Wstep do obsługi Linux’a

Katarzyna Grzelak

luty 2013

K.Grzelak (IFD UW) 1 / 27

Systemy operacyjne

Programy słuzace do zarzadzania wykonywaniem innychprogramów: systemy operacyjne (ang. operating system)Komputer w kazdej chwili wykonuje jakis program:albo program uzytkowy (aplikacje)albo fragment systemu operacyjnegoW OKWF zainstalowane sa systemy operacyjne Linux:Fedora 14 (i openSuse)

K.Grzelak (IFD UW) 2 / 27

Drzewo katalogowe

Uzytkownik uzyskuje dostep do danych za posrednictwem drzewakatalogowego.W MS Windows drzewa katalogowe oznaczane sa literamialfabetu : C:, D:, F: . . .W Linux’ie istnieje jedno drzewo katalogowe

K.Grzelak (IFD UW) 3 / 27

Katalog domowy i roboczy

Po wpisaniu nazwy uzytkownika i hasła, uzytkownik podłacza siedo swojego domowego kataloguW katalogu domowym znajduja sie zwykłe pliki i katalogi oraz plikii katalogi ukryte, których nazwy zaczynaja sie od kropki (na ogółsa to pliki konfiguracyjne, tworzone automatycznie przez uzywaneprogramy)Kazdy student, np. aa235672 ma dostep do dwóchograniczonych obszarów dysku: /dmj/2012/aa235672 (katalogdomowy, robione kopie zapasowe) i /work/2012/aa235672(tzw. katalog roboczy, wieksza ilosc miejsca)

K.Grzelak (IFD UW) 4 / 27

Uzytkownicy w Linux’ie

Tylko jeden super-uzytkownik administrujacy systememZwykli uzytkownicy maja mozliwosc modyfikacji tylko własnychplików i katalogów

K.Grzelak (IFD UW) 5 / 27

Współpraca uzytkownika z systemem operacyjnym

Uzytkownik wpływa na działanie systemu operacyjnego zapomoca graficznego lub tekstowego interfejsu uzytkownika(ang. user interface)Interfejs uzytkownika = aplikacja (zbiór aplikacji) pozwalajaca nawydawanie polecen systemowi operacyjnemu

K.Grzelak (IFD UW) 6 / 27

Interfejs tekstowy w Linux’ie

Powłoka (ang. shell) to program, który pozwala uzytkownikowi nawpisywanie polecen, a nastepnie przekazuje je do wykonaniaprzez system operacyjnyPrzykład działania powłoki, polecenie pwd:

poszukiwanie programu (plik z uprawnieniami x) o nazwie pwd(= przegladanie katalogów zdefiniowanych w zmiennej $PATH)uruchomienie programuwynik działania programu w oknie terminala

K.Grzelak (IFD UW) 7 / 27

Linux - podstawy

Rozrózniane sa wielkie i małe literyZwyczajowe nazwy katalogów: np. w katalogu binprzechowywane sa wykonywalne wersje programów, w katalogusrc wersje zródłowe, w katalogu home katalogi domoweuzytkowników . . .Kropka w nazwie pliku nie jest znakiem wyróznionymUmowne rozszerzenia plików: .cxx, .cpp→ programy w jezykuC++, .pdf→ pliki w formacie pdf, .tex→ pliki w formacie LATEX,.txt→ pliki w formacie tekstowym . . .W nazwach plików i katalogów nie powinno byc polskich liter anispacji

K.Grzelak (IFD UW) 8 / 27

Linux - podstawy

Przykłady polecen:

Zawartosc katalogu : ls

Zawartosc katalogu (długi wydruk): ls -l

Zawartosc katalogu (długi wydruk + pliki ukryte ): ls -a -l lub ls -al

Przejscie do katalogu katalog: cd katalogPowrót do katalogu domowego : cd

Przejscie do nadrzednego katalogu: cd ..

Powrót do ostatniego odwiedzanego katalogu : cd -

Sprawdzanie nazwy aktualnego katalogu: pwd

Pełna składnia wywołania np. programu ls to /bin/ls

Nazwy katalogu w którym znajduje sie program nie trzebapodawac, jesli jest on umieszczony na specjalnej liscie (zmiennasrodowiskowa PATH, echo $PATH).Pomoc: man nazwa_polecenia

K.Grzelak (IFD UW) 9 / 27

Linux - skróty

. katalog biezacy

.. katalog nadrzedny (blizej korzenia)∼ własny katalog domowy∼kaste katalog domowy uzytkownika kaste* dowolna kombinacja znaków

K.Grzelak (IFD UW) 10 / 27

Uzytkownicy i prawa dostepu w Linux’ie

Własciciela pliku/katalogu moze zmienic tylko super uzytkownik(ang. superuser)Super uzytkownik ma identyfikator 0Prawa dostepu:

r - prawo do odczytuw - prawo do modyfikacjix - dla plików prawo do wykonania kodu programu/skryptu,dla katalogów prawo do wejscia do katalogu

Prawa dostepu moze zmieniac własciciel pliku/katalogu lub superuzytkownik

K.Grzelak (IFD UW) 11 / 27

Zmiana praw dostepu w Linux’ie

u = uzytkownik (user)g = grupa (group)o = reszta (other)

Odejmujemy sobie prawo do pisania chmod u-w nazwa_plikuOdejmujemy innym wszystkie prawa chmod go-rwx nazwa_plikuDodajemy prawa rekurencyjnie chmod -R go+r nazwa_katalogu

K.Grzelak (IFD UW) 12 / 27

Linux - inne wazne polecenia

Ogladanie zawartosci pliku tekstowego more nazwa_plikuOgladanie zawartosci pliku tekstowego less nazwa_plikuKopiowanie: cp skad dokadKopiowanie pliku b.txt do katalogu ∼/txt cp b.txt ∼/txtKopiowanie plików o rozszerzeniu .txt cp *.txt ∼/txtdo katalogu ∼/txtKopiowanie do katalogu biezacego cp -r /etc/init.d .

Zmiana nazwy mv stara_nazwa nowa_nazwaTworzenie nowego katalogu mkdir nazwa_kataloguUsuwanie pliku rm nazwa_plikuUsuwanie katalogu rm -r nazwa_katalogu

K.Grzelak (IFD UW) 13 / 27

Szukanie plików - przykłady

Szukanie pliku o nazwie README w całym drzewie katalogowymfind / -name README

Szukanie tylko zwykłych plików we fragmencie drzewa katalogów,poczynajac od katalogu biezacegofind . -type f

Szukanie plików majacych w nazwie ciag liter conf, poczynajacod katalogu /etcfind /etc -name ’*conf*’

Szukanie w katalogu biezacym plików zawierajacych ciag liter abcgrep abc *Szukanie w katalogu biezacym plików zawierajacych ciag literabc, bez zwracania uwagi na małe i duze literygrep -i abc *Szukanie plików zawierajacych ciag liter abc w katalogu o danejnazwie i wszystkich jego podkatalogachgrep -r abc nazwa_kataloguK.Grzelak (IFD UW) 14 / 27

Pakowanie i kompresowanie

Pakowanie katalogu nowy tar cvf plik.tar nowy

Pakowanie katalogu nowy z kompresja tar cvzf plik.tar.gz nowy

Ogladanie zawartosci pliku plik.tar tar tvf plik.tar

Odpakowywanie pliku plik.tar tar xvf plik.tar

Odpakowywanie pliku plik.tar.gz tar xvzf plik.tar.gz

Kompresja pliku ba.txt gzip ba.txt

Odkompresowywanie pliku ba.txt.gz gunzip ba.txt.gz

K.Grzelak (IFD UW) 15 / 27

Uruchamianie programów otwierajacych własne okna

Przykłady uruchamiania edytora tekstu:gedit plik1.txt &

emacs plik2.txt &

lubgedit plik1.txt

Ctrl-Z

bg

K.Grzelak (IFD UW) 16 / 27

Literatura

R.Wysocki Materiały do wykładu Pracownia Komputerowa

K.Grzelak (IFD UW) 17 / 27

DLA TYCH CO CHCA WIEDZIEC WIECEJ

K.Grzelak (IFD UW) 18 / 27

Powłoki w Linux’ie

W Linux’ie mamy kilka powłok do wyboru:sh: Bourne Shell, oryginalna powłoka systemu unixcsh: C shell, nowa składnia polecen, udogodnienia w pracyinterakcyjnejksh: Korn shell, zgodnosc składniowa z powłoka Bourne’a +m.innymi udogodnienia jak w powłoce cshbash: Bourne Again Shell, połaczenie najlepszych cech csh i kshtcsh: udoskonalona wersja csh

K.Grzelak (IFD UW) 19 / 27

Konfiguracja kont w OKWF

Typ powłoki definiuje administrator systemu w pliku z hasłamiObecnie kazdy uzytkownik w OKWF ma standardowo ustawionapowłoke bash (zmienna $SHELL)Standardowo uruchamiane skrypty:

przy logowaniu: /etc/profile i ∼/.bash_profilestart powłoki: ∼/.bashrc

K.Grzelak (IFD UW) 20 / 27

Linux - inne wazne polecenia

Dowiazanie symboliczne (link) :ln -s /work/2012/aa235672 _work_

Polecenie quota -v słuzy do sprawdzania dostepnego iaktualnie zajmowanego miejsca na dysku

K.Grzelak (IFD UW) 21 / 27

Linux - inne wazne polecenia

Łaczenie sie (logowanie) ssh -l uzytkownik komputerna oddalony komputerPrzesyłanie pliku scp plik uzytkownik@komputer:katalogmiedzy komputerami

Przykładowa nazwa komputera: primus.okwf.fuw.edu.plKomputer, na który mozna zalogowac sie spoza wydziału:tempac.okwf.fuw.edu.pl

K.Grzelak (IFD UW) 22 / 27

Ciag polecen

cd; ls -l

ls -l | wc

ls -l > lista.txt

ls -l ∼/_work_ » lista.txt

K.Grzelak (IFD UW) 23 / 27

Nowe polecenia

Polecenie alias słuzy do definiowania nowych polecen iprzedefiniowywania starych.

Jakie nowe polecenia juz istnieja ? alias

Przykład (tcsh): alias dir ’ls -la’

Przykład (bash): alias dir=’ls -la’

Przykład (tcsh): alias rm ’rm -i’

Przykład (bash): alias rm=’rm -i’

K.Grzelak (IFD UW) 24 / 27

Polecenie cat

Przegladanie zawartosci pliku tekstowegocat nazwa_plikuŁaczenie dwóch plików tekstowych w jedencat nazwa_pliku1 nazwa_pliku2 > suma.txt

Tworzenie pliku tekstowego (.tcshrc) bez uzycia edytora tekstucat > .tcshrcecho WitamCtrl-D

Dopisanie nowej linii do pliku tekstowego (.tcshrc), bez uzyciaedytora tekstu. Ciag liter KONIEC mozna zastapic dowolnyminnym.cat « KONIEC >> .tcshrcecho WitamKONIEC

K.Grzelak (IFD UW) 25 / 27

Zmienne srodowiskowe

Polecenie printenv pokazuje wszystkie zmienne srodowiskoweTworzenie nowej zmiennej np.setenv PRACA /dmj/2012/ab545632(tcsh)Tworzenie nowej zmiennej np.export PRACA=/work/2012/ab545632(bash)echo $PRACA

cd $PRACA

K.Grzelak (IFD UW) 26 / 27

Rózne typy apostrofów

Polecenie echo pwd powoduje wypisanie na ekran słowa pwd

Polecenie echo ‘pwd‘ powoduje uruchomienie polecenia pwd iwypisanie wyniku tego polecenia na ekranPolecenie echo ”$PATH” (równowazne echo $PATH)wypisuje sciezke dostepu ($ jest traktowany jako znak specjalny)Polecenie echo ’$PATH’wypisuje $PATH ($ jest traktowany dosłownie)

K.Grzelak (IFD UW) 27 / 27