WYBRANE ASPEKTY PRAWNE WOLONTARIATU PRACOWNICZEGO

WYBRANE ASPEKTY PRAWNE WOLONTARIATU PRACOWNICZEGOPiotr Komosa, Dorota Dorska

SPIS TREŚCI

WPROWADZENIE 61. ŹRÓDŁA PRAWA 82. CELE WOLONTARIATU PRACOWNICZEGO 10

Przedewszystkimcelspołeczny 10Budowaniepozytywnegowizerunku 10Kształtowaniedobrychrelacjiwśródpracowników 10

3. FORMY WOLONTARIATU PRACOWNICZEGO 11Udziałwogólnokrajowychakcjachspołeczno—charytatywnych 11Autorskieprogramyspołeczneprzedsiębiorców 11Autorskielokalneprojektypracownicze 12Zbiórkapracownicza 13Zbiórkadarówodwolontariuszy—pracowników 13Składkapotrącanazwynagrodzenia 13AkcjaKrwiodawstwa 14Udziałorganizacjipozarządowychwrealizacjidziałańwolontariatupracowniczego 14

4. WOLONTARIAT PRACOWNICZY JAKO STOSUNEK PRAWNY 16Relacjefaktyczno—prawnewystępującewramachwolontariatupracowniczego 16Stronywolontariatupracowniczego 17

5. OBOWIĄZKI STRON WOLONTARIATU PRACOWNICZEGO 21Obowiązkikorzystającegowobecwolontariusza 21Obowiązkiwolontariuszawobeckorzystającego 22

6. CZAS WYKONYWANIA ŚWIADCZEŃ W RAMACH WOLONTARIATU PRACOWNICZEGO 24Wolontariatpracowniczypogodzinachpracy 24Dzieńwolnyodpracyzprzeznaczeniemnawolontariat 24Urlopbezpłatny 26Nieodpłatneoddelegowaniepracownikówprzezpracodawcędoorganizacjipozarządowej 26

7. POROZUMIENIE O WOLONTARIACIE 28Formaporozumienia 28Istotnepostanowieniaporozumienia 28Regulacjarelacjiprawnychprzedsiębiorcy—pracodawcyzkorzystającymorazprzedsiębiorcy

—pracodawcyzwolontariuszem—pracownikiem 298. UBEZPIECZENIE WOLONTARIUSZA 31

Ubezpieczenieodnastępstwnieszczęśliwychwypadków(NW) 31Ubezpieczenieododpowiedzialnościcywilnej 32

�

Ubezpieczeniezdrowotne 34Ubezpieczeniespołeczne(ZUS) 34

9. ZWROT KOSZTÓW PONIESIONYCH PRZEZ WOLONTARIUSZA 36Kosztypodróżysłużbowejidiet 36Kosztyszkoleńwolontariuszy 37Innekoszty 37Zwolnienieodpodatkudochodowegoświadczeńotrzymywanychprzezwolontariuszy 38

10. PRZYCHODY I KOSZTY KORZYSTAJĄCYCH ZE ŚWIADCZEŃ WOLONTARIUSZY 41Przychodypodmiotówkorzystającychzeświadczeńwolontariuszy 41Kosztyuzyskaniaprzychodówkorzystających 42Kosztyuzyskaniaprzychodówpracodawców 43

11. PROCEDURA WPROWADZENIA PROGRAMU WOLONTARIATU PRACOWNICZEGO U PRZEDSIĘBIORCY - PRACODAWCY 44

Decyzjaopodjęciuprzezprzedsiębiorcę—pracodawcędziałańwramachwolontariatupracowniczego 44Spełnienieprzezprzedsiębiorcędodatkowychwymogów 45Regulaminwolontariatupracowniczego 46PomiędzyHRaPR 47

PODSUMOWANIE 48WZORY 50

Wzóruchwaływłaściwegoorganuwprzedmiociewolontariatupracowniczego 50Wzórzarysuregulaminuprogramurealizowanegowramachwolontariatupracowniczego 51Wzórkartyaktywnościwolontariusza 54Wzórporozumieniaowykonywaniuświadczeńwolontarystycznych 56

O AUTORACH 59INFORMACJE O CENTRUM WOLONTARIATU 60O FUNDACJI KRONENBERGA PRZY CITI HANDLOWY 62

�

WPROWADZENIE

Ideaspołecznejodpowiedzialnościbiznesujestodwielulat obecna w Europie Zachodniej, a ostatnio zyskujecoraz większą popularność także w Polsce. Koncepcjata,wnajprostszymzałożeniustanowi,żesektorbiznesu,którego celem z definicji jest osiąganie zysków, przyokazjiprowadzonejdziałalnościgospodarczej,zwłasnejinicjatywy,podejmujedziałanianarzeczotaczającejgospołeczności. Dbanie o interesy społeczności, w którejdziała dany przedsiębiorca, zaczyna być traktowaneprzezpodmiotygospodarcze,niejakokosztprowadzonejdziałalności, lecz jako inwestycja pozwalająca osiągnąćprzedsiębiorcywymiernekorzyści.Odpowiedzialnybiz-nesjestwięcpodejściemstrategicznymidługofalowym,opartymnazasadachdialoguspołecznegoorazposzu-kiwaniurozwiązańkorzystnychtakdlaprzedsiębiorców,jakiichotoczenia.

Jednymzelementówspołecznejodpowiedzialnościbiz-nesu,jesttzw.wolontariatpracowniczy.Wolontariatpra-cowniczymożnazdefiniować,jakodziałaniapolegającena podejmowaniu i wspieraniu przez przedsiębiorcędziałalnościcharytatywnejnarzeczwybranychpodmio-tów,wszczególnościorganizacjipozarządowychiokre-ślonych przepisami prawa instytucji, przy dobrowolnejwspółpracy zatrudnianych przez przedsiębiorcę osób.Wramachwolontariatupracowniczego,przedsiębiorca,z własnej inicjatywy, stosownie do swoich możliwościorganizacyjno—ekonomicznychorazzainteresowaniazestronywspółpracowników,umożliwiawspółpracow-nikomniesieniepomocypotrzebującym,wspierającichkonkretnedziałania.

Wolontariatpracowniczyniejestdziałaniemuregulowa-nymwprostprzezobowiązującewPolsceprzepisypra-wa1.Ogólneregulacjeprawnedotyczącewolontariatu,jakotakiego,czyliochotniczejinieodpłatnejdziałalności

¹Stanprawnyobowiązującynadzień31.12.2008r.

wolontariuszy, zostały wprowadzone ustawą z dnia24 kwietnia 2003r. o działalności pożytku publicznegoi o wolontariacie2. Przywołane przepisy nie normująnatomiastszczegółowokwestiizwiązanychzkonkretną,nowąformąwolontariatu,jakąjestwolontariatpracow-niczy. Zrozumiałą konsekwencją takiego stanu rzeczy,jestbrakstosownegoorzecznictwasądowegoorazwią-żącychstanowiskorganówadministracjiwprzedmiociezdarzeń związanych z wolontariatem pracowniczym.Powyższe okoliczności utrudniają przedsiębiorcomrealizację programów wolontariatu pracowniczego,awskrajnychprzypadkachzniechęcająprzedsiębiorcówdopodejmowaniadziałańzmierzającychdoinicjowanialubwspieraniawolontariatupracowniczego.

Publikacja niniejsza nie jest natomiast komentarzemprawnym do przywołanej wyżej Ustawy o działalno-ścipożytkupublicznegoiwolontariacie,mabowiemzazadaniewyłącznieanalizęwybranychzagadnieńwolon-tariatupracowniczego,przezweryfikację,znanychauto-rom, dotychczasowych praktyk przedsiębiorców, omó-wienie istniejących już rozwiązań oraz propozycjęautorskichmodeliformalno—prawnychiorganizacyj-nych,którewzamiarzeautorówbędąpomocnewpro-pagowaniu wolontariatu pracowniczego wśród przed-siębiorcówwPolsce.

Autorzy, adresując niniejszą publikację przede wszyst-kim do zainteresowanych rozwiązaniami wolontariatupracowniczego przedsiębiorców oraz organizacji poza-rządowych, instytucji publicznych i społecznych, przy-jęli częściowo bezpośrednią formę językową i tymsamym, w zamyśle autorów, łatwiej zrozumiałą dla jejczytelników.

Oddawana do rąk czytelnika publikacja została spo-rządzona, między innymi w oparciu o informacje uzy-skane od osób, które z sukcesem organizują programywolontariatu pracowniczego u działających w Polsceprzedsiębiorców.

²Dz.U.z2003r.,Nr96,poz.873zpóźn.zm.

�

Korzystając z okazji, autorzy dziękują osobom, któreudzieliły wszelkich informacji na temat stosowanychpraktyk i rozwiązań w ramach wolontariatu pracow-niczego oraz udostępniły materiały niezbędne dosporządzenia niniejszej publikacji. W szczególności,autorzy dziękują za wsparcie osobom występującymz ramienia Stowarzyszenia Centrum Wolontariatuw Warszawie, a także zaangażowanym w programywolontariatu pracowniczego pracownikom i współ-pracownikom Telekomunikacji Polskiej S.A., BankuHandlowy wWarszawie S.A. (Citi Handlowy), ProvidentPolska S.A., ING Banku Śląskiego S.A., Cadbury WedelSp.zo.o.,GrupieCommercialUnionPolskaorazFundacjiWspólnaDroga—UnitedWayPolska.

Niniejsza publikacja ma na celu poruszenie

wybranych zagadnień związanych ze stro-

ną formalno — prawną wolontariatu pra-

cowniczego. Jednocześnie, stanowi pró-

bę rozwiązania niektórych zdefiniowanych

problemów związanych z wolontariatem

pracowniczym.

�

1. ŹRÓDŁA PRAWA

Jak zostało zasygnalizowane we wstępie do niniejszejpublikacji, w obowiązującym w Polsce systemie praw-nymbrakaktówprawnychregulującychwprostkwestiewolontariatupracowniczego.Ustawąregulującązasad-nicze zagadnienia odnoszące się do wolontariatu, jakotakiego, jest ustawa z dnia 24 kwietnia 2003r. o dzia-łalności pożytku publicznego i o wolontariacie3, którejprzepisynależyodpowiedniostosowaćdokwestiizwią-zanychzwolontariatempracowniczym,wzakresieomó-wionymwniniejszejpublikacji.

Jednocześnie, z uwagi na nieco odmienny charakterprawny wolontariatu pracowniczego oraz rodzaj i wła-ściwość stosunków prawnych powstających w ramachtej formy działalności, odpowiednie zastosowanie dowolontariatu pracowniczego znajdą również ogólnieobowiązująceprzepisyprawa,wszczególnościprzepisyustawy z dnia 23 kwietnia 1964r. — Kodeks cywilny4,a w określonych sytuacjach prawnych także przepisyustawyzdnia26czerwca1974r.—Kodekspracy5.

Ponadto,dowolontariatu,jakotakiego,odnosisięszeregobowiązującychprzepisówszczególnych,którewokre-ślonych sytuacjach mogą mieć również zastosowaniedojegonowejformyjakąjestwolontariatpracowniczy.Do najważniejszych regulacji prawnych, które mogąznaleźć zastosowanie do wolontariatu pracowniczego,należą:

³ Dz. U. z 2003 r., Nr 96, poz. 873 z późn. zm., zwana dalej„Ustawąodziałalnościpożytkupublicznegoiwolontariacie”.⁴Dz.U.z1964r.,Nr16,poz.93zpóźn.zm.,zwanydalej„Kodeksemcywilnym”.⁵TekstjednolityDz.U.z1998r.,Nr21,poz.94zpóźn.zm.,zwanydalej„Kodeksempracy”.

Ustawazdnia28lipca1983r.opodatkuodspad-kówidarowizn6,

Ustawa z dnia 7 września 1991r. o systemieoświaty7;

Ustawazdnia26lipca1991r.opodatkudocho-dowymodosóbfizycznych8;

Ustawa z dnia 30 sierpnia 1991r. o zakładachopiekizdrowotnej9;

Ustawazdnia15lutego1992r.opodatkudocho-dowymodosóbprawnych10;

Ustawazdnia13października1998r.osystemieubezpieczeńspołecznych11;

Ustawa z dnia 17 grudnia 1998r. o emery-turach i rentach z Funduszu UbezpieczeńSpołecznych12;

Ustawazdnia30października2002r.ozaopatrze-niuztytułuwypadkówlubchoróbzawodowychpowstałychwszczególnychokolicznościach13;

Ustawa z dnia 12 marca 2004r. o pomocyspołecznej14;

Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004r. o promocjizatrudnieniaiinstytucjachrynkupracy15;

⁶TekstjednolityDz.U.z2004r.,Nr142,poz.1514zpóźn.zm.⁷TekstjednolityDz.U.z2004r.,Nr256,poz.2572zpóźn.zm.⁸TekstjednolityDz.U.z2000r.,Nr14,poz.176zpóźn.zm.⁹TekstjednolityDz.U.z2007r.,Nr14,poz.89zpóźn.zm.¹⁰TekstjednolityDz.U.z2000r.,Nr54,poz.654zpóźn.zm.¹¹TekstjednolityDz.U.z2007r.,Nr11,poz.74zpóźn.zm.¹²TekstjednolityDz.U.z2004r.,Nr39,poz.353zpóźn.zm.¹³Dz.U.z2002r.,Nr199,poz.1674zpóźn.zm.¹⁴TekstjednolityDz.U.z2008r.,Nr115,poz.728zpóźn.zm.¹⁵TekstjednolityDz.U.2008r.,Nr69,poz.415zpóźn.zm.

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

�

Ustawyzdnia27sierpnia2004r.oświadczeniachopieki zdrowotnej finansowanych ze środkówpublicznych16; wraz z aktami wykonawczymi,wtymwszczególności:

Rozporządzeniem Ministra Polityki Społecznejz dnia 19 października 2007r. w sprawie placó-wekopiekuńczo—wychowawczych17;

Rozporządzeniem Ministra Edukacji NarodowejiSportuzdnia11grudnia2002r.wsprawieszcze-gółowych zasad działania publicznych poradnipsychologiczno — pedagogicznych, w tympublicznychporadnispecjalistycznych18;

Rozporządzeniem Ministra Edukacji NarodowejiSportuzdnia7marca2005r.wsprawierodza-jów i szczegółowych zasad działania placówekpublicznych, warunków pobytu dzieci i mło-dzieżywtychplacówkachorazwysokościizasadodpłatnościwnoszonejprzezrodzicówzapobytichdzieciwtychplacówkach.

¹⁶TekstjednolityDz.U.z2008r.,Nr164,poz.1027zpóźn.zm.¹⁷Dz.U.2007r.,Nr201,poz.1455.¹⁸Dz.U.z2003r.,Nr5,poz.46.

11.

•

•

•

��

2. CELE WOLONTARIATU PRACOWNICZEGO

Jak wynika z obserwacji autorów, organizowanie przezprzedsiębiorcę wolontariatu pracowniczego jest dzia-łaniem,któregorealizacjaprowadzidoosiągnięciaróż-nych celów, zarówno tych bezpośrednio związanychz działalnością społeczną, jak i z prowadzoną przezprzedsiębiorcędziałalnościągospodarczą.

Przede wszystkim cel społeczny

Optymizmem napawa fakt, że aktywność wolontariu-szy, podejmowana w ramach wolontariatu realizowa-negoprzywsparciuprzedsiębiorcy—pracodawcy,kon-centrujesięprzedewszystkimnaspołecznościachlokal-nych i przekłada się na konkretne, wymierne zyski dlapotrzebujących.

Głównymcelemwolontariatupracowniczegojestbudo-wanie lokalnego partnerstwa między środowiskiemprzedsiębiorców a podmiotami trzecimi, w szczegól-ności organizacjami pozarządowymi oraz instytucjamipublicznymi i społecznymi. To partnerstwo ma służyćaktywnemuwłączeniusięprzedsiębiorcówwżyciespo-łecznościlokalnychi,wmiaręmożliwości,zaspokajanieichokreślonychpotrzeb.

Przy okazji realizacji wyżej opisanego głównego celuspołecznego, angażowanie pracowników w działal-ność wolontarystyczną pozwala przedsiębiorcy osią-gnąćkorzyścitakżedlaprowadzonejdziałalnościgospo-darczej. Wolontariat pracowniczy może przekładaćsię bowiem, zarówno na konkretne zyski w wymiarzezewnętrznej działalności przedsiębiorcy, jak równieżwramachjegowewnętrznychstruktur.

Budowanie pozytywnego wizerunku

Wolontariat pracowniczy to dobry sposób na budowa-niepozytywnegowizerunkuprzedsiębiorcy,jakouczest-nikażyciaspołecznego,aktywniedziałającegonarzeczinnych podmiotów. Dzięki organizowaniu działań spo-łecznych przy udziale pracowników, przedsiębiorcaumacniaswojądobrą reputację i zaufaniewśródklien-tów,partnerówbiznesowych,jakrównieżsamychwspół-pracowników. Dobry wizerunek podnosi jakość markiprzedsiębiorcy, a co za tym idzie, wpływa na zwięk-szenie sprzedaży towarów lub usług, co z kolei prze-kłada się na zyski osiągane z prowadzonej działalnościgospodarczej.

Kształtowanie dobrych relacji wśród pracowników

Wolontariat pracowniczy pozwala ponadto rozwi-jać postawy prospołeczne, jak również pomaga pra-cownikom w realizacji aspiracji i zainteresowań, którebez wsparcia pracodawcy i współpracowników trudnobyłoby zrealizować. Omawiana forma działalności jestsposobem na budowanie dobrych relacji w zespole,kształtowanie kreatywności, zdobywanie umiejętnościinterpersonalnychizdolnościorganizacyjnych.Niepod-legadyskusjifakt,żedobrerelacjewzespolepracowni-kówwpływają,nietylkonadobrąatmosferęwpracy,aleinajejwydajność.

Niezależnie od powyższego, w odczuciu przeważającejgrupy pracowników, wolontariat pracowniczy jest nietylko szansą spełnienia własnych pragnień, ale przedewszystkimmarzeńipotrzebinnychosób.

10

3. FORMY WOLONTARIATU PRACOWNICZEGO

Wolontariat pracowniczy przyjmuje różnorodne formy,zależne od wielu czynników, między innymi możliwo-ściorganizacyjnychifinansowychprzedsiębiorcy,zdefi-niowanychpotrzebspołeczności,jakrównieżinicjatywyi kreatywności pracowników. Analizowane przez auto-rówprzypadkipozwoliłynawyróżnienieformwolonta-riatupracowniczego,którezostałyomówioneponiżej.

Udział w ogólnokrajowych akcjach społeczno — charytatywnych

W ramach tej formy wolontariatu pracowniczego,przedsiębiorcawłączasięwogólnokrajoweakcjespołeczno—charytatywneorganizowaneprzezpodmioty trzecie, zapraszając i zachęcając bypracownicy brali w nich udział jako wolonta-riusze.Przedsiębiorcauzgadniazpodmiotamitrzecimisposóbizakreswsparcia,anastęp-niepracownicy,korzystajączpomocyorga-nizacyjno—finansowejzapewnianejprzezprzedsiębiorcę, pomagają w organizacjiiprzeprowadzeniuogólnokrajowejakcjicharytatywnej.

Autorskie programy społeczne przedsiębiorców

Kolejną formą wolontariatu pracowniczego są autor-skie programy społeczne przedsiębiorców. W ramachtegomodelu,przedsiębiorcasaminicjuje i tworzypro-gramspołeczny,którychcerealizować.Następnie,anga-żujechętnychwolontariuszy—pracowników,dającimpełne wsparcie organizacyjne, merytoryczne i finan-sowe, w tym zapewniając w wielu przypadkach pakietubezpieczeniowy.

Pracownicy Telekomunikacji Polskiej S.A.

rokrocznie angażują się w działania Wiel-

kiej Orkiestry Świątecznej Pomocy, zbierając

środki finansowe na ratowanie życia i zdrowia

dzieci;Pracownicy banku Citi Handlowy wspie-

rają Fundację Anny Dymnej „Mimo Wszystko”

przy organizacji i przeprowadzeniu corocz-

nego Festiwalu Piosenki Zaczarowanej;

Pracownicy Provident Polska S.A. uczest-

niczyli w akcji na rzecz osób niewidzących,

polegającej na oznaczeniu schodów Dworca

Centralnego w Warszawie specjalną taśmą

przylepną ułatwiającą bezpieczne porusza-

nie się osobom niewidzącym.

11

Omawianepionierskiewyjazdy integracyjne—organi-zowaneicodozasadyfinansowaneprzezprzedsiębior-ców—potwierdzają,żeintegracjisprzyjanietylkozaba-walubnauka,alerównieżwspólnywysiłek,któryprzy-nosi wymierne i szybko osiągalne, pozytywne efekty.Wramachwyjazduintegracyjnego,połączonegozdzia-łalnością wolontariacką, podejmowane są prace, któremogąbyćrozpoczęteizakończonewtrakciezaplanowa-negowdanymmiejscupobytu(np.:pomalowanieszko-ły,zasadzeniedrzew,oczyszczenieokreślonegoterenu).Toteżdoskonałysposóbpromowaniawśródpracowni-kówpostawprospołecz-nych,którynadajeinte-gracji zespołu dodatko-wy wymiar. Tak wzbo-gacone wyjazdy inte-gracyjnestająsięnieod-łącznymelementemży-cia pracowniczego wie-luwolontariuszy.

Autorskie lokalne projekty pracownicze

Następną formą wolontariatu pracowniczego są autor-skie, lokalneprojektypracownicze.Wramachtejformydziałalności wolontariatu pracowniczego, wolontariu-sze — pracownicy przygotowują od podstaw własneprojektyniesieniapomocypodmiotompotrzebującym,

przedsiębiorca pomaganatomiast w ich reali-zacji. Zadaniem wolon-tariusza — pracownikajest zazwyczaj stwo-rzenie całego projektu,począwszy od analizypotrzeb w wybranejprzez siebie społecz-ności lokalnej, poprzez

W tym miejscu wartowskazać,iżnowymidyna-micznie rozwijającym sięelementem programówwolontariatu pracowni-czego są organizowaneprzez przedsiębiorcówwyjazdy integracyjnepracowników, połą-czone z wolontaria-tem. Założeniem ww.wyjazdów jest inte-gracja zespołu przezwspólną, dobrowol-ną pracę pracow-ników wszystkichszczebli, także ka-dry menadżerskiej,wykonywaną narzecz podmiotówpotrzebujących.

Stała grupa pracowników

Telekomunikacji Polskiej

S.A. bierze udział w zorgani-

zowanym przez pracodaw-

cę programie „Telefon do

Mamy”, w ramach którego na

szpitalnych oddziałach dzie-

cięcych w całej Polsce dzia-

ła ponad 1000 przyjaznych

i kolorowych telefonów, do

których mali pacjenci dostają

bezpłatne karty telefoniczne.

Zadaniem wolontariusza

— pracownika jest opieka

nad wybranym oddziałem

dziecięcym w miejscowym

szpitalu, przez organizowa-

nie zajęć dla dzieci w czasie

wolnym, przekazywanie kart

telefonicznych i monitoring

działania programu w szpi-

talu. Wszystkie te czynności

pracownicy — wolontariusze

wykonują przy użyciu środ-

ków zapewnionych przez

pracodawcę.

W zakresie organizowanej przez bank Citi Handlowy akcji, „Citi czyta dzieciom”, wolontariusze — pracow-nicy, wspólnie z Fundacją „ABC XXI Cała Polska czyta dzieciom”,czytają najmłod-szym książki, rozwijając ich

wiedzę i zainteresowania.

W ramach programu społecz-nego „Trampolina”, organizowa-nego przez Provident Polska S.A., wolontariusze — pracownicy prze-kazują szkołom i placówkom oświa-towym w Polsce nowoczesny sprzęt sportowy.

12

Zbiórka pracownicza

Wolontariatpracowniczymożerównieżpolegaćnaprze-prowadzeniuprzezprzedsiębiorcęwśródwolontariuszy—pracownikówzbiórkinarzeczpotrzebujących.Zbiórkipracowniczemogąprzyjąćróżneformy,wzależnościodichprzedmiotuorazadresatazebranejpomocy.

Zbiórka darów od wolontariuszy — pracowników

Jedną z form zbiórki pracowniczej jest organizowanieprzezprzedsiębiorcęwśródwolontariuszy—pracowni-kówzbiórkiokreślonychdarów,wszczególnościubrań,pomocy naukowych, zabawek, żywności, a także środ-ków finansowych. Dary zebrane przez przedsiębiorcę,przyaktywnymudzialewolontariuszy—pracowników,są przekazywane w formie darowizny na rzecz wybra-nych organizacji pozarządowych lub instytucji publicz-nych albo społecznych, rozdysponowujących następ-nieotrzymanedarywśródpotrzebującychpodmiotów.Wartowtymmiejscuwskazać,iżpowyższawspółpracaprzedsiębiorcówzorganizacjamipozarządowymi,insty-tucjamipublicznymilubspołecznymi,jestdlaprzedsię-biorcy wskazana, gdyż ww. podmioty, realizujące wła-snecelestatutowepoprzezskonkretyzowanedziałaniapomocowe, są najbardziej kompetentne w określeniupotrzebwdanymśrodowisku.

Składka potrącana z wynagrodzenia

Innąformązbiórkiorganizowanejprzezprzedsiębiorcęwśródwolontariuszy—pracownikówjesttzw.programskładki pracowniczej. W jego ramach, wolontariusze—pracownicywspierająokreślonyprzezprzedsiębiorcęprogram pomocy potrzebującym, przekazując stałąkwotęzeswojegowynagrodzenianaceledobroczynne.Za pisemną zgodą poszczególnych wolontariuszy— pracowników, deklarowana kwota jest co miesiącpotrącana z wynagrodzenia pracownika, a dodatkowo

dokonanie wyboru konkretnego adresata pomocy, postworzenie swoistego„biznes planu” pomocy, tj. sche-matuorganizacyjno—finansowegodlarealizacjidane-goprojektu.Projektyproponowaneprzezwolontariuszy—pracownikówobejmująprzedewszystkimdziałania,któreprzynosząwymiernekorzyścispołecznościlokalneji są łatwedoosiągnięcia.Mogąpolegaćnastworzeniuplacu zabaw w sąsiedztwie, odnowieniu pomieszczeńpobliskiegodomudzieckalubśrodowiskowejświetlicy,organizacjiturniejówsportowychizabawokolicznościo-wychdlalokalnejspołeczności.

Wybórprojektów,którymprzedsiębiorcaudzieliwspar-cia, odbywa się zazwyczaj w drodze konkursu prze-prowadzanego przez specjalnie w tym celu powo-łaną komisję. Wsparcie przedsiębiorcy może przeja-wiaćsięwróżnych formach,przyczymnajczęściej jesttozgóryustalonapomocfinansowa.Powyższewspar-ciemoże mieć także charakterpomocy organizacyjnej,zapewnianej przez przedsiębiorcę, polegającej m.in.na przekazaniu odpowiednich materiałów, zapewnie-niuśrodkówtransportuczyzorganizowaniudoradztwawzakresierealizowanegoprojektu.

Odnowienie i udekorowanie przez wolontariuszy

— pracowników ING Banku Śląskiego S.A. dzie-

cięcych pokoi w Domu Pomocy Społecznej dla

Dzieci w Skoczowie;

Remont i wyposażenie przez wolontariuszy

— pracowników Provident Polska S.A. pomiesz-

czeń znajdujących się w świetlicy środowiskowej

Caritas w Warszawie;

Stworzenie przez wolontariuszy — pracowników

Cadbury Wedel Sp. z o.o. ogrodu dla stowarzy-

szenia terapii zajęciowej sióstr służek w Szumowie.

13

Udział organizacji pozarządowych w realizacji działań wolontariatu pracowniczego

Wszystkie z opisanych wyżej form aktywności wolon-tariatu pracowniczego mogą być — a w przypadkachokreślonych w dalszej części publikacji19 — powinnybyć, organizowane przez przedsiębiorców przy udzialelubzapośrednictwemorganizacjipozarządowych(m.in.fundacji istowarzyszeń)alboinstytucjipublicznychlubspołecznych.Ww.podmioty,nietylkokoordynująakcjepodjęte przez przedsiębiorców wśród wolontariuszy— pracowników, ale, przede wszystkim — zgodniez realizowanymi celami statutowymi — są podmio-tami uprawnionymi do rozdysponowania otrzymanejpomocypomiędzypotrzebujących.

Wspierająca danego przedsiębiorcę, organizacja poza-rządowaalboinstytucjapublicznalubspołeczna,możebyć od strony formalnej: podmiotem powiązanymz przedsiębiorcą osobowo lub kapitałowo (organiza-cja pozarządowa działająca przy przedsiębiorcy), albopodmiotemniepowiązanyminiezależnymodprzedsię-biorcy(zewnętrznaorganizacjapozarządowalubinsty-tucjapublicznaalbospołeczna).

¹⁹Zob.:Rozdział10–Przychodyikosztykorzystającychzeświad-czeńwolontariusza.

— w wielu przypadkach — zwiększana przez przed-siębiorcę z własnych środków, np.: poprzez jej podwo-jenie. Następnie środki finansowe zebrane w ramachprogramuskładkipracowniczejsąprzekazywaneprzezprzedsiębiorcę w formie darowizny na konto określo-nej uprzednio organizacji pozarządowej lub instytucjipublicznejalbospołecznej.

Akcja krwiodawstwa

Szczególnąformązbiórkipracowniczejsąrównieżakcjekrwiodawstwa, organizowane przez przedsiębiorcówprzyuczestnictwiewolontariuszy—pracowników.

Przedsiębiorca, przy udziale wyspecjalizowanych jed-nostek medycznych, organizuje wśród wolontariuszy— pracowników akcję honorowego krwiodawstwa,w ramach której chętni wolontariusze — pracownicyoddają swoją krew potrzebującym. Przeprowadzenietakiejakcjimożeodbywaćsięzarównopoprzezzorgani-zowanietymczasowegopunktupoborukrwiwsiedzibieprzedsiębiorcy lub bezpośredniej okolicy, albo zapew-nienie przez przedsiębiorcę wolontariuszom — pra-cownikom transportu do stałego punktu poboru krwi,lub udzielenie wolontariuszom — pracownikom czasuwolnegoodpracy,celemoddaniakrwiwmiejscuprzezwolontariuszy—pracownikówwybranym.

W ramach akcji „Krewniacy z Banku” organizowanej przez bank

Citi Handlowy, 300 wolontariuszy

— pracowników wzięło udział w ak-

cji krwiodawstwa przeprowadzonej

w Warszawie, Olsztynie, Bydgoszczy

i Katowicach.

Zewnętrzne organizacje pozarządowe przeprowadzające programy wolontariatu pracowniczego: Stowarzyszenie Centrum

Wolontariatu w Warszawie, Fundacja Wspólna

Droga — United Way Polska oraz szereg innych

organizacji pozarządowych.

1�

Wobec faktu, że w myśl Ustawy o działalności pożytkupublicznego i wolontariacie20, osoby fizyczne niemogą być bezpośrednim korzystającym ze świadczeńspełnianych w ramach wolontariatu, o czym będziemowa w dalszej części niniejszego opracowania21,przy jednoczesnym uwzględnieniu, że w praktyceprzedewszystkimkonkretneosobyfizycznepotrzebująpomocy i wsparcia, znaczącą rolę w realizacji wolonta-riatu pracowniczego odgrywa współpraca przedsię-biorcówzorganizacjamipozarządowymi i instytucjamipublicznymi oraz społecznymi, którym zgodnie z ww.Ustawąprzysługujestatuskorzystającego.

²⁰Art.42ust.1Ustawyodziałalnościpożytkupublicznegoiwolon-tariacie.²¹Zob.:Rozdział10–Przychodyikosztykorzystającychzeświad-czeńwolontariusza.

ING Bank Śląski S.A. uczestniczy

w programie składki pracowniczej

koordynowanym przez Fundację

Wspólna Droga — United Way Polska.

Organizacje pozarządowe działające przy

danym przedsiębiorcy, przeprowadzające

programy wolontariatu pracowniczego:

Fundacja Bankowa im. Leopolda Kronenberga

działająca przy banku Citi Handlowy, Fundacja

Grupy TP działająca przy spółkach należących do

Grupy Kapitałowej Telekomunikacji Polskiej S.A.,

Fundacja ING Dzieciom współpracującą ściśle

z ING Bankiem Śląskim S.A.

1�

Wobecbrakuustawowejdefinicjiwolontariatupracow-niczego, a tym samym braku określenia kręgu osób,któremogąbyćzaangażowanewwolontariatpracowni-czy,możnapokusićsięostwierdzenie,żeomawianare-lacjawolontariusz—pracownikiprzedsiębiorca—pra-codawca,występujerównieżpomiędzyprzedsiębiorcąaosobami,zktórymiprzedsiębiorcawspółpracujenapod-stawieumówcywilnoprawnych,wszczególnościumowyzlecenia,umowyodziełolubumowyoświadczenieusługi(wtymwramachtzw.samozatrudnienia).Wtakimprzy-padku,womawianejrelacjibędziezachodziłstosunekcy-wilnoprawny,aniestosunekpracy,cojednakniestanowiwocenieautorówprzeszkodydouznania,iżwdanejsy-tuacji mamy do czynienia z wolontariatem pracowni-czym.Wartowtymmiejscuwskazać,żenajważniejszymelementempotrzebnymdoustaleniaczywdanymprzy-padkuwystępujeszczególnaformawolontariatu,tj.wo-lontariat pracowniczy, jest element szeroko rozumia-nego podporządkowania wolontariusza wobec przed-siębiorcy—pracodawcy.Jeżelibowiemwramachokre-ślonych działań wolontariackich, zachodzi jakakolwiekformazależnościwolontariuszaoddyspozycjiprzedsię-biorcy,wynikającaznawiązanegoprzezstronystosunkuprawnego, przy jednoczesnym spełnieniu pozostałychprzesłanekwolontariatuomówionychwniniejszejpubli-kacji,istniejąpodstawydoprzyjęcia,iżww.stronydzia-łająwramachwolontariatupracowniczego.

Relacjawolontariusz—pracownikakorzystający

Stosunek prawny łączący korzystającego z wolontariu-szem — pracownikiem, działającym w ramach wolon-tariatu pracowniczego, nie jest stosunkiem pracy, tyl-kostosunkiemcywilnoprawnym.Relacjata,niespełniabowiempodstawowejprzesłankistosunkupracywyni-kającejzprzepisówKodeksupracy23,tj.zatrudnieniazawynagrodzeniem. Wykonywane przez wolontariusza—pracownikaświadczenienarzeczkorzystającegojest

²³Art.22§1Kodeksupracy.

4. WOLONTARIAT PRACOWNICZY JAKO STOSUNEK PRAWNY

Jak zostało wyżej wskazane, wolontariat pracowniczypolega na angażowaniu się wolontariuszy — pracow-ników, przy istotnym wsparciu przedsiębiorcy, w dzia-łalność wolontarystyczną na rzecz organizacji pozarzą-dowych i instytucji publicznych lub społecznych, któ-rym przepisy Ustawy o działalności pożytku publicz-negoiwolontariacie22przyznająstatus„korzystających”.Wolontariat pracowniczy tym różni się od podstawo-wejformywolontariatu,żepozawolontariuszem—pra-cownikiemikorzystającym,występujepodmiottrzeci,tj.przedsiębiorca—pracodawca,zapewniającyfinansowo— organizacyjne wsparcie dla działań wolontarystycz-nychswoichpracowników.

Relacje faktyczno — prawne występujące w ramach wolontariatu pracowniczego

W ramach wolontariatu pracowniczego, w przypadkugdy, działają trzy podmioty, dochodzi do powstaniarelacjifaktyczno—prawnychpomiędzy:

1)wolontariuszem—pracownikiemaprzedsiębiorcą—pracodawcą;

2)wolontariuszem—pracownikiemakorzystającym;

3)przedsiębiorcą—pracodawcąakorzystającym.

Relacja wolontariusz — pracownik a przedsiębiorca—pracodawca

Stosunek prawny w pierwszej z ww. relacji jest, co dozasady, stosunkiem pracy nawiązanym przez wolonta-riusza — pracownika z przedsiębiorcą — pracodawcą.

²²Art.42ust.1Ustawyodziałalnościpożytkupublicznegoiwolon-tariacie.

1�

Strony wolontariatu pracowniczego

Analizując powyższe relacje, warto poświęcić więcejuwagi ichstronom,tj.wolontariuszowi—pracowniko-wi,korzystającemuorazprzedsiębiorcy—pracodawcy.

Wolontariusz—pracownik

W myśl legalnej definicji27, wolontariuszem jest osoba,któraochotniczoibezwynagrodzeniawykonujeświad-czenianazasadachokreślonychwUstawieodziałalnościpożytku publicznego i wolontariacie. Wolontariuszemmożewięczostaćkażdaosobafizyczna,zarównopełno-letnia, jak i niepełnoletnia.Warto mieć jednak na uwa-dzefakt,iżwprzypadkuosób,którenieukończyły18lati zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego28 są uzna-wanezaosobyniepełnoletnie,dlarozpoczęciaprzezniewykonywaniaświadczeńjakowolontariusze,wymaganajestpisemnazgodaprzedstawicielaustawowegotakiejosoby29.

Wolontariuszemwramachwolontariatupracowniczegojestpracownik,przyczymwpraktyceprzymiotten,jakjuż zostało zasygnalizowane powyżej, może dotyczyćzarówno osób zatrudnionych w ramach stosunku pra-cy, jak i osób, z którymi przedsiębiorca — pracodawcawspółpracuje na podstawie umów cywilnoprawnych,w szczególności umowy zlecenia, umowy o dzieło lubumowy o świadczenie usługi, w tym w ramach tzw.samozatrudnienia.

Pracownik, który podejmuje się działalności wolon-tarystycznej, podobnie jak każdy inny wolontariusz,powinien posiadać kwalifikacje i spełniać wymaganiaodpowiedniedorodzajuizakresuświadczonejpomocy,jeżeli taki obowiązek wynika z odrębnych przepisów.W zależności, więc od tego, jaką działalność w ramach

²⁷Art.2pkt3Ustawyodziałalnościpożytkupublicznegoiwolonta-riacie.²⁸Art.10Kodeksucywilnego.²⁹Art.17Kodeksucywilnego.

więcświadczeniemodpowiadającymświadczeniupracy,a nie świadczeniem pracy, czego potwierdzeniem jestdosłowne brzmienie przepisów Ustawy o działalnościpożytkupublicznegoiwolontariacie24.Wkonsekwencjipowyższego,doomawianejrelacjiznajdązastosowanieprzedewszystkimprzepisywłaściwedlastosunkucywil-noprawnego25,aniestosunkupracy.

W tym miejscu warto podkreślić, iż zgodnie z intencjąustawodawcy,wyrażonąwuzasadnieniuprojektuprzy-wołanejwyżejUstawy26,wolontariuszeniepowinniza-stępować pracowników korzystającego, a jedynie uzu-pełniaćichpracę.Stosowniedopowyższegoogranicze-nia,wolontariusz—pracownikzwiązanyzdanymprzed-siębiorcą—pracodawcąstosunkiempracy lubstosun-kiemcywilnoprawnymwynikającymnp.zumowyzlece-nialubumowyodzieło,niepowinienwramachwolon-tariatuwykonywaćczynności,któremogłybybyćuzna-nezaświadczeniepracynarzeczkorzystającego.

Relacjaprzedsiębiorca—pracodawcaakorzystający

Ostatnia z ww. relacji, zachodząca pomiędzy przedsię-biorcą — pracodawcą a korzystającym, niekonieczniemusiprzybieraćformęzdefiniowanegostosunkupraw-nego.Omawiana relacjamożebowiemsprowadzaćsięwyłącznie do relacji faktycznej, nieuregulowanej przezobowiązujące przepisy prawa, zaistniałej w danej sytu-acji,wzależnościodwolistron.

²⁴Art.42ust.1Ustawyodziałalnościpożytkupublicznegoiwolon-tariacie.²⁵WszczególnościprzepisyKodeksucywilnego.²⁶UzasadnieniedoprojektuUstawyodziałalnościpożytkupublicz-negoiwolontariacie,SejmRPIVkadencji,nrdruku263,dostępnynastroniestronachinternetowychSejmu(http://www.sejm.gov.pl)iSe-natu(http://www.senat.gov.pl).

1�

pełnoletnia;niekarana;wobec której nie toczy się postępowanie karne.

Szczególne wymogi dla wolontariuszy wynikające z przepisów wykonawczych określających ogólnie obowiązujące zasady bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczące prac wykonywanych w różnych gałęziach pracy 32.

Wartorównieżpamiętać,żepozakwalifikacjamiokreślo-nymi przez przepisy szczególne, precyzującymi przedewszystkimwymaganeprzygotowaniezawodowewolon-tariusza, w tym wolontariusza — pracownika, obejmu-jące wykształcenie, zdobyte doświadczenie zawodowei potrzebne umiejętności, wolontariusz powinien rów-nieżposiadaćwłaściwościpsychofizyczneorazzdolno-ści do wykonywania określonych czynności z punktuwidzeniazdrowiapsychicznego.

W praktyce powstaje pytanie: kto jest zobowiązany doweryfikacjiipotwierdzenia,żedanywolontariusz—pra-cownikspełniakwalifikacjeiwymoginiezbędnedopod-jęciapowierzonychmuczynności.Wnaszejocenie,takiobowiązek spoczywa przede wszystkim, na korzysta-jącym, który albo bezpośrednio korzysta ze świadczeńwolontariuszy — pracowników, albo kieruje wolonta-riusza do wykonywania określonych działań w ramachrealizacji własnych celów statutowych. W sprawdzeniupowyższych kwalifikacji może pomóc korzystającymprzedsiębiorca—pracodawcauczestniczącywprogra-mie wolontariatu pracowniczego. Brak jest natomiastwnaszejoceniepodstawprawnychdoprzenoszeniacię-żaru odpowiedzialności za wykonanie ww. obowiązkuna przedsiębiorcę — pracodawcę. Podkreślić należy, iżrola przedsiębiorcy — pracodawcy w ramach wolon-tariatupracowniczegosprowadzasię,codozasady,dodobrowolnejpomocyorganizacyjno—finansowej.

³² Akty wykonawcze wydane na podstawie delegacji ustawowejokreślonejwart.23715Kodeksupracy.

a.b.c.

3.

wolontariatu pracowniczego podejmą przedsiębiorca—pracodawcawrazzwolontariuszami—pracownikamioraz do jakiej organizacji pozarządowej lub instytucjipublicznejalbospołecznejbędąkierowaniwolontariu-sze—pracownicy,aprzedewszystkimjakiegorodzajuświadczeniabędąprzezwolontariuszy—pracownikówwykonywane, zastosowanie znaleźć mogą ściśle okre-śloneprzepisyszczególneobowiązującegoprawa,okre-ślającekonkretneichkwalifikacje.

Szczególne wymogi dla wolontariusza świadczącego pomoc w placówkach opiekuńczo — wychowawczych: Zgodnie z wymogami określonymi w rozporządzeniu w sprawie placówek opiekuńczo — wychowawczych 30, wolontariuszem w placówce może być osoba:

pełnoletnia;poinformowanaprzezdyrektoraplacówkiospecy-ficepracywychowawczej ikoniecznościzachowa-niatajemnicywsprawachdotyczącychdzieciznaj-dującychsięwtejplacówce;ubezpieczona przez dyrektora placówki od odpo-wiedzialnościcywilnejzaszkodypowstałepodczaspracy;która nie była karana za przestępstwo i nie toczysię przeciwko niej postępowanie o przestępstwościganezoskarżaniapublicznego;która ma pełną zdolność do czynności prawnych.

Szczególne wymogi dla wolontariuszy działających w publicznych poradniach psychologiczno — pedagogicz-nych: W myśl przepisów rozporządzenia w sprawie szcze-gółowych zasad działania publicznych poradni psycholo-giczno — pedagogicznych 31, wolontariuszem w poradni może być osoba:

³⁰ § 24 ust. 2 rozporządzenia Ministra Polityki Społecznejz dnia 19 października 2007r. w sprawie placówek opiekuńczo-wychowawczych.³¹ § 8 ust. 2 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu

zdnia11grudnia2002r.wsprawieszczegółowychzasaddziałaniapublicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych, w tym pu-blicznychporadnispecjalistycznych.

1.

a.b.

c.

d.

e.

2.

1�

5)jednostek organizacyjnych podległych organomadministracji publicznej lub nadzorowanym przezteorgany,zwyłączeniemprowadzonejprzeztejed-nostkidziałalnościgospodarczej.

Podkreślićnależy,iżprzywołanywyżejkatalogpodmio-tów, które są uprawnione do korzystania ze świadczeńwolontariuszy, jest katalogiem zamkniętym. Ustawowykatalogosóbuprawnionychdokorzystaniazeświadczeńwolontariuszy, w tym świadczeń wolontariuszy — pra-cowników, nie wymienia osób fizycznych. W związkuzpowyższym,osobafizycznaniemożebyćbezpośred-nimkorzystającymztakichświadczeń.Wskazać jednaknależy,żezgodniezobowiązującymiprzepisamiprawa,bezpośrednie świadczenie działalności wolontarystycz-nej na rzecz osób fizycznych nie skutkuje jakąkolwieksankcją,wszczególnościwynikającązprzepisówUstawyo działalności pożytku publicznego i wolontariacie.Konsekwencjązamknięciakręgupodmiotówustawowouprawnionychdokorzystaniazeświadczeńwolontariu-szy(bezujęciawtymkręguosóbfizycznych), jestbrakmożliwości korzystania, zarówno przez wolontariusza— pracownika, jak i osobę fizyczną odbierającą jegopomoc, z dobrodziejstw przywołanej wyżej Ustawy,przede wszystkim korzyści podatkowych, które zostałyomówionewdalszejczęścininiejszejpublikacji35.

Jakkolwiek Ustawa o działalności pożytku publicznegoiwolontariacienieregulujezasadwykonywaniaświad-czeńwolontariuszynarzeczosóbfizycznych,tojednakwolontariusze, w tym wolontariusze — pracownicy,mogąświadczyćpomocosobomfizycznym,bezutratykorzyściwynikającychzprzepisówUstawyodziałalno-ści pożytku publicznego i wolontariacie. Pomoc takąmożnazorganizowaćzapośrednictwemlubprzyudzialeorganizacji,którenależądopodmiotów,wymienionychw przytoczonym katalogu, i w związku z tym mogą

³⁵Zob.:Rozdział10–Przychodyikosztykorzystającychzeświad-czeńwolontariusza.

Niezależnie od obowiązku weryfikacji przez korzysta-jącego czy wolontariusz — pracownik spełnia wymogiokreślone przepisami szczególnymi, w szczególnychwypadkachkontrolawtymzakresiespoczywaćbędzierównież na podmiotach kierujących jednostką, którabezpośrednioprzyjmujepomocwolontariuszy.

Dyrektorplacówkiopiekuńczo—wychowawczejzobo-wiązanyjestdozweryfikowaniakwalifikacjiwolontariu-szywykonującychświadczeniawplacówceopiekuńczo—wychowawczej33.

Korzystającyzeświadczeńspełnianychwramachwolontariatupracowniczego

Ustawa o działalności pożytku publicznego i wolonta-riacie34 szczegółowo określa, jakie podmioty — zwanew ww. Ustawie„korzystającym” — mogą korzystać zeświadczeń wolontariuszy, w tym wolontariuszy — pra-cowników.StosowniedotreściprzepisówUstawy,świad-czeniawolontariuszymogąbyćwykonywanenarzecz:

1)organizacjipozarządowych;

2)osób prawnych i jednostek organizacyjnych działa-jącychnapodstawieprzepisówostosunkuPaństwadoKościołaKatolickiegowRzeczypospolitejPolskiej,ostosunkuPaństwadoinnychkościołówizwiązkówwyznaniowychorazogwarancjachwolnościsumie-nia i wyznania, jeżeli ich cele statutowe obejmująprowadzenie działalności pożytku publicznego,wzakresieichdziałalnościstatutowej,wszczególno-ściwzakresiedziałalnościpożytkupublicznego;

3)stowarzyszeńjednosteksamorząduterytorialnego;

4)organów administracji publicznej, z wyłączeniemprowadzonejprzezniedziałalnościgospodarczej;

³³§24ust.2rozporządzeniaMinistraPolitykiSpołecznejwsprawieplacówekopiekuńczo-wychowawczych.³⁴Art.42Ustawyodziałalnościpożytkupublicznegoiwolontariacie.

1�

być korzystającym ze świadczeń wolontariuszy, w tymwramachwolontariatupracowniczego.

Przedsiębiorca—pracodawca

Przedsiębiorcą — pracodawcą wspierającym wolon-tariat pracowniczy i realizującym w jego ramach kon-kretne działania, może być bez wątpienia każdy pod-miot,mającystatuspracodawcy.ZgodniezprzepisamiKodeksu pracy36, takim podmiotem może być każdajednostka organizacyjna, choćby nie posiadała osobo-wościprawnej,atakżeosobafizyczna,jeżelizatrudniająonepracowników.

Status pracodawcy przysługuje więc wszystkim pod-miotom zatrudniającym pracowników, niezależnie odichformyorganizacyjno—prawnej,jakiceluzatrudnia-nia pracowników, który może mieć charakter zarównogospodarczy jak i niekomercyjny. W związku z powyż-szym, wolontariat pracowniczy może organizowaćkażdypodmiotzatrudniającypracowników.Napotrzebywolontariatu pracowniczego, w naszej ocenie możemysię pokusić o twierdzenie, że przedsiębiorcą — praco-dawcą w omawianej relacji, może być także podmiot,który spełnia wymagania dla określenia go przedsię-biorcą,aleniespełniawymagańKodeksupracydlaokre-śleniagopracodawcą,gdyżzatrudniawyłącznieosobyw ramach stosunków cywilnoprawnych powstałychwszczególnościnapodstawieumowyzlecenia,umowydzieło, umowy o świadczenie usług, w tym w ramachtzw.samozatrudnienia.Naszymzdaniem,podobniejakosobom wykonującym pracę na podstawie ww. umówcywilnoprawnych nie można odmówić statusu wolon-tariusza — pracownika, tak i przedsiębiorcom, którychz wolontariuszami — pracownikami łączy stosunekcywilnoprawny,aniestosunekpracy–niemożnaodmó-wićprzynależnościdogrupyprzedsiębiorców—praco-dawców,wspierającychwolontariatpracowniczy.

³⁶Art.3Kodeksupracy.

Jedynym zatem ograniczeniem występującym w prak-tycedlazostaniaprzedsiębiorcą—pracodawcąwspie-rającym wolontariat pracowniczy, są możliwości eko-nomiczno — organizacyjne przedsiębiorcy — praco-dawcy,jegodobrechęcidorealizacjizałożeńkoncepcjispołecznej odpowiedzialności biznesu oraz aktywnośći kreatywność współpracujących z nich wolontariuszy—pracowników.

20

5. OBOWIĄZKI STRON WOLONTARIATU PRACOWNICZEGO

Obowiązki korzystającego wobec wolontariusza

Ustawaodziałalnościpożytkupublicznegoiwolontaria-cienakładanakorzystającegookreśloneobowiązkiwo-becwolontariusza,któreodnosząsiębezpośredniorów-nież do wolontariuszy — pracowników wykonującychświadczenia w ramach wolontariatu pracowniczego.Dopowyższychobowiązkównależą:

1)poinformowanieoryzykudlazdrowiaibezpieczeń-stwa związanym z wykonywanymi świadczeniamiorazozasadachochronyprzedzagrożeniami37;

2)zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warun-ków wykonywania świadczeń oraz odpowiednichśrodkówochronyindywidualnej38;

3)poinformowanieoprzysługującychwolontariuszowiprawachiciążącychnanimobowiązkach39;

4)pokrywaniekosztówpodróżysłużbowychidiet40;

5)zapewnienieubezpieczeniaodnastępstwnieszczę-śliwychwypadków41;

6)wydanie, na żądanie wolontariusza, stosownegozaświadczenia i/lub opinii o wykonywanych przezwolontariuszaświadczeniach42.

³⁷Art.45ust.1pkt1Ustawyodziałalnościpożytkupublicznegoiwolontariacie.³⁸Art.45ust.1pkt2Ustawyodziałalnościpożytkupublicznegoiwolontariacie.³⁹Art.47Ustawyodziałalnościpożytkupublicznegoiwolontariacie.⁴⁰Art.45ust.1pkt3Ustawyodziałalnościpożytkupublicznegoiwolontariacie.⁴¹Art.46ust.3Ustawyodziałalnościpożytkupublicznegoiwolonta-riacie.Powyższyobowiązekdotyczywyłączniewolontariuszywyko-nującychświadczenianarzeczkorzystającegoprzezokresniedłuż-szyniż30dni.⁴²Art.44ust.2Ustawyodziałalnościpożytkupublicznegoiwolon-tariacie.

Warto wskazać, że jak wynika z literalnego brzmie-nia cytowanego w pkt 1 powyżej przepisu, ciążący nakorzystającym obowiązek informowania wolontariu-sza o ryzyku dla zdrowia i bezpieczeństwa związanymzwykonywanymiświadczeniamiorazozasadachochro-ny przed zagrożeniami, nie jest jednoznaczny z obo-wiązkiem przeprowadzania dla wolontariuszy — pra-cowników szkoleń z zakresu BHP43. Realizacja przezkorzystającego obowiązku informacyjnego, w zakresieoktórymmowazarównowpkt1 i jak iwpkt3powy-żej,możeprzybraćróżneformyzależneodfaktycznychmożliwości.Wszczególności,korzystającymożeudzielićustnie wolontariuszowi — pracownikowi powyższychinformacji albo przekazać mu przedmiotowe informa-cjewformieopracowanychuprzedniomateriałów,np.:ulotek informacyjnych.Wskazanym natomiast jest, abywolontariusz—pracownikpotwierdziłnapiśmie,żezo-stał poinformowany przez korzystającego o ryzyku dlazdrowiaibezpieczeństwazwiązanymzwykonywanymiświadczeniamioraz,żeznazasadyochronyprzedzagro-żeniami, a także, przysługujące mu prawa i ciążące nawolontariuszu—pracownikuobowiązki.

Obowiązek zapewnienia wolontariuszowi — pracow-nikowi bezpiecznych i higienicznych warunków wyko-nywania przez niego świadczeń, powinien być speł-niony przez korzystającego na dotyczących pracowni-ków zasadach określonych w odrębnych przepisach,wszczególnościwprzepisachKodeksupracyiwydanychna jego podstawie aktów wykonawczych44. Ponadto,w zależności od rodzaju świadczeń i zagrożeń związa-nychz ichwykonywaniemprzezwolontariusza—pra-cownika,korzystającyjestzobowiązanydozapewnieniamuodpowiednichśrodkówochronyindywidualnej.

⁴³⁴⁴ZastosowanieznajdątuwszczególnościprzepisDziałuXKodeksupracy–Bezpieczeństwo ihigienapracyorazaktówwykonawczychwydanychnapodstawiedelegacjiustawowychznajdującychsięww.Dziale.

21

Obowiązki, określone w pkt 4 i 5 powyżej, zostałyomówionewdalszejczęścininiejszejpublikacji45.

Natomiastodnośnieobowiązkuwydaniaprzezkorzysta-jącego stosownego zaświadczenia i/lub opinii o wyko-nywanych przez wolontariusza — pracownika świad-czeniach, wskazać należy, iż ustawodawca nie określiłwymogów dotyczących tych dokumentów. Z pewno-ścią,takidokumentpowinienzawieraćdokładneozna-czenie korzystającego, w szczególności z podaniemjego nazwy i adresu, oznaczenie wolontariusza — pra-cownika,jakrównieżzakresuświadczonejprzezwolon-tariusza—pracownikapomocyorazmiejscaiczasujejwykonywania.

Ponadto, korzystający może przyjąć na siebie dodat-kowe,ponadustawoweobowiązkiwobecwolontariusza—pracownika,jeżelibędzietegowymagałcharakterwy-konywanychprzezwolontariusza—pracownikaświad-czeń i taka będzie wola stron omawianego stosunkuprawnego.Wszczególności,korzystającymożezobowią-zać się do zapewnienia wolontariuszowi zakwaterowa-niaiwyposażeniastosownegodopełnionychczynności,jak również do pokrycia innych kosztów ponoszonychprzezwolontariusza—pracownika,związanychzwyko-nywaniemświadczeńnarzeczkorzystającego,takichjakkosztyrozmówtelefonicznych.Korzystającymożerów-nieżwspółpracowaćzwolontariuszem—pracownikiempoprzezprzekazywaniemuokreślonychmateriałówiin-formacjizwiązanychzwykonywanymiprzezwolontariu-sza—pracownikaświadczeniami.

Warto podkreślić, że niektóre z obowiązków spoczy-wających na korzystającym, mogą zostać w ramachwolontariatu pracowniczego scedowane na praco-dawcę — przedsiębiorcę organizującego wolontariatpracowniczy — jeżeli taka będzie zgodna wola obustron. W szczególności, przedsiębiorca — pracodawcamoże przekazać korzystającemu odpowiednie środki

⁴⁵ Zob. Rozdział 8 – Ubezpieczenie wolontariusza oraz Rozdział 9–Zwrotkosztówponiesionychprzezwolontariusza.

ochrony indywidualnejdlawolontariuszy—pracowni-ków,atakżeubezpieczyćwolontariusza—pracownikaod następstw nieszczęśliwych wypadków. W każdymz ww. przypadków, warto wziąć pod uwagę, iż takapomoc przedsiębiorcy — pracodawcy należy do jegowyłącznej dobrowolnej decyzji i nie wynika z ustawo-wegoobowiązku.Powyższezagadnieniezostałoszerzejomówionewdalszejczęścipublikacji46.

Obowiązki wolontariusza wobec korzystającego

Równieżnawolontariuszu,wtymodpowiedniowolon-tariuszu — pracowniku, spoczywają określone obo-wiązkiwynikającezestosunkuprawnegołączącegogozkorzystającym.Głównymobowiązkiemwolontariuszajestnależytewykonywanieświadczeńpowierzonychmudorealizacjiwramachwolontariatu.Ponadtonawolon-tariuszumogąspoczywaćdodatkoweobowiązki,zwią-zaneściślezcharakteremwykonywanychczynności.

Przedewszystkim,wolontariusz—pracownikjestzobli-gowany, jakwspomnianowyżej,donależytegowywią-zania się z obowiązków określonych w porozumieniuowolontariaciezawartymzkorzystającym—omówio-nymszerzejwdalszejczęścininiejszejpublikacji47—na-wetjeśliporozumienietonieprzybrałoformypisemnej.Możliwość szczegółowego określenia obowiązków wo-lontariusza w zawieranym przez strony porozumieniu,ma istotne znaczenie dla określenia zakresu łączącegostronystosunkuprawnego,jakrównieżprzyszłejocenywspółpracy pod kątem należytego wykonania przyję-tych przez wolontariusza — pracownika zobowiązań.Korzystającymożewporozumieniuowolontariaciejed-noznacznie wskazać, jakie obowiązki powierza wolon-tariuszowi—pracownikowi,awolontariusz—pracow-nikmoże,wramachtegoporozumienia,dookreślić,jakieponadustawowezobowiązaniapowinienprzyjąćnasie-biekorzystający,abywolontariuszprzystąpiłdorealiza-cjipowierzonychmudodatkowychobowiązków.

⁴⁶Zob.Rozdział7–Porozumienieowolontariacie.

⁴⁷Zob.Rozdział7–Porozumienieowolontariacie.

22

W szczególności, wolontariusz — pracownik możezostać zobowiązany do zachowania w poufnościdanych,doktórychmadostępwramachświadczonegowolontariatu pracowniczego, w tym przede wszystkimdanych osobowych udostępnionych wolontariuszowiprzywykonywaniuprzezniegopowierzonychmuczyn-ności.Powyższemożemiećistotneznaczeniezpunktuwidzenia korzystającego, wobec dość rygorystycznychogólnie obowiązujących przepisów prawa w zakresienaruszania tajemnicy przedsiębiorstwa48 lub ochronydanychosobowych49.Wprzypadkubowiemnaruszeniaww.przepisówprzezwolontariusza—pracownika, ist-nieje ryzykopociągnięciadoodpowiedzialnościz tegotytułu bezpośrednio korzystającego, jako podmiotu,któryposłużyłsięwolontariuszem—pracownikiemprzywykonywaniuswojejdziałalności.

Wolontariusz—pracownikmożeponadto,wzawartymz korzystającym porozumieniu, przejąć na siebie inneobowiązki,np.:obowiązekdbaniainadzorunadpowie-rzonymmuwramachwolontariatumieniem,obowiązekrozliczenia powierzonych mu środków finansowych,jak również obowiązek raportowania z wykonanychświadczeń.

⁴⁸ W szczególności przepisy: ustawy z dnia 16 kwietnia 1993r.ozwalczaniunieuczciwejkonkurencji(TekstjednolityDz.U.z2003r.,Nr153,poz.1503zpóźn.zm.)orazustawyzdnia22stycznia1999r.o ochronie informacji niejawnych (Tekst jednolity Dz. U. z 2005r.,Nr196,poz.1631zpóźn.zm.).⁴⁹Ustawazdnia29sierpnia1997r.oochroniedanychosobowych(TekstjednolityDz.U.z2002r.,Nr101,poz.926zpóźn.zm.).

23

w okresie urlopów wypoczynkowych pracowników— wolontariuszy.Warto wskazać, że projekty przepro-wadzane w czasie wolnym, niestety nie zawsze spoty-kająsięzzainteresowaniemzestronypracownikówniemających wystarczającej motywacji do poświęceniana działania wolontarystyczne własnego czasu wolne-go, przeznaczonegoprzede wszystkim nawypoczynekw rodzinnym gronie i domowe obowiązki. W praktyceistotne jest więc, aby wolontariusz — pracownik miałodpowiedniąmotywacjędopodjęciaomawianychdzia-łań.Wtymzakresie,pomocnymożeokazaćsięmobili-zujący przykład„z góry”, np.: płynący od kadry mene-dżerskiejprzedsiębiorcy—pracodawcy,biorącejudziałwpodejmowanychprojektach.Wartoponadtozapewnićpracownikowiwystarczającąilośćczasuwolnego,dziękitakiemuzorganizowaniuczasupracy,abywolontariusz—pracownikniebyłzobowiązanydoświadczeniapra-cywgodzinachnadliczbowych,awkonsekwencjimiałmotywację i faktyczną możliwość przeznaczenia częściczasuwolnegonadziałaniawramachwolontariatupra-cowniczegonarzeczpotrzebujących.

Dzień wolny od pracy z przeznaczeniem na wolontariat

Niezależnie od powyższego, przedsiębiorca — praco-dawca, przystępujący do programu wolontariatu pra-cowniczego, może podjąć decyzję o udzieleniu pra-cownikom dnia wolnego od pracy na udział w działa-niach wolontarysztycznych, z zachowaniem prawa dowynagrodzenia.

Wkonsekwencjibrakuprawnychregulacjidotyczącychwolontariatu pracowniczego, w obowiązującym stanieprawnym51, brak jest przepisów regulujących kwestiędniawolnegoodpracynawykonywaniezadańzwiąza-nychzwolontariatempracowniczym.Decyzjawzakre-sie udzielenia wolontariuszowi — pracownikowi dnia

⁵¹Stanprawnyobowiązującynadzień31.12.2008r.

6. CZAS WYKONYWANIA ŚWIADCZEŃ W RAMACH WOLONTARIATU PRACOWNICZEGO

Świadczenia w ramach wolontariatu pracowniczegomogą być wykonywane zarówno w czasie wolnym dlawolontariusza — pracownika od pracy, jak i w czasiepracywolontariusza—pracownika,codozasadyprze-znaczonymnawykonywanieczynnościzawodowych.

Wybór w zakresie powyższego spoczywa na stronachzaangażowanychwwolontariatpracowniczy,przyczymw przypadku, kiedy świadczenia w ramach wolonta-riatu pracowniczego maja odbywać się w czasie pracy,ostateczna decyzja w tym przedmiocie należy przedewszystkimdoprzedsiębiorcy—pracodawcy,organizu-jącegoczaspracywolontariusza—pracownika.

Ważnymelementemjestfakt,iżświadczeniawolontariu-sza—pracownika,niezależnieodtegoczybędąprzezniego wykonywane w godzinach pracy czy w czasiewolnym,niebędąwpływaćnajegoprzyszłeuprawnie-nia pracownicze, np. na długość przysługującego pra-cownikowi urlopu wypoczynkowego. Podobnie, okrespracy w charakterze wolontariusza — pracownika niemawpływunauzyskanieprawadorentylubemerytury,oraz na wysokość tych świadczeń, ponieważ nie jestzaliczanydookresówskładkowychaninieskładkowychmającychwpływnaprzedmiotoweświadczenia50.

Wolontariat pracowniczy po godzinach pracy

Poszczególneprojektyorganizowanewramachwolon-tariatu pracowniczego w wielu przypadkach, przepro-wadzane są w czasie wolnym od pracy, np.: po godzi-nachpracywdnipowszednielubwweekendy,anawet

⁵⁰Okresyskładkoweinieskładkowezostałyokreśloneodpowiedniowart.6i7UstawyoemeryturachirentachzFunduszyUbezpieczeńSpołecznych.

2�

pracowniczy, przedsiębiorca — pracodawca, w celuuniknięcia nieścisłości i ewentualnych nieporozumień,powinien jednoznacznie określić zasady związanezudzieleniemprzedmiotowegodniawolnegonapracęwramachwolontariatupracowniczego.Przedewszyst-kim wskazane jest określenie przez przedsiębiorcę—pracodawcę:

zasad przyznawania dnia wolnego, w szczególności doprecyzowując:

— czy wolontariusz — pracownik, chcący skorzystaćz przedmiotowego dnia wolnego z zachowaniemprawadowynagrodzenia,jestzobowiązanyzłożyćwtymzakresieokreślonywniosek,ajeślitakto,najakichzasadach,

— czyskorzystaniezprzedmiotowegodniawolnegowymaga uprzedniego udzielenia akceptacji zestronyprzełożonegowolontariusza—pracownika,ajeślitakto,najakichzasadachiwjakiejformieww.akceptacjajestudzielana,

— czyprzedsiębiorca—pracodawcadopuszczamoż-liwość udzielenia wolontariuszowi — pracowni-kowiprzedmiotowegodniawolnegowzamianzaświadczenie przez wolontariusza — pracownikaczynności wolontarystycznych w czasie wolnymod pracy, np.: w weekendy lub w ramach urlopuwypoczynkowego,

wymiaru dni wolnych przysługujących wolontariuszom — pracownikom na wolontariat pracowniczy w danym roku kalendarzowym, w szczególności poprzez wskazanie czy z tego tytułu przysługuje jeden dzień, czy więcej oraz dookreślenie czy przedmiotowy dzień wolny lub odpowiednio dni wolne mogą być wykorzystane przez wolontariuszy — pracowników w następnym roku kalendarzowym;

obowiązków spoczywających na wolontariuszu — pra-cowniku w związku z ewentualnym wykorzystaniem dnia

1.

2.

3.

wolnego z powyższego tytułu, z zachowaniem prawado wynagrodzenia, leży w wyłącznej gestii przedsię-biorcy—pracodawcy,którymożeprzyjąćtakąformułę,określając jednocześnie jejzasady.Decyzjaodniuwol-nymodświadczeniapracymożerównieżdotyczyćwo-lontariuszy—pracowników,współpracującychzprzed-siębiorcą—pracodawcąnapodstawiestosunkucywil-noprawnego,wszczególnościwramachumowyzlece-nia, umowy o dzieło lub umowy o świadczenie usługi,w tym w ramach tzw. samozatrudnienia. Również oso-by, z którymi przedsiębiorca — pracodawca współpra-cuje na podstawie umów cywilnoprawnych, mogą zo-staćzwolnioneprzezprzedsiębiorcę—pracodawcęzeświadczenia usług w danym dniu przeznaczonym nawolontariat,zzachowaniemprawadowynagrodzenia.

Wolontariusz — pracownik nie jest natomiast upraw-niony do wykonywania zadań związanych z wolonta-riatem pracowniczym w godzinach pracy, bez uprzed-niej zgody przedsiębiorcy będącego jego pracodawcą.Podejmując takie działania w czasie pracy bez uprzed-niej zgody pracodawcy, wolontariusz — pracowniknaraża się na odpowiedzialność przewidzianą w prze-pisachKodeksupracy,związanąznieusprawiedliwionąnieobecnościąwpracy,awkonsekwencjipowyższego,nawet na dyscyplinarne zwolnienie z pracy. Nieuspra-wiedliwiona nieobecność w pracy, jak również opusz-czeniepracybezusprawiedliwienia,atakżewykonywa-niewgodzinachpracybezzgodypracodawcyinnychniżpraca czynności, mogą stanowić — zgodnie z obowią-zującymorzecznictwemsądowym—przyczynęuzasad-niającą rozwiązanie umowy o pracę przez pracodawcębezwypowiedzeniazwinypracownika,wtrybieart.52§1Kodeksupracy52.

W przypadku podjęcia przez przedsiębiorcę — praco-dawcędecyzjioudzieleniuwolontariuszom—pracow-nikom dnia wolnego z przeznaczeniem na wolontariat

⁵²Takm.in.SądNajwyższywwyrokuzdnia5czerwca2007r.sygn.I PK 5/07, OSNP 2008/15-16/212 oraz w wyroku z dnia 14 grudnia2000r.,sygn.IPKN150/00,OSNP2002/15/357.

2�

urlopu bezpłatnego, dłuższego niż 3 miesiące, stronymogąprzewidziećdopuszczalnośćodwołaniawolonta-riusza—pracownikazurlopu,zważnychprzyczynleżą-cychpostronieprzedsiębiorcy—pracodawcy.Rozwa-żającpowyższe rozwiązaniewartopamiętać,żeokresuurlopu bezpłatnego nie wlicza się do okresu pracy, odktóregozależąuprawnieniapracownicze.

Ponadto, powyższa instytucja, wynikająca z przepisówprawapracy,nieznajdziezastosowaniedowolontariu-szy—pracownikówwspółpracującychzprzedsiębiorcą—pracodawcąnapodstawieumówcywilnoprawnych,w szczególności umowy zlecenia, umowy o dzieło lubumowy o świadczenie usługi, w tym w ramach tzw.samozatrudnienia. Jednakże, przedsiębiorca — praco-dawca,możewdrodzeporozumieniazawartegozww.osobami, ustalić, iż w określonym przez strony wymia-rzeczasu,osobyte—wzwiązkuzwykonywaniemdzia-łalnościwolontarystycznej—zwolnionebędązeświad-czeniapowierzonychczynnościnarzeczprzedsiębiorcy— pracodawcy, przy czym za ww. okres nie będzie imnależne wynagrodzenie określone w zawartej z przed-siębiorcą—pracodawcąumowiecywilnoprawnej.

Nieodpłatne oddelegowanie pracowników przez pracodawcę do organizacji pozarządowej

Zupełnieodmiennąkonstrukcjąjestnieodpłatneodde-legowanie pracowników przez przedsiębiorcę — pra-codawcędoorganizacjipozarządowejlubinstytucjipu-blicznejalbospołecznej.Zgodniezart.42§4Kodeksupracy,pracodawcajestuprawnionydopowierzeniapra-cownikowi, w przypadkach uzasadnionych potrzebamipracodawcy,innejpracyniżokreślonawumowieopra-cęnaokresnieprzekraczający3miesięcywrokukalen-darzowym, jeżeli nie powoduje to obniżenia wynagro-dzeniaiodpowiadakwalifikacjompracownika.

Powołana regulacja ustawowa zakłada możliwośćprzejściowego powierzenia pracownikowi innej pracyniż uzgodniona w umowie o pracę, w przypadkach

wolnego na wolontariat pracowniczy, w szczególności w zakresie raportowania i potwierdzania przedsiębiorcy — pracodawcy wykonanych czynności wolontarystycznych.

Określeniepowyższychzasad,dotyczącychdniawolne-goprzysługującegowolontariuszom—pracodawcąnaświadczenie czynności wolontarystycznych, może zna-leźćodzwierciedleniealbowodrębnejdecyzjiprzedsię-biorcy—pracodawcy(np.:wuchwalezarząduwprzy-padkuprzedsiębiorcydziałającegowformiespółkipra-wahandlowego)albowregulaminiepracy,jeżelitakiist-niejeudanegoprzedsiębiorcy—pracodawcy,zgodniezobowiązującymiprzepisamiprawa.

Urlop bezpłatny

Inną formą umożliwienia pracownikowi działalnościwolontarystycznej jest udzielenie przez przedsiębiorcę—pracodawcę,napisemnywniosekpracownika,urlopubezpłatnego, zgodnie z przepisami Kodeksu pracy53.Urlopbezpłatnystanowiprzerwęwrealizacjiobowiązkupracy,udzielanąprzezpracodawcę,wczasiektórej,codozasady,pracownikzwolnionyjestzeświadczeniapracy.

Uzyskaniepowyższegourlopuuwarunkowane jestzło-żeniemprzedsiębiorcy—pracodawcyprzezwolontariu-sza — pracownika pisemnego wniosku. Przedsiębiorcanie może bowiem z własnej inicjatywy udzielić wolon-tariuszowi — pracownikowi takiego urlopu. Wniosekwolontariusza — pracownika o udzielenie mu urlopubezpłatnegonadziałalnośćwolontarystyczną,formalnierzeczujmując,niemusizawieraćuzasadnienia.Powiniennatomiast wskazywać czas trwania urlopu. Wnioseknie ma charakteru wiążącego, a o jego uwzględnieniulub odrzuceniu decyduje samodzielnie przedsiębiorca— pracodawca, biorąc pod uwagę potrzeby prawidło-wej organizacji pracy. W razie uwzględnienia wniosku,osobnemuuzgodnieniuzprzedsiębiorcą—pracodawcąmoże podlegać czas trwania urlopu. Przy udzielaniu

⁵³Art.174Kodeksupracy.

2�

wynagrodzenia pracownika oraz będzie odpowiadaćjego kwalifikacjom56. Przy wyborze powyższego roz-wiązania wskazane jest zawarcie przez przedsiębiorcę— pracodawcę z daną organizacją pozarządową lubinstytucją publiczną albo społeczną, umowy cywilno-prawnej,określającejzasadyitrybwspółpracystronorazwarunki oddelegowania pracowników. Należy jednakpamiętać, iż zgodnie z powyższymi uwagami, pracow-nicy oddelegowani do organizacji pozarządowych lubinstytucji publicznej albo społecznej, nie będą mielistatusu wolontariuszy. W takim wypadku, świadczeniapracowników będą nadal wykonywane pod kierownic-tweminarzeczprzedsiębiorcy—pracodawcy,chociażich faktycznym beneficjentem może być organizacjapozarządowa lub instytucja publiczna albo społeczna.Pracownika nie wiąże wówczas bezpośredni stosunekprawnyztakąorganizacjączyinstytucjąiwomawianymprzypadku nie znajdą zastosowania przepisy Ustawyodziałalnościpożytkupublicznegoiwolontariacie,m.in.w kwestiach zawierania porozumień pomiędzy wolon-tariuszem a korzystającym, omówionych w kolejnymrozdzialeniniejszejpublikacji57.

⁵⁶Stosowniedowymogówustawowychokreślonychwart.42§4Kodeksupracy.⁵⁷Zob.:Rozdział7–Porozumienieowolontariacie.

uzasadnionych potrzebami pracodawcy, co równocze-śnie musi korespondować z ustawowymi gwarancjamidlapracownikakierowanegodoinnejpracy.

Wskazać należy, że takie nieodpłatne oddelegowaniepracowników przez pracodawcę do organizacji poza-rządowych czy instytucji publicznych lub społecznych,nie jest wolontariatem pracowniczym i nie powodujeuzyskania przez pracowników statusu wolontariusza.W ramach omawianej konstrukcji, brak bowiem pod-stawowej cechy wolontariatu, tj. dobrowolności, czyliochotniczego i nieodpłatnego działania pracownika.Elementdobrowolnościjestpodstawowącechąwolon-tariatu, toteż chęć wykonywania świadczeń na rzeczpodmiotukorzystającegomusiprzejawiaćsamodzielniepracownik.

Ponadto, przywołana wyżej konstrukcja zakłada odde-legowaniepracownikacelemwykonywaniainnejpracywrozumieniuKodeksupracy,anieświadczeńwykony-wanych w ramach wolontariatu pracowniczego, którejakjużpodnoszonowniniejszejpublikacji,jestświadcze-niemodpowiadającymświadczeniupracy,anieświad-czeniempracy54.Wzwiązkuztymomawianaformanieznajdzie w praktyce zastosowania przy organizowaniuprzez przedsiębiorców — pracodawców wolontariatupracowniczego.

Oddelegowanie pracowników przez pracodawcę możenatomiast być odmienną niż wolontariat pracowniczy,formąwspółpracyprzedsiębiorcy—pracodawcyzorga-nizacjamipozarządowymiorazinstytucjamipublicznymii społecznymi, pod warunkiem, że zachodzą przesłankiokreślonewprzepisachKodeksupracy55.Przedsiębiorca— pracodawca może bowiem skorzystać z przedmio-towej konstrukcji prawnej, jedynie gdy wystąpi uza-sadniona potrzeba oddelegowania pracownika i takieoddelegowanie nie będzie powodowało obniżenia

⁵⁴Art.42ust.1Ustawyodziałalnościpożytkupublicznegoiwolon-tariacie.⁵⁵Art.42§4Kodeksupracy.

2�

od pierwszego dnia, w którym wolontariusz rozpocząłwykonywanienarzeczkorzystającegoświadczenia.

W przypadku natomiast świadczenia wykonywanegoprzezwolontariusza—pracownikanarzeczkorzystają-cegoprzezokresnieprzekraczający30dni,porozumienieowolontariaciemiędzyww.stronamimożebyćzawartew formie ustnej, z tym zastrzeżeniem, że na żądaniewolontariusza — pracownika, zgłoszone w dowolnejformie, korzystający jest zobowiązany potwierdzić napiśmie treść porozumienia o wolontariacie zawartegozwolontariuszemwformieustnej.

Istotne postanowienia porozumienia

Zgodnie z ustawowym wymogiem62, porozumienieowolontariaciezawieraneprzezkorzystającegozwolon-tariuszem, w tym wolontariuszem — pracownikiem,powinnookreślaćprzedewszystkim:

1)zakreswykonywanegoprzezwolontariuszaświadczenia,

2)sposóbwykonywanegoprzezwolontariuszaświadczenia,

3)czaswykonywanegoprzezwolontariuszaświadczenia,

orazzawieraćpostanowienieomożliwościjegorozwią-zaniaprzezstrony.Powyższe elementy mają charakter obligatoryjny i niemogązostaćpominiętewporozumieniu.Ponadto,poro-zumienie o wolontariacie może zawierać fakultatywnepostanowieniaokreśloneUstawąodziałalnościpożytkupublicznego i wolontariacie, w szczególności postano-wienieozwolnieniukorzystającegowcałościlubczęścizobowiązkupokrywaniakosztówpodróżysłużbowychwolontariuszainależnychmudiet63.

⁶²Art.44ust.1Ustawyodziałalnościpożytkupublicznegoiwolon-tariacie.⁶³Art.45ust.4Ustawyodziałalnościpożytkupublicznegoiwolon-tariacie.

7. POROZUMIENIE O WOLONTARIACIE

Podstawą prawną współpracy między wolontariuszem,w tym wolontariuszem — pracownikiem działającymw ramach wolontariatu pracowniczego, a korzystają-cym, który został zdefiniowany we wcześniejszej czę-ści niniejszej publikacji58, jest porozumienie o wolon-tariacie uregulowane przepisami Ustawy o działalnościpożytku publicznego i wolontariacie59. Stroną porozu-mieniaowolontariaciejestwięcwyłączniewolontariusz—pracownikikorzystający,niejestnatomiastjegostro-nąprzedsiębiorca—pracodawcaorganizującywolonta-riatpracowniczy.

Jakjużzostałowcześniejpodniesionewniniejszejpubli-kacji60, stosunek prawny łączący korzystającego z wo-lontariuszem—pracownikiemjeststosunkiemcywilno-prawnym,aprzedmiotoweporozumienieowolontaria-cie jest swoistą umową cywilnoprawną, zawieraną po-międzyww.stronami,napotrzeby realizacji świadczeńwramachwolontariatu.

Forma porozumienia

Jak wynika z przepisów Ustawy o działalności pożytkupublicznego i wolontariacie61, forma porozumieniaowolontariaciejestuzależnionaodokresuwykonywaniaświadczeńnarzeczkorzystającegoprzezwolontariusza,wtymwolontariusza—pracownika.Jeżeliświadczeniewolontariusza — pracownika wykonywane jest dłużejniż 30 dni, to porozumienie pomiędzy wolontariu-szem — pracownikiem a korzystającym powinno byćzawartewformiepisemnej.Powyższekryterium30dninależyrozumieć,jako30dnikalendarzowychliczonych

⁵⁸Zob.:Rozdział4–Wolontariatpracowniczyjakostosunekprawny.⁵⁹Art.44Ustawyodziałalnościpożytkupublicznegoiwolontariacie.⁶⁰Zob.:Rozdział4–Wolontariatpracowniczyjakostosunekprawny.⁶¹Art.44ust.4Ustawyodziałalnościpożytkupublicznegoiwolon-tariacie.

2�

Dodatkowopodkreślićnależy,iżzuwaginafakt,żesto-sunek prawny nawiązany przez wolontariusza — pra-cownika i korzystającego na podstawie porozumieniao wolontariacie, ma charakter umowy cywilnopraw-nej,wsprawachnieuregulowanychUstawąodziałalno-ścipożytkupublicznegoiwolontariacieoraznieprzewi-dzianychprzezstronywtreściprzedmiotowegoporozu-mienia,dołączącegostronystosunkuprawnego,zasto-sowanie znajdą ogólnie obowiązujące przepisy prawa,wszczególnościprzepisyKodeksucywilnego.

Regulacja relacji prawnych przedsiębiorcy — pracodawcy z korzystającym oraz przedsiębiorcy — pracodawcy z wolontariuszem — pracownikiem

Jakzostałowyżejwskazane,stronąporozumieniaowo-lontariacie,zawieranegowwykonaniuprzepisówUstawyodziałalnościpożytkupublicznego iwolontariacie,niejestprzedsiębiorca—pracodawcaorganizującywolon-tariatpracowniczy.Wpraktyce,możepowstaćpotrzebaformalnejregulacjiwzajemnychrelacjipomiędzyprzed-siębiorcą—pracodawcą,akorzystającym,awokreślo-nych sytuacjach, również dodatkowej regulacji pomię-dzy przedsiębiorcą — pracodawcą a wolontariuszem—pracownikiem.

Przedsiębiorca—pracodawcaorazkorzystającymogą,na zasadzie swobody umów, uregulować w drodzeodrębnej umowy cywilnoprawnej, łączący je stosunekprawny, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały sięwłaściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadomwspółżycia społecznego66. W szczególności, przedsię-biorca—pracodawcaikorzystającymogą,wedługwła-snegouznania,określićzakreswzajemnychprawiobo-wiązkóworazwarunkiwykonywanychwramachwolon-tariatu pracowniczego działań. Postanowienia zawie-ranej przez ww. strony umowy cywilnoprawnej mogąm.in.doprecyzowywać:

⁶⁶Art.3531Kodeksucywilnego.

Jako, że porozumienie o wolontariacie ma charakterumowy cywilnoprawnej, kwestie związane z nawiąza-nym stosunkiem prawnym, strony — na zasadzie swo-body umów — mogą uregulować według własnegouznania,zzastrzeżeniem,żeprzyjętaprzezstronytreśćporozumienialubjegocelniesprzeciwiałysięwłaściwo-ści(naturze)stosunku,ustawieanizasadomwspółżyciaspołecznego64. Strony mogą więc określić w porozu-mieniu o wolontariacie dodatkowe prawa i obowiązkiprzysługująceimwramachnawiązanejwspółpracyorazszczególne zasady wykonywania świadczeń będącychprzedmiotemporozumienia.

Jakjużzostałowskazanewniniejszejpublikacji65,korzy-stający może przyjąć na siebie w takim porozumieniudodatkowe,ponadustawowe,obowiązkiwobecwolon-tariusza—pracownika,jeżelibędzietegowymagałcha-rakter wykonywanych przez wolontariusza — pracow-nika świadczeń. W szczególności, korzystający możezobowiązaćsiędozapewnieniawolontariuszowi—pra-cownikowi zakwaterowania i stosownego wyposaże-nia, jakrównieżpokrycia innychkosztówponoszonychprzezwolontariusza—pracownika,związanychzwyko-nywaniemświadczeńnarzeczkorzystającego,np.:kosz-tów rozmów telefonicznych. Korzystający może rów-nież zobowiązać się w ramach porozumienia o wolon-tariacie do określonej współpracy z wolontariuszem— pracownikiem, m.in. przez przekazywanie mu okre-ślonych materiałów i informacji, związanych z wykony-wanymi przez wolontariusza — pracownika świadcze-niami. Wolontariusz — pracownik może zaś, w treściporozumienia o wolontariacie, zostać zobowiązany dozachowaniawpoufnościdanych,doktórychmadostępw ramach świadczonego wolontariatu pracowniczego,wtymprzedewszystkimdanychosobowych.

⁶³Art.3531Kodeksucywilnego.⁶⁵Zob.:Rozdział5–Obowiązkistronwolontariatupracowniczego.

2�

stosunku pracy, w związku z czym, decydując się napowyższe rozwiązanie, przedsiębiorca — pracodawcamusimiećnauwadzedyspozycjęart.9§2i3Kodeksupracy. Przywołany przepis stanowi, że postanowieniaukładów zbiorowych pracy i porozumień zbiorowychoraz regulaminów i statutów, nie mogą być mniejkorzystnedlapracownikówniżprzepisyKodeksupracyoraz innych ustaw i aktów wykonawczych, jak równieżpostanowienia regulaminów i statutów nie mogą byćmniej korzystne dla pracowników niż postanowieniaukładówzbiorowychpracyiporozumieńzbiorowych.

Ponadto, wskazane powyżej dodatkowe unormowaniapomiędzyprzedsiębiorcą—pracodawcą,awolontariu-szem—pracownikiem,mogąprzybieraćformęodręb-nychregulaminówwprowadzanychprzezprzedsiębior-cę—pracodawcę,zzachowaniemprzywołanychregułwynikających z prawa pracy. Przedmiotowe regulacjemogę zostać również ustalone w drodze odrębnychumów cywilnoprawnych zawieranych przez przedsię-biorcę — pracodawcę z wolontariuszami — pracowni-kami,wtymzwłaszczagdyświadczeniazwiązanezwo-lontariatempracowniczymmająbyćwykonywanepozagodzinamipracywolontariuszy—pracowników.

1)czy przedsiębiorca — pracodawca zobowiązuje sięudzielićwolontariuszom—pracownikomdzieńwol-nyodpracynawykonywanieokreślonychczynnościwramachwolontariatupracowniczego;

2)czyprzedsiębiorca—pracodawcazobowiązujesięza-pewnićtransportwolontariuszy—pracownikówdomiejscaświadczeniawolontariatupracowniczego;

3)która ze stron — korzystający czy przedsiębiorca— pracodawca — zobowiązana jest do pokryciakosztówubezpieczeniawolontariuszy—pracowni-ków,przedewszystkim,wramachubezpieczeniaodnastępstwnieszczęśliwychwypadkówiewentualne-goubezpieczeniaododpowiedzialnościcywilnej.

W określonych przypadkach, wykonywanie świadczeńprzez wolontariuszy — pracowników będzie wymagaćdodatkowegounormowaniarelacjipomiędzyprzedsię-biorcą — pracodawcą, a wolontariuszem — pracowni-kiem, biorącym udział w wolontariacie pracowniczym.Trzebapamiętać,żepomiędzytymipodmiotamiistniejejużrelacjaprawna,związanazewspółpracąwolontariu-sza—pracownikaiprzedsiębiorcy—pracodawcy,wyni-kającaodpowiedniozestosunkupracylubstosunkucy-wilnoprawnego nawiązanego na podstawie określonejumowycywilnoprawnej,wszczególnościumowyzlece-nia, umowy o dzieło lub umowy o świadczenie usługi,wtymwramachtzw.samozatrudnienia.

Dodatkowe unormowania związane z wolontariatempracowniczymmogą,wniektórychprzypadkach, inge-rowaćw istniejący jużstosunekprawnypomiędzyww.stronami.Przedewszystkimtakasytuacjamożewystąpić,gdy przedsiębiorca — pracodawca podejmie decyzjęo wprowadzeniu dnia wolnego od pracy, przeznaczo-nego na działania wolontarystyczne, bezpośrednio dowewnętrznychprzepisówprawapracyobowiązującychu danego przedsiębiorcy — pracodawcy, np. do regu-laminu pracy. W takiej sytuacji, postanowienie o dniuwolnym będzie bezpośrednio związane z realizacją

30

publicznego i wolontariacie nie precyzuje ww. kwestii.Nicniestoiwięcnaprzeszkodzieabywprzypadku,gdyz góry znany jest termin oraz jest ilość dni, w którychpracownik będzie wykonywał świadczenia w ramachwolontariatu pracowniczego, wykupić ubezpieczenieodnastępstwnieszczęśliwychwypadkówobowiązującewdanymokresie.

Warto w tym miejscu wskazać, iż z literalnego brzmie-nia przepisu68 dotyczącego ubezpieczenia wolontariu-szaodnastępstwnieszczęśliwychwypadków,wynika,iżkorzystającyzobowiązanyjestdozapewnieniawolonta-riuszowiww.ubezpieczenia.Sformułowanie„zapewnie-nie”nieprzesądzaotym,ktomaponosićciężarkosztówzwiązanychzwykupieniemwolontariuszowi—pracow-nikowi omawianego ubezpieczenia. Nie ma więc prze-szkód, aby podmiotem ubezpieczającym, lub wręczwyłącznie finansującym ubezpieczenie, był przedsię-biorca-pracodawca,ztymtylkozastrzeżeniem,żenie-zależnieodtego,ktobędziefinansowałdaneubezpie-czenie,odpowiedzialnośćzaewentualnyjegobrakspo-czywaćbędziezawszenakorzystającym,jakoustawowozobowiązany do zapewnienia wolontariuszowi — pra-cownikowiubezpieczeniaodnastępstwnieszczęśliwychwypadków.

Jeżelinatomiastświadczeniewolontariuszatrwadłużejniż30dni,wówczaskorzystającyniemaobowiązkuza-pewnieniaubezpieczeniaodnastępstwnieszczęśliwychwypadkówwolontariuszowi—pracownikowi.Wtakimbowiemprzypadku,obowiązekwynikającyztegoubez-pieczenia, przejmuje na siebie Państwo Polskie przezZakład Ubezpieczeń Społecznych, który w razie zaist-nienia wypadku, wypłaci wolontariuszowi rentę z tytu-łu niezdolności do pracy, jednorazowe odszkodowanielubświadczeniezdrowotne.Wolontariusz—pracownikwprzypadkuwykonywaniaświadczeńwramachwolon-tariatu pracowniczego dłużej niż 30 dni, będzie podle-gałustawiezdnia30października2002r.ozaopatrzeniu

⁶⁸Art.46ust.3Ustawyodziałalnościpożytkupublicznegoiwolon-tariacie.

8. UBEZPIECZENIE WOLONTARIUSZA

Kolejnąkwestiąformalno—prawnązwiązanązwolon-tariatem,wtymwolontariatempracowniczym,jestubez-pieczenie wolontariusza. Ubezpieczenie wolontariusza,wtymwolontariusza—pracownika,możezostaćdoko-nane, zarówno w wykonaniu ustawowego obowiązku,jakwprzypadkuubezpieczeniaodnastępstwnieszczę-śliwych wypadków, a także w ramach dobrowolnegoubezpieczenia, np.: ubezpieczenia od odpowiedzialno-ści cywilnej. Niezależnie od powyższego, warto rozwa-żyćkwestiezwiązanezobjęciemwolontariusza—pra-cownikaubezpieczeniemzdrowotnymorazubezpiecze-niemspołecznym.

Ubezpieczenie od następstw nieszczęśliwych wypadków (NW)

W myśl przepisów Ustawy o działalności pożytku pu-blicznego i wolontariacie67, podmiot korzystający zeświadczeń wolontariusza, ma obowiązek zapewnićwolontariuszowiubezpieczenieodnastępstwnieszczę-śliwych wypadków, w przypadku, gdy świadczenia tetrwałybykrócejniż30dni.Powyższyprzepismapełnezastosowaniedoświadczeńwolontariuszy—pracowni-kówwramachwolontariatupracowniczego.

Ubezpieczenieodnastępstwnieszczęśliwychwypadkówmożnanabyćnawolnymrynku,odpodmiotuprowadzą-cegozgodniezobowiązującymiprzepisamidziałalnośćubezpieczeniową.Ubezpieczającwolontariusza—pra-cownikaodnastępstwnieszczęśliwychwypadków,wartorozważyćczykoniecznejestzapewnienieubezpieczenianapełnyokres30dni,czyabyobniżyćkoszty,wystarczyzapewnićubezpieczenienaliczbędni,wktórychwolon-tariusz — pracownik faktycznie będzie wykonywał po-wierzonemuczynności.Ustawaodziałalnościpożytku

⁶⁷Art.46ust.3Ustawydziałalnościopożytkupublicznegoiwolon-tariacie.

31

ztytułuwypadkówlubchoróbzawodowychpowstałychw szczególnych okolicznościach69. Przepisy ww. Usta-wy70 za wypadek uzasadniający przyznanie świadczeńz tytułu wypadków i chorób zawodowych powstałychw szczególnych okolicznościach, uważają również na-głe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, powo-dująceurazlubśmierć,którenastąpiłoprzywykonywa-niuświadczeńprzezwolontariusza.

Wolontariusz—pracownik,podlegającyprzepisomww.Ustawy ma więc prawo do takich samych świadczeń,jakpracownikzatrudnionyprzezpracodawcęwramachstosunkupracy.WypłatynależnychświadczeńdokonujeZakład Ubezpieczeń Społecznych, po przedstawieniuprzez poszkodowanego wniosku wraz ze stosownądokumentacjądotyczącąwypadku.

Ubezpieczenie od odpowiedzialności cywilnej

Jak wskazano powyżej, porozumienie o wolontariaciejest umową cywilnoprawną, w związku z tym do sto-sunku prawnego, jaki łączy wolontariusza z korzystają-cym, należy stosować ogólnie obowiązujące przepisyprawa,wtymwszczególnościprzepisyKodeksucywil-nego.Wkonsekwencjipowyższego,wolontariusz,wtymwolontariusz—pracownik,możeodpowiadaćzaniewy-konanielubnienależytewykonaniezobowiązania,wyni-kającego z zawartego z korzystającym porozumieniaowolontariaciebądźzaczynyniedozwolone.

Należyrównieżpamiętać,żezaszkodywyrządzoneoso-bie trzeciej przez wolontariusza — pracownika, odpo-wiedzialnośćmożeponosićtakżekorzystający,awwyjąt-kowych przypadkach, również przedsiębiorca — pra-codawca organizujący wolontariat pracowniczy. Zgod-niebowiemzart.429Kodeksucywilnego,ktopowierzawykonanieczynnościdrugiemu,tenjestodpowiedzialny

⁶⁹Dz.U.z2002r.,Nr199,poz.1674zpóźn.zm.⁷⁰Art.2Ustawyozaopatrzeniuztytułuwypadkówlubchoróbzawo-dowychpowstałychwszczególnychokolicznościach.

za szkodę wyrządzoną przez sprawcę przy wykonywa-niupowierzonejmuczynności,chybażenieponosiwinyw wyborze. Przytoczony przepis przyjmuje odpowie-dzialnośćzaczyncudzy,wyrządzonyprzezosobę,któ-rejpowierzonowykonanieokreślonychczynności,przyczym przesłanką tej odpowiedzialności jest istnieniezwiązkuprzyczynowegopomiędzypowierzeniemczyn-nościaszkodą.Odpowiedzialnośćpodmiotupowierza-jącego wykonanie czynności innej osobie, jest opartaozasadęwinywwyborze.Najejpodstawiepowierzającyodpowiadazacudzyczyn,a jednocześniezaczynwła-sny, polegający na niewłaściwym dokonaniu wyboru,co w konsekwencji było przyczyną szkody. Zgodnie zestanowiskiem reprezentowanym w literaturze tematu,powierzenie czynności nastąpić może na podstawiedowolnegostosunkuprawnego,anawetwramachrela-cjiczystofaktycznych,któreniesąuregulowaneobowią-zującymiprzepisamiprawa.Niejestponadtokonieczne,abypowierzeniemiałocharakterstały,możebyćbowiemjednorazowe, a osoba wykonująca czynności nie musiz tego tytułu otrzymywać wynagrodzenia. Powyższeprzesądza o obowiązywaniu omawianej regulacji rów-nieżwramachwolontariatupracowniczego,wtymcodorelacjiwystępującejpomiędzykorzystającymawolonta-riuszem—pracownikiem.

Ponadto, w przypadkach szczególnych, gdy z porozu-mienia zawartego przez korzystającego z wolontariu-szem — pracownikiem wynika relacja zwierzchnictwaipodporządkowania,np.:poprzezwskazanie, iżwolon-tariusz—pracownik jestzobowiązanystosowaćsiędowskazówek powierzającego mu czynności korzystają-cego,korzystającymożeponosićnazasadzieryzykaod-powiedzialność za szkodę wyrządzoną przez podwład-nego. Zgodnie bowiem z art. 430 Kodeksu cywilnego,ktonawłasnyrachunekpowierzawykonanieczynnościosobie,któraprzywykonywaniutejczynnościpodlegajegokierownictwuimaobowiązekstosowaćsiędojegowskazówek, ten jest odpowiedzialny za szkodę wyrzą-dzonązwinytejosobyprzywykonywaniupowierzonej

32

jej czynności. Przesłanką odpowiedzialności określo-nejwww.przepisiejestwystąpienieszkodywzwiązkuzwykonywanączynnością,aniejedynieprzyjejokazji.Odpowiedzialność przełożonego, którym z zachowa-niem ww. wymogu może być w określonych przypad-kachkorzystający,wchodziwgrętylkowtedy,gdyszko-dajestwjakiśsposóbpowiązanazdziałalnościąwolon-tariusza — pracownika prowadzoną w interesie korzy-stającego,aniewykonywanaw interesiewłasnymwo-lontariusza—pracownika71.Podobniejakwprzypadkuodpowiedzialnościwynikającejzart.429Kodeksucywil-nego,októrejmowapowyżej,równieżiwramachodpo-wiedzialnościwynikającejzart.430Kodeksucywilnego,niejestistotne,najakiejpodstawienastępujepowierze-nie czynności, oraz czy ma ono charakter odpłatny, coprzy zachowaniu przesłanki zwierzchnictwa, może sta-nowić podstawę do odpowiedzialności korzystającegozaszkodęwyrządzonąprzezwolontariusza—pracow-nika w ramach świadczonych czynności wolontariatupracowniczego.

Wzwiązkuzpowyższym,wartorozważyćczyprzykon-kretnym świadczeniu wolontarystycznym nie wartoubezpieczyćwolontariusza—pracownikaododpowie-dzialnościcywilnejzaszkody,któremogąpowstaćwsku-tekjegodziałańlubzaniechańprzywykonywaniutychświadczeń.Powyższadecyzjamaszczególneznaczeniewprzypadku,gdywramachczynnościwolontariatupra-cowniczego, wolontariuszowi — pracownikowi powie-rzanajestnp.:opiekanadosobamitrzecimilubmieniemosóbtrzecich.

Podkreślić również trzeba, że zamiast korzystającego,ubezpieczyć może się sam wolontariusz — pracowniklubmożeonzostaćubezpieczonyprzezprzedsiębiorcę— pracodawcę organizującego wolontariat pracowni-czy.Wokreślonychprzypadkach,ubezpieczeniewolon-tariusza — pracownika od odpowiedzialności cywil-nejprzezprzedsiębiorcę—pracodawcęmożerównież

⁷¹TakSądNajwyższywwyrokuzdnia15grudnia1977r.,ICR444/77,niepublikowany.

leżećwinteresiesamegoprzedsiębiorcy—pracodawcy.Oilebowiemwramachwolontariatupracowniczegonieznajdziezastosowaniaodpowiedzialnośćprzedsiębiorcy—pracodawcyzawolontariusza—pracownikawynika-jącazłączącegostronystosunkupracy,ponieważwmyślprzepisówKodeksupracy72,pracodawcaodpowiadazaszkodę wyrządzoną osobie trzeciej przez pracownikaprzywykonywaniuprzezpracownikaobowiązkówpra-cowniczych,aniedobrowolnychdziałań,jakimisączyn-ności wykonywane w ramach wolontariatu pracowni-czego,otylemożnasobiewyobrazićsytuację,wktórejprzedsiębiorca - pracodawca będzie ponosił odpowie-dzialność za wolontariusza — pracownika na zasadziewiny w wyborze73 lub zasadzie ryzyka74, omówionychpowyżej.

Powyższa sytuacja może zachodzić w szczególno-ści w przypadku, gdy przedsiębiorca — pracodawca,w ramach porozumienia zawartego z korzystającymwoparciuozasadęswobodyumów,przejmieokreśloneobowiązki dotyczące wolontariuszy — pracowników,wszczególnościbędziedokonywałweryfikacjiichkwali-fikacjidopowierzanychwramachwolontariatupracow-niczegoczynności lubprzekazywałwskazówkiokreślo-negodziałania.

Niezależnie od powyższego, decyzja który podmiotzobowiązany jest do ubezpieczenia wolontariusza— pracownika, a który jest zobowiązany do pokryciakosztówztegotytułu,należydostronwolontariatupra-cowniczego i jej podjęcie leży wyłącznie w ich gestii.Zobowiązanie do ubezpieczenia wolontariusza — pra-cownikaododpowiedzialnościcywilnej,iodpowiednio,dopokryciaztegotytułukosztów,możewynikaćzporo-zumienia o wolontariacie zawartego pomiędzy korzy-stającymawolontariuszem—pracownikiem,zumowyzawartej pomiędzy korzystającym z przedsiębiorcą

⁷²Art.120in.Kodeksupracy.⁷³Art.429Kodeksucywilnego.⁷⁴Art.430Kodeksucywilnego.

33

—pracodawcą,określającej jakobeneficjentaubezpie-czeniawolontariusza—pracownika,jakrównieżzregu-lacji wewnętrznych obowiązujących u danego przed-siębiorcy—pracodawcy,przesądzających,żeprzedsię-biorca—pracodawcaubezpieczawolontariuszy—pra-cowników od odpowiedzialności cywilnej i pokrywaztegotytułustosownekoszty.

Mimo faktu, iż decyzja o ubezpieczeniu od odpowie-dzialności cywilnej jest decyzją fakultatywną i zależnąodwolistronporozumieniaowolontariacie,wieleaspek-tówprzemawiawpraktycezajejpodjęciem.

Napolskimrynkuusługubezpieczeniowychwystępujeobecnie coraz więcej ofert ubezpieczenia wolontariu-szy od odpowiedzialności cywilnej za szkodę powstałąprzy wykonywaniu przez nich czynności wolontariatu,któremogąokazaćsięinteresującedlapodmiotówdzia-łającychwramachwolontariatupracowniczego.Wyróż-nićmożnazarównoofertyubezpieczeńgrupowych,jaki indywidualnych,ponadto istniejąoferty rozróżniającegrupy ryzyk podlegających ubezpieczeniu. W naszejocenie, najistotniejszą kwestią przy wyborze właści-wejofertyjestweryfikacjaogólnychwarunkówdanegoubezpieczenia,nietylewzakresieprzedmiotuubezpie-czenia, gdyż ten zazwyczaj będzie podobny, o ile podwzględem okoliczności wyłączających odpowiedzial-ność ubezpieczyciela. Oczywiste jest, iż im mniej oko-liczności, które wyłączają odpowiedzialność ubezpie-czyciela,tymubezpieczeniejestkorzystniejszedlaubez-pieczającego i ubezpieczonego, a tym samym warterozważenia.

Ubezpieczenie zdrowotne

Zgodnie z przepisami Ustawy o działalności pożytkupublicznego i wolontariacie75, wolontariuszowi mogąprzysługiwać świadczenia zdrowotne na zasadach

⁷⁵Art.46ust.1Ustawyodziałalnościpożytkupublicznegoiwolon-tariacie.

przewidzianych w przepisach o powszechnym ubez-pieczeniu zdrowotnym. Wykupienie ubezpieczeniazdrowotnego wolontariusza zależy od woli korzystają-cegoorazodtego,czywolontariusznie jest jużobjętyubezpieczeniem zdrowotnym z innego tytułu, np.:ztytułuumowyopracę.Stosowniebowiemdoprzepi-sówUstawyzdnia27sierpnia2004r.oświadczeniachopieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicz-nych76, korzystający może zgłosić wolontariusza doubezpieczenia zdrowotnego, jeżeli nie jest on objętyubezpieczeniemzdrowotnymzinnegotytułu.

Podkreślićzgodniezpowyższymnależy,iżwprzypadkuwolontariatupracowniczego,działającynarzeczkorzy-stającego wolontariusze — pracownicy są objęci obo-wiązkowym ubezpieczeniem zdrowotnym w ramachzawartegozpracodawcąstosunkupracy,jakrównież—codozasady—wramachstosunkucywilnoprawnegowynikającego z umowy zlecenia, umowy o dzieło lubumowyoświadczenieusługi,wtymwramachtzw.samo-zatrudnienia.Wzwiązkuzpowyższym,wramachwolon-tariatu pracowniczego, nie ma potrzeby ani prawnychmożliwości obejmowania wolontariuszy dodatkowymubezpieczeniemzdrowotnymztytułuwolontariatu.

Ubezpieczenie społeczne (ZUS)Zarówno podmiot korzystający, jak i wolontariusz nieopłacająskładeknaubezpieczeniaspołeczne(ubezpie-czenie emerytalne, rentowe, wypadkowe, chorobowe)z tytułu wykonywanego wolontariatu, w tym wolonta-riatupracowniczego.Jakzostałowskazanewniniejszejpublikacji, świadczenie wolontariusza, również wolon-tariusza — pracownika, jest — zgodnie z Ustawąo działalności pożytku publicznego i wolontariacie77— świadczeniem odpowiadającym świadczeniu pracy,

⁷⁶Art.68ust.1Ustawyoświadczeniachopiekizdrowotnejfinanso-wanychześrodkówpublicznych.⁷⁷Art.42ust.1Ustawyodziałalnościpożytkupublicznegoiwolon-tariacie.

3�

anieświadczeniempracy78.Ustawazdnia13październi-ka1998r.osystemieubezpieczeńspołecznychnieprze-widuje obowiązku, ani nawet prawej możliwości, obję-ciawolontariuszaubezpieczeniememerytalnym,rento-wym,chorobowymczywypadkowymwramachświad-czonegoprzezniegowolontariatupracowniczego.Niezależnie od powyższego, w przypadku wolonta-riatu pracowniczego, działający na rzecz korzystają-cego wolontariusze — pracownicy są objęci — co dozasady—obowiązkowymubezpieczeniemspołecznymwramachzawartegozpracodawcąstosunkupracylubstosunkucywilnoprawnegonawiązanegonapodstawieumowyzlecenia,umowyodzieło lubumowyoświad-czenieusługi,wtymwramachtzw.samozatrudnienia.

⁷⁸Zob.:Rozdział4–Wolontariatpracowniczyjakostosunekpracy.

3�

9. ZWROT KOSZTÓW PONIESIONYCH PRZEZ WOLONTARIUSZA

Koszty podróży służbowej i diet

Jak już zostało wyżej wskazane, zgodnie z przepisamiUstawy o działalności pożytku publicznego i wolonta-riacie79, korzystający ma obowiązek pokrywać kosztypodróży służbowych i diet wolontariusza, na dotyczą-cychpracownikówzasadachokreślonychwodrębnychprzepisach, co również dotyczy wolontariusza — pra-cownika świadczącego pracę w ramach wolontariatupracowniczego.

Zgodnie z przepisami Kodeksu pracy80, podróżą służ-bowąjestkażdywyjazdpracownikanapoleceniepraco-dawcypozamiejscowość,wktórejznajdujesięsiedzibapracodawcylubpozastałemiejscepracywceluwyko-nywania zadania służbowego. Wysokość oraz warunkiustalania należności przysługujących pracownikowizatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jed-nostcesferybudżetowej,ztytułupodróżysłużbowejnaobszarze kraju oraz poza granicami kraju zostały okre-ślonew:

1)RozporządzeniuMinistraPracy iPolitykiSpołecznejzdnia19grudnia2002r.wsprawiewysokościorazwarunków ustalania należności przysługującychpracownikowi zatrudnionemu w państwowej lubsamorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułupodróżysłużbowejnaobszarzekraju81;

2)RozporządzeniuMinistraPracy iPolitykiSpołecznejzdnia19grudnia2002r.wsprawiewysokościorazwarunków ustalania należności przysługującychpracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub

⁷⁹Art.45ust.1pkt3Ustawyodziałalnościpożytkupublicznegoiwolontariacie.⁸⁰Art.775§1Kodeksupracy.⁸¹Dz.U.z2002r.,Nr236,poz.1990zezm.

samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułupodróżysłużbowejpozagranicamikraju82.

Natomiast warunki wypłacania należności z tytułu po-dróżysłużbowejpracownikowizatrudnionemuuinnegopracodawcyniżww.wymieniony,określasięwukładziezbiorowym pracy lub w regulaminie wynagradzaniaalbowumowieopracę, jeżelipracodawcanie jestob-jętyukłademzbiorowympracylubniejestobowiązanydoustaleniaregulaminuwynagradzania.Postanowieniaukładu zbiorowego pracy, regulaminu wynagradzanialubumowyopracęniemogąustalaćdietyzadobępo-dróży służbowej w wysokości niższej niż dieta z tytułupodróżysłużbowejokreślonadlapracownika,zatrudnio-negowpaństwowejlubsamorządowejjednostcesferybudżetowej.Wprzypadku,gdyukładzbiorowypracy,re-gulaminwynagradzanialubumowaopracę,niezawieraprzedmiotowych postanowień, pracownikowi przysłu-gująnależnościnapokryciekosztówpodróżysłużbowejwwysokościokreślonejodpowiedniowedługprzywoła-nychwyżejprzepisów.Powyższeregulacjeprawnemająodpowiedniezastosowaniedozwrotukosztówpodróżysłużbowychidietwolontariuszom—pracownikom.

Wolontariuszowi — pracownikowi przysługują więcdiety z tytułu podróży, która odbywa się w terminiei miejscu określonym przez korzystającego. Dieta jestprzeznaczona na pokrycie zwiększonych kosztów wy-żywienia w czasie podróży i wynosi obecnie 23 zł83 zadobę podróży w przypadku podróży na terenie kraju,natomiastwysokośćdietyzadobępodróżywposzcze-gólnych państwach jest określona w załączniku dorozporządzenia84.

⁸²Dz.U.z2002r.,Nr236,poz.1991zezm.⁸³Zgodniezestanemprawnymobowiązującymnadzień31.12.2008r.⁸⁴Załącznik do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznejzdnia19grudnia2002r.wsprawiewysokościorazwarunkówusta-lania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemuwpaństwowejlubsamorządowejjednostcesferybudżetowejztytułupodróżysłużbowejpozagranicamikraju.

3�

Poza zwrotem kosztów podróży służbowych, wolonta-riuszowi—pracownikowiprzysługujezwrotkosztów:

1)przejazdówidojazdów85,

2)noclegów,

3)innychudokumentowanychwydatków,określonychprzez pracodawcę odpowiednio do uzasadnionychpotrzeb.

Zwrotkosztówprzejazdu,zgodniezzasadamiobowią-zującymipracowników,którestosowniedoprzywołanejwyżej zasady, mają odpowiednie zastosowanie dowolontariuszy, w tym wolontariuszy — pracowników,obejmuje cenę biletu określonego środka transportu,zuwzględnieniemnależnejwolontariuszowi—pracow-nikowiulginadanyśrodektransportu,bezwzględunato, z jakiego tytułu ulga ta przysługuje. Środek trans-portuwłaściwydoodbyciapodróżyokreślakorzystający.Na wniosek wolontariusza — pracownika korzystającymoże wyrazić zgodę na przejazd samochodem oso-bowym, motocyklem lub motorowerem niebędącymwłasnością korzystającego. W takim przypadku odpo-wiednie zastosowanie znajdą przepisy rozporządzeniaMinistraInfrastrukturyzdnia25marca2002r.wsprawiewarunkówustalaniaorazsposobudokonywaniazwrotukosztów używania do celów służbowych samochodówosobowych, motocykli i motorowerów niebędącychwłasnością pracodawcy86. Zgodnie z ich brzmieniem,wolontariuszowi — pracownikowi przysługuje zwrotkosztów przejazdu w wysokości stanowiącej iloczynprzejechanych kilometrów przez stawkę za jeden kilo-metrprzebiegu,ustalonąprzezkorzystającego.

⁸⁵Przyczymwprzypadkupodróżynatereniekraju–wyłączniedojazdówśrodkamikomunikacjimiejskiej.⁸⁶Dz.U.z2002r.,Nr27,poz.271zezm.

Jednak stawka ta nie może być wyższa niż określoneustawowolimity87.

Koszty szkoleń wolontariuszy

Ponadto, korzystający może pokrywać koszty szkoleńwolontariuszy, w tym wolontariuszy — pracowników,w zakresie wykonywanych przez nich świadczeń okre-ślonych w porozumieniu o wolontariacie zawartymzwolontariuszem88.Zwrotkosztówszkoleńzależywięcod woli i decyzji korzystającego. Jednakże, jeżeli takiezobowiązanie zostanie przez korzystającego przyjętewporozumieniuzawartymzwolontariuszem,korzysta-jący będzie zobowiązany do zwrotu wolontariuszowi—pracownikowikosztówodbytychszkoleńwzakresiewykonywanych przez wolontariusza — pracownikaświadczeń.

Inne koszty

W myśl Ustawy o działalności pożytku publicznegoiwolontariacie89,korzystającymożerównieżobowiązekpokrywać,nadotyczącychpracownikówzasadachokre-ślonychwodrębnychprzepisach,inneniezbędnekosztyponoszone przez wolontariusza — pracownika, zwią-zane z wykonywaniem świadczeń na rzecz korzystają-cego.Wartojednocześniewskazać,iżkorzystającymożepokrywaćtylkotekosztyponiesioneprzezwolontariu-sza-pracownika,któresąniezbędneizwiązanezwyko-nywaniem przez niego świadczenia, oraz tylko wtedy,gdy obowiązujące u niego regulacje lub ogólnie obo-wiązująceprzepisyprawapracyokreślają,żetakiekoszty

⁸⁷ § 3 Rozporządzenia Ministra Infrastruktury w sprawie warunkówustalaniaorazsposobudokonywaniazwrotukosztówużywaniadocelówsłużbowychsamochodówosobowych,motocykliimotorowe-równiebędącychwłasnościąpracodawcy.⁸⁸Art.45ust.3Ustawyodziałalnościpożytkupublicznegoiwolontariacie.⁸⁹Art.45ust.2Ustawyodziałalnościpożytkupublicznegoiwolontariacie.

3�

ponoszone przez pracowników są zwracane. W tymmiejscunależypodkreślić,żeprzyrozpatrywaniuzasad-ności ponoszenia przez korzystającego określonychkosztów związanych z wolontariatem pracowniczym,należyprzedewszystkimmiećnauwadze,żecechąnad-rzędną wolontariatu, w tym wolontariatu pracowni-czego,jestjegonieodpłatnycharakter.

Zwolnienie od podatku dochodowego świadczeń otrzymywanych przez wolontariuszy

StosowniedoprzepisówUstawyzdnia26 lipca1991r.opodatkudochodowymodosóbfizycznych90,opodat-kowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkie-gorodzajudochody,zwyjątkiemdochodówwymienio-nychwart.21,52,52ai52cww.Ustawyorazdochodów,od których na podstawie przepisów Ustawy z dnia 29sierpnia1997r.Ordynacjipodatkowej91zaniechanopo-borupodatku.

NapodstawieUstawyopodatkudochodowymodosóbfizycznych,wolneodpodatkusądietyiinnenależnościzaczas:

1)podróżysłużbowejpracownika,

2)podróżyosobyniebędącejpracownikiem,

do wysokości określonej w odrębnych ustawach lubwprzepisach,wydanychprzezministrawłaściwegodosprawpracy,wsprawiewysokościorazwarunkówusta-lanianależnościprzysługującychpracownikowizatrud-nionemu w państwowej lub samorządowej jednostcesferybudżetowej,ztytułupodróżysłużbowejnaobsza-rzekrajuorazpozagranicamikraju92.

⁹⁰Art.9ust.1Ustawyopodatkudochodowymodosóbfizycznych.⁹¹TekstjednolityDz.U.z2005r.,Nr8,poz.60zpóźn.zm.⁹²Art.21ust.1pkt.46Ustawyopodatkudochodowymodosóbfizycznych.

Ponadto, wolna od podatku dochodowego od osóbfizycznych jest wartość świadczeń otrzymanych przezwolontariuszy, w tym wolontariuszy — pracowników,w ramach wolontariatu pracowniczego, od organizacjipozarządowych, organów administracji publicznej,podmiotów, jednostekorganizacyjnych,wymienionychw art. 42 Ustawy o działalności pożytku publicznego,z tytułu szkoleń, badań lekarskich, wyżywienia, wypo-sażenia w środki ochrony osobistej, składki na ubez-pieczeniezdrowotneorazubezpieczeniaodnastępstwnieszczęśliwych wypadków opłacanych na zasadachokreślonychwodrębnychprzepisach93.

Niestety, przywołany przepis wyczerpuje rodzajeponoszonych za wolontariusza, w tym wolontariusza— pracownika, wydatków, jakie mogą być zwracaneprzez ww. podmioty, i które są zwolnione z opodatko-wania podatkiem dochodowym od osób fizycznych.Zatem wszelkie inne rodzaje wydatków wolontariusza—pracownika,jakiemogąmubyćfaktyczniezwracane,aniezostaływskazanewprzywołanymprzepisie,niesązwolnione z opodatkowania podatkiem dochodowym,tymsamymsąobjętepodatkiemdochodowymodosóbfizycznychiwinnyzostaćwykazaneprzezwolontariusza—pracownikawpodatkowymzeznaniurocznym.

Jednymzczęstychkosztówponoszonychprzezwolon-tariusza — pracownika, w ramach wykonywanychświadczeń wolontarystycznych, jest koszt użytkowaniasamochoduprywatnegodlacelówzwiązanychzwolon-tariatempracowniczym.Należnośćotrzymywanaprzezwolontariusza — pracownika z tytułu ww. kosztu niezostaławprostwymienionawprzywołanymwyżejprze-pisie,więccodozasady,kwotaotrzymanaprzezwolon-tariusza—pracownikaztegotytułuniepodlegazwol-nieniuzpodatkudochodowegoodosóbfizycznych.

Jednakże, naszym zdaniem, ww. należność może zo-stać uznana za zwrot kosztów podróży służbowej

⁹³Art.21ust.1pkt113Ustawyopodatkudochodowymodosóbfizycznych.

3�

wolontariusza—pracownika,oilewdanymprzypadkuzostanąspełnioneprzesłankiuznaniadanejpodróżyzapodróżsłużbowąwmyślprzepisówKodeksupracy,orazpod warunkiem odpowiedniego zaewidencjonowaniakosztów poniesionych z tego tytułu przez korzystają-cego. Jak już zostało wyżej wskazane, zgodnie z prze-pisami Kodeksu pracy94, podróżą służbową jest każdywyjazdpracownikanapoleceniepracodawcypozamiej-scowość,wktórejznajdujesięsiedzibapracodawcylubpoza stałe miejsce pracy w celu wykonywania zadaniasłużbowego. Nie są więc taką podróżą służbową, do-jazdywolontariusza—pracownikanatereniemiejsco-wości,wktórejmieścisięsiedzibakorzystającego.Jeżeliww.przesłankipodróżysłużbowejwystępująwdanymprzypadku, to warto przy ewidencjonowaniu podróżywolontariusza—pracownikawyraźniewskazać,żepod-czaspodróżywolontariusz—pracownikkorzystałzpry-watnego samochodu, a następnie rozliczyć poniesioneztegotytułuprzezwolontariusza—pracownikakoszty,zgodnie z przywołanymi wyżej przepisami rozporzą-dzeniawsprawiewarunkówustalaniaorazsposobudo-konywaniazwrotukosztówużywaniadocelówsłużbo-wychsamochodówosobowychniebędącychwłasnościąpracodawcy95.

Innąkwestiąbudzącąkontrowersje,sąpodatkowekon-sekwencje w sferze podatku dochodowego od osóbfizycznych, wynikające z ubezpieczenia wolontariu-sza — pracownika przez korzystającego lub przedsię-biorcę — pracodawcę od odpowiedzialności cywilnej.Jak zostało wyżej wskazane, zgodnie z przepisamiUstawyopodatkudochodowymodosóbfizycznych96,opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegająwszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów

⁹⁴Art.775§1Kodeksupracy.⁹⁵ Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 25 marca 2002r.w sprawie warunków ustalania oraz sposobu dokonywania zwrotukosztówużywaniadocelówsłużbowychsamochodówosobowych,motocykliimotorowerówniebędącychwłasnościąpracodawcy.⁹⁶Art.9ust.1Ustawyopodatkudochodowymodosóbfizycznych.

wymienionychwart.21,52,52ai52cww.Ustawyorazdochodów,odktórychnapodstawieprzepisówUstawyzdnia29sierpnia1997r.Ordynacjipodatkowej97zanie-chanopoborupodatku.

Ponadto, przychodami w myśl zasady wyrażonejwUstawieopodatkudochodowymodosóbfizycznych,sąotrzymane lubpostawionedodyspozycjipodatnikaw roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężneorazwartośćotrzymanychświadczeńwnaturzeiinnychnieodpłatnychświadczeń98.

W przeciwieństwie do składek na ubezpieczenie zdro-wotneorazubezpieczenieodnastępstwnieszczęśliwychwypadkówopłacanychwramachwolontariatupracow-niczego,stanowiącychświadczenia,którewprostzostałyzwolnione z podatku dochodowego od osób fizycz-nych99, składki ponoszone przez korzystającego lubprzedsiębiorcę — pracodawcę tytułem ubezpieczeniawolontariusza — pracownika od odpowiedzialnościcywilnej,niezostałyobjęteww.zwolnieniem.Wzwiązkuzpowyższym,należymiećnauwadzeryzykopodatkowe,jakiemożewyniknąćzuznaniawartościww.składeknaubezpieczenie od odpowiedzialności cywilnej uiszcza-nychprzezkorzystającegolubprzedsiębiorcę—praco-dawcęzaprzychódpostroniewolontariusza—pracow-nika podlegający opodatkowaniu podatkiem docho-dowym od osób fizycznych. Jeżeli tak zostanie osta-tecznieuznane,wolontariusz—pracownikbędziezobo-wiązany do uiszczenia podatku dochodowego z tegotytułu.Jednakże,przeciwkoopodatkowaniupodatkiemdochodowym od osób fizycznych powyższej wartości,przemawia charakter świadczonej przez wolontariuszanieodpłatniedziałalności, jaką jestwolontariatpracow-niczy oraz argument, że ubezpieczenie wolontariuszaod odpowiedzialności cywilnej dokonane przez korzy-stającegolubprzedsiębiorcę—pracodawcęniestanowi

⁹⁷TekstjednolityDz.U.z2005r.,Nr8,poz.60zpóźn.zm.⁹⁸Art.11ust.1Ustawyopodatkudochodowymodosóbfizycznych.⁹⁹Art.21ust.1pkt113Ustawyopodatkudochodowymodosóbfizycznych.

3�

—codozasady—przychodupostroniewolontariusza—pracownika.

Biorąc pod uwagę powyższe kontrowersje, którenie zostały uregulowane w obowiązującym stanieprawnym100,dlazłagodzeniaskutkówpodejmowanychdecyzji oraz ochrony współpracujących wolontariuszy— pracowników, w konkretnych wątpliwych przy-padkach, rekomendujemy wystąpienie do organówpodatkowych o wydanie indywidualnej interpretacjipodatkowej w trybie przepisów Ustawy — ordynacjapodatkowa101. Występując o interpretację podatkową,podatnikzobowiązanyjestdoopisaniasytuacjiprawnejifaktycznejzaistniałejwdanymprzypadkuoraziprzed-stawia swojego własnego stanowiska. Wydana inter-pretacjajestwiążącadlaorganupodatkowegoiorganukontroli skarbowej właściwej dla podatnika. Nie jestnatomiast wiążąca dla podatnika, który może lecz niemusi się od niej stosować. Należy przy tym pamiętać,że wydana przez organ podatkowy interpretacjadotyczysprawyindywidualnej itylkowtakimaspekciemożnarozważać jejmocwiążącą. Interpretacjanie jestnatomiast informacją o stosowaniu przepisów prawawogóle,aledotyczykonkretnejiindywidualnejsprawyitylkowtymzakresiewiąże.Zastosowaniesiędointer-pretacjiindywidualnejprzedjejzmianąlubprzeddorę-czeniem organowi podatkowemu odpisu prawomoc-nego orzeczenia sądu administracyjnego uchylającegointerpretacjęindywidualną,niemożeszkodzićwniosko-dawcy, jak również w przypadku nieuwzględnienia jejwrozstrzygnięciusprawypodatkowej102.

¹⁰⁰Stanprawnyobowiązującynadzień31.12.2008r.¹⁰¹Art.14bUstawy–Ordynacjapodatkowa.¹⁰²Art.14kUstawy–Ordynacjapodatkowa.

�0

10. PRZYCHODY I KOSZTY KORZYSTAJĄCYCH ZE ŚWIADCZEŃ WOLONTARIUSZY

Przychody podmiotów korzystających ze świadczeń wolontariuszy

Do przychodów podmiotów korzystających ze świad-czeńwolontariuszy—pracowników,któretopodmioty,codozasady,sąosobamiprawnymi,niezaliczasięwro-zumieniu podatkowym wartości świadczeń wolonta-riuszy, udzielanych na zasadach określonych w przepi-sachUstawyodziałalnościpożytkupublicznegoiowo-lontariacie103. Zatem podmioty korzystające z tego ro-dzaju świadczeń, nie są zobowiązane do wykazywa-nia przychodu uzyskiwanego w ramach wolontariatupracowniczego, i nie uiszczają z tego tytułu podatkudochodowego.

Ponadto, wartość świadczenia wolontariusza — pra-cownika nie stanowi darowizny na rzecz korzystają-cegowrozumieniuprzepisówKodeksucywilnegoorazprzepisów podatkowych104. Korzystający nie jest więczobowiązanydouiszczeniaztegotytułupodatkuprze-widzianegoustawązdnia28lipca1983r.opodatkuodspadkówidarowizn.

Wtymmiejscunależywskazać, iżwprzypadku,gdyzeświadczeń wolontariuszy korzystać będzie bezpośred-nio osoba fizyczna lub inna jednostka organizacyjna,którawmyślUstawyodziałalnościpożytkupublicznegoiwolontariacieniemożebyćkorzystającym,świadczeniaotrzymaneodwolontariusza—pracownika,będąstano-wiłyjejprzychód,któryzgodniezobowiązującymiprze-pisami podatkowymi podlegać będzie opodatkowaniu—stosowniedookolicznościdanejsprawy—podatkiem

¹⁰³Art.12ust.4pkt16Ustawyopodatkudochodowymodosóbprawnych.¹⁰⁴Art.50Ustawyodziałalnościpożytkupublicznegoiwolontariacie.

dochodowym od osób fizycznych bądź podatkiem odotrzymanej darowizny. O zastosowaniu jednego z ww.podatków w konkretnym przypadku, przesądza przed-miotświadczeniawolontariusza—pracownikanarzeczosobyfizycznejorazrelacjafaktyczno—prawnałączącawolontariusza—pracownikazdanąosobąfizyczną.

W przypadku uznania danego świadczenia za darowi-znęnarzeczosobyfizycznej,wartomiećnauwadze, iżzgodnie z przepisami ustawy o podatku od spadkówidarowizn105,nabyciewłasnościlubprawmajątkowychodosóbnależącychdoIIIgrupypodatkowej(tj.osóbob-cychdlapodatnika)owartościniewyższejniż4902zł106łączniewokresiepięciu lat,niepodlegapodatkowioddarowizny.Poprzekroczeniutejkwoty,odotrzymanychwartościnależyuiścićpodatek,stosowniedoprzepisówww.Ustawy.

Aby więc uniknąć powyższych negatywnych konse-kwencji podatkowych, jak już zostało zasygnalizowanewe wcześniejszej części niniejszej publikacji107, wska-zane jest,abyświadczeniepomocynarzeczosóbtrze-cich,wszczególnościosóbfizycznychwramachwolon-tariatu pracowniczego, odbywało się przy współdziała-niuprzedsiębiorcy—pracodawcyzpodmiotamiupraw-nionymi do korzystania ze świadczeń wolontariuszy,stosowniedoprzepisówUstawyodziałalnościpożytkupublicznegoiwolontariacie108.

¹⁰⁵Art.9ust.1pkt3Ustawyopodatkuodspadkówidarowizn.¹⁰⁶Kwotazwolnieniaobowiązującawgrudniu2008r.¹⁰⁷Zob.:Rozdział4–Wolontariatpracowniczyjakostosunekprawny.¹⁰⁸Art.42ust.1Ustawyopożytkupublicznymiwolontariacie.

�1

Koszty uzyskania przychodów korzystających

StosowniedoprzepisówUstawyodziałalnościpożytkupublicznego i wolontariacie109, koszty prowadzeniadziałalnościstatutowejpodmiotówkorzystających,sta-nowiąwydatkiponiesionena:

1)informacje dla wolontariuszy, w tym wolontariuszy—pracowników,oryzykudlazdrowiaibezpieczeń-stwa związanym z wykonywanymi świadczeniamiorazozasadachochronyprzedzagrożeniami;

2)zapewnienie wolontariuszom, w tym wolontariu-szom—pracownikom,bezpiecznychihigienicznychwarunków wykonywania przez niego świadczeń,wtymodpowiednieśrodkiochronyindywidualnej;

3)pokryciekosztówpodróżysłużbowychidiet,wolon-tariuszy,wtymwolontariuszy—pracowników;

4)pokryciekosztówszkoleńwolontariuszy,wtymwo-lontariuszy—pracowników,wzakresiewykonywa-nychprzeznichświadczeńokreślonychwporozumie-niuowolontariaciezawieranymzkorzystającym;

5)pokrycie kosztów ubezpieczenia wolontariuszy,wtymwolontariuszy—pracowników,odnastępstwnieszczęśliwychwypadków.

Przywołany przepis enumeratywnie wylicza wydatki,którestanowiąkosztyprowadzeniadziałalnościstatuto-wejdlapodmiotówkorzystającychzpracywolontariu-szy,wtymwolontariuszy—pracowników.Zatempozo-stałewydatkizwiązanezeświadczeniamiwolontariuszy,niewymienionewprost,jakowydatkinadziałalnośćsta-tutową korzystającego, nie są wydatkami statutowymi,co równocześnie powoduje, iż nie mogą być kosztamiuzyskaniaprzychodówkorzystających.

¹⁰⁹Art.49wzw.zart.45ust.1i3iart.46ust.3orazart.42ust.1pkt2i3Ustawyodziałalnościpożytkupublicznegoiwolontariacie.

Jakzostało jużwskazanewniniejszejpublikacji110, jed-nym z częstych kosztów zwracanych przez korzysta-jącego wolontariuszowi — pracownikowi w ramachwykonywanych świadczeń wolontarystycznych, jestkoszt użytkowania przez wolontariusza — pracownikasamochoduprywatnegodlacelówzwiązanychzwolon-tariatempracowniczym.Obowiązekzwrotuww.kosztuprzez korzystającego nie wynika wprost z treści przy-wołanegowyżejprzepisu,codozasadywięc,takikosztniestanowikosztuprowadzeniadziałalnościstatutowejkorzystającegozeświadczeńwolontariuszy—pracow-ników.Jednakże,naszymzdaniem,ww.kosztponiesionyprzezkorzystającegomożezostaćuznanyzazwrotkosz-tów podróży służbowej wolontariusza — pracownika,doktóregokorzystającyjestzobowiązanywmyślprzy-wołanegoprzepisu.Trzebatylkopamiętać,żeabyuznaćponiesionyprzezkorzystającegokosztzakosztpodróżysłużbowejwolontariusza—pracownika,wdanymprzy-padkuwinnyzostaćspełnioneprzesłankiuznaniadanejpodróżyzapodróżsłużbowąwmyślprzepisówKodeksupracy111. Jak już zostało wskazane, podróżą służbowąjestkażdywyjazdpracownikanapoleceniepracodawcypozamiejscowość,wktórejznajdujesięsiedzibapraco-dawcylubpozastałemiejscepracywceluwykonywaniazadaniasłużbowego.Niesąwięctakąpodróżąsłużbową,dojazdy wolontariusza — pracownika na terenie miej-scowości,wktórejmieścisięsiedzibakorzystającego.

¹¹⁰Zob.Rozdział9–Zwrotkosztówponiesionychprzezwolontariusza.¹¹¹Art.775§1Kodeksupracy.

�2

Jeżeli ww. przesłanki podróży służbowej występująwdanymprzypadku,kosztyponiesioneprzezkorzysta-jącegoztegotytułumogązostaćuznanezakosztyzwią-zanezprowadzonąprzezniegodziałalnościąstatutową,przyodpowiednim ichzaewidencjonowaniu,zgodnymzprzepisamirozporządzeniawsprawiewarunkówusta-lania oraz sposobu dokonywania zwrotu kosztów uży-wania do celów służbowych samochodów osobowychniebędącychwłasnościąpracodawcy112.

Koszty uzyskania przychodów pracodawców

Niestetybrak jestobecniestosownychregulacjipodat-kowychumożliwiającychprzedsiębiorcy—pracodawcywspierającemu wolontariat pracowniczy, zaliczeniew poczet kosztów uzyskania przychodów wydatkówponiesionychztegotytułu.

Jednak przedsiębiorca — pracodawca może odliczyćod dochodu stanowiącego podstawę opodatkowaniapodatkiemdochodowym,wartośćdarowiznudzielonychnarzeczorganizacjipozarządowychlubinstytucji,któresą korzystającymi w rozumieniu Ustawy o działalnościpożytkupublicznegoiwolontariacie.Stosowniebowiemdo przepisów odpowiednio ustawy o podatku docho-dowym od osób fizycznych113 lub ustawy o podatkudochodowymodosóbprawnych114,podstawęoblicze-niapodatkudochodowegostanowidochód(wyliczonyzgodnie z przepisami ww. Ustaw) po odliczeniu kwotdarowiznprzekazanychkorzystającymnacelenależącedo sfery zadań publicznych, określonych w Ustawie

¹¹² Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 25 marca 2002r.w sprawie warunków ustalania oraz sposobu dokonywania zwrotukosztówużywaniadocelówsłużbowychsamochodówosobowych,motocykliimotorowerówniebędącychwłasnościąpracodawcy.¹¹³Art.26ust.1pkt9Ustawyopodatkudochodowymodosóbfizycznych.¹¹⁴Art.18ust.1pkt1Ustawyopodatkudochodowymodosóbprawnych.

o działalności pożytku publicznego i wolontariacie115.Warto jednak pamiętać, iż kwota przedmiotowychdarowiznpodlegającaodliczeniuoddochodu,niemożeprzekroczyć 6 procent dochodu w przypadku osóbfizycznychoraz10procentdochoduwprzypadkupod-miotów podlegających opodatkowaniem podatkiemdochodowymodosóbprawnych.

Na marginesie warto zaznaczyć, że dla praktyków wo-lontariat pracowniczy to także promocja przedsiębior-stwa, w tym promocja, której celem jest zwiększenieprzychodów przedsiębiorcy — pracodawcy. Konse-kwencją podatkową takiego stanowiska, jest przyjęcie,że wydatki związane z wolontariatem pracowniczymsą kosztami ponoszonymi na promocje przedsiębiorcy—pracodawcy iwobectegostanowiąkosztuzyskaniaprzychodów,wrozumieniuustawyopodatkudochodo-wym od osób prawnych. Należy pamiętać, iż takie po-dejścieniejestdośćpowszechne,iniebyłodotychczasprzedmiotem stanowiska zajmowanego przez organypodatkowe.

Biorąc pod uwagę powyższe kontrowersje, które niezostały uregulowane w obowiązującym stanie praw-nym116, a mają istotne znaczenie z punktu widzeniaprzedsiębiorcy—pracodawcy,równieżiwtymzakresierekomendujemywystąpieniedoorganówpodatkowycho wydanie indywidualnej interpretacji podatkowej,wtrybieprzepisówUstawy—ordynacjapodatkowa117,przyuwzględnieniuuwagwskazanychwewcześniejszejczęścininiejszejpublikacji118.

¹¹⁵ Cele, które zostały szczegółowo wymienione w art. 4 Ustawyodziałalnościpożytkupublicznegoiwolontariacie.¹¹⁶Stanprawnyobowiązującynadzień31.12.2008r.¹¹⁷Art.14bUstawy–Ordynacjapodatkowa.¹¹⁸Zob.:Rozdział9–Zwrotkosztówponiesionychprzezwolontariusza.

�3

11. PROCEDURA WPROWADZENIA PROGRAMU WOLONTARIATU PRACOWNICZEGO U PRZEDSIĘBIORCY — PRACODAWCY

Analiza omówionych w niniejszej publikacji kwestii,zarówno o charakterze teoretycznym, jak i formalno— prawnym, zdaniem autorów, powinna poprzedzaćdecyzję o ewentualnym wprowadzeniu wolontariatupracowniczego do własnej działalności. Po zapozna-niu się z powyższymi aspektami, oraz ich odpowied-nimprzyporządkowaniudowarunków,wktórychdziaładany przedsiębiorca, istnieją podstawy do odpowied-niegowdrożeniastosownychrozwiązańpozwalającychprzystąpićdowolontariatupracowniczego.

Decyzja o podjęciu przez przedsiębiorcę — pracodawcę działań w ramach wolontariatu pracowniczego

Jak zostało już podniesione w niniejszej publikacji,decyzjaoprzystąpieniudanegoprzedsiębiorcy—pra-codawcy do działań w ramach wolontariatu pracow-niczego lubchociażby jegowspierania,należydo jegowyłącznej gestii i ma charakter w pełni dobrowolny.W praktyce, taka decyzja związana jest przede wszyst-kim z ekonomiczno – organizacyjnymi możliwościamiprzedsiębiorcyorazzainteresowaniempodjęciemdzia-łalności wolontarystycznej wśród osób współpracują-cychzprzedsiębiorcą.

Decyzję w powyższym przedmiocie warto poprzedzićanaliząwewnętrznychmożliwościprzedsiębiorcy-pra-codawcy, w tym przede wszystkim analizą zdolnościfinansowej przy uwzględnieniu kosztów związanychz realizacją wolontariatu pracowniczego oraz możliwo-ściami organizacyjnymi. Wskazanym wydaje się rów-nieżzweryfikowaniezainteresowaniatakądziałalnościąwśród pracowników, np. w drodze przekazanych pra-cownikomdowypełnieniaankiet.

Jeżelipowyższaweryfikacjaokażesiępozytywna,przed-siębiorca—pracodawcamaprzesłankidopodjęciade-cyzjiorozpoczęciuaktywnościocharakterzewolontaria-tupracowniczego.Obowiązująceprzepisynieokreślająjakąformęmaprzybraćdecyzjapodejmowanawoma-wianym przedmiocie. Zalecanym w naszej ocenie jestnadanie takiej decyzji ram formalnych, przez wydaniejejprzezosobęluborganupoważnionydopodejmowa-niatakichdecyzji,wramachstrukturyorganizacyjnejda-negoprzedsiębiorcy.Oilewprzypadkuprzedsiębiorcy— pracodawcy będącego osobą fizyczną prowadzą-cądziałalnośćgospodarcząniemawątpliwości,ktomapodjąćtakądecyzję(winnatouczynićsamodzielniedanaosoba lub właściwie przez nią umocowany pełnomoc-nik),otylewprzypadkuprzedsiębiorcy—pracodawcyprowadzącego działalność gospodarczą w ramach np.:spółki prawa handlowego, procedura może okazać siębardziejzłożona.Wtakiejsytuacjinależyjednoznacznieprzesądzić, kto zgodnie z przepisami Ustawy z dnia 15września 2000 r. — Kodeks spółek handlowych119 orazpostanowieniami umowy lub statutu spółki jest umo-cowanydopodjęciatakiejdecyzji.Wwiększościwypad-kówtakadecyzjabędziepodejmowanaprzezwspólni-kówspółkilubzarządprowadzącysprawyspółkiirepre-zentującyspółkęnazewnątrz.Rozważyćponadtonale-ży,czy takadecyzjadlaswejskutecznościniewymagaakceptacjiorganunadzoru—wszczególnościradynad-zorczej—jeżelitakiorganwprzypadkudanegoprzed-siębiorcy—pracodawcyistnieje.Wymógakceptacjide-cyzji o przystąpieniu do wolontariatu pracowniczegoprzezdziałającyudanegoprzedsiębiorcy—pracodaw-cyorgannadzoru,jestszczególnieistotnywprzypadku,gdy taki organ nadzoru jest właściwy do podejmowa-nialubakceptacjidecyzjifinansowych,wszczególnościw przedmiocie planowanego na dany rok budżetufinansowegoprzedsiębiorcy—pracodawcy.

¹¹⁹Dz.U.z2000r.,Nr94,poz.1037zpóźn.zm.

��

Ostateczna decyzja o przystąpieniu przedsiębiorcy dodziałalności w ramach wolontariatu pracowniczego,powinnaznaleźćkonkretneodzwierciedleniewzałoże-niach budżetowych przedsiębiorcy, uwzględniającychwydatki,któreztegotytułuokażąsiękonieczne,jakrów-nież założeniach organizacyjnych związanych z realiza-cjąwolontariatupracowniczegouprzedsiębiorcy.

Spełnienie przez przedsiębiorcę dodatkowych wymogów

Podejmując decyzję o rozpoczęciu działań w zakresiewolontariatu pracowniczego, przedsiębiorca — pra-codawca powinien upewnić się, że spełnia wszystkiewymogi przewidziane powszechnie obowiązującymiprzepisami prawa i wynikające z ewentualnych regu-lacji wewnętrznych obowiązujących przedsiębiorcę—pracodawcę.

Owłaściwychpowszechnieobowiązującychprzepisachprawa, które znajdą zastosowanie w konkretnym przy-padku,decydowaćbędzieformadziałalnościwramachwolontariatupracowniczego,którązamierzarealizowaćprzedsiębiorca—pracodawca.

I tak, w ramach przykładu warto wskazać, iż przedsię-biorca — pracodawca, który zamierza rozpowszechnićwśród wolontariuszy — pracowników pobór składkiz wynagrodzenia przeznaczonej na cele charytatywne,powinien uwzględnić w tym zakresie wymogi wynika-jące z bezwzględnie obowiązujących przepisów prawapracy120, w szczególności określających koniecznośćuzyskania uprzedniej pisemnej zgody pracownika nadokonanie takiego potrącenia oraz ustalających limitydokonywanychpotrąceń.Wtakimprzypadkuprzedsię-biorca — pracodawca może podpisać z pracownikiemumowęopotrącanieokreślonejkwotyzwynagrodzeniapracownika.Powyższaumowawinnabyćzawartaprzezstronynapiśmie,ponieważpotrąceniezwynagrodzenia

¹²⁰Art.91Kodeksupracy.

zapracę, innychnależnościniżokreślonewart.87§1i 7 Kodeksu pracy121, dopuszczalne jest tylko za zgodąpracownikawyrażonąnapiśmie.Niezachowanie formypisemnej skutkuje nieważnością umowy122.Warto przytym zauważyć, że wolontariusz — pracownik możewkażdejchwilicofnąćzgodęnapotrącaniezwynagro-dzeniakwotywramachorganizowanejprzezprzedsię-biorcę—pracodawcęakcjiwolontarystycznej.Ponadto,przedsiębiorca—pracodawcapowinienzwrócićuwagę,iż przy dokonywaniu potrąceń, na które pracownikwyraził zgodę, obowiązuje kwota wynagrodzeniawolnaodpotrąceń,zależnaodminimalnegowynagro-dzeniazapracę,ustalonegownapodstawieodrębnychprzepisów123

Podobnie, w przypadku zamiaru zorganizowania przezprzedsiębiorcę—pracodawcęzbiórkidarówwśródwo-lontariuszy — pracowników, należy uwzględnić bez-względnie obowiązujące przepisy prawa. W takim wy-padku należy zweryfikować czy organizowana zbiórkaniespełniakryteriówzbiórkipublicznej, i jakotakawy-maga uzyskania zezwolenia właściwego organu admi-nistracji na jej przeprowadzenie, stosownie do przepi-sówUstawyzdnia15marca1933r.ozbiórkachpublicz-nych124. Zgodnie bowiem z wymogiem wynikającymzprzepisówww.Ustawy125,wszelkiepublicznezbieranieofiarwgotówcelubnaturze,napewienzgóryokreślonycel wymaga uprzedniego pozwolenia Ministra SprawWewnętrznychiAdministracji.Jednakżeww.Ustawaniema zastosowania, m.in. do zbiórek, przeprowadzanychw lokalach prywatnych wśród grona osób znajomychosobiście przeprowadzającym zbiórkę, jak również dozbiórek koleżeńskich w lokalach urzędów publicznychnacelegodnepoparcia,odbywającychsięnapodstawie

¹²¹Art.91§1Kodeksupracy.¹²²TakSądNajwyższywwyrokuzdnia1października1999r.,sygn.aktIPKN366/98,OSNAPiUS1999,nr21,poz.684).¹²³Art.91§2Kodeksupracy.¹²⁴Dz.U.z1933r.,Nr22,poz.162zpóźn.zm.¹²⁵Art.1Ustawyozbiórkachpublicznych.

��

pozwolenia przełożonego urzędu126. Warto więc, abycelemuniknięciadodatkowychformalnościzwiązanychz koniecznością uzyskania wspomnianego wyżej ze-zwoleniaMinistraSprawWewnętrznychiAdministracji,przedsiębiorca—pracodawcadopilnowałabyorganizo-wanaprzezniegozbiórkapodlegaławw.wyłączeniom,w szczególności poprzez sporządzenie zamkniętej listywolontariuszy—pracowników,biorącychwniejudział,atymsamymrezygnacjęzcechypublicznegozbieraniaofiarwramachdanejzbiórki.

Odnośnienatomiastwewnętrznychregulacjiobowiązu-jącychudanegoprzedsiębiorcy—pracodawcy,przedewszystkimwskazaćnależy,iżwniektórychprzypadkach,jakzostałozasygnalizowanepowyżej,przystąpieniedowolontariatupracowniczegomożewymagaćzgodywła-ściwegodladanegoprzedsiębiorcyorganunadzoru.Niewykluczonąmożerównieżokazaćsiękoniecznośćkon-sultacjipodejmowanejdecyzjizreprezentującąpracow-ników zatrudnionych przez przedsiębiorcę — praco-dawcęorganizacjązwiązkową.

Regulamin wolontariatu pracowniczego

Zuwaginafakt,iżwolontariatpracowniczy,jakotaki,niejest zagadnieniem odrębnie regulowanym przez obo-wiązujące przepisy prawa, a tylko odpowiednio stosu-jemydoniegoprzepisyowolontariacie,wskazanymwy-daje się jednoznaczne określenie przez przedsiębiorcę— pracodawcę zasad i warunków jego realizacji w da-nychstrukturachorganizacyjnychprowadzonegoprzed-siębiorstwa.Takaregulacjamożeprzybraćnp.formęre-gulaminuzatwierdzonegoprzezwłaściwąosobęlubor-gan,podanegodowiadomościpracowników.Regulamintakipowinienpowstaćprzyudzialeiakceptacjipracow-ników, którzy deklarują chęć przystąpienia do działańwramachwolontariatupracowniczego.Warto,abyoma-wianyregulaminokreślałwszczególności:

¹²⁶Art.13litcieUstawyozbiórkachpublicznych.

1)formy wolontariatu pracowniczego, które zamie-rza realizować przedsiębiorca — pracodawca wrazzwolontariuszami—pracownikami;

2)prawa i obowiązki pracowników — wolontariuszyprzystępującychdowolontariatupracowniczego;

3)dodatkowe uprawnienia przysługujące wolon-tariuszom — pracownikom z tytułu działalnościwolontarystycznej;

4)zasadyrozliczaniaczasupoświęconegoprzezwolon-tariuszy — pracowników na działalność wolontary-stycznąwykonywanąwczasiepracy;

5)zasady przyznawania środków wolontariuszom—pracownikomnadziałalnośćwolontarystyczną;

6)zasady rozliczania wydatków poniesionych przezwolontariuszy—pracownikówwzwiązkuzdziałal-nościąwolontarystyczną;

7)ewentualne dodatkowe ubezpieczenie wolontariu-szy—pracownikówwramachwykonywanejdziałal-nościwolontarystycznej.

Powyższe regulacje, poza dodatkowym regulaminemproponowanym wyżej, mogą zostać wprowadzoneprzezprzedsiębiorcę—pracodawcętakżedoregulami-nupracy,jeżelitakiregulaminudanegoprzedsiębiorcy—pracodawcyobowiązuje.Stosującjednakżetakieroz-wiązanie,nauwadzenależymieć fakt, iżdoprzyjętychprzezprzedsiębiorcę—pracodawcęzasadwolontariatupracowniczegowregulaminiepracy,zastosowanieznaj-dąautomatycznieprzepisyKodeksupracydotyczącere-gulaminupracy127.Wkonsekwencjipowyższego,wpro-wadzenie regulacji dotyczących wolontariatu pracow-niczego do obowiązującego u danego przedsiębiorcy—pracodawcyregulaminupracy,wymagaćbędzienp.:ich ustalenia z zakładową organizacją związkową re-prezentującą określonych wolontariuszy - pracowni-

¹²⁷Art.1042orazart.1043Kodeksupracy.

��

ków, czy też zachowania odpowiedniego terminu ichwprowadzania. Zgodnie bowiem z art. 1043 Kodeksupracy,zmianywregulaminiepracywchodząwżyciepoupływie2tygodnioddniapodaniaregulaminupracydowiadomościpracowników,wsposóbprzyjętyudanegoprzedsiębiorcy—pracodawcy.

Pomiędzy HR a PR

Za realizację programów wolontariatu pracowni-czego, w dużych podmiotach odpowiadają zazwyczajwewnętrzne jednostki organizacyjne, w szczególnościdział personalny human resources (HR) lub dział public relations (PR) funkcjonujące w ramach danej strukturyprzedsiębiorcy—pracodawcy.Wartozwrócićuwagęnafakt, że dla menadżerów HR najważniejszy jest wpływspołecznejaktywnościpracownikównaichmotywacje,satysfakcjęczykształcenienowychumiejętności.Nato-miast specjalistów PR najbardziej interesują aspektyzwiązane z kreowaniem wizerunku firmy. W praktycezdarzają się również przypadki, kiedy wolontariat pra-cowniczy jest realizowany przy współpracy obu ww.działów,którychzaangażowaniewzajemniesiędopełniaipozwalabardziejefektywnierealizowaćzałożonecele.

Niezależnieodtego,którawewnętrznajednostkaorga-nizacyjna czy konkretna osoba będzie koordynowaćwolontariat pracowniczy, warto aby przedsiębiorca—pracodawca jednoznacznieokreślił jakiejosobieczyjednostceorganizacyjnejpowierzaprzedmiotowezada-nia i kompetencje oraz przeznaczony w tym zakresiebudżet. Ponadto, jeżeli wolontariatem pracowniczymma zajmować się wskazana jednostka organizacyjna,niezbędne jest w praktyce wskazanie też konkretnejosoby, której pracodawca powierza koordynowaniedziałańwramachwolontariatupracowniczego.Powyż-szepozwoli sprawniejkoordynować, jak ikontrolować,przebiegdziałańzwiązanychzwolontariatempracowni-czymudanegoprzedsiębiorcy—pracodawcy.

��

PODSUMOWANIE

Jak wielokrotnie podnoszono w niniejszej publikacji,wolontariatpracowniczyniejestinstytucjąuregulowanąwprostprzezobowiązującewPolsceprzepisyprawa128.Odpowiednie stosowanie przepisów ogólnie normu-jących kwestie wolontariatu, w tym w szczególnościUstawy o działalności pożytku publicznego i o wolon-tariacie,wiążesięzpraktycznymitrudnościamiiwątpli-wościamiwynikającymizespecyfikinowejformywolon-tariatu,jakąjestwolontariatpracowniczy.Wielerozwią-zańprawnych,któresązrozumiałewprzypadkuwolon-tariatu jako takiego, skutkuje istotnymi i nieuzasadnio-nymiograniczeniamiwrazieichodpowiedniegostoso-waniawramachwolontariatupracowniczego.

Mającnauwadzepowyższe,wocenieautorówniniejszejpublikacji,zasadnymjestdokonanieprzezustawodawcęstosownejweryfikacjiobowiązującegostanuprawnegow zakresie wolontariatu, w szczególności przepisówokreślających: katalog podmiotów uprawnionych dokorzystania ze świadczeń wolontariuszy, zakres prawi obowiązków stron wolontariatu oraz ich odpowie-dzialności,atakżezasadywzajemnychrozliczeńzwiąza-nychzwolontariatempracowniczymiichkonsekwencjipodatkowych.

W razie nowelizacji Ustawy o działalności pożytku pu-blicznegoiwolontariacie,należywnaszejoceniepostu-lowaćwprowadzenieregulacjidotyczącychbezpośred-niospecyficznejformywolontariatu,jakimjestwolonta-riat pracowniczy. Przede wszystkim warto uwzględnić,żewramachwolontariatupracowniczegowystępujedo-datkowytrzecipodmiot,tj.przedsiębiorca—pracodaw-ca,coistotniemodyfikujepowstającewramachwolon-tariatu pracowniczego relacje. Przy rozważaniu powyż-szychzmian,naszymzdaniem,wskazanejestokreśleniegranicodpowiedzialnościwolontariusza—pracownika,

¹²⁸Stanprawnyobowiązującynadzień31.12.2008r.

korzystającego oraz przedsiębiorcy — pracodawcy, zawykonywane w ramach wolontariatu pracowniczegoczynności.Zasadnejestrównieżwprowadzeniedoobo-wiązujących przepisów prawnych, regulacji zwalniają-cychzpodatkudochodowegoodosóbfizycznych,war-tości świadczeń otrzymywanych przez wolontariusza— pracownika z tytułu składki opłacanej przez korzy-stającego lub przedsiębiorcę — pracodawcę na ubez-pieczenieododpowiedzialnościcywilnej, tak jakobec-nie jesttouregulowanewzględemskładkinaubezpie-czenie od następstw nieszczęśliwych wypadków. Od-powiednio, warto także wprowadzić stosowne zapi-syumożliwiającekorzystającemurozliczeniewydatkówponiesionych tytułemskładkinaubezpieczenieodod-powiedzialnościcywilnej,jakokosztuprowadzonejdzia-łalnościstatutowej.

Ponadto,istotnąmotywacjądlaprzedsiębiorców—pra-codawców, przemawiającą za włączeniem się w pro-gramwolontariatupracowniczego,mogłobysięokazaćwprowadzeniestosownychprzepisówprawnych,umoż-liwiającychprzedsiębiorcom—pracodawcomuwzględ-nienie wydatków ponoszonych na rzecz wolontariatupracowniczego,jakokosztówprowadzonejdziałalności.

Wnaszejoceniewartoteżrozważyćpostulatrozszerze-niapodmiotówuprawnionychdokorzystaniazeświad-czeń wolontariuszy — pracowników o osoby fizyczne,a w minimalnym zakresie umożliwienie udzielania po-mocy w ramach wolontariatu pracowniczego osobomfizycznym będącym w określonych relacjach z wolon-tariuszami — pracownikami (np: rodzinie, współpra-cownikom, sąsiadom), bez negatywnych konsekwencjipodatkowychdlaww.osób,związanychzotrzymanąodwolontariuszy—pracownikówpomocą.Uwzględnieniepowyższych postulatów ułatwi podmiotom biorącymudziałwprogramachwolontariatupracowniczegopro-wadzenietejdziałalności.

��

Niezależnie jednak od przedstawionych aspektów for-malno — prawnych, związanych z wolontariatem pra-cowniczym, należy pamiętać, iż najważniejszą kwestiądającąszansęnasukcesdziałańpodejmowanychwra-machwolontariatupracowniczego,jestdobrawolaiini-cjatywa przedsiębiorcy — pracodawcy oraz zaangażo-wanieikreatywnośćwolontariuszy—pracowników.

��

WZORY

Wzór uchwały właściwego organu w przedmiocie wolontariatu pracowniczego

UCHWAŁA

…………………………………………………………

[określenie właściwego organu]

z dnia ……………………… r.

w przedmiocie przystąpienia przez ………………………………………

[określenie przedsiębiorcy]

do działalności wolontariatu pracowniczego

…………………………………………………………………………… [określenie właściwego organu]wyrażazgodęnapodejmowanieprzez…………………………………………………………………………… [określenie przedsiębiorcy]działalnościwolontariatupracowniczego.

Określeniezasadrealizacjidziałalnościwolontariatupracowniczego,wtymprzyjęciestosownychregulacjiwewnętrznychorazorganizacjęww.działalnościwolontariatupracowniczegopowierzasię…………………………………………………………… [określenie jednostki odpowiedzialnej]

Osobąbezpośrednioodpowiedzialnązadziałalnośćwolontariatupracowniczegojestkierownikjednostki,októrejmowawpktiipowyżej.

Niniejszauchwaławchodziwżyciezdniemjejpodjęcia.

……………………………………………….

i.

ii.

iii.

iv.

�0

Wzór zarysu regulaminu programu realizowanego w ramach wolontariatu pracowniczego

REGULAMIN UCZESTNICTWA W PROGRAMIE „………………………”

ORGANIZATOR

§1. OrganizatoremProgramupodnazwą„……………………….”,zwanegodalej„Programem”,jest……………………………………………………,zwanydalej„Przedsiębiorcą—pracodawcą”.

§2. WorganizacjiirealizacjiProgramuwspieraPrzedsiębiorcę—pracodawcę………………………………………………………………………………………………………………………,zwanadalej„Korzystającym”.

§3. NiniejszyRegulaminobowiązujewszystkichuczestnikówProgramu.

CEL PROGRAMU

§4. CelemProgramujestrealizacjaprojektówwolontariackich,przeprowadzanychprzezuczestnikówProgramu,októrychmowaw§6niniejszegoRegulaminu.

§5. IstotąProgramujestwspieranieprzezPrzedsiębiorcę—pracodawcęosób,októrychmowaw§6niniejszegoRegulaminu,wrealizowaniuichinicjatywwolontariackich,którychbeneficjentamisąnastępującepodmioty:

1)………………………………………………………

2)………………………………………………………

CZAS TRWANIA

§6. Programprzeprowadzonyzostaniewokresieoddnia……………………r.dodnia……………………r.,niedłużejjednakniżdomomentuzrealizowaniawszystkichdziałańobjętychjegoprzedmiotem.

§7. DokładnyharmonogramProgramustanowiZałączniknr1doniniejszegoRegulaminu.

�1

PRZYSTĄPIENIE DO PROGRAMU

§8. DoProgramumogąprzystępowaćwszyscypracownicyzatrudnieniprzezPrzedsiębiorcę—pracodawcę,jakrównieżosobywspółpracującezPrzedsiębiorcą—pracodawcąnapodstawiestosunkucywilnoprawnego,wgrupachniemniejszychniż………osoby.

§9. Każdyzespół,któryprzystępujedoProgramuwinienwybraćlidera,reprezentującegozespółwkontaktachzOrganizatoremProgramuibeneficjentamiinicjatyw,określonychw§5niniejszegoRegulaminu.

§10. WszystkiezespołyprzystępującedoProgramusązobowiązanedowypełnienia„FormularzaprzystąpieniadoProgramu”,którystanowiZałączniknr2doniniejszegoRegulaminu.

§11. TerminnadsyłaniazgłoszeńdoProgramuupływadnia…………r.Zgłoszeniaprzesłanepotymterminieniebędąbranepoduwagę.

§12. Zgłoszenienależyprzesłaćwformieelektronicznejnaadres…………………………………

OCENA PROJEKTÓW

§13. WszystkienadesłaneprojektysąocenianeprzezKomisjęProgramu.§14. PrzyocenienadesłanychprojektówKomisjabędziebrałapoduwagęnastępującekryteria:

1) stopieńzaangażowaniapracowników,2) zgodnośćprojektuzwartościamiimisjąPrzedsiębiorcy—pracodawcy,3) innowacyjność,4) skalęprojektu.5) składnikiiwiarygodnośćkosztorysuprojektu.

KOMISJA

§15. WskładpięcioosobowejKomisjioceniającejprojektyzgłoszonedoProgramuwchodząnastępująceosoby:1) ……………………….2) ……………………….3) ………………….……4) ………………………..5) ……………………….

§16. KomisjadecydujeoprzyznaniuśrodkówfinansowychnarealizacjęprojektównadesłanychwramachProgramu.Jejdecyzjajestostatecznainieprzysługująodniejodwołania.

§17. Komisjamaprawodoweryfikacjiprzedstawionychprzezwolontariuszykosztorysówiprzyznaniaśrodkówtylkonaczęśćskalkulowanychkosztów.

�2

NAGRODY

§18. NagrodamiwProgramiesąśrodkifinansowenarealizacjęprojektów.§19. Nagrodanarealizacjępojedynczegoprojektutomaksymalnie………………………………………………§20. Listanagrodzonychprojektówzostanieopublikowanapodadresem…………………dodnia……….r.

ROZLICZENIE

§21. Każdyznagrodzonychzespołówzobowiązanajestdorozliczeniazprzekazanychśrodkówwterminie…………………………oddniazakończeniarealizacjidanegoprojektu.

§22. Rozliczenie,którymmowapowyżej,polegaćbędziena……………………………………………………………………………………………..…………………….

§23. Zespołyzobowiązanesąwterminiedodnia…………………przedstawićPrzedsiębiorcy—pracodawcyraportyzezrealizowanychprojektówwolontariackich.

POSTANOWIENIA KOŃCOWE

§24. Regulaminjestdostępnydlawszystkichuczestnikówpodadresem………………………………………………………………………………………….

§25. OrganizatorzastrzegaprawozmianyniniejszegoRegulaminubezpodawaniaprzyczyn,jednakżezmiananiemożenaruszaćprawnabytych.

§26. Wszystkieinformacjeozmianachzostanąopublikowanepodadresemwskazanymw§29powyżej.§27. EwentualnekwestiespornepowstałewtrakcierealizacjiProgramurozstrzyganebędązgodnie

zpostanowieniamiKodeksuCywilnego.§28. Regulaminwchodziwżyciezdniem………………………………………………

�3

Wzór karty aktywności wolontariusza

KARTA AKTYWNOŚCI WOLONTARIUSZA W PROJEKCIE………………………………………………………….

DANE PLACÓWKI

Nazwa i adresplacówki

Koordynator Projektu

DANE WOLONTARIUSZA — PRACOWNIKA

Imię i nazwisko

Adres

RAPORT Z WYKONANYCH PRZEZ WOLONTARIUSZA CZYNNOŚCI

Data czynności Przedmiot czynności Podpis koordynatora Podpis wolontariusza

��

UWAGI WOLONTARIUSZA DOTYCZĄCE PROGRAMU

.......................................................................................................................................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................................................................................................................................

Zgodnie z Ustawą z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (tekst jednolity Dz. U z 2002 r., Nr 101, poz. 926 z późn. zm.) wyrażam

zgodę na przetwarzanie i przechowywanie moich danych osobowych w ramach projekty wolontariatu pracowniczego ……………………………

………………………………………………………………

…………………………………………………… (PODPISWOLONTARIUSZA

*WDWÓCHEGZEMPLARZACH:DLAWOLONTARIUSZAIKOORDYNATORAWPLACÓWCE

��

Wzór porozumienia o wykonywaniu świadczeń wolontarystycznych

[mającyodpowiedniezastosowaniedoświadczeńwolontariuszy—pracowników]

POROZUMIENIE

O WYKONYWANIU ŚWIADCZEŃ WOLONTARYSTYCZNYCH

zawartewdniu……………………w……………………pomiędzy:

……………………zsiedzibąw……………………zarejestrowanywrejestrze…………………………ProwadzonymprzezSądRejonowy……………………WydziałGospodarczyKrajowegoRejestruSądowegopodnrKRS……………………NIP……………………reprezentowanymprzez:

…………………………………………………………………………………………………………………zgodniezodpisemzKRSstanowiącymZałącznikdoniniejszegoPorozumienia,zwanymdalejKorzystającym,

a

…………………………………………legitymującymsiędowodemosobistymnr……………………,PESEL……………………zamieszkałymw……………………,zwanymdalejWolontariuszem,

onastępującejtreści:

§ 1

1. Korzystającyoświadcza,żejestpodmiotem,narzeczktóregozgodniezart.42ust.1Ustawyzdnia24kwietnia2003r.odziałalnościpożytkupublicznegoiowolontariacie(Dz.U.Nr96,poz.873zezm.)mogąbyćwykonywaneświadczeniaprzezwolontariuszy.

2. Wolontariuszoświadcza,żeposiadakwalifikacjeispełniawymaganianiezbędnedowykonywaniapowierzonychniżejczynności.

§ 2

1. KorzystającypowierzawykonywanieWolontariuszowi,aWolontariuszdobrowolniepodejmujesięwykonanianarzeczKorzystającegonastępującychczynności:

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

2. Czynności,októrychmowawyżejbędąwykonywanewnastępującysposób:…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

��

§ 3

1. StronyUmowyuzgadniają,żeczynnościokreślonew§2niniejszegoPorozumieniabędąwykonywanewokresieoddnia…………………………………………dodnia…………………………………………r.

2. Miejscemwykonywaniaczynnościbędzie…………………………………………………………………………

§ 4

Zuwaginacharakteriideęwolontariatu:

1. Wolontariuszjestobowiązanywykonywaćuzgodnioneczynnościosobiście;2. Wolontariuszzaswojeczynnościnieotrzymawynagrodzenia.

§ 5

1. KorzystającyzobowiązujesięzapewnićWolontariuszowibezpieczneihigienicznewarunkiwykonywaniaprzezniegoświadczeń.

2. KorzystającynaczaswykonywaniaświadczeńprzekazujeWolontariuszowinastępująceśrodkiochronyindywidualnej:…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

§ 6

KorzystającyzobowiązujesiępokrywaćniezbędnekosztyponoszoneprzezWolontariusza,związanezwykonywaniemświadczeńnarzeczKorzystającegownastępującysposób:

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

§7

Korzystającymaobowiązekubezpieczyćwolontariuszaodnastępstwnieszczęśliwychwypadków.

§8

Korzystającyzapewniawolontariuszowiubezpieczeniezdrowotne,wterminie……………………dnioddniazawarciaporozumienia.

§9

Korzystającypokrywa,nadotyczącychpracownikówzasadachokreślonychwodrębnychprzepisach,kosztypodróżysłużbowychidietWolontariusza.

��

§ 10

Wolontariuszzobowiązujesięzachowaniawtajemnicyinformacji,któreuzyskałwzwiązkuwwykonywaniemświadczeńnarzeczKorzystającego,aktórestanowiątajemnicęKorzystającego.Dotyczytowszczególnościinformacjizwiązanychz:a) ……………………………………………………………………………………,b) ……………………………………………………………………………………,c) ……………………………………………………………………………………,

§ 11

1. PorozumieniemożebyćrozwiązaneprzezkażdązeStronza……………………dniowymwypowiedzeniem.

2. PorozumieniemożebyćrozwiązaneprzezkażdązeStronbezwypowiedzeniazważnychprzyczyn.

3. ZaważneprzyczynyStronyuznająwszczególności:a) ……………………………………………………………………………………,b) ……………………………………………………………………………………,c) ……………………………………………………………………………………,

§ 12

ZawyrządzoneszkodystronyodpowiadająnazasadachokreślonychwKodeksieCywilnym.

§ 13

WsprawachnieuregulowanychprzepisamiUstawyodziałalnościpożytkupublicznegoiowolontariacielubniniejszymPorozumieniemzastosowaniebędąmiałyodpowiednieprzepisyKodeksuCywilnego.

§ 14WszelkiezmianyPorozumieniabędądokonywanewformiepisemnejpodrygoremnieważności.

§ 15

SporywynikłezestosowaniaumowyrozstrzygaSądpowszechnywłaściwydlaKorzystającego.

§ 16

1. Umowęsporządzonowdwóchjednobrzmiącychegzemplarzach,pojednymdlakażdejzeStron.

2. WolontariuszmożewkażdymczasiedomagaćsięwydaniaprzezKorzystającegopisemnegozaświadczeniaowykonaniuświadczeńprzezWolontariusza.Zaświadczenietopowinnozawieraćinformacjęozakresiewykonywanychświadczeń.

………………………………………… ………………………………………… Korzystający Wolontariusz

��

O AUTORACH

Piotr Komosa—radcaprawny—PartnerwkancelariiKubickiKomosaImiełowskiKancelariaRadcówPrawnychiAdwokataSpółkapartnerskawWarszawie.Współautorod szesnastu lat zajmuje się i specjalizuje w zagadnie-niachzwiązanychzdziałalnościąorganizacjipozarządo-wych.OdpoczątkuistnieniawolontariatuwPolsceczyn-nie uczestniczy w jego rozwoju, w tym od siedmiu latsprawuje funkcję Wiceprezesa Zarządu StowarzyszeniaCentrum Wolontariatu w Warszawie. Autor publikacjizwiązanych z wolontariatem oraz prowadzący wielo-krotniewykładyzzakresudziałalnościorganizacjipoza-rządowych.Od1992r.,początkowoosobiście,aobecniepoprzez pracowników, udziela cotygodniowych poradprawnych z zakresu działania organizacji pozarządo-wych.Wswojejdziałalnościzawodowejodpoczątkuzaj-mujesięrównieżzagadnieniamiprawapracy.Świadczypomoc prawną zarówno dla osób fizycznych, małychpodmiotów gospodarczych, jak i dużych korporacji,doradzając w pełnym zakresie spraw mieszczących sięwpojęciuprawapracy.Jegowiedzazawodowazzakresuprawa pracy i działalności organizacji pozarządowych,wtymwolontariatu,pozwoliłanaprzygotowanieniniej-szejpublikacji.

Dorota Dorska — aplikant radcowski IV-go roku apli-kacji radcowskiej prowadzonej przez Okręgową IzbęRadców Prawnych w Warszawie, obecnie zatrudnionaw kancelarii Kubicki Komosa Imiełowski KancelariaRadców Prawnych i Adwokata Spółka partnerskawWarszawie.Współautorkaspecjalizujesięm.in.wpra-wiepracyorazprawiefundacjiistowarzyszeń,wtymor-ganizacjipożytkupublicznego(OPP).Odtrzechudzielaregularnychpraktycznychkonsultacjiiporadprawnychz zakresu działania organizacji pozarządowych. Od po-naddwóchlatwspółautorkaprowadziwykładyiszkole-niakierowanezarównodoorganizacjispołecznych, jaki przedsiębiorców, w przedmiocie prowadzenia przezww.podmiotydziałalności,wtymwkwestiachzwiąza-nychzwolontariatem.

��

INFORMACJE O CENTRUM WOLONTARIATU

Stowarzyszenie CENTRUM WOLONTARIATU

Kim jesteśmy?StowarzyszenieCentrumWolontariatupowstałow1993roku, w ramach funkcjonowania Biura Obsługi RuchuInicjatyw Społecznych w Warszawie. Naszym nad-rzędnym celem jest wspieranie rozwoju idei wolonta-riatu i szeroko rozumianej aktywności obywatelskiej.Aktualnie Stowarzyszenie jest członkiem europejskiejsieciVolunteerNet.

Bezpośrednim impulsem do rozpoczęcia naszej dzia-łalności, na początku lat dziewięćdziesiątych, był nie-spotykany wówczas w Polsce wzrost liczby organizacjipozarządowych i niezależnych inicjatyw społecznych.Instytucje te chciały opierać swoją działalność na pra-cywolontariuszy–osób,którebezpłatnie,dobrowolniei świadomie gotowe są służyć pomocą innym. Dlategopowstało pierwsze w Europie Środkowej iWschodniej,StowarzyszenieCentrumWolontariatu,obecniewPolscedziałasiećkilkunastupartnerskichcentrów.

Chcemyuczulićspołeczeństwanapotrzebyinnych,kre-ować postawy obywatelskie, oraz odpowiedzialnośćiposzanowaniezasaddemokracji.Ważnąrolęwtympro-cesieodgrywa,organizowanacorokuprzezsiećCentrów-GalaWolontariatu.Podczas tej imprezyprezentujemysylwetki wolontariuszy, postawy i zachowania prospo-łeczne,dobreprzykłady,aod2005rokurównieżprzed-siębiorstwa iwolontariuszyzbiznesuzaangażowanychwsprawyśrodowiskalokalnego.

Aby inicjatywywolontarystycznebyłyzgodnezrealny-mi potrzebami, tworzymy podstawy profesjonalnegowolontariatu,polegającenaukierunkowanej rekrutacji,doborze i szkoleniuwolontariuszy,oraznakoordynacjii ocenie ich pracy. Dążymy do przełamania stereotypupracyochotnikaipracyspołecznej.

Działania podejmowane przez Sieć Centrów Wolonta-riatu przyczyniły się do stworzenia przyjaznego klima-tuwokółwolontariuszy,iichdziałalnościwPolsce.Spo-wodowałystałynapływnowychochotników,pozwalająinstytucjomiorganizacjompozarządowymdziałającymwróżnychobszarachżyciaspołecznegowspółpracowaćzwolontariuszami.

Centrawprowadzająwolontariuszywmiejsca,wktórychdotejporyichjeszczeniebyło,realizująautorskiepro-gramy.Wszystkopoto,byprzeciwdziałaćnegatywnymzjawiskomspołecznym,iwzmacniaćtepozytywne.Jesttotymbardziejmożliwe, im lepiej rozwijasięwolonta-riat – siła sprawcza przemian społecznych, budowaniaspołecznościiwięzilokalnych.Centrarozwijająsiędyna-micznie,dziękiczemumogąodpowiedziećnazmienia-jącesiępotrzebyspołeczne.

Naszadziałalnośćspotykasięzdużymzainteresowaniemze strony wolontariuszy, organizacji pozarządowych,a także instytucji publicznych działających w różnychobszarach życia społecznego. Działania podejmowaneprzezCentrumWolontariatusązauważaneidocenianerównież przez instytucje samorządowe, przedstawicielibiznesu,osobykształtującepolitykęspołecznąwPolsce.Dużym wyróżnieniem było dla naszych wolontariuszy,idlanasosobiście,spotkaniezPrezydentemRzeczypo-spolitejPolskiejiMarszałkiemSejmuRP,ichpodziękowa-niezanaszwysiłekipodejmowanedziałania.

Mamynadzieję,żewkręguosób,organizacjipozarządo-wych, instytucji publicznych i przedsiębiorstw, z który-miwspółpracujemyrównieżPaństwoznajdziecieswojemiejsce.Więcejinformacji:www.wolontariat.org.pl

ZAPRASZAMYDOWSPӣPRACY!Stowarzyszenie Centrum Wolontariatu, ul. Nowolipki �b, 00-1�1 WarszawaNIP: �2� 1� ��1��, REGON: 012231���Bank Rozwoju Exportu, ul. Senatorska 1�, 00-��0 Warszawa, Konto: 11�01010-00-3��3��PLNCURR01-��

�0

Dlaczegoznami? W obliczu potrzeb uczestników programów realizowa-nych przez Sieć Centrów Wolontariatu, wyzwań oraztrudnych sytuacji szukamy rozwiązań unikalnych, in-nowacyjnych z wykorzystaniem sprawdzonych rozwią-zań.Proponujemywspółpracę,popartąmerytorycznymprzygotowaniem i doświadczeniem w organizacji, orazpomoc przy zarządzaniu wolontariatem w organiza-cjachpozarządowych,instytucjachpublicznych,firmachkomercyjnych.

Chcącwzbogacićiuatrakcyjnićofertęwspółpracyoferujemy:Narzędzia badające potrzeby i zasoby wolontariuszy-pracownikówfirmy;

Ofertę szkoleniową dlawolontariuszyikoordynatorówichpracyworganizacjach,instytucjach,firmach.Todo-brzeprzygotowanipartnerzy,stanowiągwarancjęreali-zowanychzsukcesemprojektówwolontariackich;

Dostęp do bazy danych przygotowanych do koordy-nowaniapracywolontariuszylicznychorganizacjipoza-rządowychiinstytucjipublicznychdziałającychwrozle-głychobszarachżyciaspołecznego;

Konsultantów,trenerówzwieloletnimdoświadczeniemiprzygotowaniemmerytorycznymwzakresiebudowa-nia i realizacji programów oraz projektów społecznychzudziałemwolontariuszy;

Zasoby programów społecznychanimującychwolon-tariat,m.in.:Biuropośrednictwapracydlawolontariuszy,Wolontariat w szkole, Studenckie biura wolontariatu,Studenci z klasą, Wolontariat w ośrodku pomocy spo-łecznej,Wolontariatwszpitalu„JestemBlisko”,Wolonta-riatpomocyniepełnosprawnym,Wolontariatdlabezro-botnych,Wolontariatwsłużbieuchodźcom,WolontariatwdomachpomocyspołecznejWolontariatwobecbez-domności,WolontariatBiznesu.

Promocjęwśrodowiskulokalnymimediachogólnopol-skich,nastronieinternetowejprogramuWolontariatBiz-nesu,SieciCentrówWolontariatuiorganizacjiwspółpra-cujących, w materiałach promocyjnych Sieci, podczasuroczystejGaliWolontariatu.Dziękitemujużtysiącelu-dzizaangażowałosięwdziałanianarzeczinnych;

Zaplecze organizacyjne imprez, konkursów, spotkań,konferencji o charakterze promocyjnym, edukacyjnym,integracyjnym;

Wsparcie brokerów-regionalnychprzedstawicieliogól-nopolskiejSieciCentrówWolontariatuorazinnychorga-nizacjispełniającychprzyjętestandardywewspółpracyześrodowiskiembiznesu;

Międzynarodowe doświadczenie poparte wizy-tami studyjnymi, specjalistycznymi szkoleniami,uczestnictwem w pracach międzynarodowych sieciVolounteerNet,Cecilepromującychwolontariat.

Wartości wyznawane i propagowane w procesie bu-dowania wolontariatu w organizacjach, instytucjach,biznesie;

Silną markę organizacji pożytku publicznego z pięt-nastoletnim doświadczeniem – lidera wolontariatuwPolsce.

Jesteśmy otwarci na wykorzystanie wiedzy, pomysłówi doświadczenia naszych koordynatorów, ekspertóworaztrenerów,dlarozwojuPaństwaspołecznychprzed-sięwzięć. Wychodzimy naprzeciw oczekiwaniom, wy-zwaniomitrudnościom.Dążymydoosiągnięciazamie-rzonychkorzyści,poprawysytuacjibeneficjentóworga-nizacjiiinstytucjipotrzebujących,budowypartnerstwaspołecznego, zwiększenia poczucia społecznej odpo-wiedzialnościfirmy,budowaniawięzipomiędzyróżnymigrupamispołecznymi.

�1

—Edukacjafinansowamłodzieżywramachprogramówedu-kacjiekonomicznej;

—ŚwiatowyDzieńCitidlaSpołeczności—międzynarodowyprojekt,któryangażujepracownikówCitiwdziałanianarzeczspołecznościlokalnych;

— Firmowe wyjazdy integracyjne wzbogacone o elementyzespołowejpracywolontariackiejnarzeczspołecznościlokal-nych;

—BudowadomówzFundacjąHabitatforHumanity;

—Współpraca przy wybranych programach, którym zostałyprzyznane dofinansowania, np. Festiwalu Zaczarowanej Pio-senkiFundacjiAnnyDymnej„Mimowszystko”.

Przezponadtrzy lata funkcjonowaniaprogramupracownicybankuzrealizowali424projekty,cowymagało6tys.zaanga-żowańorazprzepracowaniaponad36tys.godzin.

O FUNDACJI KRONENBERGA PRZY CITI HANDLOWY

MisjąFundacjiKronenbergaprzyCitiHandlowyjestwspiera-niepracnarzeczdobrapublicznegowzakresieedukacjiiroz-wojulokalnego.Wswoichdziałaniachszczególnynaciskkła-dziemy na edukację ekonomiczną.Ważna jest dla nas takżeochronadziedzictwa kulturowego. Osoby lub instytucjema-jące szczególne zasługi na tym polu wyróżniamy nagrodąim.prof.AleksandraGieysztora.Specjalne miejsce w naszej działalności zajmuje wolontariat.ProgramwolontariatupracowniczegowCitiHandlowyzostałwdrożonyw2005roku,jakoodpowiedźnaoddolneinicjatywypracownikówbanku.Wciągutrzechlatdziałaniastałsięnaj-większyminajlepiejocenianymprogramemwolontariatupra-cowniczegowPolsce.Jegocelemjestangażowaniepracowni-kówCitiHandlowywewspieranieswojąwiedzą,doświadcze-niemiumiejętnościamiróżnorodnychprzedsięwzięćspołecz-nych. Dzięki konstrukcji programu mogą oni podjąć decyzjęozaangażowaniusięwwolontariat,anarzędziainformatycz-nepozwalająimnaznalezienieofertyodpowiadającejindywi-dualnympreferencjomimożliwościom.Konstrukcjaprogramuopartajestnaczterechfilarach:

— Dzień Wolontariusza, czyli możliwość otrzymania przezpracownikadodatkowegodniawolnegowrokuzprzeznacze-niemnapracęspołeczną;

— Zachęta do Wolontariatu, czyli możliwość zarekomendo-wania1,5tys.złdotacjinarzeczorganizacji,wktórejwolonta-riuszprzepracował50godzin;

—UbezpieczenieOCiNW,zwrotykosztówponiesionychwra-machpracywolontariackiej;

—SystemWspomaganiaWolontariatu,dziękiktóremuwolon-tariuszewłatwysposóbmogąskorzystaćzbazyofert,bywy-szukaćinteresująceichdziałania.

Wolontariusze chcący pracować w zespole mogą zaangażo-waćsięwprojektykoordynowaneprzezFundację.Dzieląsięonenapięćpodstawowychdziałów:

�2

Redakcja:Siss.c.

Realizatorbadania:KinoultyResearch

Wydawca:StowarzyszenieCentrumWolontariatu

Współfinansowanie:FunduszInicjatywObywatelskich

Patronmerytorycznyifinansowy:FundacjaKronenbergaprzyCitiHandlowy

Opracowaniegraficzne:WydawnictwoLepszychDni

Drukioprawa:Roband

Copyright©CentrumWolontariatu,Warszawa2008

�3

www.wolontariatpracowniczy.pl