Dzień Kobiet w NMM

Teksty: Kamila Jezierewska, Wojciech Joński, Jadwiga Klim, Maciej Maksymowicz, Radosław Paternoga, Aleksandra Pielechaty, Katarzyna Schaefer, Brygida Sonnack, Marcin Westphal, Elżbieta Wróblewska. Zdjęcia: Robert Domżał, Paweł Jóźwiak, Adam Kamrowski, Jadwiga Klim, Marek Twardowski, Urząd Miasta w Łebie, Magdalena Zgrzebnicka. Projekty plastyczne: Marek Jankowski, Barbara Wojczuk-Krystek. Wizualizacje: Plus3 Architekci. Redakcja, projekt i skład biuletynu: Dział Wydawnictw NMM

Nr 3 (192) marzec 2019

INFORMACYJNYBIULETYN

WYDARZENIA

W Łebie o przyszłym muzeum 2

Rejs Roku 2018 3

Dzień Kobiet w NMM 4

AKTUALNOŚCI

Wizyta admirała 6

II Gala Orderu Rzeki Wisły 7

Krzyż Komandorski dla Władysława Wagnera 8

IV zjazd inwentaryzatorów 9

NASZE EKSPONATY

O zabytkach w radiu 10

Żaglowiec „Lwów” 11

Unikatowe pamiątki 12

EDUKACJA

Przedszkolaki w OKM 13

Gdzie jest kapitan? 14

ZAPRASZAMY

Seminarium konserwatorskie 15

Plastikowe morze 16

Monitor za burtą 17

Regaty smoczych łodzi 18

2

W ŁEBIE O PRZYSZŁYM MUZEUM

„Budujemy dla Was” – to hasło przewodnie zorganizowanego 1 marca spo-tkania z mieszkańcami Łeby, w trakcie którego odbyła się prezentacja plano-wanej przez NMM inwestycji w tym mieście: Muzeum Archeologii Podwodnej i Rybołówstwa Bałtyckiego. Prezentacja miała miejsce w Rybackim Centrum Kultury i Formacji „Boleniec”. Spotkanie podzielone zostało na dwie części. Przed południem 300 uczniów z łebskiej szkoły poznawało zarówno nowy budynek, jak i charakter pracy w Narodowym Muzeum Morskim, zwłaszcza zagadnienia związane z archeolo-gią podwodną i digitalizacją zabytków. Edukatorzy NMM konsultowali z mło-dzieżą rozwiązania, jakie zastosowane zostaną w multimediach i orientowali się, na co zwrócić uwagę przy planowaniu działań edukacyjnych.

Po południu odbyło się spotkanie otwarte, a wypełniona po brzegi sala po-twierdziła zainteresowanie mieszkańców Łeby nową inwestycją. Witając przy-byłych, zastępca dyrektora Szymon Kulas podkreślił, jak istotne dla NMM są opinie, rady, a także wsparcie mieszkańców Łeby dla realizacji projektu nowe-go oddziału. Podziękował też gospodarzom miejsca – senatorowi Kazimierzowi Kleinie oraz burmistrzowi Łeby, Andrzejowi Strzechmińskiemu, którzy ze swojej strony zgłosili wsparcie dla projektu, mającego szansę być ważnym czynnikiem rozwoju ekonomicznego miasta ze względu na podniesienie jego atrakcyjności dla turystów i potencjalnych inwestorów oraz utworzenie nowych miejsc pracy.

Wizualizacje bryły i wnętrz obiektu zaprezentowali architekci z warszaw-skiej pracowni Plus3 Architekci, która wygrała konkurs na projekt Muzeum Archeologii Podwodnej i Rybołówstwa Bałtyckiego. W ich koncepcji będzie to jednorodna, otwarta w kierunku promenady i kanału portowego bry-ła o dynamicznej formie, budząca jednoznaczne skojarzenia z działaniem wiatru, a detale podkreślą nautologiczny charakter muzeum. Wnętrze po-dzielone zostanie na kilka hal, w których znajdą się ekspozycje tematyczne związane z zabytkami pozyskanymi dzięki podwodnym badaniom archeolo-gicznym, rybołówstwem morskim oraz ratownictwem na morzu. „Magiczne, ogromne, inne niż wszystkie” – mieszkańcy Łeby wystawili projektowi nowego muzeum pochlebne recenzje.

Tekst: Aleksandra PielechatyZdjęcia: NMM i Urząd Miasta w Łebie, wizualizacja: Plus3 Architekci

WYDARZENIA Biuletyn NMM • 3 (192) 03.2019

3

REJS ROKU 2018

1 marca w gdańskim Dworze Artusa miała miejsce 49. gala

wręczenia najważniejszych polskich trofeów żeglarskich – Srebrnych

Sekstantów oraz Nagród Honorowych Rejs Roku za rok 2018.

Laureatami Srebrnego Sekstantu oraz I Nagrody Honorowej

Rejs Roku 2018 zostali ex aequo Szymon Kuczyński za samotny rejs

dookoła świata bez zawijania do portów na niewielkim jachcie oraz

Mariusz Koper za opłynięcie Antarktydy trasą poniżej równoleżnika

62°S.

Bardzo miłym wydarzeniem było przyznanie wyróżnienia „Rejs

Życia” dr. inż. Jerzemu Litwinowi: za wiele lat dokonań, realizowania

misji i pasji na polu zachowania i popularyzacji morskich dokonań

naszego kraju. Wraz z wyróżnieniem została wręczona nagroda

Złoty Sekstant, ufundowana przez Pomorski Związek Żeglarski. Były

wieloletni dyrektor Narodowego Muzeum Morskiego w Gdańsku

otrzymał także Nagrodę Specjalną Polskiego Związku Żeglarskiego

za trudną do przecenienia opiekę nad historią, osiągnięciami

i materialnymi śladami polskiego żeglarstwa morskiego.

Tekst: Radosław Paternoga Fot. Robert Domżał

WYDARZENIA Biuletyn NMM • 3 (192) 03.2019

4

DZIEŃ KOBIET W NMM

W kalendarzu Narodowego Muzeum Morskiego w Gdańsku pojawiło się nowe wydarzenie: „Dziewczyny na fali – Dzień Kobiet w Muzeum”. Dwa spotkania z tego cyklu odbyły się 8 i 9 marca, w Ośrodku Kultury Morskiej w Gdańsku i w Centrum Konserwacji Wraków Statków w Tczewie, a zostały zorganizowane przez Dział Kon-serwacji Muzealiów i Dział Edukacji.

8 marca – Ośrodek Kultury MorskiejPierwszego dnia, w którym celebrowaliśmy święto kobiet, odbyło się seminarium. Wśród naszych gości specjalnych znalazły się panie: Magdalena Lesiewicz, Bar-bara Paplińska Swerpel, Marta Sziłajtis-Obiegło oraz Iwona Pawliczka – które różni życie zawodowe, pasje czy charakter, ale łączy morze.

Jako pierwsza wystąpiła pani Magdalena Lesiewicz, która po przebytej choro-bie onkologicznej zdecydowała się przekuć swoje zmagania z chorobą w pomoc innym pacjentom onkologicznym. W tym celu postanowiła organizować rejsy że-glarskie. Jej zdaniem każdy, kto jest w stanie przełamać strach przed morzem, jest też w stanie pokonać każdą przeciwność losu.

Kolejna prelegentka, pani Barbara Paplińska-Swerpel, przez wiele lat praco-wała w Instytucie Budownictwa Wodnego, gdzie zajmowała się prognozowaniem falowania na Bałtyku. Miłość do fal to tylko jedna ze słabości do morza. Jej pasją było nurkowanie, które ostatecznie stało się również sposobem na życie. Dzięki temu zanurkowała w wielu akwenach, od Zatoki Kalifornijskiej przez Morze Gren-landzkie po Wielką Zatokę Australijską. Nieszczęśliwy wypadek sprawił, że porusza się na wózku inwalidzkim, jednak nie straciła ducha walki i chęci spełniania kolej-nych marzeń. Niepełnosprawność nie przeszkodziła jej w odwiedzeniu Olandii, Alandów i Gotlandii – tym razem na rowerze z napędem ręcznym. Ponadto dzięki wsparciu swoich kolegów z Gdańskiego Klubu Płetwonurków Posejdon miała spo-sobność zanurkować jeszcze raz, przy użyciu odpowiedniego sprzętu.

Pani Marta Sziłajtis-Obiegło jest kapitanem i jednocześnie najmłodszą Polką, która samotnie opłynęła świat. Wypłynęła z mariny w Puerto La Cruz 27 kwietnia 2008 roku, mając wówczas 23 lata, a zakończyła rejs 20 kwietnia 2009 roku. Zdra-dziła nam, jak wygląda codzienność na jachcie i sen, a tym samym regeneracja podczas samotnej wyprawy. Przybliżyła zalety rejsu (przepiękne wschody i zachody

WYDARZENIA Biuletyn NMM • 3 (192) 03.2019

5

słońca oraz widoki niczym z czasopism dla podróżników), ale też niebezpieczeństwa, ja-kie czyhają na samotną młodą kobietę. Niewątpliwie rejs dał pani kapitan możliwość ogromnego rozwoju rozmaitych umiejętności, które zaprocentowały w życiu codziennym.

Ostatnim wystąpieniem tego dnia była prezentacja pani dr Iwony Pawliczki – kierow-nik Stacji Morskiej Instytutu Oceanografii Uniwersytetu Gdańskiego w Helu. Pani Iwona rozpoczęła pracę w Stacji Morskiej w zespole prof. Krzysztofa Skóry – założyciela i wielolet-niego kierownika tej placówki. Uczestniczyła w wielu krajowych i międzynarodowych eks-pedycjach oraz projektach badawczych i edukacyjnych poświęconych ssakom morskim. Jest współautorką krajowego Programu Ochrony Morświna i projektu programu ochrony foki szarej. W trakcie swojej prezentacji mówiła o ssakach morskich zamieszkujących eko-system Morza Bałtyckiego i zagrożeniach na nie czyhających, a także roli Stacji Morskiej jako miejsca schronienia, wychowania i regeneracji fok szarych.

Program seminarium zakończył się panelem dyskusyjnym z udziałem prelegentek.

9 marca – Centrum Konserwacji Wraków Statków w Tczewie W sobotę 9 marca na zwiedzających czekał w CKWS zespół Działu Konserwacji i Edukacji NMM. Nasze edukatorki: Ewa Sidor, Gabriela Chrzanowiecka i Aleksandra Buczek przy-gotowały warsztaty, podczas których chętni mogli wykonać kosmetyki z łatwo dostępnych produktów spożywczych. Z kolei konserwatorki w składzie Irena Rodzik, Katarzyna Schaefer i Katarzyna Mielcarek opowiedziały o swojej drodze od ukończenia szkoły do rozpoczęcia pracy w roli konserwatora. Wszystkie Panie jednogłośnie podkreśliły, jak interdyscyplinar-ną, a przy tym niezwykle ciekawą i dynamiczną jest praca w Dziale Konserwacji. Zwiedza-jący tego dnia mieli również sposobność zapoznać się z osiągnięciami kobiet w takich dziedzinach, jak żeglarstwo, medycyna, filozofia oraz nauki przyrodniczo-matematyczne.

Nie należy zapominać o gościach specjalnych, którzy tego dnia odwiedzili CKWS. W pracowni RTG czekał Piotr Curie (w tę rolę wcielił się Piotr Dziewanowski), który przy-bliżył osiągnięcia swojej utalentowanej żony Marii – dwukrotnej laureatki Nagrody Nobla w dziedzinie chemii i fizyki. Opowiadał również zwiedzającym o możliwościach, jakie ofe-rują badania radiograficzne w konserwacji zabytków. Odwiedzający CKWS mogli również posłuchać o bajkowej podróży po rzece Wiśle – dzięki Marii Dryhub i Andrzejowi Stańskie-mu, autorom książki „Szaman z rzeki. Opowieści wiślane”.

Tekst: Katarzyna Schaefer

Zdjęcia: Paweł Jóźwiak

DZIEŃ KOBIET W NMM (ciąg dalszy)

WYDARZENIA Biuletyn NMM • 3 (192) 03.2019

6

WIZYTA ADMIRAŁA

AKTUALNOŚCI

Adm. Ryszard Łukasik i kmdr w st. spocz. Jerzy Chłopecki odwiedzili NMM 26 marca i zostali przyjęci przez dyrektora dr. Roberta Domżała i poprzednie-go dyrektora dr. Jerzego Litwina. Głównym celem wizyty było sfinalizowanie formalności związanych z darem przekazanym do zbiorów NMM.

12 marca minęło 20 lat od przyjęcia Polski do Organizacji Paktu Północno-atlantyckiego. Materialny świadek tego wydarzenia, mundur Admirała Floty RP, przekazany został do NMM w grudniu ubiegłego roku, podczas uroczystego pożegnania przechodzących na emeryturę dyrektora Jerzego Litwina oraz jego zastępczyni Marii Dyrki. Służbowy mundur wyjściowy prze-kazał jego właściciel, admirał floty Ryszard Łukasik. Urodzony w 1946 roku, w 1968 roku ukończył Wydział Pokładowy Wyższej Szkoły Marynarki Wojennej w Gdyni, rok później został skierowany na kuter rakietowy ORP „Gdynia” proj. 205, a w 1972 r. został jego dowódcą. Awansował kolejno na zastępcę dowódcy i dowódcę 1 dywizjonu Kutrów Rakietowo-Torpedowych, zastępcę dowódcy i dowódcę 3 Flotylli Okrętów, a w 1990 roku został szefem Sztabu Marynarki Wojennej – I zastępcą dowódcy Marynarki Wojennej. W okresie od 28 lutego 1996 roku do 30 września 2003 roku (a więc w momencie wejścia Polski do NATO) był dowódcą Marynarki Wojennej. 15 sierpnia 1997 roku otrzymał nominację na admirała – najwyższy ówcześnie sto-pień w Wojsku Polskim. 11 listopada 2002 roku został odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. W latach 2003–2005 członek Rady Bezpieczeństwa Narodowego przy Prezydencie Rzeczypospolitej Polskiej, a w latach 2004–2006 zastępca szefa, a następnie p.o. szefa Biura Bezpieczeństwa Narodowego. Zawodową służbę wojskową zakończył w po-łowie 2006 roku. W latach 2008–2017 był profesorem wizytującym Akademii Marynarki Wojennej w Gdyni.

Tekst: Elżbieta WróblewskaZdjęcia: Paweł Jóźwiak

Dr Jerzy Litwin, adm. Ryszard Łukasik, dr Robert Domżał i kmdr Jerzy Chłopecki na ekspozycji w Spichlerzach na Ołowiance.

Mundur admirała floty, obecnie w zbiorach Działu Historii Żeglugi i Handlu Morskiego

Biuletyn NMM • 3 (192) 03.2019

7

I I GALA ORDERU RZEKI WISŁY

Order Rzeki Wisły to hono-rowe odznaczenie dla oso-by najbardziej zasłużonej dla odtwarzania, rozwoju i po-pularyzacji tradycji flisac-kich i szkutniczych w Polsce. Po raz pierwszy wręczono go 23 lutego 2018 roku panu Zbigniewowi Gąssowskiemu, założycielowi i wieloletnie-mu prezesowi Stowarzysze-nia „Loara–Wisła”.

Inicjatorem ustanowienia Orderu jest środowisko kul-tywujące tradycje szkutnictwa i żeglugi po Wiśle tradycyj-nymi łodziami drewnianymi. Idea imprezy odwołuje się do dawnych dorocznych spotkań zawodowych cechów rzemieślniczych i kupieckich, głównie flisackich i szkutni-czych, mających na celu podsumowanie sezonu spławne-go i wspólne zaplanowanie kolejnego. Corocznie wręcza-ny order przyznaje kapituła pod przewodnictwem pomy-słodawcy odznaczenia: retmana flisackiego, nauczyciela i popularyzatora polskich tradycji wodniackich Mieczysła-wa Łabęckiego.

II Gala Orderu Rzeki Wisły odbyła się 23 i 24 lute-go w Sandomierzu. Stała się ona okazją do pierwszego w 2019 roku spotkania środowiska pasjonatów rzeki Wi-sły. Podsumowano kolejny rok „wiślany”, odbyły się spotka-nia i panele dyskusyjne poświęcone Wiśle oraz tradycyj-nemu szkutnictwu wiślanemu. Na szczególną uwagę za-sługuje panel szkutniczy, którym Gala oficjalnie się rozpo-częła. Uczestniczyli w nim szkutnicy budujący drewniane, tradycyjne łodzie. Opowiadali o swoich łodziach, proble-mach, zastosowanych rozwiązaniach technicznych. Panel szkutniczy był otwarty dla publiczności. W sandomierskim Ratuszu każdy zainteresowany tradycjami rzemieślniczymi, również tymi związanymi z ginącymi zawodami, mógł zdo-być informacje, jak można je kultywować. Omawiane na spotkaniach zagadnienia dotyczyły: takielunku, konserwa-cji drewna oraz sposobów zabudowy pokładu tradycyjnych

jednostek wiślanych. Zarejestrowany w trakcie panelu ma-teriał posłuży do wydania „Zeszytów Szkutniczych”.

Order Rzeki Wisły wręczono na uroczystości w Sali Ry-cerskiej Zamku Królewskiego. Otrzymał go krakowski fli-sak Jarosław Kałuża, który od 2006 roku organizuje swój Królewski Flis na Wiśle.

Podczas Gali przyznano także, po raz pierwszy, tytuł Mistrza Szkutnictwa Tradycyjnego – wyróżnienie armato-rów i użytkowników tradycyjnych łodzi rzecznych, do które-go pretendują wyłącznie szkutnicy ludowi z naszego kraju. Tytuł otrzymał Wacław Witkowski z Rychłowic.

Bezpośrednio po uroczystości odbył się wernisaż foto-grafii wiślanych autorstwa Jacka Marczewskiego. Wystawa zatytułowana „Powidoki wiślane szypra Kałuży” prezentuje 40 poetyckich obrazów Wisły i ludzi rzeki. W 2019 roku bę-dzie można ją obejrzeć w kilkunastu nadwiślańskich mia-stach i miejscowościach oraz w Orleanie na Festiwalu Lo-ary, największym europejskim festiwalu tradycyjnych łodzi i statków rzecznych. Sobotni wernisaż na Zamku Królew-skim w Sandomierzu był premierą tej wystawy.

W niedzielę 24 lutego w sandomierskim Ratuszu odbył się z kolei panel pt. „Przyszłość Wisły – Wisła Przyszłości”. Prowadzili go przedstawiciele Regionalnego Zarządu Go-spodarki Wodnej, „Żagli” i PTTK. Miał on na celu przedsta-wienie informacji na temat problemów współczesnej Wi-sły, pomysłów na nią i ich realizacji. Wzbudził spore emo-cje, które zawsze towarzyszą dyskusjom o przyszłości Wisły.

Również w niedzielę uczestnicy spotkania mogli wziąć udział w premierze ścieżki turystycznej pt. „Wiślanym szla-kiem po Sandomierzu”. Przewodnik opowiadał o związ-kach Sandomierza z Wisłą, flisakach i handlu wiślanym. Świetnym uzupełnieniem wycieczki była ekspozycja kilku tradycyjnych wiślanych pychówek, które na czas Gali zo-stały wyeksponowane na sandomierskim rynku. Tego dnia premierę miał także „Szaman z rzeki” – II tom opowieści Marii Dryhub i Andrzeja Stańskiego o wiślanym handlu, że-gludze, wiślanych ludziach i stworach, baśniach i historiach prawdziwych.Tekst i zdjęcia: Jadwiga Klim

AKTUALNOŚCI

Wacław Witkowski – Mistrz Szkutnictwa Tradycyjnego

Prezentacja tradycyjnych jednostek wiślanych na rynku w Sandomierzu

Biuletyn NMM • 3 (192) 03.2019

8

KRZYŻ KOMANDORSKI DLA WŁADYSŁAWA WAGNERA

29 marca na „Darze Pomorza” miała miejsce uroczystość pośmiertnego

odznaczenia Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski wybitnego

polskiego żeglarza Władysława Wagnera. Odznaczenie z rąk wojewody po-

morskiego Dariusza Drelicha odebrała wnuczka brata żeglarza – Olimpia

Dębska. Władysław Wagner w latach 1932–1939 na trzech kolejnych jachtach

(„Zjawa”, „Zjawa II”, „Zjawa III”) jako pierwszy polski żeglarz opłynął kulę ziem-

ską. Uroczystość stanowiła także inaugurację obchodów 95-lecia Polskiego

Związku Żeglarskiego. Z tej okazji wręczono medale, a jednym z nich został

uhonorowany dyrektor Narodowego Muzeum Morskiego dr Robert Domżał.

Medal w jego imieniu odebrał zastępca dyrektora NMM dr Marcin Westphal.

Tekst: Radosław PaternogaZdjęcia: Marek Twardowski

Olimpia Dębska odbiera Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski, nadany pośmiertnie Władysławowi Wagnerowi.

Odznaczeni medalami Polskiego Związku Żeglarskiego, od lewej: prezes Ligi Morskiej i Rzecz-nej Andrzej Królikowski, wojewoda Dariusz Drelich, Jerzy Knabe i Andrzej Radomiński z Bractwa Wybrzeża – Mesy Kaprów Polskich oraz dr Marcin Westphal, który odebrał medal w imieniu dr. Roberta Domżała.

AKTUALNOŚCI Biuletyn NMM • 3 (192) 03.2019

9

W dniach 21 i 22 marca w Muzeum Śląskim w Katowicach odbył się po raz czwarty zjazd Polskiego Stowarzyszenia Inwentaryzatorów Muzealnych, zatytułowany „Muzeum na zakupach”. Wzięła w nim udział Brygida Son-nack, Główny Inwentaryzator NMM. Spotkanie dotyczyło budowania kolek-cji w muzeum w kontekście procedur nabywania zbiorów, ich szacowania i ubezpieczania, a także profilaktyki konserwatorskiej. W ramach zjazdu zaprezentowano również program Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowe-go pt. „Badanie polskich strat wojennych”. Ponadto zorganizowane zosta-ły: oprowadzanie kuratorskie po wystawach Muzeum Śląskiego oraz wizyta w magazynach zbiorów, pracowni digitalizacji i pracowni konserwatorskiej. Uczestnicy mieli okazję zapoznać się z praktyczną wiedzą zaproszonych eks-pertów, a także wymienić się własnymi doświadczeniami.

Tekst: Brygida SonnackZdjęcie: Sonia Szeląg, Muzeum Śląskie w Katowicach

Uczestnicy IV zjazdu Polskiego Stowarzyszenia Inwentaryzatorów Muzealnych

IV ZJAZD INWENTARYZATORÓW

AKTUALNOŚCI Biuletyn NMM • 3 (192) 03.2019

10

O ZABYTKACH W RADIU

Narodowe Muzeum Morskie w Gdańsku dołączyło do grona trójmiej-

skich muzeów, które prezentują swoje zbiory w cyklu audycji realizo-

wanych przez Radio Gdańsk. W programach tych, emitowanych pod

wspólnym tytułem „Zabytek – lubię to!”, specjaliści z działów meryto-

rycznych NMM będą przedstawiali najciekawsze eksponaty przechowy-

wane w naszych zbiorach. W kolejnych audycjach będzie można usły-

szeć o obiektach, z którymi związane są wyjątkowe, interesujące histo-

rie, a także o zabytkach, dzięki którym odkrywamy losy ludzi morza, ich

statków i okrętów. Ważne jest również to, że części z prezentowanych

eksponatów nie można na co dzień zobaczyć na wystawach stałych lub

czasowych NMM. Zapraszamy do słuchania i życzymy dobrego odbioru

– Radio Gdańsk, środy, godzina 21.30.

Tekst: Marcin Westphal

NASZE EKSPONATY

Jedna z audycji z zapowiadanego cyklu – z dr. Tomaszem Bednarzem – poświęcona została problematyce skanowania 3D zabytków i tworzenia wirtualnych stanowisk archeologicznych na przykładzie wraka okrętu „Wicher”.

Biuletyn NMM • 3 (192) 03.2019

11

ŻAGLOWIEC „LWÓW”

Towarzystwo Przyjaciół Narodowego Muzeum Morskiego prze-

kazało w darze model barku „Lwów”. Żaglowiec, zbudowany

w stoczni G. R. Cloover and Co. w Birkenhead w 1869 roku, latem

1920 roku został zakupiony dla nowo powstającej Szkoły Mor-

skiej w Tczewie i przebudowany na statek szkolny. Najsłynniej-

szym rejsem „Lwowa” była wyprawa do Brazylii, podczas której

– 13 sierpnia 1923 roku – jako pierwszy polski statek przekroczył

równik. Pływał do 1929 roku, w kolejnym roku funkcję żaglowca

szkolnego przejął „Dar Pomorza”.

W zbiorach NMM dotychczas znajdowały się modele na-

stępców „Lwowa” – „Daru Pomorza” i „Daru Młodzieży”, stąd

potrzeba włączenia do zbiorów pierwszego polskiego żaglowca

szkolnego była oczywista. Pozyskanie modelu „Lwowa” stanowi-

ło dla NMM spory problem, gdyż w ofertach brakowało modeli

wykonanych w oparciu o właściwie opracowaną dokumentację.

Tekst: Radosław PaternogaZdjęcia: Bernadeta Galus

Model ukazuje „Lwów” w jego pierwszym malowaniu, z czarno-białym kadłu-bem i zamarkowanymi ambrazurami. W 1924 roku żaglowiec został przema-lowany na biało i odtąd kolejne statki szkolne miały całkowicie białe kadłuby.

NASZE EKSPONATY Biuletyn NMM • 3 (192) 03.2019

12

UNIKATOWE PAMIĄTKIPo wielomiesięcznych staraniach do Działu Dokumentacji Naukowej NMM trafiła przesyłka z wyjątkowymi darami, które związane są z osobą Władysława Starzyńskiego. Ukończył on w 1929 roku Szkołę Morską w Tczewie, pracował jako me-chanik II klasy na statkach „Robur II” i „Robur V”, a zmarł nagle w 1934 roku. Armatorem statków, na których pływał, było Polsko-Skandynawskie Towarzystwo Transportowe SA w Gdyni (w skró-cie: Polskarob). Spółka powstała w 1927 roku, kiedy zintensyfikowano sprzedaż węgla do Skandynawii drogą morską, co było związane z reformą walutową w 1924 roku i polsko-niemiec-ką wojną celną w 1925 roku. Systematycznie, aż do wybuchu wojny, flota Polskarobu rozrastała się. Wszystkie statki nazwano „Robur”, dodając kolejne numery. Oprócz eksportu węgla spółka zajmowała się zaopatrywaniem w węgiel parow-ców („Robur VII”) i prowadziła bunkrowanie swo-ją flotą holowników: „Hala”, „Nida”, „Vega”.

Przekazane w darze przez krewnego Władysława Starzyńskiego pamiątki związane są w większości właśnie z przedsiębiorstwem Polskarob. Największe wrażenie robi czap-ka mundurowa wraz z emblematem spółki, która – pomimo złego stanu zachowania – stanowi bardzo cenny nabytek i trafiła do Działu Historii Żeglugi i Handlu Morskiego NMM. Do dziś zachowało się bardzo mało tego typu materialnych pamiątek. Ogromną rzadkość stanowi także pamiątkowa jedwabna chusteczka z haftem przedstawiającym transatlantyk „Kościuszko”, sygnowana „Gdynia America Line”. Ciekawy dokument stanowi poświadczenie wspierania Towarzystwa Szkoły Handlu Morskiego i Techniki Por-towej w Gdyni, o wartości jednego złotego, wydane 10.IX.1929, zachowane w dosko-nałym stanie. Na dar złożyły się też trzy albumy fotograficzne, dokumentujące służbę na morzu, gdzie znajduje się wiele zdjęć sylwetek różnych „Roburów”. Tak interesujące darowizny sprawiają nam, muzealnikom, wiele radości i musimy mieć nadzieję, że bę-dziemy pozyskiwać kolejne skarby tego typu. Tekst: Maciej MaksymowiczPamiątki po Władysławie Starzyńskim, przekazane ostatnio do zbiorów NMM

NASZE EKSPONATY Biuletyn NMM • 3 (192) 03.2019

13

PRZEDSZKOLAKI W OKM

Dzieci z grupy Żabki z Publicznego Pozytywnego Przedszkola w Gdańsku

gościły 1 marca w Ośrodku Kultury Morskiej. Pierwszym punktem ich po-

bytu było spotkanie z nurkiem – kierownikiem prac podwodnych NMM

Wojciechem Jońskim, który zaprezentował sprzęt nurka niezależnego

oraz nurka klasycznego, po kolei omawiając elementy obu ekwipunków.

Na podstawie zdjęć z badań podwodnych opowiedział o specyfice pra-

cy pod wodą, m.in. podkreślając podstawowe znaczenie łączności z nur-

kiem. Dzieci ćwiczyły sygnały używane podczas awarii łączności i przy

nurkowaniu w sprzęcie niezależnym, a później mogły ubierać sprzęt nur-

kowy. Wszystkie zostały sfotografowane w hełmie nurka klasycznego. Po

10-minutowym filmie o badaniach jednego z wraków przyszedł czas na

pytania – jak się okazało, dzieci najbardziej zainteresowane były tempe-

raturą panującą pod wodą. Na dalszy ciąg zajęć dzieci udały się do po-

mieszczeń laboratoryjnych Działu Konserwacji Zabytków, gdzie Agata

Martinka zapoznała je z najciekawszymi sposobami pracy z zabytkami

wymagającymi konserwacji.

Tekst: Wojciech Joński

Zdjęcia: Paweł Jóźwiak

EDUKACJA Biuletyn NMM • 3 (192) 03.2019

14

GDZIE JEST KAPITAN?

Bunt na XVII-wiecznym galeonie doprowadził do uwięzienia kapita-

na. Odszukanie go, ucieczka przed burzą i wyprowadzenie okrętu

na bezpieczne wody były zadaniem uczestników zajęć, które odbyły

się 24 marca w ramach Programu dla Rodzin. Do wykonania odpo-

wiedzialnej misji zgłosiło się wielu ochotników. Nasi goście rozwią-

zywali zagadki dotyczące sposobów walki na morzu, ubiorów mary-

narskich, komponowali okrętowe menu, poznawali dziwne wierzenia

i przesądy oraz odszyfrowywali zakodowane tajemnicze przekazy.

Tekst: Kamila Jezierewska

Projekt plakatu: Barbara Wojczuk-Krystek

Fot. Magdalena Zgrzebnicka

EDUKACJA Biuletyn NMM • 3 (192) 03.2019

15

Muzeum Narodowe w Gdańsku ul. Toruńska 1

Narodowe Muzeum Morskie w Gdańskuul. Ołowianka 9-13

SEMINARIUM KONSERWATORSKIE

Narodowe Muzeum Morskie w Gdańsku wraz z Mu-zeum Narodowym w Gdańsku zapraszają na 4. edy-cję seminarium „Konserwacja obiektów metalowych oraz łączonych”. Tegoroczne spotkanie, poświęcone teraźniejszości oraz przyszłości obiektów metalowych i łączonych w kolekcjach muzealnych, odbędzie się 11 i 12 kwietnia.

Uczestnicy seminarium pierwszego dnia spotkają się w Muzeum Narodowym w Gdańsku. Natomiast pro-gram w drugim dniu zostanie zrealizowany w Ośrodku Kultury Morskiej, oddziale Narodowego Muzeum Mor-skiego w Gdańsku. Seminarium w tym roku spotkało się z dużym zainteresowaniem, czego dowodem jest rekordowa liczba nadesłanych zgłoszeń.

Pierwszego dnia zaplanowane zostały prelekcje poświęcone konserwacji zabytków archeologicz-nych wykonanych z żelaza lub stopów miedzi, cha-rakterystyce zabezpieczeń powłokowych, etyce oraz wyzwaniom w pracy konserwatora. Gośćmi specjal-nymi spotkania będą panowie Bartosz Dajnowski (GC Laser Systems) i Andrzej Dajnowski (CSOS Inc), którzy m.in. wprowadzą uczestników w zagadnienie oczyszczania laserowego oraz jego zastosowania do oczyszczania powierzchni zabytków wykonanych ze stopów miedzi.

Program drugiego dnia łączy praktyczne aspekty konserwacji zabytków oraz zastosowanie metod ba-dawczych, które pomagają w rozwiązywaniu proble-mów w trakcie prac konserwatorskich. Pan Mateusz Biborski (Instytut Archeologii Uniwersytetu Jagielloń-skiego) zdradzi, co łączy Kossaka z Ptolemeuszem – w oparciu o nowoczesne metody mikroskopowe. Pan Władysław Weker opowie o konserwacji strzelby skałkowej ze szczególnym odniesieniem do proce-sów korozji występujących w drewnie i metalu oraz w układzie drewno-metal. Podczas seminarium za-debiutują panowie Andrzej Miszczyk i Michał Szo-ciński, reprezentujący Katedrę Elektrochemii, Korozji i Inżynierii Materiałowej Politechniki Gdańskiej, którzy przedstawią wyniki badań zrealizowanych w ramach

współpracy z Państwowym Muzeum Auschwitz-Bir-kenau w Oświęcimiu. Pani Beata Miazga (Instytut Archeologii Uniwersytetu Wrocławskiego) odsłoni przed uczestnikami spotkania problemy konserwa-cji kaptorgi z Opola Groszowic – zabytku o złożonej strukturze materiałowej.

Wśród wystąpień drugiego dnia w Ośrodku Kul-tury Morskiej prezentację pt. Wyzwania dotyczące konserwacji kolekcji pistoletów z zamkiem kołowym jako przykład konserwacji obiektów łączonych wy-głoszą Katarzyna Schaefer i Piotr Dziewanowski – konserwatorzy NMM. Prezentacja ma na celu przed-stawienie złożoności procesu i wyzwań w trakcie konserwacji wybranych pistoletów pochodzących z badań podwodnych w okolicy Rowów. Nieodłącz-nym elementem konserwacji są badania radiogra-ficzne zabytków. Stanowiły one w tym przypadku nie-zbędne narzędzie do weryfikacji mechanizmu zamka pistoletów oraz podjęcia decyzji dotyczącej doboru metody konserwacji obiektów. Mimo początkowych przypuszczeń badania wskazały na obecność zamka kołowego, a tym samym pozwoliły na przybliżone da-towanie obiektów.

Po raz drugi w historii seminarium odbędzie się sesja posterowa, podczas której prelegenci przed-stawią zagadnienia związane z warunkami prze-chowywania żelaznych zabytków archeologicznych (Aleksandra Rowińska), prace konserwatorskie przy schronach z kolekcji Muzeum Śląskiego w Katowi-cach (Piotr Sworzeń), dylematy i decyzje podczas konserwacji obiektów z materiałów łączonych – kości słoniowej i metalu (Elżbieta Kuraś) oraz projekt kon-serwatorsko-badawczy renesansowej figury św. Jerze-go, realizowany przez Muzeum Narodowe w Gdańsku we współpracy z Narodowym Muzeum Morskim oraz firmą GC Laser Systems z Chicago.

Program jest dostępny na stronie:http://www.mng.gda.pl/wp-content/uploads/2019/03/PROGRAM-SPOTKANIA-PL.pdf

ZAPRASZAMY

Tekst: Katarzyna Schaefer

Biuletyn NMM • 3 (192) 03.2019

16

PLASTIKOWE MORZE

Od 23 kwietnia zapraszamy na statek-muzeum „Sołdek”,

gdzie otwarta zostanie wystawa „Plastikowe morze”, pre-

zentująca barwne fotografie z rejsu jachtem „Katharsis II”.

Osiągnięciem załogi jachtu było pierwsze w historii żeglar-

stwa opłynięcie Antarktydy poniżej 60° szerokości geogra-

ficznej południowej. Wyprawa ta miała również bardzo waż-

ny cel naukowy – badanie obecności plastiku w oceanie.

Fotografie ukażą zarówno surowe piękno arktycznych krajo-

brazów, jak i życie na jachcie oraz pracę z użyciem przyrzą-

dów służących do badania obecności plastiku w wodach

antarktycznych.

ZAPRASZAMY Biuletyn NMM • 3 (192) 03.2019

17

MONITOR ZA BURTĄ

Niebanalna propozycja zajęć edukacyjnych związanych

z wystawą „Uzbrojone rzeki. Flotylle Niepodległej” przy-

gotowana została na sobotę 27 kwietnia. Zaplanowano

gry i zabawy „dla małych i dużych”, warsztaty plastyczne

z użyciem farb w sprayu oraz oprowadzanie kuratorskie po

ekspozycji (z quizem z nagrodami). Spodziewana jest tak-

że grupa rekonstrukcyjna odtwarzająca stroje marynarzy

z czasów II Rzeczypospolitej. Zapraszamy do Spichlerzy na

Ołowiance w godz. 10–16.

ZAPRASZAMY Biuletyn NMM • 3 (192) 03.2019

18

XI regaty smoczych łodzi trójmiej-skich instytucji kultury, które – jak co roku – uświetnią obchody Europejskiego Dnia Morza oraz Dnia Muzealnika, w tym roku odbę-dą się w piątek 24 maja; start załóg zaplanowano na godz. 16.30.

Dotychczas w regatach na zapro-szenie NMM udział wzięły: Muzeum Narodowe w Gdańsku, Muzeum Gdańska, Muzeum Archeologiczne w Gdańsku, Europejskie Centrum Solidarności, Muzeum II Wojny Światowej, Muzeum Miasta Gdyni,

Muzeum Marynarki Wojennej, Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna w Gdańsku, Archiwum Państwowe w Gdańsku, Centrum Hevelianum oraz Gdańska Galeria Miejska. Mamy nadzieję, że i w tym roku do rywalizacji zgło-si się wiele załóg. W organizacji zawodów pomaga nam Morski Robotniczy Klub Sportowy w Gdańsku pod prze-wodnictwem Prezesa Włodzimierza Schmidta, który za-pewnia sprzęt oraz fachową obsługę wyścigów, pomaga też w profesjonalnym przygotowaniu do zawodów.

Tekst: Brygida Sonnack

Zdjęcia: Adam Kamrowski, Paweł Jóźwiak

ZAPRASZAMY

REGATY SMOCZYCH ŁODZI

Biuletyn NMM • 3 (192) 03.2019