ALMA MATER nr 125 97

Aleksandra Kijak Odkrywca innej Syberii i Dalekiego Wschodu O prozie Wacława Sieroszewskiego

Spotkanie z nieeuropejska przyrodą oraz ludnością i jej kulturą wywołuje różnorodne reakcje podmiotu, który tej inności doświadcza. Autorka skupiła się na doświadczeniu inno-ści, które stało się udziałem dziś

niemal zapomnianego polskiego pisarza Wacława Sieroszewskiego. Żyjący w latach 1858–1945

Wacław „Sirko” Sieroszewski spędził 20 lat na zesłaniu na Syberii. W późniejszym okresie podróżował na Daleki Wschód. Zetknięcie się z autochtonicznymi plemionami Syberii oraz mieszkańcami daleko-wschodnich krajów stało się dla niego bodźcem do tworzenia literatu-ry. Analiza twórczości „Sirki” pozwala odsłonić narracyjne strategie mówienia o inności oraz wskazać źródła konkretnych przedstawień inności (rola konwencji literackich, wpływ współczesnej pisarzowi antropologii, socjologii, wiedzy historycznej, a nawet sytuacji poli-tycznej na sposób przedstawienia i waloryzację inności).

Farmakologia. Recepty Podręcznik dla studentów kierunków medycznychpod redakcją Ryszarda Korbuta

Po Farmakologia. Po Prostu i Farma-kologia. Tajemnice ośmielamy się oddać w ręce czytelników kolejny podręcznik, tym razem pod tytułem: Farmakologia. Recepty. Ma on służyć do nauki wypi-sywania recept, a główną jego zaletą jest szerokie omówienie praktycznych

aspektów zagadnienia. Materiał teoretyczny ograniczono do niezbędnego minimum, natomiast zde-

cydowanie więcej miejsca poświęcono praktycznym przykładom zapisywania poszczególnych form leków. Ponadto, biorąc pod uwagę, że zapisywania leków studenci uczą się w połowie swoich studiów, kiedy nie mogą mieć jeszcze wiedzy medycznej na satysfakcjonują-cym poziomie, podręcznik wyposażono w zwarty farmakologiczny indeks najczęściej stosowanych leków, co zdecydowanie ułatwia podejmowanie pierwszych prób przyporządkowywania farmakote-rapii do schorzenia. Pełnego komfortu w przyswajaniu umiejętności zapisywania recept dopełniają opracowane przez nas tabele postaci, stosowanych dawek i stężeń leków wraz ze skorowidzem ich nazw rodzajowych i handlowych. Wieloletnie doświadczenie dydaktyczne podpowiada nam, że taki sposób nauczania receptury lekarskiej jest najskuteczniejszy.

Z przedmowy prof. Ryszard Korbuta

WYDAWNICTWO UNIWERSYTETU JAGIELLOŃSKIEGO

Samuel Weber Teatralność jako medium

Od czasów Platona w zachodnich koncep-cjach teatru usiłowano podporządkować me-dium inscenizacji teatralnej jego narracyjnej funkcji. Samuel Weber w świetnie napisanej, skłaniającej do myślenia książce śledzi zmieniającą się relację między teatrem, etyką oraz fi lozofi ą, badając alternatywy wobec panujących założeń na temat nar-

racji w teatrze. W odczytaniach Platona, Arystotelesa, Sofoklesa, Szekspira, Kierkegaarda, Freu-

da, Benjamina, Artauda i wielu innych Weber analizuje teksty, które opierają się takiemu podporządkowaniu i ucieleśniają wyłonienie się teatralności jako odrębnego medium.

Odczytania Webera rodzą również pytania o relację między teatral-nością a pojawieniem się mediów elektronicznych. Weber wykazuje, że nowe media, bynajmniej nie zrywając z cechami charakterystycznymi dla żywego, zainscenizowanego przedstawienia, wzmagają ambiwalencje związane z miejscem i tożsamością, które oddziaływały w teatrze już od czasów antycznej Grecji.

Magdalena Siwiec Romantyzm i zatrzymany czas

Romantyzm i zatrzymany czas Magdaleny Siwiec jest zbiorem komparatystycznych studiów dotyczących literatury romantycznej, które łą-czy nadrzędna idea interpretacyjna zamknięta w tytułowej metaforze zatrzymanego czasu. Istotę książki stanowi kontekstowa analiza tekstów, między innymi Słowackiego, Ner-vala, Mickiewicza, Hugo, Norwida, Schle-glów, Chateaubrianda, Lammenais’ego,

Ballanche’a, Krasińskiego. Jako kluczowy problem jawi się tu – stanowiące próbę ponownego zaczarowania świata –

„zaklinanie czasu”: powracanie do dawnych tradycji, doktryn religijnych, wierzeń, ożywianie mitów, toposów, symboli, a także koncepcja poezji wyrosła z napięcia między chwilowością a trwaniem oraz kwestia nowo-czesności romantyzmu.

Agnieszka Hess, Agnieszka Szymańska Pomost medialny. Rola mediów w międzynarodowej komunikacji politycznej na przykładzierelacji polsko-niemieckich

Książka systematyzuje wyniki badań empirycznych oraz rozważań teore-tycznych podejmowanych przez obie autorki, dotyczących roli mediów w międzynarodowej komunikacji politycznej na przykładzie relacji

98 ALMA MATER nr 125

polsko-niemieckich. Jej głównym celem jest uzupełnienie istniejącej w polskich badaniach luki w systematycznych badaniach empirycz-nych dotyczących medialnego wizerunku Polski i Polaków w mediach niemieckich oraz wizerunku Niemiec i Niemców w mediach polskich. Wyniki tych badań (zestawione z wynikami badań opinii) mogą się stać rzetelną podstawą do formułowania wniosków na temat związ-ków pomiędzy treścią przekazu mediów a procesem kształtowania, utrwalania czy też zmian stereotypów narodowych, a dzięki temu być pomocne w nakreśleniu roli mediów we współczesnych stosunkach między oboma krajami.

Polska XX wiekupod redakcją Wiesława Kozuba-Ciembroniewicza oraz Bogdana Szlachty

24 marca 2010 roku w sali Pod Kruki Międzynarodowego Centrum Kultury w Krakowie odbyła się promocja książki Polska XX wieku, powstałej pod redakcją prof. Wiesława Kozuba-Ciembroniewi-cza i prof. Bogdana Szlachty. Modera-torami spotkania, z udziałem autorów,

byli prof. Janusz Józef Węc i dr hab. Witold Stankowski, profesor UJ.

Polska XX wieku to zbiór dziesięciu esejów napisanych przez uczonych i specjalistów, głównie z Wydziału Studiów Międzynarodo-wych i Politycznych Uniwersytetu Jagiellońskiego. Publikacja stanowi kompleksowe źródło wiedzy o współczesnej Polsce. Pomysł stworzenia takiego kompendium pojawił się dwa i pół roku temu. Autorzy zgodnie podkreślali, że adresatem publikacji ma stać się odbiorca z zagranicy. Podczas spotkania dowiedzieliśmy się, że podjęto już współpracę z wydawnictwami zagranicznymi i prowadzone są rozmowy na temat wydania książki w kilku krajach, między innymi w Rosji, we Włoszech, Niemczech i Izraelu.

W toku dyskusji, jaka wywiązała się podczas promocji książki, wzięli udział dr hab. Marek Kornat, docent w Instytucie Historii PAN, profesor Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, historyk zajmujący się percepcją Polski na Zachodzie, dr Ewa Bojenko-Izdebska oraz dr Aleksandra Matykiewicz.

W książce, liczącej 338 stron, w sposób klarowny, ciekawy, ale jedno-cześnie rzetelny i syntetyczny zostały przedstawione najważniejsze wy-darzenia z historii Polski ostatniego stulecia. Profesor Andrzej Pankowicz opisał historię politycznej Polski w XX wieku. Profesor Zdzisław Mach zajął się analizą polskiej tożsamości, a także problematyką mniejszości narodowych oraz ideą multikulturalizmu.

Tematykę ewolucji ustroju politycznego poruszył prof. Marek Bankowicz. Scharakteryzował najważniejsze zmiany konstytucyjne we współczesnej historii Polski, okoliczności uchwalenia tych aktów prawnych i ich konsekwencje historyczne.

Doktor Joanna Sondel-Cedarmas przybliżyła czytelnikom kwestie związane z kulturą i sztuką w Polsce. Dokonała analizy prądów artys-

tycznych i głównych idei charakteryzujących poszczególne okresy historyczne, ukazała wybitne osobowości i dzieła, które nadały kulturze i sztuce specyfi czny charakter.

Zagadnieniami rozwoju i transformacji polskiego szkolnictwa zajęła się mgr Elżbieta Mach, przedstawiając trudności, jakim musiały sprostać instytucje związane z edukacją, zarówno tuż po okresie zaborów, jak i po 1945 roku. Profesor Bogdan Szlachta poruszył tematykę fi lozofi i w XX-wiecznej Polsce; analizując stan polskiej fi lozofi i – odwołał się do nurtów katolickiej neoscholastyki, fenomenologii i marksizmu. Szczególne miejsce w tej analizie znalazły fi lozofi a dialogu księdza Józefa Tischnera oraz dzieła księdza Karola Wojtyły.

Charakterystyka doktryn polityczno-prawnych przedstawiona została przez dr Małgorzatę Kiwior-Filo. Doktor Bożena Bankowicz ukazała natomiast Kościół katolicki jako aktywnego aktora na scenie dziejów XX-wiecznej Polski, w okresie po 1918 roku bowiem Kościół brał czynny udział w debatach na temat kształtu odradzającego się państwa, natomiast w czasach po drugiej wojnie światowej stanowił jeden z ośrodków oporu wobec narzuconej władzy i miał znaczny wpływ na społeczeństwo, który wzmocnił się po wyborze Karola Wojtyły na papieża.

Przedstawiony przez prof. Stanisławę Surdykowską opis sytuacji gospo-darczej Polski w XX wieku ukazuje głęboki rozdźwięk pomiędzy dążeniami do stworzenia i doskonalenia gospodarki rynkowej a narzuconą w latach 1945–1989 gospodarką centralnie planowaną. Autorka zwraca uwagę na klu-czowe postacie polskiej gospodarki i nowoczesne reformy przeprowadzane w państwie polskim (Władysław Grabski, Leszek Balcerowicz).

Publikację Polska XX wieku zamyka esej prof. Jacka Purchli, opisu-jący i analizujący mit miasta Krakowa jako matecznika Polski i źródła polskości.

Książka może stanowić pomoc dla studentów i maturzystów oraz wszystkich osób zainteresowanych najnowszą historią naszego kraju.

Katarzyna Meroń

Od lewej: prof. Jacek Purchla, prof. Bogdan Szlachta, prof. Wiesław Kozub-Ciembroniewicz, dr hab., prof. UJ Witold Stankowski, prof.

Janusz Węc

ALMA MATER nr 125 99

W świecie myśli i wartości. Prace ofiarowane Julianowi Maślancepod redakcją Romana Dąbrowskiego i Andrzeja Waśki

Nie nadużywając słów, które – jak pisał Jan Kasprowicz, jeden z ulubionych poetów Profesora – rzadko na moich wargachpowinny się pojawiać, trzeba tu jednak wspomnieć i o tym, że sam profesor zawsze nam przypominał o obywatel-skim i patriotycznym znaczeniu pracy

KSIĘGARNIA AKADEMICKA

polonisty. Bardziej zresztą – jak to on – swoją postawą niż słowami. Ale ktoś, kto wczyta się w jego prace, na przykład w sylwetkę biografi czną i naukową Antoniego Małeckiego, bez trudu domyśli się, że do cech wzorcowych polonisty, wpisanych w portret jednego z jej założycieli, profesor zalicza oprócz zdolności naukowych także i to, że Małecki swoją działalność uniwersytecką traktował nie tylko jako zawód, ale także, a może nawet przede wszystkim, jako swego rodzaju misję i służ-bę wobec narodu. A w postawie profesora jako badacza i nauczyciela akademickiego powadze rzeczy wielkich, których nigdy nie traci z oczu, towarzyszy stale powaga cnót codziennych, ale bynajmniej nie małych, których jest niedoścignionym wzorem.

Ze wstępu

COLLEGIUM COLUMBINUM

Marta ChrabąszczBłędne krainy romantyków. Kreacje przestrzeni we „wschodnich” powieściach poetyckich

Książka Marty Chrabąszcz wpisuje się w nurt popularnych dziś studiów nad wyobraźnią i przestrzenią tekstów lite-rackich. Badacze posługujący się tymi kategoriami podejmują problematykę newralgiczną dla całej współczesnej

refl eksji literaturoznawczej – analiza relacji przestrzennych oraz ich semantyki pomaga bowiem

zrozumieć nie tylko reguły rządzące światem przedstawionym konkretnych dzieł, ale także umożliwia rozpoznanie podstawowych kon-wencji, poetyki oraz światopoglądu całych prądów w dziejach literatury. Recenzowana książka podejmuje zatem temat bardzo ważny z nauko-wego punktu widzenia, czyni zaś to w sposób oryginalny i zasługujący na najwyższe uznanie.

Z recenzji Marka Stanisza

Jakub JańskiPachnieć jak ciało. Proza Jarosława Iwaszkiewicza w ujęciu écriture féminine oraz teorii gender i queer

Książka dotyczy nowego odczytania prozy Jarosława Iwaszkiewicza. Podjęto próbę przepisania jego opowiadań w języku nowej wrażliwości – écriture féminine, te-orii gender i queer. Zgodnie z praktykami lektury dekonstruktywistycznej zastoso-

wano demontaż głównych tez, jakie sformułowała krytyka literacka przy ocenie dorobku tego pisarza. We wstępie

zarysowano główne problemy teoretyczne dotyczące dekonstrukcji, kon-cepcji znaku, charakterystyki stylu francuskiego feminizmu. Przywołano

głosy czołowych przedstawicieli francuskiej sceny intelektualnej: Jacques’a Derridy, Julii Kristevej, Luce Irigaray i Hélène Cixous. Kolejne części tego studium rozwijają ich koncepcje. W rozdziale pierwszym zastosowano hermeneutykę podejrzeń wobec tradycji krytycznoliterackiej i podjęto próbę scharakteryzowania nurtu queer. Kolejny rozdział łączy te dwie teorie, by stworzyć nową koncepcję tekstu nazwanego trzecim tekstem. Rozdział ten metaforycznie poszukuje oka miłości (koncepcja Barthesa). W rozdziale trzecim podjęto próbę scharakteryzowania podstawowych fi gur hometekstu – przede wszystkim postaci Narcyza i dandysa. Natomiast w ostatniej części, poświęconej postaciom kobiecym w prozie autora Brzeziny, scharaktery-zowano takie pojęcia jak: oko kobiece, histeria i schizofrenia. Książka ta jest kontynuacją dwóch prac wydanych w języku polskim – Germana Ritza o twórczości Jarosława Iwaszkiewicza w ujęciu genderowym i Krystyny Kłosińskiej o pisarstwie Zapolskiej.

Libri separati. Starodruki polskie w państwowych bibliotekach Rosji, Białorusi, Ukrainy i Litwy. Inspiracje do badań

Zawiłe dzieje zbiorów starodruków

polskich znajdujących się w bibliotekach państwowych Rosji, Ukrainy, Białorusi, Litwy powoli się rozwikłują. Symbolem ich losów są kręte schodki w magazynie książek widoczne na okładce tej książki, ale też dobrze jest, że dzięki przychyl-

ności wielu światłych bibliografów i bibliofi lów opiekujących się nimi możemy coraz częściej po tych schod-

kach schodzić i badać nieraz całkiem nieznane dziś w Polsce egzemplarze „riedkich knig”. Przyświeca nam wszystkim jedna idea: na początku XXI wieku już nie jest sprawą tak ważną, gdzie się znajduje książka potrzebna do badania literatury, kultury polskiej; istotne jest, że wiemy, jak do niej dotrzeć osobiście lub jak zamówić jej mikrofi lm, kopię elektroniczną albo kogo z naszych zagranicznych przyjaciół poprosić o sprawdzenie takiego czy innego szczegółu z nią związanego. A ona sama zawsze pozostanie książką polską i nikt jej tego atrybutu nie odbierze. Co najwyżej zawstydzi kogoś, kto będzie miał inne zdanie na ten temat.

100 ALMA MATER nr 125

Anna Wojnarska-MaińskaCała prawda o Funfulach

Funfule mogli się zdarzyć.Istnieją równie wiarygodnie za sprawą

wyobraźni jak Niewidzialne miasta Italo Calvino. Są społecznością, która posiada ludzkie cechy, ale nie do końca. Mają swój świat, duszę, przywary i zalety, kochają, starzeją się i umierają. Żyją w kraju niewątpliwie piękniejszym od naszego,

bo pozostającym nieustannie w mocy marzenia. Trudno zakwalifi kować gatunkowo zaskakujący pomysłowością nowy zbiór tekstów Anny Wojnarskiej-Maińskiej, krakowskiej poetki, autorki sporej liczby tomów wierszy i prozy lirycznej; malarki, architekta, członkini Stowarzyszenia Pisarzy Polskich, która ma na swym koncie wiele znaczących osiągnięć artystycznych i zawodowych. Ta propozycja to śmiały i prawdziwie twórczo zrealizowany całościowy zamysł artystyczny, udana próba zbudowania od podstaw przekonującego w najdrobniejszych detalach świata „równoległego”, budzącego sympatię i uśmiech.

Krzysztof Lisowski

WYDAWNICTWO ŚW. STANISŁAWA BM

Radość dawania. Hanna Chrzanowska we wspomnieniach, listach, anegdotachOpracowała Marzena Florkowska

Sto lat temu, w 1910 roku, Ignacy Chrza-nowski objął Katedrę Historii Literatury Polskiej na Uniwersytecie Jagiellońskim. W 1929 roku jego syn Bohdan uzyskał na UJ tytuł doktora fi lozofi i. Córka Hanna Chrzanowska, przez wiele lat związana z Uniwersytecką Szkołą Pielęgniarek i Higienistek, była inicjatorką opieki nad

obłożnie chorymi w domach. Organizowała dla nich nie tylko pomoc pielęgniarską i medyczną, ale także, po

nawiązaniu współpracy z duszpasterstwami akademickimi, m.in. „Beczką” i duszpasterstwem „od św. Anny”, zachęcała studentów do odwiedzania chorych w domach, czytania im książek, zabierania do kin, teatrów, na spacery itp. W latach 50. i 60. XX wieku były to działania całkowicie pionierskie i przez wielu uważana jest za prekursorkę opieki hospicyjnej

w Polsce. Jako pierwsza organizowała także czterodniowe wyjazdy dla przewlekle chorych do Trzebini, gdzie na każdym turnusie, oprócz pielęg-niarek i sióstr zakonnych, pracowało około 200 młodych ludzi.

Zachowały się wstrząsające pamiętniki Hanny Chrzanowskiej, ale także wspomnienia podopiecznych i ich opiekunów. Z wieloma udało się autorce osobiście spotkać i rozmawiać, m.in. z siostrą Serafi ną Paluszek, księdzem Adamem Bonieckim, Stanisławem Kracikiem, ojcem Leonem Knabitem, ojcem Ludwikiem Mycielskim, Danutą Ciesielską – wdową po Jerzym Ciesielskim, Heleną Matogą. Zgromadzono również ciekawe do-kumenty i fotografi e rodzinne, m.in. przypomniano fragmenty zapisków żony profesora Wandy Chrzanowskiej z okresu aresztowania, więzienia i śmierci Ignacego Chrzanowskiego w obozie w Sachsenhausen, a także śmierci syna Bohdana w Katyniu.

Od 1957 roku Hanna Chrzanowska była zaprzyjaźniona z Karolem Wojtyłą, dla którego kontakt z chorymi stał się bardzo ważnym prze-słaniem jego posługi. W książce odnaleźć można, publikowaną po raz pierwszy, korespondencję Karola Wojtyły i Hanny Chrzanowskiej.

W 1998 roku rozpoczął się proces beatyfi kacyjny Hanny Chrza-nowskiej.

WYDAWNICTWO WAM

Krzysztof Rafał ProkopAdam Naruszewicz

Adam Naruszewicz (1733–1796) jest jed-ną z tych postaci, których nie pomija żaden szkolny podręcznik. Poeta, historyk, polityk. Zasługuje jednak na większa uwagę, choć-by z powodu jego jezuickiego powołania zakonnego, sprawowania funkcji bisku-piej w Kościele i szerokiej działalności religijnej.

Paweł KaźmierczakKlub Inteligencji Katolickiej w Krakowie 1956–1989

Kluby Inteligencji Katolickiej były praktycznie jedyną legalną możliwością organizowania się katolików w PRL po październiku 1956. Założone jako stowarzyszenie koncesjonowane przez władze, jako zaplecze społeczne koła poselskiego „Znak” z czasem stały się bazą dla opozycji solidarnościowej, która doprowadziła do przełomu

1989 roku. Właśnie to „rozpychanie się”, dążenie do poszerzania przestrzeni wol-ności było ich cechą charakterystyczną.Krakowski KIK łączyły ścisłe związki z redakcjami „Tygodnika Powszechnego” i miesięcznika „Znak”. W przeciwieństwie do pozostałych tzw. „starych” Klubów (warszawskiego, wrocławskiego, toruń-skiego i poznańskiego) krakowski KIK nie doczekał się dotąd swojej mono-grafii. Niniejsza książka, powstała w oparciu o obfi ty materiał źródłowy

i o rozmowy z członkami KIK-u, ma na celu zapełnienie tej luki. Działalność intelektualno-społecz-

na Klubu została w niej przedstawiona w szerokim kontekście relacji Klubu z hierarchią kościelną (zwłaszcza z bp. i kard. Karolem Wojtyłą), z krajowymi i zagranicznymi instytucjami katolickimi oraz z przedstawicielami aparatu władzy, w tym aparatu bezpieczeństwa. Przedstawiono stanowisko kierownictwa i członków Klubu w obliczu presji władz administracyjnych oraz inwigilacji przez SB. Na podkreśle-nie zasługuje wkład wielu znaczących postaci klubowych w budowanie zrębów społeczeństwa obywatelskiego.