Wstęp do Optyki i Fizyki Materii SkondensowanejI · 1,0 Ga 1,6 Ge 1,7 As 2,0 Se 2,4 Br 2,8 Rb 0,8...

80
Wstęp do Optyki i Fizyki Materii SkondensowanejI Wydział Fizyki UW [email protected] [email protected] 1100-3003 Ciało stałe 1+2

Transcript of Wstęp do Optyki i Fizyki Materii SkondensowanejI · 1,0 Ga 1,6 Ge 1,7 As 2,0 Se 2,4 Br 2,8 Rb 0,8...

Page 1: Wstęp do Optyki i Fizyki Materii SkondensowanejI · 1,0 Ga 1,6 Ge 1,7 As 2,0 Se 2,4 Br 2,8 Rb 0,8 Sn 1,7 J Jonowość Jonowość 2,4 Elektroujemność(ozn. c) - zdolność atomu

Wstęp do Optykii Fizyki Materii SkondensowanejI

Wydział Fizyki UW

[email protected]

[email protected]

1100-3003

Ciało stałe 1+2

Page 2: Wstęp do Optyki i Fizyki Materii SkondensowanejI · 1,0 Ga 1,6 Ge 1,7 As 2,0 Se 2,4 Br 2,8 Rb 0,8 Sn 1,7 J Jonowość Jonowość 2,4 Elektroujemność(ozn. c) - zdolność atomu

Przybliżenie Borna Oppenheimera

Max Born

(1882-1970)

Jacob R. Oppenheimer

(1904-1967)

2018-01-18 2

Wiązania chemiczne i molekuły

Page 3: Wstęp do Optyki i Fizyki Materii SkondensowanejI · 1,0 Ga 1,6 Ge 1,7 As 2,0 Se 2,4 Br 2,8 Rb 0,8 Sn 1,7 J Jonowość Jonowość 2,4 Elektroujemność(ozn. c) - zdolność atomu

Molecules

Eat,B

Eat,A

e1

e2

Dwuatomowe cząsteczki heterojądrowe e.g. CO, NO, HCl, HF

HAA ≈ Eat,A HBB ≈ Eat,B

dla Eat,A < Eat,B

AatBat

BatAB

Bat

AatBat

AatAB

Aat

EE

SEHE

EE

SEHE

,,

2

,

,2

,,

2

,

,1

)(

)(

e

e

Wiązanie jest silne gdy:•Duża wartość całki nakrywania S i proporcjonalnej do niej całki HAB.•Niewielka różnica energii orbitali atomowych Eat, A, Eat,B

Orbitale molekularne nie muszą być zbudowane z orbitali atomowych tego samego typu (s-s lub p-p).

Page 4: Wstęp do Optyki i Fizyki Materii SkondensowanejI · 1,0 Ga 1,6 Ge 1,7 As 2,0 Se 2,4 Br 2,8 Rb 0,8 Sn 1,7 J Jonowość Jonowość 2,4 Elektroujemność(ozn. c) - zdolność atomu

P. Atkins2018-01-18 4

Od molekuły do ciała stałego

Page 5: Wstęp do Optyki i Fizyki Materii SkondensowanejI · 1,0 Ga 1,6 Ge 1,7 As 2,0 Se 2,4 Br 2,8 Rb 0,8 Sn 1,7 J Jonowość Jonowość 2,4 Elektroujemność(ozn. c) - zdolność atomu

Teoria pasmowa ciał stałych

2018-01-18 5

W. R. Fahrner (Editor) Nanotechnology and Nanoelectronics

Page 6: Wstęp do Optyki i Fizyki Materii SkondensowanejI · 1,0 Ga 1,6 Ge 1,7 As 2,0 Se 2,4 Br 2,8 Rb 0,8 Sn 1,7 J Jonowość Jonowość 2,4 Elektroujemność(ozn. c) - zdolność atomu

Teoria pasmowa ciał stałych

2018-01-18 6

W. R. Fahrner (Editor) Nanotechnology and Nanoelectronics

Model ciasnego wiązania

Page 7: Wstęp do Optyki i Fizyki Materii SkondensowanejI · 1,0 Ga 1,6 Ge 1,7 As 2,0 Se 2,4 Br 2,8 Rb 0,8 Sn 1,7 J Jonowość Jonowość 2,4 Elektroujemność(ozn. c) - zdolność atomu

W.

Ibac

h

J. G

inte

r

Dr hab. Darek Wasik2018-01-18 7

Od molekuły do ciała stałego

Mała odległość między atomamiPasma (bands)

Duża odległość między atomamiPoziomy (levels)

Page 8: Wstęp do Optyki i Fizyki Materii SkondensowanejI · 1,0 Ga 1,6 Ge 1,7 As 2,0 Se 2,4 Br 2,8 Rb 0,8 Sn 1,7 J Jonowość Jonowość 2,4 Elektroujemność(ozn. c) - zdolność atomu

J. G

inte

r

2018-01-18 8

Od molekuły do ciała stałego

Eg

Przerwa energetycznaEnergy gap

Mała odległość między atomamiPasma (bands)

Duża odległość między atomamiPoziomy (levels)

Page 9: Wstęp do Optyki i Fizyki Materii SkondensowanejI · 1,0 Ga 1,6 Ge 1,7 As 2,0 Se 2,4 Br 2,8 Rb 0,8 Sn 1,7 J Jonowość Jonowość 2,4 Elektroujemność(ozn. c) - zdolność atomu

Hybrydyzacja

2018-01-18 9

Molekuły

htt

p:/

/sp

arkc

har

ts.s

par

kno

tes.

com

/ch

emis

try/

org

anic

chem

istr

y1/s

ecti

on

2.p

hp

http://oen.dydaktyka.agh.edu.pl/dydaktyka/chemia

Carbon

Page 10: Wstęp do Optyki i Fizyki Materii SkondensowanejI · 1,0 Ga 1,6 Ge 1,7 As 2,0 Se 2,4 Br 2,8 Rb 0,8 Sn 1,7 J Jonowość Jonowość 2,4 Elektroujemność(ozn. c) - zdolność atomu

Hybrydyzacja

2018-01-18 10

Rodzaje wiązań

http://oen.dydaktyka.agh.edu.pl/dydaktyka/chemia

Carbon

The binding energy per atom:C (diamond) 7.30 eVSi 4.64 eVGe 3.87 eV

Półprzewodniki

Page 11: Wstęp do Optyki i Fizyki Materii SkondensowanejI · 1,0 Ga 1,6 Ge 1,7 As 2,0 Se 2,4 Br 2,8 Rb 0,8 Sn 1,7 J Jonowość Jonowość 2,4 Elektroujemność(ozn. c) - zdolność atomu

Be B C N O

Mg Al Si P S

Zn Ga Ge As Se

Cd In Sn Sb Te

II III IV V VI

Group IV: diamond, Si, GeGroup III-V: GaAs, AlAs, InSb, InAs...Group II-VI: ZnSe, CdTe, ZnO, SdS...

jonowość jonowość

Kowalencyjne

2018-01-18 11

Rodzaje wiązańPółprzewodniki

Page 12: Wstęp do Optyki i Fizyki Materii SkondensowanejI · 1,0 Ga 1,6 Ge 1,7 As 2,0 Se 2,4 Br 2,8 Rb 0,8 Sn 1,7 J Jonowość Jonowość 2,4 Elektroujemność(ozn. c) - zdolność atomu

Be B C N O

Mg Al Si P S

Zn Ga Ge As Se

Cd In Sn Sb Te

II III IV V VI

Group IV: diamond, Si, GeGroup III-V: GaAs, AlAs, InSb, InAs...Group II-VI: ZnSe, CdTe, ZnO, SdS...

jonowość jonowość

2018-01-18 12

Rodzaje wiązańPółprzewodniki

Carriers (nośniki): Impurities (domieszki):

holes

electrons

+

-

Acceptrs (p-type)

Donors (n-type)

Page 13: Wstęp do Optyki i Fizyki Materii SkondensowanejI · 1,0 Ga 1,6 Ge 1,7 As 2,0 Se 2,4 Br 2,8 Rb 0,8 Sn 1,7 J Jonowość Jonowość 2,4 Elektroujemność(ozn. c) - zdolność atomu

Kowalencyjne

http://oen.dydaktyka.agh.edu.pl/dydaktyka/chemia

2018-01-18 13

Rodzaje wiązań

Page 14: Wstęp do Optyki i Fizyki Materii SkondensowanejI · 1,0 Ga 1,6 Ge 1,7 As 2,0 Se 2,4 Br 2,8 Rb 0,8 Sn 1,7 J Jonowość Jonowość 2,4 Elektroujemność(ozn. c) - zdolność atomu

Kowalencyjne

http://oen.dydaktyka.agh.edu.pl/dydaktyka/chemia

2018-01-18 14

Rodzaje wiązań

Allotropes of carbon

Page 15: Wstęp do Optyki i Fizyki Materii SkondensowanejI · 1,0 Ga 1,6 Ge 1,7 As 2,0 Se 2,4 Br 2,8 Rb 0,8 Sn 1,7 J Jonowość Jonowość 2,4 Elektroujemność(ozn. c) - zdolność atomu

Kowalencyjne

http://oen.dydaktyka.agh.edu.pl/dydaktyka/chemia

2018-01-18 15

Rodzaje wiązań

Gra

ph

ene

Page 16: Wstęp do Optyki i Fizyki Materii SkondensowanejI · 1,0 Ga 1,6 Ge 1,7 As 2,0 Se 2,4 Br 2,8 Rb 0,8 Sn 1,7 J Jonowość Jonowość 2,4 Elektroujemność(ozn. c) - zdolność atomu

http://oen.dydaktyka.agh.edu.pl/dydaktyka/chemia

2018-01-18 16

Rodzaje wiązań

Ibach. Luth

Kowalencyjne (+ kowalencyjne spolaryzowane)

Valence electrons are shared between atoms (non-polar Dc < 0,4; polar 0,4 < Dc < 1,7)

Page 17: Wstęp do Optyki i Fizyki Materii SkondensowanejI · 1,0 Ga 1,6 Ge 1,7 As 2,0 Se 2,4 Br 2,8 Rb 0,8 Sn 1,7 J Jonowość Jonowość 2,4 Elektroujemność(ozn. c) - zdolność atomu

http://oen.dydaktyka.agh.edu.pl/dydaktyka/chemia

2018-01-18 17

Rodzaje wiązań

Kowalencyjne (+ kowalencyjne spolaryzowane)

Valence electrons are shared between atoms (non-polar Dc < 0,4; polar 0,4 < Dc < 1,7)

Page 18: Wstęp do Optyki i Fizyki Materii SkondensowanejI · 1,0 Ga 1,6 Ge 1,7 As 2,0 Se 2,4 Br 2,8 Rb 0,8 Sn 1,7 J Jonowość Jonowość 2,4 Elektroujemność(ozn. c) - zdolność atomu

Wiązania jonowe

Wartości elektroujemności (wg Paulinga) dla kilku ważniejszych pierwiastków (dla H przyjęto 2,1)

I II III IV V VI VII

Li1,0

Be1,5

B2,0

C2,5

N3,0

O3,5

F4,0

Na0,9

Mg1,2

Al1,5

Si1,8

P2,1

S2,5

Cl3,0

K0,8

Ca1,0

Ga1,6

Ge1,7

As2,0

Se2,4

Br2,8

Rb0,8

Sn1,7

J2,4 Jonowość Jonowość

Elektroujemność (ozn. c) - zdolność atomu w cząsteczce do przyciągania (przyłączania) elektronu. W skrajnym przypadku, gdy elektroujemności obu pierwiastków bardzo się różnią (np. Li i F), dochodzi do pełnego przeskoku elektronów na bardziej elektroujemny atom, co prowadzi do powstania wiązania jonowego (Dc ≥ 1,7).

NaCl

2018-01-18 18

Rodzaje wiązań

Page 19: Wstęp do Optyki i Fizyki Materii SkondensowanejI · 1,0 Ga 1,6 Ge 1,7 As 2,0 Se 2,4 Br 2,8 Rb 0,8 Sn 1,7 J Jonowość Jonowość 2,4 Elektroujemność(ozn. c) - zdolność atomu

Elektroujemność (ozn. c) - zdolność atomu w cząsteczce do przyciągania (przyłączania) elektronu. W skrajnym przypadku, gdy elektroujemności obu pierwiastków bardzo się różnią (np. Li i F), dochodzi do pełnego przeskoku elektronów na bardziej elektroujemny atom, co prowadzi do powstania wiązania jonowego (Dc ≥ 1,7).

NaCl

2018-01-18 19

Rodzaje wiązań

Convention:Covalent bond Dc ≤ 0,4

Polar Covalent 0,4 ≤ Dc ≤ 1,7

Ionic Bonds Dc ≥ 1,7

Wiązania jonowe

Page 20: Wstęp do Optyki i Fizyki Materii SkondensowanejI · 1,0 Ga 1,6 Ge 1,7 As 2,0 Se 2,4 Br 2,8 Rb 0,8 Sn 1,7 J Jonowość Jonowość 2,4 Elektroujemność(ozn. c) - zdolność atomu

Elektroujemność (ozn. c) - zdolność atomu w cząsteczce do przyciągania (przyłączania) elektronu. W skrajnym przypadku, gdy elektroujemności obu pierwiastków bardzo się różnią (np. Li i F), dochodzi do pełnego przeskoku elektronów na bardziej elektroujemny atom, co prowadzi do powstania wiązania jonowego (Dc ≥ 1,7).

NaCl

2018-01-18 20

Rodzaje wiązań

C. Kittel

The binding energy per pair of ions :NaCl 7.95 eVNaI 7.10 eVKBr 6.92 eV

Distribution of charge density in the NaCl

plane based on X-rayresults.

Wiązania jonowe

Page 21: Wstęp do Optyki i Fizyki Materii SkondensowanejI · 1,0 Ga 1,6 Ge 1,7 As 2,0 Se 2,4 Br 2,8 Rb 0,8 Sn 1,7 J Jonowość Jonowość 2,4 Elektroujemność(ozn. c) - zdolność atomu

Wiązania jonoweElektroujemność (ozn. c) - zdolność atomu w cząsteczce do przyciągania (przyłączania) elektronu. W skrajnym przypadku, gdy elektroujemności obu pierwiastków bardzo się różnią (np. Li i F), dochodzi do pełnego przeskoku elektronów na bardziej elektroujemny atom, co prowadzi do powstania wiązania jonowego (Dc ≥ 1,7).

NaCl

18/01/2018 21

Rodzaje wiązań

Ibach. Luth

𝑉 Ԧ𝑟𝑖𝑗 = ±𝑒2

4𝜋𝜀0𝑟𝑖𝑗

Potential energy between two singly charged ions 𝑖, 𝑗

𝑟𝑖𝑗 = 𝑎 𝑝𝑖𝑗

separation of nearest neighbours

depends on crystal structure

𝑉 𝑟 =

𝑖≠𝑗

−𝑒2

4𝜋𝜀0𝑎

±1

𝑝𝑖𝑗= −

𝑒2

4𝜋𝜀0𝑎

𝑖≠𝑗

±1

𝑝𝑖𝑗= −

𝑒2

4𝜋𝜀0𝑎𝐴

The Madelung constant 𝐴 depends on the structure e.g. 𝐴𝑁𝑎𝐶𝑙 = 1.748

Page 22: Wstęp do Optyki i Fizyki Materii SkondensowanejI · 1,0 Ga 1,6 Ge 1,7 As 2,0 Se 2,4 Br 2,8 Rb 0,8 Sn 1,7 J Jonowość Jonowość 2,4 Elektroujemność(ozn. c) - zdolność atomu

Rodzaje wiązań

2018-01-18 22

Wiązanie kowalencyjne (niespolaryzowane i spolaryzowane)Uwspólniona para elektronów (niespolaryzowane Dc < 0,4; spolaryzowane 0,4 < Dc < 1,7)

Wiązanie jonowe

Elektroujemność (ozn. c) - zdolność atomu w cząsteczce do przyciągania (przyłączania) elektronu.

Przeskok elektronu na jedno z centrów wiązania (Dc ≥ 1,7). Zasadniczy wkład do energii wiązania kryształów jonowych daje oddziaływanie elektrostatyczne (energa Madelunga):

𝑈 𝑟 = 𝑁 −𝑒2

4𝜋𝜀0𝑟

𝑖≠𝑗

±1

𝑝𝑖𝑗+

𝐵

𝑟𝑛

𝑖≠𝑗

1

𝑝𝑖𝑗𝑛

𝑟 – odległość między najbliższymi sąsiadami𝑟𝑝𝑖𝑗 - odległość między parą jonów 𝑖, 𝑗

𝐵, 𝑛 – parametry potencjału odpychającego (𝑛 = 6 − 12)

𝐴 = σ𝑖≠𝑗±1

𝑝𝑖𝑗- stała Madelunga (dla struktury NaCl 𝐴 = 1,748 dla CsCl 𝐴 = 1,763)

Page 23: Wstęp do Optyki i Fizyki Materii SkondensowanejI · 1,0 Ga 1,6 Ge 1,7 As 2,0 Se 2,4 Br 2,8 Rb 0,8 Sn 1,7 J Jonowość Jonowość 2,4 Elektroujemność(ozn. c) - zdolność atomu

Na+

e–

Na+

e–

Na+

e–

Na+

e–

Na+

e–

Na+

e–

Na+

e–

Na+

e–

Na+

e–

Na+

e–

Na+ Na+ Na+ Na+

Na+ Na+ Na+ Na+ Na+

Na+ Na+ Na+ Na+ Na+

Na+ Na+ Na+ Na+ Na+

e– e–e–

e–e–

e–e–

e–e–

e–e–

e–e–

e–e–

e–

e–

Electron gas

2018-01-18 23

Rodzaje wiązańWiązanie metaliczneWiązanie chemiczne w metalach, utworzone w wyniku elektrodynamicznego oddziaływania między dodatnio naładowanymi rdzeniami atomowymi, które znajdują się w węzłach sieci krystalicznej, a ujemnie naładowaną plazmą elektronową (elektronami zdelokalizowanymi, gazem elektronowym). Podobne do wiązania kowalencyjnego, ale elektrony tworzące wiązanie są wspólne dla wielkiej liczby atomów.

Page 24: Wstęp do Optyki i Fizyki Materii SkondensowanejI · 1,0 Ga 1,6 Ge 1,7 As 2,0 Se 2,4 Br 2,8 Rb 0,8 Sn 1,7 J Jonowość Jonowość 2,4 Elektroujemność(ozn. c) - zdolność atomu

18/01/2018 24

Rodzaje wiązańWiązanie metaliczneWiązanie chemiczne w metalach, utworzone w wyniku elektrodynamicznego oddziaływania między dodatnio naładowanymi rdzeniami atomowymi, które znajdują się w węzłach sieci krystalicznej, a ujemnie naładowaną plazmą elektronową (elektronami zdelokalizowanymi, gazem elektronowym). Podobne do wiązania kowalencyjnego, ale elektrony tworzące wiązanie są wspólne dla wielkiej liczby atomów.

• W metalach alkalicznych zdelokalizowane mogą być tylko elektrony z ostatniej powłoki 𝑛𝑠. W takich metalach łatwo zmienić długość wiązania (duża ściśliwość)

• W metalach z dalszych kolumn układu okresowego do wiązania dają istotny wkład głębsze powłoki (w szczególności w metalach przejściowych i ziemiach rzadkich niezamknięte powłoki 𝑑 i 𝑓). W takich metalach znacznie trudniej zmienić długość wiązania (mała ściśliwość)

• W metalach wiązania są najczęściej niezbyt silne, ale są też metale o silnym wiązaniu – np. wolfram

Page 25: Wstęp do Optyki i Fizyki Materii SkondensowanejI · 1,0 Ga 1,6 Ge 1,7 As 2,0 Se 2,4 Br 2,8 Rb 0,8 Sn 1,7 J Jonowość Jonowość 2,4 Elektroujemność(ozn. c) - zdolność atomu

2018-01-18 25

Rodzaje wiązańWiązanie metaliczneWiązanie chemiczne w metalach, utworzone w wyniku elektrodynamicznego oddziaływania między dodatnio naładowanymi rdzeniami atomowymi, które znajdują się w węzłach sieci krystalicznej, a ujemnie naładowaną plazmą elektronową (elektronami zdelokalizowanymi, gazem elektronowym). Podobne do wiązania kowalencyjnego, ale elektrony tworzące wiązanie są wspólne dla wielkiej liczby atomów.

Page 26: Wstęp do Optyki i Fizyki Materii SkondensowanejI · 1,0 Ga 1,6 Ge 1,7 As 2,0 Se 2,4 Br 2,8 Rb 0,8 Sn 1,7 J Jonowość Jonowość 2,4 Elektroujemność(ozn. c) - zdolność atomu

Celulose

2018-01-18 26

Rodzaje wiązańWiązanie wodoroweHydrogen is shared betweenatoms

Page 27: Wstęp do Optyki i Fizyki Materii SkondensowanejI · 1,0 Ga 1,6 Ge 1,7 As 2,0 Se 2,4 Br 2,8 Rb 0,8 Sn 1,7 J Jonowość Jonowość 2,4 Elektroujemność(ozn. c) - zdolność atomu

Rodzaje wiązań

2018-01-18 27

C. Kittel

Wiązanie wodoroweHydrogen is shared betweenatoms

HF2−

Page 28: Wstęp do Optyki i Fizyki Materii SkondensowanejI · 1,0 Ga 1,6 Ge 1,7 As 2,0 Se 2,4 Br 2,8 Rb 0,8 Sn 1,7 J Jonowość Jonowość 2,4 Elektroujemność(ozn. c) - zdolność atomu

2018-01-18 28

htt

p:/

/ww

w.m

bi-

ber

lin.d

e/en

/res

earc

h/p

roje

cts/

2-0

4/h

igh

ligh

ts/w

ater

_lib

rati

on

al_m

od

e.gi

f

(H20)

Rodzaje wiązańWiązanie wodoroweHydrogen is shared betweenatoms

Page 29: Wstęp do Optyki i Fizyki Materii SkondensowanejI · 1,0 Ga 1,6 Ge 1,7 As 2,0 Se 2,4 Br 2,8 Rb 0,8 Sn 1,7 J Jonowość Jonowość 2,4 Elektroujemność(ozn. c) - zdolność atomu

http://www.smart-elements.com

Ne, Ar, Kr, Xe – interaction of induced dipole moments.

2018-01-18 29

Rodzaje wiązańWiązania Van der Waalsa

Page 30: Wstęp do Optyki i Fizyki Materii SkondensowanejI · 1,0 Ga 1,6 Ge 1,7 As 2,0 Se 2,4 Br 2,8 Rb 0,8 Sn 1,7 J Jonowość Jonowość 2,4 Elektroujemność(ozn. c) - zdolność atomu

2018-01-18 30

attractive forces between the positive end of one polar molecule and the negative end of another polar molecule - intermolecular interaction (e.g. ICl).

Rodzaje wiązańWiązanie dipolowe (also intermolecular interaction)

https://saylordotorg.github.io/text_general-chemistry-principles-patterns-and-applications-v1.0/s15-02-intermolecular-forces.html

Page 31: Wstęp do Optyki i Fizyki Materii SkondensowanejI · 1,0 Ga 1,6 Ge 1,7 As 2,0 Se 2,4 Br 2,8 Rb 0,8 Sn 1,7 J Jonowość Jonowość 2,4 Elektroujemność(ozn. c) - zdolność atomu

Wiązania

2018-01-18 31

Wiązanie van der WaalsaNe, Ar, Kr, Xe – oddziaływanie wyindukowanych momentów dipolowych.

Odpowiedzialne za możliwość skroplenia i zestalania gazów szlachetnych (oddziaływanie Londona)

Siły van der Waalsa (międzymolekularne)• oddziaływanie pomiędzy dipolami trwałymi (oddziaływanie Keesoma) • oddziaływanie pomiędzy dipolem trwałym i indukowanym (oddziaływanie Debye’a) • oddziaływanie Londona – siły dyspersyjne Londona (oddziaływanie pomiędzy dipolami

indukowanymi) • Potencjal Lennarda-Jonesa 𝑈 𝑟 = 4𝜀

𝜎

𝑟

12

−𝜎

𝑟

6

𝑈𝑡𝑜𝑡 𝑟 = 2𝑁𝜀

𝑖≠𝑗

𝜎

𝑝𝑖𝑗𝑟

12

𝑖≠𝑗

𝜎

𝑝𝑖𝑗𝑟

6

Energia potencjalna 𝑁 atomów

Page 32: Wstęp do Optyki i Fizyki Materii SkondensowanejI · 1,0 Ga 1,6 Ge 1,7 As 2,0 Se 2,4 Br 2,8 Rb 0,8 Sn 1,7 J Jonowość Jonowość 2,4 Elektroujemność(ozn. c) - zdolność atomu

Wiązania

2018-01-18 32

Elektroujemność (ozn. c) - zdolność atomu w cząsteczce do przyciągania (przyłączania) elektronu.

Wiązanie kowalencyjne Wiązanie jonowe Wiązanie metaliczne

• Wiązanie kierunkowe (hybrydyzacja)

• Izolatory lub półprzewodniki (ładunek pomiędzy atomami)

• Wiele ze związków kowalencyjnych rozpuszcza się w rozpuszczalnikach niepolarnych, a nie rozpuszcza się w wodzie

• Wiązanie bezkierunkowe• Izolatory (ładunek

skupiony na jonach)• Wiele ze związków

jonowych rozpuszcza się w rozpuszczalnikach polarnych (woda), a nie rozpuszcza się w niepolarnych

• Wiązanie bezkierunkowe, elektrony zdelokalizoane(minimalizacja 𝐸𝑘𝑖𝑛)

• Im więcej elektronów tym silniejsze wiązanie

• Przewodniki (ładunek swobodny)

• Metale krystalizują preferencyjnie w strukturach gęsto upakowanych (fcc, hcp, bcc)

• Plastyczne (jony metalu łatwo przemieszczają się pod wpływem siły zewnętrznej)

Page 33: Wstęp do Optyki i Fizyki Materii SkondensowanejI · 1,0 Ga 1,6 Ge 1,7 As 2,0 Se 2,4 Br 2,8 Rb 0,8 Sn 1,7 J Jonowość Jonowość 2,4 Elektroujemność(ozn. c) - zdolność atomu

Wiązania

2018-01-18 33

Elektroujemność (ozn. c) - zdolność atomu w cząsteczce do przyciągania (przyłączania) elektronu.

Wiązanie kowalencyjne Wiązanie jonowe Wiązanie metaliczne

• Wiązanie kierunkowe (hybrydyzacja)

• Izolatory lub półprzewodniki (ładunek pomiędzy atomami)

• Wiele ze związków kowalencyjnych rozpuszcza się w rozpuszczalnikach niepolarnych, a nie rozpuszcza się w wodzie

• Wiązanie bezkierunkowe• Izolatory (ładunek

skupiony na jonach)• Wiele ze związków

jonowych rozpuszcza się w rozpuszczalnikach polarnych (woda), a nie rozpuszcza się w niepolarnych

• Wiązanie bezkierunkowe, elektrony zdelokalizoane(minimalizacja 𝐸𝑘𝑖𝑛)

• Im więcej elektronów tym silniejsze wiązanie

• Przewodniki (ładunek swobodny)

• Metale krystalizują preferencyjnie w strukturach gęsto upakowanych (fcc, hcp, bcc)

• Plastyczne (jony metalu łatwo przemieszczają się pod wpływem siły zewnętrznej)

Page 34: Wstęp do Optyki i Fizyki Materii SkondensowanejI · 1,0 Ga 1,6 Ge 1,7 As 2,0 Se 2,4 Br 2,8 Rb 0,8 Sn 1,7 J Jonowość Jonowość 2,4 Elektroujemność(ozn. c) - zdolność atomu

Struktura krystalicznaKryształy

Kryształ

Ciało amorficzne

•Sieć (węzły sieci) jest regularnym i periodycznym układem punktów w przestrzeni. Jest ona matematyczna abstrakcją; ze strukturą krystaliczną mamy do czynienia jedynie wtedy, gdy baza atomów jest przyporządkowana jednoznacznie do każdego węzła sieci.

wektory translacji prymitywnych

332211 tntntnT

)()( TrVrV

2018-01-18 35

Page 35: Wstęp do Optyki i Fizyki Materii SkondensowanejI · 1,0 Ga 1,6 Ge 1,7 As 2,0 Se 2,4 Br 2,8 Rb 0,8 Sn 1,7 J Jonowość Jonowość 2,4 Elektroujemność(ozn. c) - zdolność atomu

Porządek bliskiego zasięgu

2018-01-18 36

R. Stępniewski, Współczesne metody doświadczalne fizyki materii skondensowanej i optykiM. Baj Wykład 1

Al2O3

Bliski porządek: ciała bezpostaciowe (amorficzne), przechłodzone ciecze

• każdy „biały” atom ma 2 czarnych sąsiadów

• każdy „czarny” atom ma 3 białych sąsiadów

• brak symetrii translacyjnej

Page 36: Wstęp do Optyki i Fizyki Materii SkondensowanejI · 1,0 Ga 1,6 Ge 1,7 As 2,0 Se 2,4 Br 2,8 Rb 0,8 Sn 1,7 J Jonowość Jonowość 2,4 Elektroujemność(ozn. c) - zdolność atomu

Porządek dalekiego zasięgu

2018-01-18 37

Daleki porządek, kryształ (także ciekły!)

Al2O3

R. Stępniewski, Współczesne metody doświadczalne fizyki materii skondensowanej i optykiM. Baj Wykład 1

• każdy „biały” atom ma 2 czarnych sąsiadów

• każdy „czarny” atom ma 3 białych sąsiadów

• symetria translacyjna

Page 37: Wstęp do Optyki i Fizyki Materii SkondensowanejI · 1,0 Ga 1,6 Ge 1,7 As 2,0 Se 2,4 Br 2,8 Rb 0,8 Sn 1,7 J Jonowość Jonowość 2,4 Elektroujemność(ozn. c) - zdolność atomu

Wskaźniki węzłów

2018-01-18 38

Struktura krystaliczna

primitive translation vectors

𝑇 = 𝑛1 Ԧ𝑡1 + 𝑛2 Ԧ𝑡2 + 𝑛3 Ԧ𝑡3

wektory translacji prymitywnych

Page 38: Wstęp do Optyki i Fizyki Materii SkondensowanejI · 1,0 Ga 1,6 Ge 1,7 As 2,0 Se 2,4 Br 2,8 Rb 0,8 Sn 1,7 J Jonowość Jonowość 2,4 Elektroujemność(ozn. c) - zdolność atomu

Wskaźniki węzłów

2018-01-18 39

Struktura krystaliczna

primitive translation vectors

𝑇 = 𝑛1 Ԧ𝑡1 + 𝑛2 Ԧ𝑡2 + 𝑛3 Ԧ𝑡3

wektory translacji prymitywnych

Wektory translacji prymitywnych nie są wybrane jednoznacznie!

Page 39: Wstęp do Optyki i Fizyki Materii SkondensowanejI · 1,0 Ga 1,6 Ge 1,7 As 2,0 Se 2,4 Br 2,8 Rb 0,8 Sn 1,7 J Jonowość Jonowość 2,4 Elektroujemność(ozn. c) - zdolność atomu

Wskaźniki węzłów

2018-01-18 40

Struktura krystaliczna

primitive translation vectors

𝑇 = 𝑛1 Ԧ𝑡1 + 𝑛2 Ԧ𝑡2 + 𝑛3 Ԧ𝑡3

wektory translacji prymitywnych

Wektory translacji prymitywnych nie są wybrane jednoznacznie!

Page 40: Wstęp do Optyki i Fizyki Materii SkondensowanejI · 1,0 Ga 1,6 Ge 1,7 As 2,0 Se 2,4 Br 2,8 Rb 0,8 Sn 1,7 J Jonowość Jonowość 2,4 Elektroujemność(ozn. c) - zdolność atomu

Wskaźniki węzłów

2018-01-18 41

Struktura krystaliczna

primitive translation vectors

𝑇 = 𝑛1 Ԧ𝑡1 + 𝑛2 Ԧ𝑡2 + 𝑛3 Ԧ𝑡3

primitive lattice cell

Komórka prosta

• Można na wiele sposobów wybrać komórkę elementarną. Zwykle chcemy, żeby komórka taka: miała możliwie najwyższą symetrię, najmniejszą objętość

• Komórka prosta: komórka elementarna o najmniejszej objętości

Page 41: Wstęp do Optyki i Fizyki Materii SkondensowanejI · 1,0 Ga 1,6 Ge 1,7 As 2,0 Se 2,4 Br 2,8 Rb 0,8 Sn 1,7 J Jonowość Jonowość 2,4 Elektroujemność(ozn. c) - zdolność atomu

Wskaźniki węzłów

2018-01-18 42

Struktura krystaliczna

primitive translation vectors

𝑇 = 𝑛1 Ԧ𝑡1 + 𝑛2 Ԧ𝑡2 + 𝑛3 Ԧ𝑡3

Wigner-Seitzprimitive cell

C. Kittel

Page 42: Wstęp do Optyki i Fizyki Materii SkondensowanejI · 1,0 Ga 1,6 Ge 1,7 As 2,0 Se 2,4 Br 2,8 Rb 0,8 Sn 1,7 J Jonowość Jonowość 2,4 Elektroujemność(ozn. c) - zdolność atomu

Wskaźniki węzłów

2018-01-18 43

Struktura krystaliczna

primitive translation vectors

𝑇 = 𝑛1 Ԧ𝑡1 + 𝑛2 Ԧ𝑡2 + 𝑛3 Ԧ𝑡3

The basis (baza) may be a single atom, ion, a set of atoms, eg. proteins 105, positioned around each and every lattice point.

Page 43: Wstęp do Optyki i Fizyki Materii SkondensowanejI · 1,0 Ga 1,6 Ge 1,7 As 2,0 Se 2,4 Br 2,8 Rb 0,8 Sn 1,7 J Jonowość Jonowość 2,4 Elektroujemność(ozn. c) - zdolność atomu

Crystals

2018-01-18 44

Struktura krystaliczna

primitive translation vectors

𝑇 = 𝑛1 Ԧ𝑡1 + 𝑛2 Ԧ𝑡2 + 𝑛3 Ԧ𝑡3

The basis (baza) may be a single atom, ion, a set of atoms, eg. proteins 105, positioned around each and every lattice point.

Basis

𝑅0𝑗

𝑅𝑛𝑗 = 𝑅0𝑗 + 𝑇

Page 44: Wstęp do Optyki i Fizyki Materii SkondensowanejI · 1,0 Ga 1,6 Ge 1,7 As 2,0 Se 2,4 Br 2,8 Rb 0,8 Sn 1,7 J Jonowość Jonowość 2,4 Elektroujemność(ozn. c) - zdolność atomu

Wskaźniki węzłów

2018-01-18 45

Struktura krystaliczna

001 011

010000

100

101 111

½ ½ 1

½ 0½

½ ½0

0½ ½

½1 ½

1½ ½

110

fcc lattice

primitive translation vectors

𝑇 = 𝑛1 Ԧ𝑡1 + 𝑛2 Ԧ𝑡2 + 𝑛3 Ԧ𝑡3

Coordinates of a cell

Translation vectors of lattice

𝑛1 Ԧ𝑎1, 𝑛2 Ԧ𝑎2, 𝑛3 Ԧ𝑎3

𝑛1, 𝑛2, 𝑛3

Hong Kong

Photos by Michael Wolf

Page 45: Wstęp do Optyki i Fizyki Materii SkondensowanejI · 1,0 Ga 1,6 Ge 1,7 As 2,0 Se 2,4 Br 2,8 Rb 0,8 Sn 1,7 J Jonowość Jonowość 2,4 Elektroujemność(ozn. c) - zdolność atomu

Wskaźniki węzłów

2018-01-18 46

Struktura krystaliczna

001 011

010000

100

101 111

½ ½ 1

½ 0½

½ ½0

0½ ½

½1 ½

1½ ½

110

fcc lattice

primitive translation vectors

𝑇 = 𝑛1 Ԧ𝑡1 + 𝑛2 Ԧ𝑡2 + 𝑛3 Ԧ𝑡3

Coordinates of a cell

Translation vectors of lattice

𝑛1 Ԧ𝑎1, 𝑛2 Ԧ𝑎2, 𝑛3 Ԧ𝑎3

𝑛1, 𝑛2, 𝑛3

Hong Kong

Page 46: Wstęp do Optyki i Fizyki Materii SkondensowanejI · 1,0 Ga 1,6 Ge 1,7 As 2,0 Se 2,4 Br 2,8 Rb 0,8 Sn 1,7 J Jonowość Jonowość 2,4 Elektroujemność(ozn. c) - zdolność atomu

Crystals

2018-01-18 47

Struktura krystaliczna

j j

A

A’B’

Bt1C D

n t1 𝐵′𝐴′ = 𝐶𝐷 = 𝑛𝑡1 = 𝑡1 1 − 2 cos𝜑

cos𝜑 =1

21 − 𝑛

Page 47: Wstęp do Optyki i Fizyki Materii SkondensowanejI · 1,0 Ga 1,6 Ge 1,7 As 2,0 Se 2,4 Br 2,8 Rb 0,8 Sn 1,7 J Jonowość Jonowość 2,4 Elektroujemność(ozn. c) - zdolność atomu

Sieci Bravais

2018-01-18 48

Struktura krystaliczna

primitive translation vectors

𝑇 = 𝑛1 Ԧ𝑡1 + 𝑛2 Ԧ𝑡2 + 𝑛3 Ԧ𝑡3

High symmetry cell Primitive cell

Page 48: Wstęp do Optyki i Fizyki Materii SkondensowanejI · 1,0 Ga 1,6 Ge 1,7 As 2,0 Se 2,4 Br 2,8 Rb 0,8 Sn 1,7 J Jonowość Jonowość 2,4 Elektroujemność(ozn. c) - zdolność atomu

Struktura krystalicznaSieci Bravais

Istnieje 14 możliwych sieci wypełniających przestrzeń. Sieci te noszą nazwę sieci Bravais.

Tworzą one 7 układów krystalograficznych

Auguste Bravais1811-1863

2018-01-18 49

Page 49: Wstęp do Optyki i Fizyki Materii SkondensowanejI · 1,0 Ga 1,6 Ge 1,7 As 2,0 Se 2,4 Br 2,8 Rb 0,8 Sn 1,7 J Jonowość Jonowość 2,4 Elektroujemność(ozn. c) - zdolność atomu

Struktura krystalicznaSieci Bravais

Istnieje 14 możliwych sieci wypełniających przestrzeń. Sieci te noszą nazwę sieci Bravais.

Tworzą one 7 układów krystalograficznych

Regularna

Tetragonalna

Heksagonalna

Rombowa

JednoskośnaRomboedryczna

Trójskośna

90120

cba

90

cba

120

90

cba

90

cba

90

90

cba

cba

90

cba

2018-01-18 50

Page 50: Wstęp do Optyki i Fizyki Materii SkondensowanejI · 1,0 Ga 1,6 Ge 1,7 As 2,0 Se 2,4 Br 2,8 Rb 0,8 Sn 1,7 J Jonowość Jonowość 2,4 Elektroujemność(ozn. c) - zdolność atomu

Sieć Bravais (Bravais lattice)

2018-01-18 51

Struktura krystaliczna

Page 51: Wstęp do Optyki i Fizyki Materii SkondensowanejI · 1,0 Ga 1,6 Ge 1,7 As 2,0 Se 2,4 Br 2,8 Rb 0,8 Sn 1,7 J Jonowość Jonowość 2,4 Elektroujemność(ozn. c) - zdolność atomu

Bravais lattice

2018-01-18 52

Struktura krystaliczna

Example: close packed structure

1 layer A

Page 52: Wstęp do Optyki i Fizyki Materii SkondensowanejI · 1,0 Ga 1,6 Ge 1,7 As 2,0 Se 2,4 Br 2,8 Rb 0,8 Sn 1,7 J Jonowość Jonowość 2,4 Elektroujemność(ozn. c) - zdolność atomu

Bravais lattice

2018-01-18 53

Struktura krystaliczna

Example: close packed structure

1 layer A

2 layer B

Page 53: Wstęp do Optyki i Fizyki Materii SkondensowanejI · 1,0 Ga 1,6 Ge 1,7 As 2,0 Se 2,4 Br 2,8 Rb 0,8 Sn 1,7 J Jonowość Jonowość 2,4 Elektroujemność(ozn. c) - zdolność atomu

Bravais lattice

2018-01-18 54

Struktura krystaliczna

Example: close packed structure

1 layer A

2 layer B

3 layer A

B

A

B

Page 54: Wstęp do Optyki i Fizyki Materii SkondensowanejI · 1,0 Ga 1,6 Ge 1,7 As 2,0 Se 2,4 Br 2,8 Rb 0,8 Sn 1,7 J Jonowość Jonowość 2,4 Elektroujemność(ozn. c) - zdolność atomu

Bravais lattice

2018-01-18 55

Struktura krystaliczna

Example: close packed structure

1 layer A

2 layer B

3 layer C

A

B

C

Page 55: Wstęp do Optyki i Fizyki Materii SkondensowanejI · 1,0 Ga 1,6 Ge 1,7 As 2,0 Se 2,4 Br 2,8 Rb 0,8 Sn 1,7 J Jonowość Jonowość 2,4 Elektroujemność(ozn. c) - zdolność atomu

Bravais lattice

2018-01-18 56

Struktura krystaliczna

Example: close packed structure

fcc lattice

Hexagonal lattice with basis

hexagonal close-packed (HCP)

Page 56: Wstęp do Optyki i Fizyki Materii SkondensowanejI · 1,0 Ga 1,6 Ge 1,7 As 2,0 Se 2,4 Br 2,8 Rb 0,8 Sn 1,7 J Jonowość Jonowość 2,4 Elektroujemność(ozn. c) - zdolność atomu

Bravais lattice

2018-01-18 57

Struktura krystaliczna

Example: close packed structure

fcc lattice

Hexagonal lattice with basis

hexagonal close-packed (HCP)

Page 57: Wstęp do Optyki i Fizyki Materii SkondensowanejI · 1,0 Ga 1,6 Ge 1,7 As 2,0 Se 2,4 Br 2,8 Rb 0,8 Sn 1,7 J Jonowość Jonowość 2,4 Elektroujemność(ozn. c) - zdolność atomu

Bravais lattice

2018-01-18 58

Struktura krystaliczna

Example: close packed structure

hexagonal close-packed (HCP)

Hexagonal lattice with basis

Page 58: Wstęp do Optyki i Fizyki Materii SkondensowanejI · 1,0 Ga 1,6 Ge 1,7 As 2,0 Se 2,4 Br 2,8 Rb 0,8 Sn 1,7 J Jonowość Jonowość 2,4 Elektroujemność(ozn. c) - zdolność atomu

Bravais lattice

2018-01-18 59

Struktura krystaliczna

Example: close packed structure

fcc lattice

Page 59: Wstęp do Optyki i Fizyki Materii SkondensowanejI · 1,0 Ga 1,6 Ge 1,7 As 2,0 Se 2,4 Br 2,8 Rb 0,8 Sn 1,7 J Jonowość Jonowość 2,4 Elektroujemność(ozn. c) - zdolność atomu

Bravais lattice

2018-01-18 60

Struktura krystaliczna

Example: close packed structure

fcc lattice

Page 60: Wstęp do Optyki i Fizyki Materii SkondensowanejI · 1,0 Ga 1,6 Ge 1,7 As 2,0 Se 2,4 Br 2,8 Rb 0,8 Sn 1,7 J Jonowość Jonowość 2,4 Elektroujemność(ozn. c) - zdolność atomu

Bravais lattice

2018-01-18 61

Struktura krystaliczna

Example: close packed structure

fcc lattice

Page 61: Wstęp do Optyki i Fizyki Materii SkondensowanejI · 1,0 Ga 1,6 Ge 1,7 As 2,0 Se 2,4 Br 2,8 Rb 0,8 Sn 1,7 J Jonowość Jonowość 2,4 Elektroujemność(ozn. c) - zdolność atomu

Wskaźniki węzłów

2018-01-18 62

Struktura krystaliczna

001 011

010000

100

101 111

½ ½ 1

½ 0½

½ ½0

0½ ½

½1 ½

1½ ½

110

fcc lattice

primitive translation vectors

𝑇 = 𝑛1 Ԧ𝑡1 + 𝑛2 Ԧ𝑡2 + 𝑛3 Ԧ𝑡3

Coordinates of a cell

Translation vectors of lattice

𝑛1 Ԧ𝑎1, 𝑛2 Ԧ𝑎2, 𝑛3 Ԧ𝑎3

Page 62: Wstęp do Optyki i Fizyki Materii SkondensowanejI · 1,0 Ga 1,6 Ge 1,7 As 2,0 Se 2,4 Br 2,8 Rb 0,8 Sn 1,7 J Jonowość Jonowość 2,4 Elektroujemność(ozn. c) - zdolność atomu

Wskaźniki węzłów

2018-01-18 63

Struktura krystaliczna

001 011

010000

100

101 111

½ ½ 1

½ 0½

½ ½0

0½ ½

½1 ½

1½ ½

110

fcc lattice

primitive translation vectors

𝑇 = 𝑛1 Ԧ𝑡1 + 𝑛2 Ԧ𝑡2 + 𝑛3 Ԧ𝑡3

Coordinates of a cell

Translation vectors of lattice

𝑛1 Ԧ𝑎1, 𝑛2 Ԧ𝑎2, 𝑛3 Ԧ𝑎3

𝑛1, 𝑛2, 𝑛3

Page 63: Wstęp do Optyki i Fizyki Materii SkondensowanejI · 1,0 Ga 1,6 Ge 1,7 As 2,0 Se 2,4 Br 2,8 Rb 0,8 Sn 1,7 J Jonowość Jonowość 2,4 Elektroujemność(ozn. c) - zdolność atomu

Wskaźniki kierunków

2018-01-18 64

Struktura krystaliczna

[001] 011

[010]000

[100]

[101] [111]

½ ½ 1

½ 0½

½ ½0

0½ ½

½1 ½

1½ ½

[110]

[112]

fcc lattice

Wartości ujemne oznaczone są przez kreskę („bar”) ponad liczbą

𝑢 ҧ𝑣 𝑤

0 0 1 0 0 ത1

Zbiór najmniejszych liczb całkowitych względnie pierwszych u,v,w, które mają się do siebie tak, jak rzuty wektora równoległego do danego kierunku na osie krystaliczne.

Page 64: Wstęp do Optyki i Fizyki Materii SkondensowanejI · 1,0 Ga 1,6 Ge 1,7 As 2,0 Se 2,4 Br 2,8 Rb 0,8 Sn 1,7 J Jonowość Jonowość 2,4 Elektroujemność(ozn. c) - zdolność atomu

Wskaźniki płaszczyzn

2018-01-18 65

Struktura krystaliczna

Wskaźniki płaszczyzn zapisuje się jako (ℎ𝑘𝑙), i oznaczają rodzinę płaszczyzn, która przecina osie w punktach:

C

B

000

A

Ԧ𝑎1ℎ,Ԧ𝑎2𝑘,Ԧ𝑎3𝑙

Jeśli jeden ze wskaźników wynosi 0 to oznacza to, że jedna z płaszyzn nie przecina osi (1/0 = infinity)

E.g.: A=2, B=3, C=6, płaszczyzna (3,2,1)

ℎ𝑘𝑙 płaszczyzna (plane)ℎ𝑘𝑙 rodzina płaszczyzn (set of planes)ℎ𝑘𝑙 kierunki (diections)ℎ𝑘𝑙 kierunki równoważne (set of directions)

Także: rodzina płaszyzn prostopadła do:ℎ Ԧ𝑔1 + 𝑘 Ԧ𝑔2 + 𝑙 Ԧ𝑔3

Gdzie Ԧ𝑔1, Ԧ𝑔2, Ԧ𝑔3 są wektorami sieci odwrotnej

Page 65: Wstęp do Optyki i Fizyki Materii SkondensowanejI · 1,0 Ga 1,6 Ge 1,7 As 2,0 Se 2,4 Br 2,8 Rb 0,8 Sn 1,7 J Jonowość Jonowość 2,4 Elektroujemność(ozn. c) - zdolność atomu

Wskaźniki płaszczyzn

2018-01-18 66

Struktura krystaliczna

C

B

000

A

[321]

Wskaźniki płaszczyzn zapisuje się jako (ℎ𝑘𝑙), i oznaczają rodzinę płaszczyzn, która przecina osie w punktach:

Ԧ𝑎1ℎ,Ԧ𝑎2𝑘,Ԧ𝑎3𝑙

Jeśli jeden ze wskaźników wynosi 0 to oznacza to, że jedna z płaszyzn nie przecina osi (1/0 = infinity)

E.g.: A=2, B=3, C=6, płaszczyzna (3,2,1)

Także: rodzina płaszyzn prostopadła do:ℎ Ԧ𝑔1 + 𝑘 Ԧ𝑔2 + 𝑙 Ԧ𝑔3

Gdzie Ԧ𝑔1, Ԧ𝑔2, Ԧ𝑔3 są wektorami sieci odwrotnej

ℎ𝑘𝑙 płaszczyzna (plane)ℎ𝑘𝑙 rodzina płaszczyzn (set of planes)ℎ𝑘𝑙 kierunki (diections)ℎ𝑘𝑙 kierunki równoważne (set of directions)

Page 66: Wstęp do Optyki i Fizyki Materii SkondensowanejI · 1,0 Ga 1,6 Ge 1,7 As 2,0 Se 2,4 Br 2,8 Rb 0,8 Sn 1,7 J Jonowość Jonowość 2,4 Elektroujemność(ozn. c) - zdolność atomu

2018-01-18

Struktura krystaliczna

Wskaźniki płaszczyzn zapisuje się jako (ℎ𝑘𝑙), i oznaczają rodzinę płaszczyzn, która przecina osie w punktach:

Ԧ𝑎1ℎ,Ԧ𝑎2𝑘,Ԧ𝑎3𝑙

Jeśli jeden ze wskaźników wynosi 0 to oznacza to, że jedna z płaszyzn nie przecina osi (1/0 = infinity)

E.g.: A=2, B=3, C=6, płaszczyzna (3,2,1)

Także: rodzina płaszyzn prostopadła do:ℎ Ԧ𝑔1 + 𝑘 Ԧ𝑔2 + 𝑙 Ԧ𝑔3

Gdzie Ԧ𝑔1, Ԧ𝑔2, Ԧ𝑔3 są wektorami sieci odwrotnej

ℎ𝑘𝑙 płaszczyzna (plane)ℎ𝑘𝑙 rodzina płaszczyzn (set of planes)ℎ𝑘𝑙 kierunki (diections)ℎ𝑘𝑙 kierunki równoważne (set of directions)

Wskaźniki płaszczyzn

Page 67: Wstęp do Optyki i Fizyki Materii SkondensowanejI · 1,0 Ga 1,6 Ge 1,7 As 2,0 Se 2,4 Br 2,8 Rb 0,8 Sn 1,7 J Jonowość Jonowość 2,4 Elektroujemność(ozn. c) - zdolność atomu

2018-01-18

Struktura krystaliczna

(100) (110) (111)

68

Wskaźniki płaszczyzn zapisuje się jako (ℎ𝑘𝑙), i oznaczają rodzinę płaszczyzn, która przecina osie w punktach:

Ԧ𝑎1ℎ,Ԧ𝑎2𝑘,Ԧ𝑎3𝑙

Jeśli jeden ze wskaźników wynosi 0 to oznacza to, że jedna z płaszyzn nie przecina osi (1/0 = infinity)

Wskaźniki płaszczyzn

Page 68: Wstęp do Optyki i Fizyki Materii SkondensowanejI · 1,0 Ga 1,6 Ge 1,7 As 2,0 Se 2,4 Br 2,8 Rb 0,8 Sn 1,7 J Jonowość Jonowość 2,4 Elektroujemność(ozn. c) - zdolność atomu

Wskaźniki płaszczyzn

2018-01-18

Struktura krystaliczna

(100) (110) (111)

(110) (120) (212)–

69

Page 69: Wstęp do Optyki i Fizyki Materii SkondensowanejI · 1,0 Ga 1,6 Ge 1,7 As 2,0 Se 2,4 Br 2,8 Rb 0,8 Sn 1,7 J Jonowość Jonowość 2,4 Elektroujemność(ozn. c) - zdolność atomu

http://pl.wikipedia.org/wiki/Wskaźniki_Millera

Planes in the crystal

2018-01-18

Struktura krystaliczna

70

Page 70: Wstęp do Optyki i Fizyki Materii SkondensowanejI · 1,0 Ga 1,6 Ge 1,7 As 2,0 Se 2,4 Br 2,8 Rb 0,8 Sn 1,7 J Jonowość Jonowość 2,4 Elektroujemność(ozn. c) - zdolność atomu

Wskaźniki płaszczyzn

2018-01-18

Krystalografia

The crystalline structure is studied by means of the diffraction of photons, neutrons, electrons or other light particles

71

Page 71: Wstęp do Optyki i Fizyki Materii SkondensowanejI · 1,0 Ga 1,6 Ge 1,7 As 2,0 Se 2,4 Br 2,8 Rb 0,8 Sn 1,7 J Jonowość Jonowość 2,4 Elektroujemność(ozn. c) - zdolność atomu

Dyfrakcja

1912 – Max von Laue zauważył, że długości fali promieniowania X są porównywalne z odległościami międzyatomowymi w krysztale. Sugestia ta została szybko potwierdzona przez Waltera Friedricha i Paula Knippinga

Max von Laue1879 - 1960

P. Atkins

Model kryształu. Zbiór odbijających równoległych płaszczyzn o odległościach między płaszczyznowych 𝑑

e.g . λ=1,54 Å, 𝑑 = 4 Å, kryształ o symetrii regularnej, pierwszy

refleks θ = 11°

722018-01-18

Krystalografia

2𝑑𝑠𝑖𝑛𝜃 = 𝑛𝜆

William Lawrence Bragg (son) and William Henry Bragg (father), 1913

Page 72: Wstęp do Optyki i Fizyki Materii SkondensowanejI · 1,0 Ga 1,6 Ge 1,7 As 2,0 Se 2,4 Br 2,8 Rb 0,8 Sn 1,7 J Jonowość Jonowość 2,4 Elektroujemność(ozn. c) - zdolność atomu

continuous spectrum

732018-01-18

Krystalografia Brehmsstrahlung – promieniowanie hamowania

Dyfrakcja

"braking radiation" or "deceleration radiation"

Page 73: Wstęp do Optyki i Fizyki Materii SkondensowanejI · 1,0 Ga 1,6 Ge 1,7 As 2,0 Se 2,4 Br 2,8 Rb 0,8 Sn 1,7 J Jonowość Jonowość 2,4 Elektroujemność(ozn. c) - zdolność atomu

characteristic spectrum

742018-01-18

Krystalografia

Dyfrakcja

Page 74: Wstęp do Optyki i Fizyki Materii SkondensowanejI · 1,0 Ga 1,6 Ge 1,7 As 2,0 Se 2,4 Br 2,8 Rb 0,8 Sn 1,7 J Jonowość Jonowość 2,4 Elektroujemność(ozn. c) - zdolność atomu

752018-01-18

Krystalografia

methoda Lauego

• Kryształ oświetlony jest światłem białym.

• W wyniku rozproszenia fale o różnych długościach zostają rozproszone w różnych kierunkach. Otrzymujemy na kliszy różne punkty dla różnych kolorów (długości fali).

• Układ plamek ma symetrię taką jak kierunek w krysztale, wzdłuż którego pada fala

Page 75: Wstęp do Optyki i Fizyki Materii SkondensowanejI · 1,0 Ga 1,6 Ge 1,7 As 2,0 Se 2,4 Br 2,8 Rb 0,8 Sn 1,7 J Jonowość Jonowość 2,4 Elektroujemność(ozn. c) - zdolność atomu

Quasicrystals and non-crystalline mater

2018-01-18 76

Theoretical description of liquids, amorphous solids, glasses, quasicrystals - very complicated -no translational symmetry.

http://www.fuw.edu.pl/~baj

Condensation:• Short-range order (liquid, solid

amorphous, glass)• Long-range order (crystalline matter)

Penrose tiling

Page 76: Wstęp do Optyki i Fizyki Materii SkondensowanejI · 1,0 Ga 1,6 Ge 1,7 As 2,0 Se 2,4 Br 2,8 Rb 0,8 Sn 1,7 J Jonowość Jonowość 2,4 Elektroujemność(ozn. c) - zdolność atomu

772018-01-18

Krystalografia

methoda Debaye-Scherera

Peter Joseph Debye1884 – 1966

Paul Scherrer1890 - 1969

Page 77: Wstęp do Optyki i Fizyki Materii SkondensowanejI · 1,0 Ga 1,6 Ge 1,7 As 2,0 Se 2,4 Br 2,8 Rb 0,8 Sn 1,7 J Jonowość Jonowość 2,4 Elektroujemność(ozn. c) - zdolność atomu

782018-01-18

Krystalografia

Debaye-Scherer method

Badanym ośrodkiem jest proszek z chaotyczna orientacją kryształów w przestrzeni. Oświetla się go falą monochromatyczną. Rozproszenie na różnie zorientowanych kryształach powoduje powstanie na kliszy łuków odpowiadających płaszczyznom, na których możliwe było ugięcie promienia

Page 78: Wstęp do Optyki i Fizyki Materii SkondensowanejI · 1,0 Ga 1,6 Ge 1,7 As 2,0 Se 2,4 Br 2,8 Rb 0,8 Sn 1,7 J Jonowość Jonowość 2,4 Elektroujemność(ozn. c) - zdolność atomu

Atomic form factor (czynnik atomowy)

Both salts have the same crystal structure, but different diffraction, why?

NaClP. Atkins

792018-01-18

Krystalografia

KCl

Page 79: Wstęp do Optyki i Fizyki Materii SkondensowanejI · 1,0 Ga 1,6 Ge 1,7 As 2,0 Se 2,4 Br 2,8 Rb 0,8 Sn 1,7 J Jonowość Jonowość 2,4 Elektroujemność(ozn. c) - zdolność atomu

Atomic form factor (czynnik atomowy)

Both salts have the same crystal structure, but different diffraction, why?

NaClP. Atkins

802018-01-18

Crystalography

KCl

Page 80: Wstęp do Optyki i Fizyki Materii SkondensowanejI · 1,0 Ga 1,6 Ge 1,7 As 2,0 Se 2,4 Br 2,8 Rb 0,8 Sn 1,7 J Jonowość Jonowość 2,4 Elektroujemność(ozn. c) - zdolność atomu

Atomic form factor (czynnik atomowy)

• K+ and Cl- have the same number of electrons. They scatter similarly X-rays.• For certain directions the destructiveinterference occurs (total extinction)• Na+ and Cl- - waves are scattered by atoms with different electrons, no total extinction.• Thus there is atomic form factor

812018-01-18

Crystalography