunków zbóż w odniesieniu do najbardziej deficytowego regionu Wspólnoty - Duisburga) i kalkulowana jest w ten sposób, aby cena zbóż oferowanych z importu nie były niższe od cen wskaźnikowych. Opłata wyrównawcza ustalana jest przez Komisję EWG codziennie dla poszczególnych gatunków zbóż. Opłatę wyrównawczą ustala się także w przypadku przetworów zbożowych, podlegających wspólnej organizacji rynku, raz w miesiącu.

2. Cukier - system wymiany z krajami trzecimi zawiera ustalenia ceny progu i opłaty wyrów-nawczej.

3. Owoce i warzywa - import świeżych owoców i warzyw z krajów trzecich jest wolny od opłat wyrównawczych, a podstawowym środkiem ochrony są cła. W przypadku niektórych produktów państwa członkowskie Wspólnoty zastrzegają utrzymanie sezonowych limitów ilościowych importu. Przy znacznym spadku cen produktów importowanych Wspólnota może, korzystając z klauzuli za-

4. Mleko i jego przetwory - w imporcie stosowana jest opłata wyrównawcza (ustalana przez Komisję 1 i 16 każdego miesiąca), nie obejmująca produktów, na które Wspólnota zawarła poro-zumienia specjalne. Rada Ministrów ustala każdego roku cenę progu dla grup produktów mlecznych. W każdej grupie ustalony jest produkt-pilot, którego cena progu ustalana jest z uwzględnieniem wzajemnego stosunku pomiędzy zawartością tłuszczu i protein w mleku, ceny wskaźnikowej mleka oraz

- 3 -

preferencji wspólnorynkowych, które chronią przemysł przetwórczy Wspólnoty. 5. Mięso wołowe - wszystkie kategorie bydła, mięsa wołowego i jego przetworów, podlegają

opłatom celnym przy imporcie z krajów trzecich. Wyjątkiem jest import bydła reprodukcyjnego rasy czystej nie podlegający żadnym opłatom celnym. Oprócz opłat celnych przy imporcie mięsa pobierana jest opłata wyrównawcza zmienna. Kalkulacji tej opłaty dokonuje się w kilku etapach:

a) opłata wyrównawcza bazowa - obliczana jest jako różnica pomiędzy ceną orientacyjną a ceną importową lub - dla niektórych krajów trzecich - ceną rynkową, powiększoną o opłatę celną;

b) opłata wyrównawcza stosowana efektywnie - kalkulowana jest w drodze przemnożenia opłaty wyrównawczej bazowej przez współczynnik, który wynika ze stosunku ceny importu do ceny orientacyjnej i ustalana jest co tydzień. W miarę jak cena importu zmniejsza się względem ceny orientacyjnej, współczynnik ten rośnie. Tak więc:

- jeśli stosunek ten jest wyższy od 106 (to jest cena importu przekracza cenę orientacyjną o 6%), nie pobiera się żadnej opłaty wyrównawczej (współczynnik = 0), a import podlega jedynie opłacie celnej;

- w przedziale 100-106 współczynnik kształtuje się w wysokości od 0 do 1, tj. efektywna opłata wyrównawcza jest mniejsza od bazowej;

- w przedziale 98-100 współczynnik wynosi 1, a więc efektywna opłata wyrównawcza wynosi 100% bazowej;

- w przedziale 90-98 współczynnik jest stopniowo podwyższany, a efektywna opłata wyrów-nawcza przewyższa bazową;

- w przedziale poniżej 90 współczynnik osiąga 114, a opłata efektywna przewyższa bazową o 14%, co znacznie niweluje konkurencyjność importu.

Opłata wyrównawcza dla bydła rzeźnego pobierana jest w wysokości bazowej opłaty wyrów-nawczej dla mięsa, nie korygowanej opisanym powyżej współczynnikiem. Biorąc pod uwagę długi czas transportu morskiego Wspólnota przewidziała - przy niektórych kierunkach importu - możliwość ustalenia opłaty wyrównawczej awansem. Cały import do EWG objęty jest systemem obowiązkowych certyfikatów z okresem ważności 90 dni.

6. Mięso wieprzowe - import pochodzący z krajów trzecich podlega opłacie wyrównawczej. Ustalana jest ona raz na kwartał i odpowiada różnicy pomiędzy ceną progu stosowaną we Wspólnocie a cenami rynku światowego. Cena progu stosowana jest dla produkcji zwierzęcej (mięso wieprzowe, mięso z drobiu i jaja), która opiera się na paszach treściwych. Głównym składnikiem tej ceny jest koszt standardowej ilości zbóż i koncentratów paszowych, zwany stawką paszową, niezbędny do wytworzenia jednostki produkcji. Podstawą stawki paszowej są światowe ceny zbóż. Wraz z kosztami produkcji pasz i kosztami transportu składają się one na cenę śluzy, w tym przypadku półtuszy wieprzowej. Oplata wyrównawcza składa się z elementu stałego i zmiennego. Element stały stanowi 7% ceny progu. Element zmienny wynika z różnicy między stawką paszową na rynku Wspólnoty i na rynku światowym. W ten sposób minimalną cenę importową dla wieprzowiny stanowi cena progu powiększona o stałą opłatę wyrównawczą. Jednak dopiero dodatkowa (zmienna) opłata wyrównawcza zrównuje ceny importowe wieprzowiny z jej cenami w EWG. Dodatkowe opłaty wyrównawcze ustalane są dla krajów trzecich w sposób generalny lub indywidualnie. Kraje, które zdeklarowały respektowanie ceny progu, nie muszą płacić tej opłaty.

7. Jaja i drób - system regulacji importu drobiu i jaj do Wspólnoty opiera się na takich samych zasadach jak w przypadku mięsa wieprzowego. Opłaty wyrównawcze zarówno w stałej, jak i zmiennej postaci obliczane są na podstawie ceny progu dla 1 kg jaj w skorupkach i drobiu w tuszkach. Cena ta jest pochodną zmian w kosztach wytwarzania tych produktów.

- 4 -

8. Mięso owcze - system wymiany oparty jest na następujących zasadach:

- stosowanie opłaty wyrównawczej w imporcie zwierząt żywych (oprócz reproduktorów rasy czystej), mięsa świeżego, schłodzonego lub mrożonego, solonego, w solance, suszonego lub wędzonego. W imporcie mięsa świeżego lub schłodzonego opłata wyrównawcza równa jest różnicy pomiędzy ustaloną ceną bazową sezonową, a ceną podaży franco granica Wspólnoty. Na pozostałe produkty opłata ustalana jest w sposób analogiczny;

- produkty uważane za podstawowe (zwierzęta żywe, mięso świeże, schłodzone lub zamrożone) podlegają stałej obniżonej opłacie wyrównawczej w wysokości 10% ad valorem, jeśli kraj trzeci zawarł ze Wspólnotą umowę dotyczącą dobrowolnego samoograniczenia ich eksportu. Dotyczy to głównie dostawców, którzy musza przestrzegać określonych kontyngentów ilościowych w odniesieniu do poszczególnych krajów EWG, często ustalonych na ściśle określony okres.

Potencjalni eksporterzy produktów rolnych do krajów Wspólnoty, oprócz barier celnych i opłat wyrównawczych, muszą liczyć się również z koniecznością dostosowania jakości swoich pro-duktów oraz sposobem ich przygotowania do sprzedaży, do obowiązujących w EWG norm i stan-dardów. Można więc przyjąć, że na wielkość importu produktów żywnościowych do Wspólnoty w równym stopniu co cenowa konkurencyjność oferowanych towarów będzie miała wpływ:

- jakość oferowanego towaru; - zdrowotność, czyli nie przekraczanie obowiązujących w EWG:

a) tolerancji pozostałości pestycydów; b) poziomów innych zanieczyszczeń technicznych, jak np. pozostałości metali ciężkich, nie-

dozwolonych dodatków do żywności itp.; c) poziomów innych skażeń szczególnie szkodliwych dla zdrowia, jak np. aflatoksyn, azotynów

itp.;

- użycie bezpiecznych zdrowotnie materiałów do opakowania żywności, dopuszczonych w EWG;

- sposób opakowania towaru (wielkość opakowań, ich trwałość, funkcjonalność, estetyka itp.); - sposób oznakowania zgodny z przepisami, zarówno z punktu widzenia informacji dla kon-

sumenta, jak i wymagań handlowych czy urzędowej kontroli jakości; - przygotowanie towaru zgodnie ze zwyczajami i warunkami konkurencji na rynku odbiorcy.

Zasady liberalizacji eksportu produktów rolno-spożywczych z Polski do krajów Wspólnoty

W dniu 1.03.1992 roku weszła w życie handlowa część Układu o stowarzyszeniu między Polską, a Wspólnotą Europejską w formie tzw. Umowy przejściowej. W jej ramach nastąpi częściowa liberalizacja dostępu polskich produktów rolno-spożywczych do rynku Wspólnoty.

Liberalizacja dostępu do rynku Wspólnoty obejmie 6 grup produktów rolno-spożywczych: 1. Produkty, które skorzystają, w momencie wejścia w życie Umowy przejściowej z 50% redukcji opłat wyrównawczych w ramach limitów ilościowych wzrastających o ok. 10% rocznie przez 4 lata w stosunku do bazy wyjściowej. Opłaty wyrównawcze płacone są przez importera do wysokości ceny progu, jednolitej dla wszystkich krajów Wspólnoty. Kontyngenty taryfowe (w tonach) przedstawiają się następująco:

- 5 -

Opis 1992 1993 1994 1995 1996 - kaczki

i części kaczek: 950 1000 1100 1200 1300 - gęsi i części gęsi (bez wątróbek): 12600 13800 14900 16100 17200 - mięso wieprzowe suszone, solone wędzone i mrożone: 2200 2400 2600 2800 3000

- skrobia ziemniaczana: 5500 6000 6500 7000 7500 - kiełbasy suche i inne: 1650 1800 1950 2100 2250 - zakonserwowane mięso wieprzowe - nieustalone wysokości kontyngentów.

2. Produkty, wobec których cło będzie obniżone od 30% do 100% (bez ograniczeń ilościo-wych): tabela nr 1.

System cen minimalnych będzie dotyczył owoców takich, jak: maliny, truskawki, czarne i czerwone porzeczki, czarne jagody. Ceny minimalne importowe są ustalane na każdy rok gospodarczy na drodze konsultacji między Polska, a Wspólnotą. Ceny minimalne na w/w owoce jagodowe powinny być przez polskich eksporterów przestrzegane w oparciu o nast. kryteria:

- w ciągu każdych 3 miesięcy średnia wartość jednostkowa dla w/w owoców importowanych z Polski do Wspólnoty nie może być niższa od minimalnej ceny importowej;

- w ciągu dowolnego okresu dwóch tygodni średnia wartość jednostkowa w/w owoców impo-rtowanych z Polski do Wspólnoty nie może być niższa niż 90% minimalnej ceny importowej w przypadku, gdy wielkość importu w tym czasie przewyższa 4% zwyczajowej wielkości rocznej importu.

3. Młode bydło opasowe lub rzeźne o wadze 160-300 kg. Ustalony został łączny limit ilościowy dla importu bydła z Polski, Czecho-Słowacji i Węgier.

Opłata wyrównawcza została tu zredukowana do 25% pełnej opłaty wyrównawczej stosowanej wobec innych eksporterów z krajów trzecich. Limity ilościowe będą równe:

217800 szt.- 1992r. 237600 " - 1993r. 257400 " - 1994r. 277200 " - 1995r. 297000 " - 1996r. W przypadku, gdyby prognozy przewidywały, /c w jakimś roku import w/w bydła do Wspólnoty

mógłby przekroczyć 425 tys. s/t.. Wspólnota zastosuje środki ochronne. Polska. Czecho-Słowacja i Węgry musza więc pozostawać ze sobą w ścisłym kontakcie, aby prowadzić trójstronne negocjacje i ustalać korzystne dla każdego z tych krajów poziomy eksportu młodego bydła.

Import bydła nie objętego powyższymi ustaleniami ma się ograniczyć do młodych cieląt o wadze do 80 kg.

4. Produkty rolne, dla których opłata wyrównawcza i cło zostaną zredukowane w ratach ( 20%

- 6 -

w l!>92r., 40% w 1993r., 60% w latach następnych) w ramach limitów ilościowych wzrastających o 10% rocznie. Limity ilościowe w tonach są następujące:

Opis: 1992 1993 1994 1995 1996 - mięso wolowe świeże, chłodzone lub mrożone 4000 4400 4800 5200 5600 -żywe owce i kozy, (możliwości zmiany określonych ilości), mięso owiec i kóz 6600 7200 7800 8400 9000 -żywe świnie 1000 1100 1200 1300 1400 - mięso wieprzo- we świeże, chło- dzone lub mrożone z wyj. polędwicy 7000 7700 8400 9100 9800 -kurczaki 2500 2750 3000 3250 3500 - części kurczaków 3500 3850 4200 4550 4900 - indyki: żywe, patroszone, kawałki indyków, podroby 1000 1100 1200 1300 1400 - mleko w proszku, granulkach lub in nej stałej postać i 3000 3250 3550 3800 4100 - masło 1000 1100 1200 1300 1400 - ser 2000 2200 2400 2600 2800 - jaja w skorupkach 1100 1200 1300 1400 1500 - cale jaja suszone, inne jaja bez skoru pek 160 180 190 200 220 -gryka zwyczajna 3200 3500 3800 4100 4350 W przypadku, gdy Polska wyeksportuje mięso wolowe w ramach tzw. operacji trójstronnej do np. ZSRR ( ale ten eksport będzie finansowany przez WE), l imi t ilościowy w/w produktu zos-tanie pomniejszony o ilość wyeksportowana, l imi t ten nie może być jednak mniejszy niż 3650 ton. Te same ustalenia odnoszą się do eksportu mięsa owiec i kóz. z. tym, że l imi t ilościowy nie może być mniejszy niż 6000 ton. 5.Produkt}, dla których nastąpią stopniowe obniżki ceł o różnej głębokości, a ich wykorzystanie

poddane będzie limitom ilościowym wzrastającym o 10 % rocznie ( załącznik X c umowy) [11], [2]

6. Wyroby przemysłu spożywczego, dla których w większości cła zostaną stopniowo zniesione, a dla części z nich zostanie obniżony tzw. element zmienny MOB, będący odpowiednikiem opłat wyrównawczych dla surowców rolnych zawartych w produkcie spożywczym w ramach limitów ilościowych. Nastąpi to począwszy od 1 maja 1992 roku ( załączniki A i B).

Element zmienny MOB jest jednym z narzędzi ochrony rynku rolnego Wspólnoty. Wielkość

- 7 -

MOB-u jest ustalana dla każdego towaru oddzielnie, w zależności od zawartości w nim tzw. pro-duktów podstawowych. Za produkty podstawowe przez władze Wspólnoty zostały uznane:

pszenica miękka i twarda i mąka z pszenicy miękkiej żyto i mąka żytnia jęczmień i czysta chemicznie fruktoza kukurydza łuskany ryż długoziarnisty odtłuszczone mleko w proszku pełne mleko w proszku masło biały cukier melasa Na każdy produkt podstawowy ustalany jest co 3 miesiące przez Wspólnotę określony

współczynnik, zwany kwotą podstawową. Do ustalenia MOB-u konieczna jest znajomość składu towaru, w którym znajdują się produkty podstawowe. Wówczas wspomniana kwota podstawowa mnożona jest przez udział produktu podstawowego w towarze. Jeśli w towarze występuje kilka produktów podstawowych, to wartości, jakie otrzymamy przez mnożenie kwoty podstawowej przez udział produktu podstawowego sumujemy. W ten sposób ustala się wielkość MOB-u, czyli elementu zmiennego interesującego nas towaru.

W Umowie przejściowej Wspólnota udzieliła Polsce koncesji w zakresie elementu zmiennego tylko dla niektórych pozycji taryfowych. W tych wypadkach element zmienny MOB zastąpiono elementem zmiennym zredukowanym MOBR. Redukcja elementu zmiennego polega na obniżeniu kwot podstawowych dla mleka odtłuszczonego i pełnego w proszku oraz masła o 20%, a dla pozos-tałych produktów podstawowych - o 10%. Redukcja ta wejdzie w życie od 1 maja 1992 roku. Od 1993 roku kwoty podstawowe na mleko odtłuszczone i pełne w proszku oraz masło zostaną obniżone o 40%, a inne produkty podst. - o 20%. W 1994 wartości te będą wynosiły odpowiednio - o 60% i o 30% [1], [2].

x x x

Stanowisko Wspólnoty cechuje priorytet ochrony rynku rolnego państw-członków. Rynek rolny Wspólnoty posiada duże rezerwy wielu produktów: w chłodniach dwunastu krajów Wspólnoty zgromadzono ok. 700 rys. ton mięsa wolowego (przed rokiem zapasy wynosiły 160 lys. ton), zapasy masła wynoszą 278 tys. ton, a chudego mleka w proszku - 335 tys. ton; w silosach zbożowych znajduje się 18 mln ton ziarna, a w następnych miesiącach przewiduje się zwiększenie tej ilości o następne 10 mln ton ( dane z końca 1991 r) . Najbardziej realnymi przesłankami uzyskania lepszego dostępu polskich artykułów rolnych do rynku Wspólnoty jest więc: utrzymanie tradycyjnych polskich rynków zbytu, śledzenie aktualnych upodobań konsumpcyjnych na rynku Wspólnoty i trafianie w powstające tam m. in. pod wpływem zmian w polityce rolnej obniżone poziomy samozaopatrzenia. Należy jednak liczyć się z tym, że spadki podaży wybranych artykułów rolnych w tych krajach są na ogól amortyzowane gromadzonymi zapasami, co chroni rynek Wspólnoty przed poważniejszym załamaniem.

Z uwagi na duże różnice w poziomie rozwoju gospodarczego i technicznego należy liczyć się także z zagrożeniami i wyzwaniami dla polskich producentów. Zagrożenia w postaci szybkiego napływu zagranicznych towarów i wypierania rodzimej produkcji będą zmuszały stronę polską do stałego,

- 8 -

uważnego śledzenia przebiegu zjawisk na rynku wewnętrznym Wspólnoty. W związku z tym konieczna jest akcja informacyjno-wyjaśniajaca skierowana do całego społeczeństwa i do jego podmiotów gospodarczych, a wśród nich - do rolników.

Zasady liberalizacji importu produktów rolno-spożywczych z EWG do Polski

Liberalizacja dostępu do polskiego rynku nastąpi poprzez: - jednorazowe obniżenie ceł o 10 % na towary stanowiące ok. 15% importu rolnego ze

Wspólnoty. Nastąpi ono z dniem wejścia w życie części układu o stowarzyszeniu, tj. 1 marca. Towary te to głównie: zwierzęta rasowe, sery i twarogi, sadzonki drzew i roślin, ziemniaki sadzeniaki, karczochy, papryka, orzechy, owoce cytrusowe i winogrona, maliny, morele, brzoskwinie, pszenica twarda ryż, nasiona, niektóre soki owocowe, zwłaszcza z cytrusów oraz wina.

- zniesienie protekcji w przemyśle spożywczym do 1.01.1999 r. Strona polska określi przed 1.07.1994 r. elementy zmienne MOB dla wyrobów pochodzących ze Wspólnoty, zawierających surowce rolne. Stosowane wobec importu tych wyrobów cła Polska będzie zmniejszać stopniowo, z harmonogramem ustalonym przez Radę Stowarzyszenia. Wśród towarów z tej grupy są niektóre wyroby cukiernicze, masło orzechowe, rdzenie palmowe, kawa, herbata, piwo i wermut.

- zniesienie z początkiem 1997 r. zakazu importu alkoholu etylowego o mocy 80 % i wódki niearomatyzowanej oraz zniesienie kontyngentów importowych i licencji przywozowych na inne al-kohole, w tym: rumy, giny, whisky, likiery i aperitify [lj.

Wspólnota i Polska zobowiązały się, że będą w Radzie Stowarzyszenia regularnie analizować możliwości wzajemnego udzielania sobie dalszych koncesji na poszczególne towary. Szczególna u-waga poświęcona będzie produktom rolnym wyprodukowanym w oparciu o metody naturalne. Jeżeli import produktów rolnych od jednej ze strony będących przedmiotem koncesji powoduje poważne trudności na rynkach drugiej strony, zostaną przeprowadzone natychmiastowe konsultacje dla znalezienia właściwego rozwiązania. Zanim takie rozwiązanie zostanie osiągnięte, zainteresowana strona może podjąć kroki, jakie uzna za stosowne. Od 1 marca stawki celne na niektóre towary wynoszą [12]

konie reproduktory .............................................0 bydło reproduktory ..............................................0 jałowice .............................................................. 10 trzoda chlewna-reproduktory ..............................0 owce i kozy-reproduktory.................................. 10 jogurt, kefir, śmietana ....................................... 25 sery i twarogi ..................................................... 25 ziemniaki sadzeniaki ...........................................5 pszenica twarda.................................................. 10 nasiona lucerny, warzyw pastewnych, bez buraków.....................................0 wino (min. cło 50 $ USD/hl) .............................20

- 9 -

Udział krajów Wspólnoty Europejskiej w wymianie towarów rolnych z Polską w 1991 r.

Według danych GUS eksport wyniósł ogółem w 1991 r 157,7 bln zł, a import 166,7 bln zł [11]. Na podstawie obrotów handlu zagranicznego obliczono udział krajów Wspólnoty Europejskiej w wymianie handlowej Polski (Zestawienie 1). Eksport do krajów EWG stanowił 55,6 % eksportu ogółem. Import z państw EWG stanowił 49,7% importu ogółem. W handlu zagranicznym w 1991 r. wystąpiło zdecydowane ukierunkowanie na kraje EWG oraz obniżenie obrotów z europejskimi krajami b. RWPG.

Już w 1990 r. były ZSSR przestał być największym naszym partnerem handlowym. Pierwszeńs-two uzyskała RFN, dochodząc do blisko 25 % eksportu i 21,6 % importu. Także spośród państw EWG ważnymi partnerami były takie kraje jak Wielka Brytania, Francja, Irlandia [1].

W 1991 r znaczną rolę w handlu zagranicznym odegrał tzw. sektor prywatny - spółki, drobna wytwórczość, fundacje.

Zestawienie 1

Udział krajów w wymianie handlowej Polski w 1990 i 1991 r [11,1].

Lata Grupy krajów EWG b. RWPG Inne

Eksport %

1991 55,6 16,8 27,6

1990 47,6 21,4 31,4

Import %

1991 49,7 18,8 31,5

1990 45,6 22,3 32,1

Dominującymi w obrotach handlu wyrobami przemysłu rolno-spożywczego pozostawały kraje EWG, do których eksport stanowił 75 % sprzedaży, zaś import z nich stanowił ponad 50 % ogólnych zakupów gałęzi. Import był większy niż eksport; wystąpiło ujemne saldo w obrotach handlu zagranicznego wyrobami przemysłu spożywczego. Największy udział w imporcie miały produkty spożywcze branży [13]: olejarskiej ................................................... 12,4 % mięsnej ....................................................... 12.3 % tytoniowej................................................... 10,4 % koncentratów spożywczych ................................................. 8,7 % wód mineral. i napojów bezalkohol 7,5 %

- 10 -

Liberalne cła powodowały napływ na rynek towarów z importu, zwłaszcza z państw EWG. W drugiej połowie roku podniesienie stawek celnych na artykuły spożywcze i produkty rolnictwa wpłynęło na zmniejszenie dynamiki importu rolno-spożywczego. Importowana żywność, napoje i tytoń stanowiły 9,2% wartości importowanych towarów w pierwszym kwartale, a 7,7 % importowanych w przeciągu roku 1991 (zestawienie 2).

Zestawienie 2

Eksport i import grup towarów w 1990 i 1991 r, % *

Lata Żywność Surowce Paliwa Chemikalia Maszyny i Pozostałe napoje mineralne urządzenia towary i tytoń transportowe

Eksport

1990 1991 I-III

11,5 7,0 9,8 6,6 10,1 7,5 Import

10,7 12,3 11,4

9,1 10,6 12,7

26,2 22,2 21,1

35,5 38,4 37,1

1990 1991 I-III

7,2 7,0 7,7 7,8 9,2 8,8

21,9 32,2 32,6

8,6 10,4 10,4

37,5 29,1 27,4

17,9 12,8 11,6

* Eksport i import towarów nie obejmuje obrotów realizowanych przez spółki prawa handlowego (z wyjątkiem spółek powstałych z przekształceń przedsiębiorstw państwowych), zagraniczne przed-siębiorstwa drobnej wytwórczości, fundacje i osoby fizyczne [11].

Eksport i import produktów rolnych pochodzenia zwierzęcego państw EWG

W rozdziale "Zasady librealizacji eksportu produktów rolnych z Polski do Wspólnoty" omówiono limity ilościowe eksportu po obniżonych stawkach produktów rolnych z Polski do Wspólnoty. W poniższym rozdziale opisano z czego one wynikają, jaki jest stopień samozaopatrzenia, eksport i import produktów rolnych pochodzenia zwierzęcego państw EWG.

Dotychczas EWG przyjmowała z Polski po ulgowej taryfie rocznie np. 6 tys ton baraniny. Ilość ta będzie rosła co roku zgodnie z umową o 10 %, za 5 lat osiągnie 9 tys. t (1). Hodowcy polscy mogliby wyeksportować więcej. Limit ten jest jednak dość duży zważywszy, że mięso owcze i kozie odgrywa bardziej znaczącą rolę w strukturze konsumowanego mięsa tylko w Grecji (19,4 %), Wielkiej Brytanii (10,0 %) i Irlandii (8,6 %). W ostatnich latach jego konsumpcja uległa zmniejszeniu przy jednoczesnym wzroście spożycia mięsa drobiowego [9].

Sumarycznie EWG jest samowystarczalna pod względem zaopatrzenia w mięso (zestawienie 4). Nadwyżki produkcji mięsa posiadają: Dania, Irlandia, Holandia, Belgia i Luksemburg. Importerami mięsa w EWG są Grecja, Włochy, W. Brytania i RFN. Mięso importowane jest z państw mających jego nadwyżki oraz z USA, Argentyny i Chile oraz z państw Europy Wschodniej, w tym głównie z

- 11 -

Węgier i byłego NRD. Eksport mięsa i jego przetworów jest prowadzony prawic na cały świat, między innymi do Japonii, Tajlandii i Tajwanu [8].

Znaczną nadprodukcję mięsa wołowego posiadają : Irlandia, Belgia, Luksemburg, Dania, RFN, Francja i Holandia. Natomiast niedobór produkcji mięsa wolowego i cielęcego jest w Grecji (samozaopatrzenie 33-37 %). Importują wołowinę także: Włochy, W. Brytania, Portugalia i Hiszpania. Nadwyżki produkcji mięsa wołowego i cielęcego są eksportowane w obrębie EWG, a także ostatnio do ZSSR, Japonii i oraz do krajów Trzeciego Świata. Państwa członkowskie EWG importują wołowinę z Nowej Zelandii, Argentyny, Australii, USA, Turcji, Bułgarii i Rumunii [8].

W sumie nadwyżki produkcji mięsa wieprzowego w krajach EWG są niewielkie, nie są tak duże jak mięsa wołowego, posiadają je takie kraje jak Dania, Holandia, Belgia i Luksemburg oraz Irlandia. Niedobór produkcji mięsa wieprzowego występuje we Włoszech i Grecji. Importują mięso wieprzowe również: W. Brytania, RFN, oraz niewielkie ilości Hiszpania, Francja, Portugalia. Eksport mięsa wieprzowego poza krajami EWG jest kierowany w głównej mierze do ZSSR, Japonii, USA, a także do krajów Trzeciego Świata. Na rynek EWG import mięsa wieprzowego pochodzi głównie z USA, Kanady, Chin i Szwecji oraz Węgier [8].

Zestawienie 4 Samozaopatrzenie państw EWG w produkty spożywcze w 1986/87 r., % [8]

Hisz- pa- nia

Fran-cja

Nazwy produktów

EWG ra- zam

Bel- gia i Lu ksem burg

Dan- ia

RFN Gre- cja

Ir- lan- dia

Wło- chy

Ho-F lan- dia

Portugal ia

W. Bry-ta- nia

Zboża 111 63 128 97 117 84 204 88 81 28 36 121pszenica 120 76 127 107 97 77 231 55 57 51 40 118

Cukier 130 264 270 146 100 105 180 138 112 217 1 58Warzywa 107 119 71 39 139 134 92 75 128 200 145 61

Owoce 88 60 36 52 128 118 92 15 132 47 97 23Wino 112 8 - 67 114 147 113 - 133 - 109 0Olej

rzepakowy 145 5 200 100 - 42 248 - 5 9 - 62słonecznik. 86 - - - 90 96 75 — 94 - 19 -

Mięso razem 101 124 304 93 68 97 99 277 71 247 95 81wołowe

i cielęce 107 138 283 121 33 95 118 679 58 220 86 80wieprzowe 102 146 353 88 69 97 81 114 66 278 96 72drobiowe 104 81 193 61 96 99 128 91 98 213 100 95

Mleko 119 97 209 116 81 116 200 71 269 86masło 137 130 193 118 50 171 125 616 62 495 100 87sery 105 59 397 100 84 112 406 79 254 69Jaja 102 114 101 72 97 100 80 90 320 96

- 12 -

Zestawienie 3 Eksport z Polski w 1990 r. [4]

Mięso wołowe(t) - Francja 5001, RFN 6054, Holandia 703, Dania 12, Belgia 18, Grecja 878, Włochy 13685, Hiszpania 1638; Mięso wieprzowe(t) - RFN 1922, Wiochy 2411, Hiszpania 914, Holandia 334, Grecja 40, Belgia 20; Baranina i kozy (szt.) - Holandia 17650, Francja 65079, RFN 5S200, Wiochy 331188, Belgia 67144 Hiszpania 99288; Bekon (t) - W. Brytania 1073; Konserwy(t) - W. Brytania 4612 , RFN 652S; Jaja(szt.) - Holandia 1S26000, Dania 1700000; Dziczyzna(t) - RFN 373S, Wiochy 726. Belgia 47, Francja 38; Masło(t) - Holandia 3378; Wędliny(l) - W. Brytania 390; Mięso drobiowe(t) - RFN 16947, Holandia 1209, Francja 717, Włochy 487, Belgia 83, Hiszpania

18; Konina(t) - Włochy 2300, Francja 976, Belgia 231.

W krajach EWG udział mięsa wieprzowego w ogólnej konsumpcji podstawowych rodzajów mięsa zwiększył się z 40,6% w latach 1967-1969 do 45,1 % w latach 1984-1986. Wzrósł także udział spożycia mięsa drobiowego z 14,5 % do 19,5 %, natomiast mięsa wołowego zmniejszył się z 34,8 % do 28,0 % [9].

Całkowite samozaopatrzenie w mięso drobiowe oraz nadwyżki przeznaczone na eksport posiadają: Holandia, Dania i Francja. Pełne samozaopatrzenie ma Portugalia. Natomiast największym importerem mięsa drobiowego wśród krajów EWG jest RFN; jej samozaopatrzenie jest najniższe i wynosi 61 %. Mniejsze ilości mięsa drobiowego importują: Belgia z Luksemburgiem, W. Brytania i Irlandia [8].

Cena mięsa wołowego, wieprzowego i drobiowego odgrywa przy zakupie ważną rolę, ale coraz większą uwagę zwraca się na jakość nabywanego mięsa.

Eksport produktów zwierzęcych z Polski przedstawiono w zestawieniu 3. Łącznic udział Polski w handlu zagranicznym Wspólnoty Europejskiej w ostatnich latach wzrastał; w imporcie w 1988 r. stanowił 0,4 %, a w 1990 r. 0,5 %; w eksporcie w 1988 r. stanowił 0.3 %, a w 1990 r. 0,5 %

Możliwości eksportu polskich produktów rolnych pochodzenia roślinnego do krajów EWG

Niższy poziom samozaopatrzenia EWG w produktu rolne, mogący być szansą dla Polski, występuje w przypadku owoców ( samozaopatrzenie jest równe 88%) i oleju słonecznikowego (sa-mozaopatrzenie wynosi 86%) [8].

W krajach EWG występuje ujemne saldo wymiany zagranicznej przetworów owocowo-wa-

- 13 -

rzywnych (ich import do EWG w 1990 r. wyniósł 8250 tys. ton, a eksport - 6234 tys. ton). Największy niedobór wystąpi! w grupie kompotów (-826 tys. ton), soków i koncentratów

owocowych (-617 tys. ton), owoców suszonych (-429 tys. ton) i owoców mrożonych (-194 tys. ton). Ujemne saldo w wymianie zagranicznej warzyw odnosiło się do mrożonek (-125 tys. ton),

warzyw suszonych (-13 tys. ton) i przetworów grzybowych (-4 tys.ton), przy jednoczesnej nadwyżce marynat (71 tys. ton), konserw warzywnych (57 tys. ton) i przetworów pomidorowych (15 tys. ton) [7]-

Polska jest tradycyjnie jednym z poważniejszych dostawców przetworów owocowo-warzywnych na rynki krajów zachodnioeuropejskich. Zbiory owoców w Polsce wyniosły w 1991 r. 1,9 mln ton i były większe o 457 tys. ton, niż przed rokiem. Zbiory warzyw w 1991 r. wyniosły 5,7 mln ton i były wyższe o 410 tys. ton niż w 1990 r. Polska produkuje wysokie ilości koncentratu jabłkowego (80-95 tys. ton). Stawia ją to na II miejscu po USA (120 tys. ton). W większości krajów zachodnich spożycie przetworów warzywnych kształtuje się na wyższym poziomie niż owocowych. Preferowane są także przetwory owocowe z niską zawartością cukru. Istnieje również rosnące zapotrzebowanie na mrożone owoce i warzywa. Stwarza to duże szanse dla eksportu mrożonych owoców z Polski. W krajach zachodnioeuropejskich zamrażalnictwo owoców jest bowiem słabo rozwinięte. Światowa produkcja mrożonych owoców wynosi ok. 680 tys. ton, z czego Polska produkuje ok. 140 tys. ton (głownie mrożonych truskawek, eksportowanych do członków Wspólnoty Europejskiej -Niemiec i Holandii).

Polska w roku 1990 wprowadziła na rynek EWG ponad 250 tys. ton przetworów owocowych i warzywnych [7] (wg danych GUS-u, nie obejmujących w pełni prywatnego eksportu, - ok. 170 tys. ton [4]). Spośród państw należących do EWG największe ilości przetworów warzywnych i owocowych sprowadzają Niemcy, Wlk. Brytania i Francja.

W 1990 r. Niemcy sprowadziły łącznie 1479 tys. ton przetworów warzywnych i 1488 tys. ton przetworów owocowych. Głównymi dostawcami przetworów warzywnych były: Holandia, Włochy, Francja i Belgia, a owocowych - Włochy, Grecja, Holandia, Hiszpania i Jugosławia [7].

Niemcy były jednocześnie największym odbiorcą polskich przetworów. W 1990 r. sprowadziły z Polski 112 tys. ton przetworów i mrożonek (GUS [4]). 33 tys. ton stanowiły zagęszczone soki owocowe (w tym koncentrat jabłkowy - 30 tys. ton), mrożone owoce - 20,5 tys. ton ( w tym truskawki - 10,4 tys. ton [7]) i mrożone warzywa - 44 tys. ton [4]. Inne źródła podają łączną liczbę mrożonych owoców = 41,4 tys. ton [7].

Niemcy są także odbiorcą polskiego miodu (1,3 tys. ton), chmielu i ekstraktu piwowarskiego - 26 tys. ton, śruty nasion oleistych - 55 tys. ton, nasion roślin strączkowych pastewnych - 68 tys. ton, melasy - 37 tys. ton, spirytusu rektyfikowanego - 56 tys hi, ziarna rzepaku - 114 tys. ton, ogórków - 2,3 tys. ton, cebuli - 25 tys. ton, sałaty - 280 ton, truskawek - 500 ton i 1,4 tys. ton świeżych grzybów [4].

Drugim, co do wielkości odbiorcą przetworów z Polski jest Holandia. Kraj ten sprowadził w 1990 r. łącznie 293 tys. ton warzywnych i 524 tys. ton owocowych przetworów [7], z czego Polska dostarczyła ok. 20 tys. ton przetworów i mrożonek (GUS [4]). Były to głównie owoce mrożone -6,5 tys. ton (z czego 3,5 tys. ton truskawek), soki zagęszczone (4,6 tys. ton), solone warzywa i grzyby (3 tys. ton) oraz owoce schłodzone i warzywa mrożone(2,7 tys. ton) . Holandia jest także odbiorcą polskich nasion roślin strączkowych pastewnych (71 tys. ton), ziarna rzepaku (147 tys. ton), cebuli (5,9 tys. ton) i pieczarek (1,1 tys. ton) (GUS [4]).

Krajami liczącymi się w imporcie przetworów owocowo-warzywnych i mrożonek z Polski są także Wielka Brytania ( 15 tys. ton), Francja (6,5 tys. ton), Belgia (9,3 tys. ton) i Dania (3,2 tys. ton) (GUS [4] ).

Eksport przetworów do Wielkiej Brytanii koncentrował się głównie na sokach owocowych

- 14 -

zagęszczonych (2,7 tys. ton), owocach mrożonych (6,8 tys. ton) oraz warzywach marynowanych, mrożonych i konserwowanych ( ok. 3,4 tys. ton) [4].

Wielka Brytania sprowadziła także 210 tys. ton cukru białego, 42 tys. ton melasy, 32 tys. ton śruty nasion oleistych i 9,6 tys. ton cebuli [4] .

Francja sprowadziła z Polski 2,9 tys. ton owoców mrożonych, 1 tys. ton warzyw mrożonych, 1,3 tys. ton suszu cykorii, 1,7 tys. ton cebuli i 101 ton miodu. Oprócz tego - 107 tys. ton cukru, 170 tys. ton melasy i 41 tys. ton ziarna rzepaku [4].

Belgia importowała z Polski głównie soki owocowe zagęszczone - 3,7 tys. ton, owoce mrożone - ok. 1 tys. ton i owoce schłodzone - 2,5 tys. ton oraz warzywa mrożone - 1,9 tys. ton [4].

Dania w 1990 r. sprowadziła z Polski 1,2 tys. ton soków owocowych zagęszczonych i 1,6 tys. ton owoców mrożonych [4].

Z innych przetworów warzywnych na uwagę zasługują przetwory ziemniaczane. Do tej pory Polska koncentrowała się na eksporcie skrobi naturalnej i mączki ziemniaczanej. Odbiorcami polskiej mączki ziemn. są:

Francja - 6,5 tys. ton (1990r.) Holandia - 4,4 tys. ton " Niemcy - 3,4 tys. ton " RAZEM-16,7 TYS.TON Wiochy - 1,4 tys. ton Dania - 1 tys. ton " (GUS [4]) Istnieją jednak spore możliwości zwiększenia eksportu z Polski takich przetworów z ziem-

niaków, jak frytki, chipsy i krokiety. Należy liczyć się jednak z podjęciem rywalizacji w tej branży z takimi krajami, jak Holandia, Francja, Belgia i Niemcy i dostosować strukturę odmianową do wymagań konsumentów (np. zawartość białka, barwa miąższu) [7].

Na wymagającym rynku EWG poszukiwani są także producenci dużych, wyrównanych partii ziemniaków konsumpcyjnych. Wg Instytutu Ziemniaka w Boninie podstawowe znaczenie dla polskich rolników będą miary nowe odmiany polskich ziemniaków: Mila, Atol, Bryza . Ze względu na wczesne plony polecane są odmiany: Frezja, Malwa, Aster, Orlik, Drop. W/w odmiany spełniają wysokie wymagania jakościowe odbiorców zagranicznych. Jednocześnie Instytut przestrzega polskich producentów przed uprawą na cele eksportowe zagranicznych odmian ziemniaków. Często zdarza się, że odmiany te uprawiane z sadzeniaków sprowadzanych z zagranicy, są wrażliwe na choroby występujące w Polsce [5].

Ceny artykułów rolnych, pochodzących z Polski, osiągają na rynkach EWG 2/3 poziomu cen światowych. Podniesienie atrakcyjności naszych produktów mogłoby się odbyć przez poprawę jakości krajowych opakowań (korzystne byłyby atesty potwierdzające ich czystość ekologiczną). Na uwagę zasługuje też propozycja zmodernizowania przetwórstwa w kierunku wydajnego, energooszczędnego wytwarzania żywności czystej ekologicznie. Kolejną propozycją wydaje się być rozwijanie w Polsce specjalizacji szczególnie atrakcyjnych dla partnerów zagranicznych - np. rolnictwa ekologicznego [6].

Wybrane zagadnienia dostosowania polskiego przemysłu rolno-spożywczego do zmian rynkowych

Ważną sprawą jest dostosowanie naszego przemysłu rolno-spożywczego do powstających na skutek większej wymiany handlowej zmian na rynku i do zwiększonej możliwości eksportu produktów rolnych do krajów EWG oraz podnoszenie ekonomicznej efektywności eksportu. Na przykład poprzez sortowanie jabłek i sprzedaż jabłek sortowanych oraz przetworów jabłkowych - soków, koncentratów itp.

- 15 -

można uzyskać wyższą cenę niż przy sprzedaży jabłek niesortowanych lub przemysłowych. W krajach tych klienci kupują jabłka pogrupowane według rozmiarów, niekiedy umyte i wypolerowane. Potrzebne są sortownie, pakowalnie, chłodnie oraz modernizacja parku maszynowego przemysłu rolno-spożywczego, który jest przestarzały. Należy zwiększać asortyment produkowanych przetworów. Ważną sprawa są też opakowania, które także decydują o powodzeniu towaru. Potrzebne jest rozwinięcie własnej produkcji opakowań, sprowadzanie ich z zagranicy jest kosztowne.

Wicie jest do zrobienia w przetwórstwie mleka. W minionym roku osiągnięto poprawę jakości artykułów mleczarskich, zwłaszcza mleka. Uruchomiono nowe linie mleka świeżego w kartonach o lepszej jakości, rozpoczęto produkcję nowych serów i jogurtów. Niemniej w dalszym ciągu zbyt droga jest produkcja mleka i jego przetwórstwo. Nie wynika to ze złych chęci rolników, ale z całego zespołu czynników, między innymi z niekorzystnej wielkości stad produkcyjnych i niższej przeciętnej wydajności mleka od krowy. W państwach EWG przeciętne stado liczy 16,5 krowy, a u nas 2,4. Średnia wydajność od krowy w państwach EWG wynosi 4700 1 u nas 3140 1 . Fakt, że nasi przetwórcy produkują drożej niż powinni wynika między innymi z braku specjalizacji; spółdzielnie produkują pełny asortyment wyrobów. Potrzebne są zmiany restrukturyzacyjne wewnątrz zakładów, dotyczące również technologii i specjalizacji w obrębie rynku lokalnego. Wiele starań w dalszym ciągu wymaga poprawa jakości produkowanych artykułów mleczarskich. Badania prowadzone na zlecenie Konsumenckiego Instytutu Jakości wykazały, że także nowe jogurty polskie ustępowały jogurtom zagranicznym, zwłaszcza duńskim. Dokonane dotychczas zmiany na rynku mlecznym, są w dużej mierze wynikiem pomocy państwa oraz pojawienia się na rynku lepszych jakościowo produktów zagranicznych. Wobec zastosowanej obniżki cła o 10 % na produkty mleczarskie konieczna jest znaczna pomoc państwa na unowocześnienie produkcji i restrukturyzacje mleczarstwa.

- 16 -

Źródła : 1. Wspólnoty Europejskie, "Biuletyn Informacyjny", nr 1/1992, Instytut Koniunktur i Cen

Handlu Zagranicznego. 2. Wspólnoty Europejskie, "Biuletyn Informacyjny", nr 2/1992, Instytut Koniunktur i Cen

Handlu Zagranicznego. 3. Scalona Nomenklatura Towarowa Handlu Zagranicznego CN, GUS, 1991. 4. Dane GUS-u do publikacji: Handel Zagraniczny, 1991. GUS. 5. J.Rembeza, Instytut Ziemniaka - Bonin: Czy ziemniak w PGR ma przyszłość? "Agroprolog"

, 1992; nr 1. 6. B. Durka: Możliwości eksportowe polskiego rolnictwa, "Agroprolog" , 1992; nr 1. 7. K Kubiak: Przetwory owocowo-warzywne szansą dla eksporterów, dodatek do "Rynków

Zagranicznych", nr 31 z dn. 12.03.1992 r. 8. St. Urban: Produkcja rolnicza w państwach należących do EWG, "Wiadomości Statystyczne" ,

1992, nr 1. 9. I.Jędrzejewski: Konsumpcja mięsa wołowego w krajach EWG," Przegląd Hodowlany",

1992; nr 2, s. 19-21 10. M.Parzyński: Wspólnota Europejska, Instytut Koniunktur i Cen Handlu Zagranicznego,

Warszawa 1990. 11. "Biuletyn Statystyczny", GUS, Warszawa 1992, nr 2. 12. Cło na towary pochodzące z EWG, "Rzeczpospolita", nr 53, z dn.3 marca 1992. 13. J.Dmochowski: Informacja o sytuacji w przemyśle spożywczym w 1991 r., Biuro d/s Wsi,

Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, CUP, Warszawa 1992