Wszelkie prawa zastrzeżone Nieautoryzowane rozpowszechnianie całości lub fragmentu niniejszej publikacji w jakiejkolwiek postaci jest zabronione Wykonywanie kopii metodą kserograficzną fotograficzną a także kopiowanie książki na nośniku filmowym magnetycznym lub innym powoduje naruszenie praw autorskich niniejszej publikacji

Wszystkie znaki występujące w tekście są zastrzeżonymi znakami firmowymi bądź towarowymi ich właścicieli

Autorzy oraz Wydawnictwo HELION dołożyli wszelkich starań by zawarte w tej książce informacje były kompletne i rzetelne Nie biorą jednak żadnej odpowiedzialności ani za ich wykorzystanie ani za związane z tym ewentualne naruszenie praw patentowych lub autorskich Autorzy oraz Wydawnictwo HELION nie ponoszą roacutewnież żadnej odpowiedzialności za ewentualne szkody wynikłe z wykorzystania informacji zawartych w książce

Recenzenci dr hab Andrzej Kobyliński prof SGH Zbigniew MisiakSenior ConsultantBOC Information Technologies Consulting

Redaktor prowadzący Michał Mrowiec

Projekt okładki Studio Gravite OlsztynObarek Pokoński Pazdrijowski Zaprucki

Fotografia na okładce została wykorzystana za zgodą Shutterstockcom

Wydawnictwo HELION ul Kościuszki 1c 44-100 GLIWICE tel 32 231 22 19 32 230 98 63 e-mail helionhelionpl WWW httphelionpl (księgarnia internetowa katalog książek)

Drogi Czytelniku Jeżeli chcesz ocenić tę książkę zajrzyj pod adres httphelionpluseropiniesyprbiMożesz tam wpisać swoje uwagi spostrzeżenia recenzję

ISBN 978-83-246-5141-2

Copyright copy Helion 2013

Printed in Poland

bull Kup książkębull Poleć książkę bull Oceń książkę

bull Księgarnia internetowabull Lubię to raquo Nasza społeczność

Spis tre ci

Wst p 5

Rozdzia 1 Wprowadzenie do rodowiska modelowaniai symulacji procesoacutew biznesowych 911 Wsparcie narz dziowe w dokumentowaniu procesoacutew 912 Instalacja i uruchomienie systemu ADONIS 1313 Cykl zarz dzania PMLC 1614 Modu y w systemie ADONIS 1915 Nawigacja w systemie ADONIS 21

Rozdzia 2 Standardy modele i techniki modelowania procesoacutew biznesowych 2521 Rozwoacutej rynku standardoacutew wizualnego opisu procesoacutew 2522 Business Process Management System 2923 Business Process Model and Notation 31

Rozdzia 3 Specyfikacja procesoacutew biznesowych z wykorzystaniemparadygmatu BPMS 3531 Opis studium przypadku 3532 Mapowanie procesoacutew biznesowych 3733 Model procesu biznesowego 4134 Modele podprocesoacutew 4735 Model systemoacutew IT 5136 Model rodowiska pracy 5737 Model dokumentoacutew 6238 Modele ryzyk i kontroli ryzyk 68

Rozdzia 4 Specyfikacja procesoacutew biznesowychz wykorzystaniem standardu BPMN 7341 Opis studium przypadku 7342 Mapa procesoacutew biznesowych 7643 Diagram procesoacutew biznesowych 7844 Diagram kolaboracji 9845 Diagram choreografii 10446 Diagram konwersacji 109

Kup książkę Poleć książkę

4 Symulacja procesoacutew biznesowych Standardy BPMS i BPMN w praktyce

Rozdzia 5 Metody pozyskiwania danych na potrzeby modeli symulacyjnych 11351 Pozyskiwanie danych z systemoacutew informatycznych 11352 Obserwacja 11853 Wywiad 120

Rozdzia 6 Symulacja i optymalizacja procesoacutew biznesowych 12361 Animacja procesu biznesowego 12362 Szacowanie czasoacutew i kosztoacutew procesu biznesowego 12563 Analiza rachunkowa 13064 Analiza cie ki 13465 Analiza obci enia 13966 Analiza wykorzystania 149

661 Przygotowanie do analizy wykorzystania 149662 Stacjonarna analiza wykorzystania 155663 Niestacjonarna analiza wykorzystania 165

67 Kwerendy 173671 Kwerendy analityczne 173672 Kwerendy ewaluacyjne 180

Zako czenie 185

Dodatek A Spis rysunkoacutew 187

Dodatek B Spis tabel 189

Dodatek C Spis wskazoacutewek 191

Dodatek D Literatura 193

Skorowidz 199

Kup książkę Poleć książkę

Rozdzia 2

Standardy modelei techniki modelowaniaprocesoacutew biznesowych

21 Rozwoacutej rynku standardoacutewwizualnego opisu procesoacutew

W odroacute nieniu od dyscypliny analizy i projektowania systemoacutew informatycznychzdominowanej od przesz o dekady przez j zyk UML w przypadku dyscypliny mo-delowania procesoacutew biznesowych nie mo na moacutewi o zdecydowanej supremacjiadnego ze standardoacutew Niezale nie stosuje si do dnia dzisiejszego roacute norodne nota-

cje W wielu przypadkach organizacja opieraj ca si na us ugach zewn trznych firmkonsultingowych w materii opracowania modeli i niskopoziomowych specyfikacji pro-cesoacutew biznesowych pozostawia kwestie metodologiczne i notacyjne zleceniobiorcyDecydent ma do dyspozycji kilkadziesi t podej Znaczna cz z nich ma charakterniszowy b d czysto historyczny z uwagi na powstanie nowszych doskonalszychstandardoacutew Nale y przy tym mie na uwadze i obecno na rynku niektoacuterych nota-cji zasadniczo trwa d u ej ni istnieje samo poj cie modelowania procesoacutew bizne-sowych ktoacuterego sformu owanie datuje si na lata 60 XX w (Williams 1967)

O ile dost pne notacje mo na systematyzowa na wiele odmiennych sposoboacutew o tylena potrzeby niniejszej ksi ki rozroacute niono dwie kategorie standardoacutew wizualnegoopisu procesoacutew biznesowych

zaadaptowane standardy modelowania

dedykowane standardy modelowania

Kup książkę Poleć książkę

26 Symulacja procesoacutew biznesowych Standardy BPMS i BPMN w praktyce

Zaadaptowane standardy modelowania w znakomitej wi kszo ci pierwotnie stosowa-ne by y w algorytmice oraz analizie i projektowaniu systemoacutew informatycznychDo podej ktoacutere wypracowa y podstawy wspoacute czesnych notacji zaliczy nale yzw aszcza schematy blokowe Inn popularn koncepcj mdash zapo yczon na potrzebydokumentowania procesoacutew biznesowych a zarazem doskonale znan twoacutercom sys-temoacutew informatycznych mdash s diagramy przep ywu danych Do najstarszych propozycjinale diagramy Gantta opracowane w pocz tkowych latach XX w ktoacutere do dzi sta-nowi podstaw zarz dzania projektami i mog pe ni funkcje pomocnicze w mode-lowaniu procesoacutew biznesowych Zestawienie najbardziej rozpoznawalnych zaadap-towanych standardoacutew modelowania procesoacutew biznesowych zawiera tabela 21

Silny impuls rozwojowy standardoacutew nast pi w latach 90 XX w co jest naturalnkonsekwencj reorientacji organizacji gospodarczych w kierunku zarz dzania proce-sami Rozwi zania te tworzone by y ju z my l o zastosowaniu ich w modelowaniuprocesoacutew biznesowych Kluczow rol z punktu widzenia sukcesu rynkowego po-szczegoacutelnych notacji przypisa mo na producentom narz dzi I tak najszerszym wspar-ciem (Kalnins Barzdins i Podnieks 2000) cieszy a si rodzina notacji IDEF w kon-tek cie modelowania procesoacutew biznesowych za najistotniejszego cz onka tej rodzinyuzna nale y notacj szczegoacute ow IDEF3 Jednak coraz wi ksze znaczenie w rolistandardoacutew wizualnego modelowania procesoacutew biznesowych odgrywa zacz o po-dej cie ARIS ktoacuterego najbardziej charakterystycznym komponentem sta si diagrameEPC Nale y to wi za z wcze niej wspomnianym wsparciem ze strony twoacutercoacutew na-rz dzi i firm wiadcz cych us ugi konsultingowe W szczegoacutelno ci dotyczy to firmySAP ktoacutera przeprowadzi a integracj omawianego standardu z maj cym bardzo du ywp yw na rynek rozwi za informatycznych pakietem SAP R3 (van der Aalst 1999)Zestawienie najbardziej rozpoznawalnych dedykowanych standardoacutew modelowaniaprocesoacutew biznesowych zamieszczono w tabeli 22

Trudno by oby udzieli jednoznacznej odpowiedzi na pytanie o przewag danegostandardu modelowania procesoacutew biznesowych nad pozosta ymi Wielu badaczy tejdziedziny podejmuje proacuteby wykonania analizy poroacutewnawczej standardoacutew formu uj cprzy tym kryteria takie jak wizja rozwoju danej techniki wsparcie narz dziowe po-wszechno czy te dost pno dokumentacji Poroacutewnywanie standardoacutew mo e przyspo-rzy pewnych trudno ci gdy geneza wielu z nich opiera si na udoskonalaniu i elimina-cji b doacutew z technik opracowanych wcze niej Do opracowania modeli procesoacutewbiznesowych i przeprowadzenia ich symulacji autorzy niniejszej ksi ki wybrali na-rz dzie ADONIS ktoacutere wspiera zasygnalizowane w tabeli 22 standardy BPMS i BPMNPierwszy z nich jest autorskim rozwi zaniem producenta tego rodowiska natomiastBPMN jest stosowany powszechnie w wielu innych narz dziach zaroacutewno dedyko-wanych wy cznie do modelowania przep ywoacutew pracy jak i w rozbudowanych plat-formach do zarz dzania procesami biznesowymi

Kup książkę Poleć książkę

Rozdzia 2 Standardy modele i techniki modelowania procesoacutew biznesowych 27

Tabela 21 Wyselekcjonowane zaadaptowane standardy modelowania procesoacutew biznesowych

Nazwa Charakterystyka roacuted a

Schemat blokowy(ang Flowchart)

Technika wizualizacji uporz dkowanej sekwencjikrokoacutew formu uj cych algorytm b d proces Nieobejmuje tematyki interakcji Pierwowzoacuter licznychwspoacute czesnych notacji modelowania procesoacutewsystemowych i biznesowych

(IBM 1969)(ISO 1985)

Diagram przep ywu danych(ang Data Flow Diagram)

Klasyczne narz dzie strukturalnego podej ciaw modelowaniu systemoacutew informatycznych mdashw szczegoacutelno ci systemoacutew transakcyjnych Z uwagina atwo stosowania wykorzystywane roacutewniew modelowania procesoacutew biznesowych organizacji

(Stevens Myersi Constantine1974)(Yourdon 1996)

Diagram przep ywusterowania(ang Control FlowDiagram)

Notacja ktoacuter mo na sklasyfikowa jako pochodnDFD wyspecjalizowan w modelowaniu zastosowaopartych na zdarzeniach (a nie na danych) DiagramCFD wprowadza w kontek cie przep ywu sterowaniadodatkowe specyfikacje CSPEC (ControlSPECifications)

(Dufresnei Martin 2003)

Blokowy diagramstrumieni funkcjonalnych(ang Functional FlowBlock Diagram)

Diagram opisuj cy funkcjonalny przebieg systemuzwyczajowo stosowany w definiowaniu logicznejsekwencji wykonania funkcji o charakterzesprz towym programowym manualnym b dproceduralnym Zapo yczony na potrzeby opisuprocesoacutew produkcyjnych biznesowych i tworzeniaoprogramowania

(Chestnut 1967)(FAA 2006)

Diagram czynno cirealizowanych przez role(ang Role ActivityDiagram)

Notacja pierwotnie wspieraj ca modelowanieprocesoacutew systemowych ze szczegoacutelnym uwzgl dnienieminterakcji Na potrzeby identyfikacji modelowaniai analizy procesoacutew w organizacjach gospodarczychopracowano wariant diagramoacutew RAD mdash STRIM(Systematic Technique for Role and InteractionModeling)

(Ould 1995)(Odeh et al2002)

Diagram Gantta(ang Gantt Chart)

Narz dzie przedstawiaj ce list czynno ci na skaliczasowej Diagramy Gantta wykorzystuje sido graficznej reprezentacji procesu biznesowegooraz kontrolowania jego przebiegu i efektywno cilecz z uwagi na brak jawnych powi za mi dzyczynno ciami maj ograniczon warto analityczn

(Gantt 1910)(Aguilar-Saven2004)

Sie Petriego(ang Petri Net)

Technika modelowania analizy i symulacjizapewniaj ca roacutewnowag mi dzy wyrazisto cinotacji oraz solidnymi podstawami matematycznymiMo na wyroacute ni liczne klasy oraz dziedzinyzastosowa sieci Petriego w czaj c modelowanieprocesoacutew workflow mdash w zastosowaniach biznesowychspotyka si zazwyczaj rozbudowany wariant notacjitzw kolorowane sieci Petriego (ang ColouredPetri Nets)

(Petri 1962)(Bobbio 1990)

Kup książkę Poleć książkę

28 Symulacja procesoacutew biznesowych Standardy BPMS i BPMN w praktyce

Tabela 22 Wyselekcjonowane dedykowane standardy modelowania procesoacutew biznesowych

Nazwa Charakterystyka roacuted a

Architekturazintegrowanych systemoacutewinformacyjnych ARIS(Architecture of IntegratedInformation Systems)

Platforma narz dziowo-metodologiczna ukierunkowanana wprowadzanie standaryzacj i optymalizacjprocesoacutew biznesowych w organizacjach gospodarczychDo opisu procesoacutew na poziomie logiki biznesowejprzeznaczono w platformie ARIS diagram eEPC(Extended Event-Driven Process Chain)

(Scheer 1992)(van der Aalst1999)

Notacja modelowaniaprocesoacutew biznesowychBPMN (Business ProcessModel and Notation)

Standard cz cy dokumentacj przep ywu procesubiznesowego ze zroacute nicowanymi wizualnymitechnikami dokumentacji interakcji i rozbudowansemantyk zdarze

(ObjectManagementGroup 2011)

Symulacyjna metodaopisu procesoacutew IDEF3(Integrated DEFinition forProcess DescriptionCapture Method)

Standard zaprojektowany na potrzeby modelowaniaukierunkowanego na dokumentacj scenariuszyprzebiegu procesoacutew a tak e transformacji obiektoacuteww ramach procesu Cz onek rodziny IDEFkomplementarny w stosunku do IDEF0

(Mayer et al1995)(Badica i Fox2004)

Paradygmat zarz dzaniaprocesami biznesowymiBPMS (Business ProcessManagement System)

W asno ciowy zestaw uniwersalnych technikmodelowania na potrzeby mapowania i specyfikacjiprocesoacutew oraz komplementarnych obiektoacutewbiznesowych

(KaragiannisJungingeri Strobl 1996)(Harmon 2010)

Schemat LOVC(Line of Visibility Chart)

Wizualny komponent metodologii in ynieriii rein ynierii procesoacutew biznesowych LOVEM-E(Enhanced Line of Visibility Enterprise Modelling)zaprojektowanej w celu wspomagania konsultantoacutewIBM w modelowaniu procesoacutew obejmuj cychinterakcje z klientami Zaproponowano czteryszablony diagramu LOVC architektonicznylogiczny fizyczny oraz zadaniowy

(IBM 1995)(Brain Seltsikasi Tailor 2005)

Rozszerzony j zykmodelowaniaprzedsi biorstwa EEML(Extended EnterpriseModeling Language)

J zyk integruj cy modelowanie procesoacutew na zasadziesekwencji dekomponowalnych czynno ciz hierarchicznie wyra onymi celami biznesowymiMimo orientacji na rodowisko wsparcia procesoacutewEEML mo na stosowa w przegl dowymmodelowaniu organizacji

(Krogstie 2008)

J zyk modelowaniasystemoacutew biznesowychGRAPES-BM(ang Business ModelingLanguage)

Akademicka inicjatywa w zakresie technik i narz dzimodelowania rodowisk biznesowychfunkcjonuj cych w oparciu o orientacj procesow Obejmuje charakterystyczn funkcjonalno decyzjiopartych na probabilistyce i mo e stanowi podstawzaawansowanej analizy statystycznej

(KalninsKalnina i Kalis1998)

Profil biznesowy UMLRational(ang Rational UMLProfile for BusinessModeling)

Przeznaczony do modelowania procesoacutewbiznesowych profil j zyka UML (Unified ModelingLanguage) b d cego standardem o charakterzeuniwersalnym Charakterystyczne cechy tego profiluobejmuj elastyczne mechanizmy specyfikowaniainterakcji oraz integracj z wiod cym procesemtworzenia z o onych rozwi za informatycznychmdash RUP (Rational Unified Process)

(Johnston 2004)(ObjectManagementGroup 2012)

Kup książkę Poleć książkę

Rozdzia 2 Standardy modele i techniki modelowania procesoacutew biznesowych 29

Tabela 22 Wyselekcjonowane dedykowane standardy modelowania procesoacutew biznesowych mdash ci g dalszy

Nazwa Charakterystyka roacuted a

Profil biznesowy UMLErikssona i Penkera (angEriksson-Penker BusinessModeling Profile)

Dojrza a propozycja w zakresie modelowaniaprocesoacutew biznesowych umo liwiaj ca opracowywaniemap procesoacutew z uwzgl dnieniem celoacutew biznesowychi zasoboacutew specyfikacj zidentyfikowanych procesoacuteworaz dokumentowanie aspektoacutew strukturalnychorganizacji gospodarczej na bazie j zyka UML

(Erikssoni Penker 2000)(ObjectManagementGroup 2012)

22 Business ProcessManagement System

W rozdziale pierwszym wielokrotnie ju wspomniano o wielowymiarowym tworze-niu definicji procesoacutew biznesowych w rodowisku ADONIS Koncepcja tworzeniawielu typoacutew modeli (wymiaroacutew) ktoacutere s ze sob ci le powi zane pozwala spoj-rze na roacute ne aspekty definicji przep ywu pracy sprowadzanej cz sto przez projektantoacutewwy cznie do diagramu czynno ci procesowych Zaimplementowany w narz dziupomys postrzegania procesoacutew nazwano paradygmatem BPMS (Business ProcessManagement System) i stanowi on wynik bada zespo u naukowego kierowanegoprzez profesora Dimitrisa Karagiannisa z Uniwersytetu Wiede skiego Biblioteka BPMSwyroacute nia si szerokim spojrzeniem na definicje procesoacutew biznesowych ktoacutere oproacuteczopisu sekwencji wykonywanych czynno ci zawieraj tak e informacje o strukturzeorganizacyjnej o wykorzystywanych do realizacji procesu narz dziach informatycz-nych czy te o potencjalnych czynnikach ryzyka mog cych wp yn na niepowodzeniewykonywania instancji procesu biznesowego W tabeli 23 zamieszczono charaktery-styk poszczegoacutelnych typoacutew modeli BPMS oraz standardoacutew towarzysz cych ktoacuterychzestaw tworzy cznie kompleksow wielowymiarow definicj procesu biznesowego

Wymienione w tabeli 23 typy modeli przedstawiono zgodnie z typow kolejno ciich tworzenia Jednak e podstawowym elementem kompleksowej definicji procesubiznesowego w notacji BPMS jest model procesu biznesowego ktoacutery obrazuje po-cz tek procesu nast pnie czynno ci punkty decyzyjne przep ywy roacutewnoleg e i mo liwezako czenia przep ywu pracy Model procesu biznesowego jest uzupe niany o kolejnetypy modeli ktoacuterych wykorzystanie w komplecie nie jest obligatoryjne jednak epodnosi warto i stopie zrozumienia tworzonego projektu

Modele przestawione w tabeli 23 charakteryzuj si zestawem graficznych kategoriimodelowania charakterystycznych dla danego aspektu definicji procesu biznesowegoNale y doda e symbole graficzne mo na parametryzowa w tzw notatniku obiektuco znajduje szerokie zastosowane w przypadku tworzenia modeli oraz analiz i symulacjiprocesoacutew biznesowych Poniewa w kolejnych rozdzia ach niniejszej ksi ki zamiesz-czono przyk ad wykorzystania rodowiska ADONIS do opracowania modelu a na-st pnie wykonania symulacji i analizy procesu biznesowego szczegoacute owy opis sym-boli graficznych i ich parametroacutew zamieszczono bezpo rednio przy prezentowanychmodelach

Kup książkę Poleć książkę

30 Symulacja procesoacutew biznesowych Standardy BPMS i BPMN w praktyce

Tabela 23 Typy modeli w rodowisku ADONIS

Lp Nazwa typu modelu Opis modelu cz stkowego

1 Mapa procesoacutew

Mapa procesoacutew przedstawia w zarysie zestaw procesoacutew biznesowychktoacutere s realizowane w danym przedsi biorstwie Procesy sprzyporz dkowane do odpowiednich obszaroacutew dzia alno ciprzedsi biorstwa takich jak np procesy zarz dcze operacyjnei wspieraj ce Na mapie procesoacutew nie s istotne szczegoacute y realizacjiprzep ywoacutew pracy (raczej Co si dzieje ni Jak to si dzieje)Wa ne s informacje o tym ktoacutere procesy s nadrz dne a ktoacuterepodrz dne wzgl dem pozosta ych

2 Model procesubiznesowego

Model procesu biznesowego prezentuje kolejno wykonywanychczynno ci procesowych Sk ada si z elementoacutew graficznych takichjak pocz tek procesu czynno ci procesowe punkty decyzyjneparalelizmy (przep ywy roacutewnoleg e) zako czenie procesu itdModel procesu biznesowego mo e zosta wzbogacony w dodatkoweelementy graficzne ktoacutere stanowi odniesienie do innych modelicz stkowych opisuj cych dodatkowe perspektywy definicji procesu

3 Model rodowiskapracy

Model rodowiska pracy prezentuje struktur organizacyjnprzedsi biorstwa czyli dostarcza informacji o jednostkachorganizacyjnych w firmie i przynale nych do nich pracownikachDodatkowo w modelu rodowiska pracy okre la si role procesowepracownikoacutew ktoacutere nast pnie mo na wykorzysta do parametryzacjiczynno ci w modelu procesu biznesowego

4 Model produktoacutew Opisuje produkty i us ugi wytwarzane w trakcie wykonywaniaczynno ci procesowych

5 Model dokumentoacutewModel dokumentoacutew stanowi zbioacuter dokumentoacutew formularzyinstrukcji itp ktoacutere s wykorzystywane w trakcie wykonywaniainstancji procesu biznesowego

6 Model systemoacutew IT

Model systemoacutew IT zawiera informacje o systemach aplikacjachus ugach i elementach infrastruktury informatycznejw przedsi biorstwie Model ten okre la tak e wzajemnepowi zania pomi dzy wymienionymi elementami

7 Model ryzykModel ryzyk stanowi usystematyzowany katalog ryzyk ktoacuterychpojawienie si mo e wp yn negatywnie na realizacj procesoacutewbiznesowych

8 Model kontroli

Model kontroli umo liwia opracowanie katalogu metod s u cychdo kontrolowania procesoacutew biznesowych W szczegoacutelno ci modelten odnosi si do kontroli ryzyk zdefiniowanych w modelu ryzykMo liwe jest tak e powi zanie modelu kontroli z procesembiznesowym ktoacutery stanowi proces kontrolny w organizacji

9 Model zasoboacutewModel zasoboacutew opisuje komponenty techniczne materia yinformacje know-how narz dzia pomiaru i kontroli wykorzystywanedo realizacji procesoacutew biznesowych

10 Model danych Model danych zawiera zestaw sformalizowanych danych ktoacutere swykorzystywane w trakcie realizacji procesoacutew biznesowych

Kup książkę Poleć książkę

Rozdzia 2 Standardy modele i techniki modelowania procesoacutew biznesowych 31

Tabela 23 Typy modeli w rodowisku ADONIS mdash ci g dalszy

Lp Nazwa typu modelu Opis modelu cz stkowego

11 Model przypadkoacutewu ycia

Model przypadkoacutew u ycia systematyzuje z wykorzystaniemprzypadkoacutew u ycia (ang Use Cases) funkcjonalno ktoacuter systeminformatyczny (lub inna jednostka) mo e wykonywa poprzezinterakcje z aktorami tego systemu mdash wywodzi si z j zyka UMLW modelowaniu biznesowym model przypadkoacutew u ycia mo narozpatrywa w kategoriach katalogu procesoacutew biznesowych Roacute nicaw stosunku do mapy procesoacutew polega na tym e na diagramieprzypadkoacutew u ycia modele procesoacutew nie s przedstawione obszarowoi hierarchicznie s natomiast opisane z wykorzystaniem zwi zkoacutew(zale no ci i asocjacji) ktoacutere cz procesy mi dzy sob b dprocesy z uczestnikami procesoacutew beneficjentami procesoacutew czy teprocesami zewn trznymi nieuj tymi w katalogu procesoacutew danejorganizacji gospodarczej

12 Modele BPMNModele BPMN obejmuj diagramy opracowywane z wykorzystaniemsymboli graficznych notacji BPMN 20 Szczegoacute owy opis i przyk adymodeli zawarto w rozdziale 4

Biblioteka BPMS nie jest jeszcze tak znana jak standardy UML czy BPMN jednak eto pomys owe i wielowymiarowe podej cie do modelowania procesoacutew i systemoacutewworkflow powoduje wzrost popularno ci tej notacji w rodowiskach analitycznychakademickich a tak e w roacuted projektantoacutew procesoacutew i systemoacutew

23 Business Process Modeland Notation

Notacja BPMN ujmowa a w pocz tkowych stadiach swojego istnienia pojedynczymodel dedykowany problematyce modelowania biznesowego okre lany mianem dia-gramu procesoacutew biznesowych Tym samym poziom skomplikowania standardu jakoca o ci z za o enia pozostawa mniejszy ni mia o to miejsce w przypadku wieluwspoacute czesnych podej konkurencyjnych Roacute nice te uleg y zatarciu wraz z wprowa-dzeniem w sierpniu 2009 roku wersji 20 beta notacji W konsekwencji specyfikacjaBPMN 2x wyszczegoacutelnia ju cztery diagramy

diagram procesoacutew biznesowych (ang Process Diagram) mdash obrazuj cyzaawansowane aspekty sekwencji podprocesoacutew zada i innych obiektoacutewwykonywanych w ramach organizacji gospodarczej dla osi gni ciaustalonego celu

diagram kolaboracji (ang Collaboration Diagram) mdash szczegoacutelny przypadekdiagramu procesoacutew biznesowych ujmuj cy dodatkowy wymiar wymianykomunikatoacutew pomi dzy dwoma lub wi cej uczestnikami procesu biznesowego

diagram choreografii (ang Choreography Diagram) mdash umo liwiaj cyszczegoacute ow koordynacj interakcji uczestnikoacutew procesu biznesowego

Kup książkę Poleć książkę

32 Symulacja procesoacutew biznesowych Standardy BPMS i BPMN w praktyce

diagram konwersacji (ang Conversation Diagram) mdash umo liwiaj cygrupowanie interakcji (prowadz cych do osi gni cia ustalonego celu zgodniez obranym kryterium) pomi dzy dwoma lub wi cej partnerami biznesowymi

Kategorie modelowania s u ce do opracowywania poszczegoacutelnych diagramoacutew w ra-mach notacji BPMN usystematyzowa mo na w trzech ci le powi zanych zestawach

podstawowe kategorie modelowania (ang Basic BPMN Modeling Elements)

rozszerzaj ce kategorie modelowania (ang Extended BPMN Modeling Elements)

kategorie modelowania autonomicznie tworzone przez u ytkownika

Podstawowe i rozszerzaj ce kategorie modelowania zosta y w sposoacuteb jawny wydzie-lone w dokumentacji notacji BPMN Jest to podyktowane ukierunkowaniem na atwotworzenia funkcjonalnych modeli istniej cych i docelowych procesoacutew biznesowychnie tylko przez wyspecjalizowan kadr lecz tak e osoby o nik ym przygotowaniutechnicznym W istocie zestaw podstawowych kategorii modelowania jest wystar-czaj cy do przygotowania wst pnych odwzorowa procesoacutew biznesowych mdash rdzeniadokumentacji mdash a nast pnie przeprowadzenia konsultacji z osobami bezpo redniozaanga owanymi w realizacj oraz koordynacj wspomnianych procesoacutew Tym samymwe wcze niejszych specyfikacjach notacji BPMN ograniczonych do pojedynczegodiagramu elementy te okre lano mianem kategorii modelowania tworz cych rdze dia-gramu procesoacutew biznesowych (ang BPD Core Element Set) Diagramy na tym po-ziomie s nieskomplikowane czytelne i stanowi dobr podstaw do identyfikacji pod-stawowych b doacutew merytorycznych w odwzorowaniu

W dalszych etapach odwzorowywania procesoacutew diagramy na poziomie abstrakcjiwynikaj cym z zastosowania wy cznie podstawowych kategorii modelowania sstopniowo iteracyjnie uszczegoacute awiane w oparciu o pozosta e zestawy kategorii mo-delowania W szczegoacutelno ci dotyczy to wprowadzania do diagramu rozszerzaj cychkategorii modelowania precyzyjnie zdefiniowanych i zilustrowanych w dokumentacjinotacji BPMN Mo liwo rozwijania diagramu wynika nie tylko ze znacznej skaliz o ono ci procesoacutew we wspoacute czesnych organizacjach gospodarczych Jest ona tak eskutkiem przyj cia za o enia zgodnie z ktoacuterym w notacji nale y uwzgl dni wszystkieinformacje zaroacutewno graficzne jak i tekstowe ktoacutere s wymagane do bezpo redniegoprzeprowadzenia mapowania wizualnego opisu procesoacutew i rodowiska biznesowegona metaj zyk stosowany do definiowania procesoacutew biznesowych w formacie XMLNarz dzia przeznaczone do modelowania z wykorzystaniem standardu BPMN umo -liwiaj zazwyczaj wykorzystanie szeregu docelowych j zykoacutew definiowania procesoacutewbiznesowych W praktyce pr nej organizacji standaryzacyjnej OMG (Object Mana-gement Group) taki jawny podzia jest wyznacznikiem odmiennego podej cia i proacutebypogodzenia dwoacutech sprzeczno ci mianowicie zapewnienia przyst pno ci notacji a za-razem jej daleko id cej wyrazisto ci co zreszt zaznaczono w samej dokumentacjiNa my l przychodzi w tym miejscu analogia do j zyka UML ktoacuterego ewolucja do-prowadzi a po przyj ciu wersji 20 i kolejnych do takiej roacute norodno ci notacyjnej i z o-ono ci e zniech ca o to jego potencjalnych u ytkownikoacutew W przypadku BPMN

wyci gni to wnioski z postulatoacutew praktykoacutew oraz rodowiska akademickiego i za-programowano roacute ne poziomy abstrakcji diagramu ju na etapie tworzenia pierwszejwersji dokumentacji

Kup książkę Poleć książkę

Rozdzia 2 Standardy modele i techniki modelowania procesoacutew biznesowych 33

Zestaw trzeci formu uj kategorie modelowania autonomicznie opracowywane przezanalityka biznesowego Ten rodzaj kategorii j zyka wykorzystuje si w zale no ci odpotrzeb danej organizacji Regu y tworzenia w asnych kategorii modelowania nie zo-sta y zdefiniowane w dokumentacji BPMN w szerokim zakresie Specyfikuje ona przedewszystkim do liberalne za o enia dotycz ce stosowania kolorystyki elementoacutewtekstowych dopuszczalnych rozmiaroacutew kategorii modelowania i wprowadzania liniido diagramu Wykluczono ponadto mo liwo modyfikacji znaczenia zdefiniowa-nych w dokumentacji obiektoacutew aktywnych oraz obiektoacutew cz cych w czaj c w tododawanie nowych elementoacutew do wspomnianych grup Zastrze enie to wynika z mo li-wo ci zak oacutecenia procesu mapowania modelu graficznego na zapis j zykoacutew definio-wania procesoacutew biznesowych Do podstawowych mechanizmoacutew rozszerzalno cinotacji BPMN zaliczy nale y

poj cie artefaktu ktoacutery mo e by asocjowany z obiektami aktywnymi i tymsamym wnosi dodatkowe informacje przy jednoczesnym zachowaniu logikiprzep ywu i regu mapowania

mo liwo wprowadzania znacznikoacutew do istniej cych kategorii modelowania

Niezale nie od kwestii zakwalifikowania poszczegoacutelnych kategorii modelowania no-tacji BPMN do odpowiednich zestawoacutew mo na je podzieli na grupy (rysunek 21)

Rysunek 21 Relacja pomi dzy zestawami i grupami kategorii modelowania notacji BPMN

Kup książkę Poleć książkę

34 Symulacja procesoacutew biznesowych Standardy BPMS i BPMN w praktyce

Kup książkę Poleć książkę

Skorowidz

AADL 98ADONIS 11 12 13

Akwizycja 20Analiza 20 179analiza obciążenia 140 142 148

stacjonarna 156analiza wykorzystania 149 155

niestacjonarna 149 165 173stacjonarna 149 155 159 165

basen 99 101 110bramka 92Ewaluacja 20generator wykresoacutew 183ImportEksport 20kalendarz

procesu 150wykonawcy 153

komponent 20mapa procesoacutew 38 39 77

model uniwersalny 76zagnieżdżona 40

model 30 31danych 98dokumentoacutew 98kontroli ryzyk 70procesu 46ryzyka 70

modelowanie 20nawigacja 21Symulacja 20tor 41 42 98zarządzanie zasobami ludzkimi 139zdarzenie

końcowe 87początkowe 87pośrednie 87

ADONIS Process Portal 15analityk

biznesowy 19 125 126 129 173 176systemowy 19

analizaobciążenia 140 142 148

stacjonarna 156PERT Patrz PERTwykorzystania 149 155

niestacjonarna 149 165 173stacjonarna 149 155 159 165

anulowanie 81Architecture of Integrated Information Systems

Patrz ARISarchitektura zintegrowanych systemoacutew

informacyjnych ARIS Patrz ARISARIS 11 12 28ARIS Platform 12artefakt 33asocjacja 95 108

BBasel 2 70basen Patrz ADONIS basenBasic BPMN Modeling Elements Patrz kategoria

modelowania podstawowaBI 115 116Bizagi 11Blioteka BPMS 29błąd 81BOC Management Office 13 14BPD Core Element Set Patrz kategoria

modelowania tworząca rdzeń diagramuprocesoacutew biznesowych

BPMN 10 28 31 32 73 92 98 104 109 128podproces 94

BPMN DI 98

Kup książkę Poleć książkę

200 Symulacja procesoacutew biznesowych Standardy BPMS i BPMN w praktyce

BPMN Diagram Interchange Extensible MarkupLanguage Patrz BPMN DI

BPMS 29 98 104symbole 46

bramka 87 92niewykluczaj ca 88 105oparta na zdarzeniach 87 88 89roacutewnoleg a 88wykluczaj ca 87 88 125z o ona 88 89

Business Intelligence Patrz BIBusiness Modeling Language Patrz GRAPES-BMBusiness Process Management Patrz proces

biznesowy kompleksowe zarz dzanieBusiness Process Model and Notation Patrz BPMNBusiness Process Visual Architect 12

CCameo Business Modeler for MagicDraw 12Case-Related Information Patrz perspektywa

w a ciwo ci przypadkoacutewCertyfikacja ISO Patrz ISOchoreografia 104

uczestnik 107zadanie 104 105 108z o ona 104

Choreography Diagram Patrz diagramchoreografii

Choreography Sub-Process Patrz choreografiaz o ona

Choreography Task Patrz choreografia zadaniaCodd Edgar 115Collaboration Diagram Patrz diagram kolaboracjiComplex Gateway Patrz bramka z o onaConformace Checking Patrz perspektywa

zgodno ci za o eControl Flow Patrz przep yw procesu sterowanieControl Flow Diagram Patrz diagram przep ywu

sterowaniaConversation Diagram Patrz diagram

konwersacjiConversation Link Patrz konwersacja czeConversation Node Patrz konwersacja w zeCOSA BMP Suite 11 12cykl zarz dzania PMLC 16 17 18 19czynno procesowa 29 30

Ddane

analiza 115bezwzgl dne 176eksploracja 115 116 117magazyn 95

obiekt Patrz obiekt danychpozyskiwanie 113 115 116 118 120wej cie 95 105wyj cie 95

Data Flow Diagram Patrz diagram przep ywudanych

Data Input Patrz dane wej cieData Mining 115 117Data Object Patrz obiekt danychData Output Patrz dane wyj cieData Store Patrz dane magazyndiagram

blokowy strumieni funkcjonalnych 27choreografii 31 104 105 107 108czynno ci procesowych 29czynno ci realizowanych przez role 27eEPC 26 28Gantta 27 78kolaboracji 31 98 101 110konwersacji 32 109 110procesoacutew biznesowych 31 76 78 92 98przep ywu

danych 27sterowania 27

dokument Patrz model dokumentoacutew

Eencja 98End Event Patrz zdarzenie ko coweEnterprise Architect 10 12Erikssona profil biznesowy Patrz profil

biznesowy UML Erikssona i PenkeraEriksson-Penker Business Modeling Profile

Patrz profil biznesowy UML Erikssonai Penkera

eskalacja 81Event Log Patrz zdarzenie repozytoriumEvent-Based Gateway Patrz bramka oparta na

zdarzeniachExclusive Gateway Patrz bramka wykluczaj caExtended Event-Driven Process Chain Patrz

diagram eEPC

FFlowchart Patrz schemat blokowyformat

ADL Patrz ADLBPMN DI Patrz BPMN DIXML 32

Functional Flow Block Diagram Patrz diagramblokowy strumieni funkcjonalnych

Kup książkę Poleć książkę

Skorowidz 201

GGantt Chart Patrz diagram GanttaGantta diagram Patrz diagram GanttaGRAPES-BM 28

IIDEF3 28iGrafx 11 12iGrafx Enterprise Modeler 12Inclusive Gateway Patrz bramka

niewykluczającaIntegrated DEFinition for Process Description

Capture Method Patrz IDEF3inteligentnej organizacji 18Intermediate Event Patrz zdarzenie pośrednieISO 9

Jjęzyk

modelowania systemoacutew biznesowychGRAPES-BM Patrz GRAPES-BM

UML Patrz UMLXPDL Patrz XPDLzapytań SQL Patrz SQL

Kkadra menedżerska 19kalendarz

procesu 150wykonawcy 153

Karagiannis Dimitris 29kategoria modelowania

podstawowa 32rozszerzająca 32tworząca rdzeń diagramu procesoacutew

biznesowych 32tworzona przez użytkownika Patrz

Key Performance Indicators Patrz KPIKnowledge Discovery in Databases

Patrz dane eksploracjakokpit menedżerski 12kompensacja 81komunikat 81 101 108 109konwersacja 109łącze 109węzeł 109 110

KPI 11 18księga wieczysta Patrz WKWkwerenda

analityczna 173 176 179analizująca model środowiska pracy 174 178ewaluacyjna 138 176 180 182 183

zorientowanana proces 181na zadanie 181

sprawdzającadiagram przypadkoacutew użycia 174 178diagramy procesoacutew biznesowych BPMN

174 177mapy procesoacutew 174model dokumentoacutew 174 178model systemoacutew IT 174 178modele procesoacutew biznesowych BPMS

174 175zestaw wbudowany 174

LLane Patrz ADONIS torLOVC 28

Mmapowanie Patrz proces biznesowy mapa

proces biznesowy mapowaniemetajęzyk 32metoda Patrz PDCA

Monte Carlo 125opisu procesoacutew IDEF3 Patrz IDEF3PMLC Patrz cykl zarządzania PMLCSolvency 2 70

miernik KPI Patrz KPImodel 9

aplikacji 140 143BPMN 31 174 177

wdrożenie 128BPMS 36 174danych 30dokumentoacutew 30 36 62 64 65 67 174 178kontroli 30 36 68 70 72podprocesu 47 48 50 65procesu biznesowego 11 29 30 36 42 46

57 62 65 73 114 138 140BPMS 174 175

produktoacutew 30przypadkoacutew użycia 31 174 178ryzyk 30 36 68 70struktury organizacyjnej 11 Patrz modelśrodowiska pracy

systemoacutew IT 30 36 51 56 57 174 178środowiska pracy 30 36 57 58 62 65 140

142 174 178zasoboacutew 30

Kup książkę Poleć książkę

202 Symulacja procesoacutew biznesowych Standardy BPMS i BPMN w praktyce

Nnotacja

BPMN 31 32 73 99 104 109bramka Patrz bramkarozszerzalno 33zdarzenie Patrz zdarzenie

BPMS 29IDEF 26modelowania procesoacutew biznesowych BPMN

Patrz BPMNprocesoacutew 77szczegoacute owa IDEF3 26

notatnik obiektu 29

Oobiekt danych 95Object Management Group Patrz OMGobserwacja 118 119 120

jawna 119kontrolowana 119niejawna 119niekontrolowana 119nieuczestnicz ca 119uczestnicz ca 119

odkrywanieprocesoacutew 115 116wiedzy 115 116 117

z baz danych Patrz dane eksploracjaodsy acz 81OLAP 115 116OMG 32On-Line Analytical Processing Patrz OLAPOrganizational Patrz perspektywa organizacyjna

Pparadygmat

BPMS 29 35 104paralelizm 47 127 Patrz przep yw roacutewnoleg yParallel Event-Based Gateway Patrz bramka

roacutewnoleg a oparta na zdarzeniachParallel Gateway Patrz bramka roacutewnoleg aPenkera profil biznesowy Patrz profil biznesowy

UML Erikssona i Penkeraperspektywa

organizacyjna 117sterowania przep ywem procesu 117w a ciwo ci przypadkoacutew 117zgodno ci za o e 117

PERT 79Petri Net Patrz sie PetriegoPetriego sie Patrz sie Petriegopilot projektu 165platforma biznesowa 11

Pool Patrz ADONIS basenpracownik rola procesowa 30proces biznesowy

analiza rachunkowa 131 132 134analiza cie ki 134 135 138animacja 123 124czas trwania 125 126 127 129 130definicja 9 18diagram Patrz diagram procesoacutew

biznesowychdokumentowanie 10 17instancja 114 117 120 155kompleksowe zarz dzanie 10 12koszt 125 126 127 129 130mapa 17 19 30 31 36 37 38 77 174mapowanie 32 37model Patrz model procesu biznesowymodelowanie 10 11 16 19 26 29 110

standard 25 26standard dedykowany 25 28standard zaadaptowany 25 26 27

monitoring 10 11 12 18 116operacyjny 37 77optymalizacja 17 118 121 123podproces 47 48 50 65 78 94 104reorganizacja 180silnik Patrz silniksymulacja 10 11 118 123 126 130 138symulowanie 9wdro enie 17wspieraj cy 38 77wykonywanie 10 11 18zako czenie 81zarz dczy 37 77

Process Diagram Patrz diagram procesoacutewbiznesowych

Process Editor 12Process Management Life Cycle Patrz cykl

zarz dzaniaPMLCProcess Miner 117Process Mining 115 116Process Modeler 12profil biznesowy UML

Erikssona i Penkera Patrz profil biznesowyUML Erikssona i Penkera

Rational 28ProM 117przep yw 88

komunikatoacutew 101 110pracy 114procesu 117roacutewnoleg y 29 30sekwencyjny 88wynikowy 88

Kup książkę Poleć książkę

Skorowidz 203

przypadek u ycia 31punkt decyzyjny 29

RRational UML Profile for Business Modeling

Patrz profil biznesowy UML RationalRational Unified Process Patrz RUPRole Activity Diagram Patrz diagram czynno ci

realizowanych przez roleRUP 28ryzyko 30 68 70 74

operacyjne 69skala istotno ci 70strategiczne 69techniczne 71

SSarOx Patrz SOXschemat

blokowy 27LOVC Patrz LOVC

sie Petriego 27silnik 11 114Solvency 2 Patrz metoda Solvency 2SOX 70SQL 115Start Event Patrz zdarzenie pocz tkoweStructured Query Language Patrz SQLstruktura organizacyjna 30sygna 81SysML 98system workflow 11 18cie ka krytyczna 78

Ttor Patrz ADONIS tor

UUML 10 28 31 32 98

diagram klas 98UModel 12Unified Modeling Language Patrz UMLUse Case Patrz przypadek u yciaUstawa Sarbanesa-Oxleya Patrz SOX

WWFM 11 114

baza danych 114WfMS Patrz WFMwielozdarzenie 81WKW 36

akta 35biuro podawcze 41 43 48 54 58 143dzia 35orzecznik 41 44 49 50 54 55 58 143 164sekretariat 41 43 44 50 54 58 142 143

Workflow Management System Patrz WFMworkflow mining 117wydzia ksi g wieczystych Patrz WKWwywiad 120 121

cz ciowo skategoryzowany 120indywidualny 120nieskategoryzowany 120panelowy 120pisemny 120skategoryzowany 120ustny 120zbiorowy 120

Zzasoby ludzkie 19 139zdarzenie 80

czasowe 81ko cowe 80pocz tkowe 80po rednie 80repozytorium 114typ 81warunkowe 81

znacznik 33

Kup książkę Poleć książkę

204 Symulacja procesoacutew biznesowych Standardy BPMS i BPMN w praktyce

Kup książkę Poleć książkę