Współczesne zastosowanie - farmacja.umed.wroc.pl · KSIĄŻKA ABSTRAKTÓW Wydział Farmaceutyczny...
Transcript of Współczesne zastosowanie - farmacja.umed.wroc.pl · KSIĄŻKA ABSTRAKTÓW Wydział Farmaceutyczny...
Współczesne zastosowanie
metod analitycznych
w farmacji i medycynie”
OGÓLNOPOLSKA KONFERENCJA NAUKOWA
18 listopada 2014r.
KSIĄŻKA ABSTRAKTÓW
Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem Analityki Medycznej
ul. Borowska 211, 50-556 Wrocław
Organizatorzy:
Studenckie Koło Naukowe przy Zakładzie Farmacji Przemysłowej
Studenckie Koło Naukowe przy Katedrze
i Zakładzie Farmakognozji
Studenckie Koło Naukowe Analityki Sądowej
i Chemii Kryminalistycznej
PARTNERZY:
Wrocław, 2014r.
Wszystkie artykuły zamieszczone w „Książce abstraktów” nie mogą być kopiowane
i tłumaczone bez pisemnej zgody Komitetu Organizacyjnego.
Komitet Organizacyjny i Wydawca nie ponoszą odpowiedzialności za treść zamieszczonych
prac i reklam.
3
PATRONAT HONOROWY:
Dziekan Wydziału Farmaceutycznego z Oddziałem Analityki Medyczne, UMW
Prof dr hab. Halina Grajeta
KOMITET NAUKOWY:
Przewodniczący: Dr hab. Wojciech Kamysz, prof. nadzw.
Katedra i Zakład Chemii Nieorganicznej, Gdański Uniwersytet Medyczny
Prodziekan ds. Nauki Wydziału Farmaceutycznego z Oddziałem Analityki Medycznej, UMW
Prof. dr hab. Anna Wiela- Hojeńska
Prodziekan ds. Studentów Wydziału Farmaceutycznego z Oddziałem Analityki Medycznej, UMW
Dr hab. Izabela Fecka
Prodziekan ds. Oddziału Analityki Medycznej Wydziału Farmaceutycznego
z Oddziałem Analityki Medycznej, UMW
Dr hab. Agnieszka Piwowar
Dr Adam Kowalczyk
Katedra i Zakład Farmakognozji, UMW
Dr Stanisław Han
Zakład Farmacji Przemysłowej, UMW
Mgr Katarzyna Karłowicz-Bodalska
Zakład Farmacji Przemysłowej, UMW
KOMITET ORGANIZACYJNY:
Przewodnicząca: mgr Katarzyna Karłowicz-Bodalska
Zakład Farmacji Przemysłowej, UMW
Dr Adam Kowalczyk
Katedra i Zakład Farmakognozji, UMW
Dr Stanisław Han
Zakład Farmacji Przemysłowej, UMW
Mgr inż. Izabela Biskup
Katedra i Zakład Farmakognozji, UMW
Marzena Ruszkiewicz
Katedra i Zakład Farmakognozji, UMW
STUDENCI: Karolina Nowak, Monika Wieczorek, Anna Smela, Agnieszka Bodalska,
Kornelia Koppa, Ilona Krzak, Jolanta Harasiuk, Joanna Traut, Mateusz Sot
4
PROGRAM:
14:00- 14:15 rejestracja uczestników
14:15-14:30 oficjalne rozpoczęcie Konferencji
Dziekan Wydziału Farmaceutycznego z Oddziałem Analityki Medycznej
- Prof. dr hab. Halina Grajeta
Przewodniczący Komitetu Naukowego – Dr hab. Wojciech Kamysz, prof. nadz.
14:30- 16:00
1. Analiza właściwości hydrofilowych preparatów ginekologicznych - Katarzyna Małolepsza-
Jarmołowska
2. Oznaczanie związków polifenolowych w kroplach miętowych - Adam Kowalczyk, Izabela Fecka,
Katarzyna Karłowicz- Bodalska, Marzena Ruszkiewicz
3. Badanie skuteczności formulacji naskórnych w testach dyfuzyjnych – Katarzyna Karłowicz-Bodalska,
Stanisław Han, Piotr Paduszyński
4. Metody genetyczne wykorzystywane na potrzeby personalizacji farmakoterapii – Magdalena Hurkacz
5. Metody analityczne stosowane w oznaczaniu alkilorezorcynoli - Izabela Biskup, Izabela Fecka
6. Niektóre zastosowania mikrowagi kwarcowej w mikroświecie - Tomasz Błaśkiewicz, Katarzyna Wiglusz
7. Zastosowanie mikrowagi kwarcowej do badania kinetyki uwalniania ibuprofenu z krzemionki -
Katarzyna Wiglusz, Tomasz Błaśkiewicz, Rafał Wiglusz
8. Ksantohumol w aspekcie terapeutycznym i analitycznym – Anna Smela
16:00-16.45 PRZERWA, SESJA POSTEROWA
16.50- 18.30
9. Analityka sądowa wczoraj i dziś – Marcin Zawadzki
10. Diagnostyka białaczki w XXI wieku – Iwona Urbanowicz
11. Bioautograficzna metoda badania syntetycznych peptydów przeciwdrobnoustrojowych - Gabriela
Olizarowicz, Maciej Jaśkiewicz, Małgorzata Orłowska, Wojciech Kamysz
12. Analiza włosów na obecność narkotyków i markerów alkoholizmu – Karolina Nowak, Urszula Misiak,
Mateusz Michalski
13. Zastosowanie testów immunoenzymatycznych w medycynie sądowej – Marta Iskierka, Nadia
Szczepaniak, Marta Zok
14. Nowoczesne metody analizy elagotanoidów w roślinach leczniczych – Agnieszka Nowicka, Izabela
Fecka
15. Prezentacja firmy Donserv – Bartłomiej Haber
18:30 Zakończenie Konferencji, wręczenie nagród za prezentacje studenckie
6
ANALIZA WŁAŚCIWOŚCI HYDROFILOWYCH PREPARATÓW
GINEKOLOGICZNYCH
Katarzyna Małolepsza-Jarmołowska1
1Katedra i Zakład Technologii Postaci Leku, Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem Analityki
Medycznej, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu, Wrocław,
email: [email protected]
W wyniku przeprowadzonych badań wykazano możliwość uzyskania hydrofilowych
preparatów ginekologicznych o właściwościach zbliżonych do warunków fizjologicznych.
Przebadane preparaty zawierające nośnik kwasu mlekowego wykazywały właściwości
adhezyjne do błony śluzowej pochwy. Pozwoliło to na długotrwałe zapewnienie kwaśnego,
a tym samym fizjologicznego odczynu w tym środowisku. W dalszych etapach badań
eksperymentalnych analizowano wpływ substancji hydrofilizujących, polimerów
hydrofilowych oraz polimeru termowrażliwego na właściwości farmaceutyczne badanych
żeli. Do badań przygotowano serie preparatów o zróżnicowanym pH, teksturze
i właściwościach reologicznych. Przydatność do celów badawczych określano, weryfikując
poszczególne próbki żelu za pomocą przyrządu symulującego naturalne warunki w pochwie.
W skonstruowanym do badań przyrządzie wykonano pomiary zdolności pokrywania błony
śluzowej tego narządu przez analizowane preparaty. W wyniku przeprowadzonych badań
in vitro stwierdzono, że badane żele hydrofilowe utrzymują się w miejscu aplikacji.
W przypadku preparatów termowrażliwych, zol po naniesieniu na powierzchnię imitującą
błonę śluzową w przyrządzie symulującym warunki panujące w pochwie, ulega termoinwersji
pokrywając ją żelem o kwaśnym odczynie i wysokiej lepkości. Szeroki zakres odczynu,
właściwości reologicznych i tekstury badanych żeli pozwala na wyselekcjonowanie
preparatów o optymalnym odczynie i właściwościach reologicznych. Preparaty spełniające
wymagane kryteria zostaną poddane badaniom w warunkach in vivo.
7
OZNACZANIE ZWIĄZKÓW POLIFENOLOWYCH W KROPLACH
MIĘTOWYCH
Adam Kowalczyk1, Izabela Fecka
1, Krzysztofa Jaworska
1 , Katarzyna Karłowicz-Bodalska
2,
Marzena Ruszkiewicz1
1 Katedra i Zakład Farmakognozji, Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem Analityki
Medycznej, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu, Wrocław,
e-mail:adam.kowalczyk.umed.wroc.pl
2Zakład Farmacji Przemysłowej, Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem Analityki Medycznej,
Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu, Wrocław
Menthae piperitae tinctura popularnie nazwana kroplami miętowymi jest bardzo powszechnie
stosowanym galenowym produktem leczniczym w zaburzeniach wywołanych
niedostatecznym wydzielaniem soków trawiennych, w dolegliwościach skurczowych jelit czy
we wzdęciach. Jej składy oparty jest o nalewkę z liści z mięty pieprzowej przygotowanej
zgodnie Farmakopeą Polską VI przez macerację liści mięty pieprzowej mieszaniną etanolu
z wodą i dodanie olejku miętowego, którego nalewka powinna zawierać nie mniej niż 5% .
Przy zastosowaniu techniki HPLC przeprowadzono jakościową i ilościową analizę
wybranych związków z grupy flawonoidów i fenolokwasów w 12 próbkach kropli
miętowych pochodzących od różnych producentów. Zawartość oznaczanych składników
wyrażono w mg/ml. W przebadanych preparatach kropli miętowych przeważającym
związkiem z grupy glikozydów flawonoidowych była eriocytryna, której średnia zawartość
wynosiła 0,37 mg/ml. W mniejszej ilości występowały 7-O-rutynozyd luteoliny o średniej
zawartości 0,14 mg/ml oraz hesperydyna (7-O-rutynozyd hespertyny) w ilości 0,03 mg/ml.
W grupie fenolokwasów związkiem przeważającym okazał się kwas rozmarynowy o średniej
zawartości 0,07 mg/ml. Największą zawartość związków polifenolowych odnotowano
w kroplach wyprodukowanych przez firmę Aflofarm, a najmniejszą w kroplach,
których producentem był Herbapol Lublin.
8
BADANIE SKUTECZNOŚCI FORMULACJI NASKÓRNYCH
W TESTACH DYFUZYJNYCH
Katarzyna Karłowicz-Bodalska1, Stanisław Han
1, Piotr Paduszyński
2
1 Zakład Farmacji Przemysłowej, Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem Analityki Medycznej,
Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu,
e-mail: katarzyna.karł[email protected]
2Centrum Badawczo-Rozwojowe Novasome, Wrocław,
Jednym z głównych problemów przy opracowaniu produktów dermatologicznych,
z którymi musi zmierzyć się współczesna farmacja, jest uzyskanie i utrzymanie wymaganego
stężenia leku w miejscu aplikacji. Wyznaczanie dostępności biologicznej nie jest
obowiązkowe dla wszystkich produktów, jest jednak zalecane ze względu na duże
rozbieżności w dostępności stosowanych na skórę. Badanie dostępności polega na ocenie
zdolności dyfuzji substancji leczniczej z podłoża do płynu akceptorowego poprzez membranę.
Eksperyment przeprowadza się z wykorzystaniem termostatowanych komór Franza. Testy
prowadzone są na stratum corneum uszu świńskich lub syntetycznych membranach
imitujących funkcje barierowe skóry. Badania z wykorzystaniem komór Franza prowadzone
są w celu potwierdzenia optymalnego składu i procesu technologicznego badanej formulacji.
Metoda ta pozwala na wybór serii produktu o najkorzystniejszych właściwościach
fizykochemicznych i dostępności biologicznej. Wyznaczona w badaniach in vitro dostępność
farmaceutyczna leków dermatologicznych słabo koreluje z faktyczną dostępnością maści
w warunkach in vivo, jednak jest dobrym potwierdzeniem jakości produktu i powtarzalności
procesu technologicznego.
9
METODY GENETYCZNE WYKORZYSTYWANE NA POTRZEBY
PERSONALIZACJI FARMAKOTERAPII
Magdalena Hurkacz1
1 Katedra i Zakład Farmakologii Klinicznej, Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem Analityki
Medycznej, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu, Wrocław,
e-mail: [email protected]
Nowoczesna farmakoterapia opiera się na indywidualnym podejściu do chorego
poprzez dobór schematów dawkowania uwarunkowanych odpowiedzią organizmu na
substancję leczniczą. Lata 40-te ubiegłego wieku zaowocowały powstaniem nowej dziedziny
farmacji, jaka jest farmakokinetyka, co zwróciło uwagę lekarzy i naukowców na problem,
jakim są losy leku w organizmie żywym. Obliczenia farmakokinetyczne pozwoliły określić
związek przyczynowo-skutkowy pomiędzy stężeniem leku w organizmie a efektem leczenia,
jednakże wiele przypadkó1)w klinicznych nieskuteczności lub wystąpienia objawów
toksycznych nie dawało się wyjaśnić jedynie za pomocą wzorów matematycznych. Rozwój
technik genetycznych pozwolił wykorzystać wiedzę o ludzkim genie do określenia zależności
pomiędzy uwarunkowaniami genetycznymi a efektem działania leków. Wynalezienie w 1983
roku techniki opartej na reakcji łańcuchowej polimerazy (Polymerase Chain Reaction – PCR)
przez Kary’ego Mullisa otworzyło możliwości badania czynników genetycznych
odpowiedzialnych za powstawanie chorób, jak również odpowiedź organizmu na leki i
ksenobiotyki. Od tego czasu powstała duża liczba publikacji na ten temat. W badaniach
farmakogenetycznych określa się najczęściej polimorfizm pojedynczych mutacji genowych
(Single Nucleotide Polymorphism – SNP) odpowiedzialnych za aktywność enzymów
metabolicznych i białek mających wpływ na wchłanianie leków oraz ich działanie na
receptory komórkowe. Techniki te są nieustannie doskonalone a zmniejszające się koszty
badań pozwalają na wykorzystanie ich w codziennej praktyce klinicznej.
10
METODY ANALITYCZNE STOSOWANE W OZNACZANIU
ALKILOREZORCYNOLI
Izabela Biskup1, Izabela Fecka
1
1 Katedra i Zakład Farmakognozji, Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem Analityki
Medycznej, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu, Wrocław,
e-mail: [email protected]
Rośliny oraz pozyskiwane z nich związki naturalne stanowiące często substancje
aktywne produktów leczniczych są przedmiotem licznych badań naukowych na całym
świecie. Wśród nich, ze względu na budowę, właściwości biologiczne oraz perspektywy
wykorzystania w farmacji, medycynie i kosmetyce na szczególną uwagę zasługują
alkiloreozorcynole z grupy polifenoli. Alkilorezorcynole (AR) to amfifilowe związki będące
długołańcuchowymi homologami orcyny (1,3-dihydroksy-5-metylobenzenu). Ich cząsteczki
zbudowane są z pierścienia benzenowego podstawionego dwiema grupami hydroksylowymi
w pozycjach 1 i 3 oraz nieparzystowęglowym łańcuchem alkilowym w pozycji 5. Najczęściej
łańcuch ten posiada od 15 do 25 atomów węgla. Najbogatszym źródłem AR są produkty
zbożowe, które stanowią nieodłączny element diety Polaków. Badania epidemiologiczne
potwierdzają pozytywny wpływ diety bogatej w produkty pełnoziarniste w obniżeniu ryzyka
wielu chorób, m.in. chorób nowotworowych oraz cukrzycy typu 2. Istotnym zagadnieniem
wydaje się zatem poznanie ich właściwości i potencjalnych zastosowań jako substancji
leczniczych, prozdrowotnych czy kosmetycznych w odniesieniu do zawartych w nich
alkilorezorcynoli. Znanych jest kilka różnych metod używanych do oznaczenia
alkilorezorcynoli zarówno w materiale roślinnym, jak i w próbkach biologicznych. Należą
do nich m.in. metoda fluorymetryczna, spektrofotometryczna oraz kilka metod
chromatograficznych, w tym chromatografia cieczowa i gazowa, a także metoda rezonansu
magnetycznego. Każda z nich posiada swoje wady i zalety, w zależności od celu prowadzenia
oznaczenia warto zastanowić się, którą z nich wybrać.
11
NIEKTÓRE ZASTOSOWANIA MIKROWAGI KWARCOWEJ
W MIKROŚWIECIE
Tomasz Błaśkiewicz1, Katarzyna Wiglusz
1
1 Katedra Chemii Analitycznej, Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem Analityki Medycznej,
Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu, Wrocław,
e-mail: [email protected]
Omówiono podstawowe zagadnienia, związane z funkcjonowaniem mikrowagi
kwarcowej: zjawisko piezoelektryczne ( odkrycie, zastosowania, materiały piezoelektryczne
i ich otrzymywanie), budowa czujnika mikrowagi, podstawy teoretyczne, opisujące jej
funkcjonowanie: równanie Sauerbrey’a, równanie Kanazawy. Przedstawiono zastosowanie
mikrowagi do oznaczania różnych analitów. Omówiono problemy z interpretacją wyników,
uzyskiwanych dla analitów o stosunkowo dużych cząsteczkach ( np. białka ). Omówiono
w tym kontekście zasadę pomiaru z uwzględnieniem tzw. rozproszenia energii ( QCM-D,
Quartz Crystal Microbalance with Dissipation ).Wskazano na zaznaczające się trendy
rozwojowe techniki: zwiększenie czułości, pomiary wieloparametrowe ( multianalitowe ),
pomiary on line w układach przepływowych. Zaprezentowano przykłady, ilustrujące
możliwości wykorzystania mikrowagi dla oznaczania różnorodnych analitów, w różnych
dziedzinach : ochronie środowiska, diagnostyce, fizjologii. Streszczono także wyniki
dotychczasowej pracy własnej – zastosowania mikrowagi do badania mechanizmu
funkcjonowania elektrody jonoselektywnej, do oznaczania leków pochodnych kwasu
barbiturowego, badania uwalniania leku z jego połączenia z nośnikiem.
12
ZASTOSOWANIE MIKROWAGI KWARCOWEJ DO BADANIA
KINETYKI UWALNIANIA IBUPROFENU Z KRZEMIONKI
Katarzyna Wiglusz1, Tomasz Błaśkiewicz
1, Rafał J. Wiglusz
2
1 Katedra Chemii Analitycznej, Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem Analityki Medycznej,
Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu, Wrocław,
e-mail: [email protected]
2Instytut Niskich Temperatur i Badań Strukturalnych Polskiej Akademii Nauk
im. Włodzimierza Trzebiatowskiego we Wrocławiu, Wrocław
W ostatnich latach wiele badań jest ukierunkowanych na związki nieorganiczne jako
nowe nośniki dla leków. Zainteresowanie tego typu materiałami spowodowane jest ich dużą
powierzchnią właściwą i nanometrycznym rozmiarem. Nanocząstki krzemionki
do zastosowań farmaceutycznych są stosowane od ok. 60 lat w różnych formulacjach, np.
jako środki poślizgowe, adsorbenty, środki rozsadzające w stałych postaciach leków, a także
jako środki kontrolujące lepkość i stabilność w stałych i półstałych postaciach leków, czy jako
stabilizatory emulsji i liofilizowanych nanokapsułek. Literatura wskazuje na nieliczne
przykłady wykorzystania nanocząstek krzemionki do zastosowań farmaceutycznych, chociaż
wiadomo, że bezpostaciowa krzemionka w przeciwieństwie do krystalicznej jest nietoksyczna
dla organizmów żywych. Siła wiązania leków z dwutlenkiem krzemu, jak i ilość substancji
inkorporowanej czy zaadsorbowanej, może wpłynąć na uwalnianie jej z nośnika. Na ten
proces mają wpływ różne czynniki m.in. technologia produkcji samej krzemionki,
zastosowane związki chemiczne modyfikujące jej powierzchnię i wpływające na średnicę,
czy objętość porów. Ważny jest także sposób otrzymania połączenia nośnika z lekiem.
W przypadku omawianych badań zastosowano tetraetoksysilan jako prekursor
dwutlenku krzemu o rozmiarach ziaren w zakresie 100-500 nm. Wielkość tych cząstek
określono za pomocą metody hydrodynamicznej – spektroskopii DLS (dynamicznego
rozpraszania światła – ang. dynamic light scattering). Krzemionkę immobilizowano
ibuprofenem sodu, który należy do grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych i według
Światowej Organizacji Zdrowia leki z tej grupy znajdują się u podstawy drabiny
analgetycznej. Ibuprofen jest pierwszą pochodną kwasu propionowego wprowadzonego
do lecznictwa już w 1969 roku i uznany za bezpieczny także dla dzieci. Jednak ostatnio szuka
się nowych możliwości jego zastosowania. Ze względu na doniesienia dotyczące zwiększonej
ekspresji genów COX-2 (cyklooksygenazy-2) w niektórych schorzeniach nowotworowych,
szczególnym zainteresowaniem cieszą się związki z grupy NLPZ, w tym ibuprofen,
które wpływają na inhibicję tego enzymu. Trwają także badania nad zastosowaniem
ibuprofenu w profilaktyce choroby Alzheimera. Z uwagi na to, że potencjalne zastosowanie
tych leków wciąż się rozszerza, to warto zwrócić uwagę na analizę oddziaływań ibuprofenu
z matrycą krzemionkową.
Z przeprowadzonych badań wynika, że zawartość leku związana z nośnikiem wynosiła
od 30-45% [m/m]. Profile uwalniania ibuprofenu sodu z krzemionki zostały wyznaczone
za pomocą mikrowagi kwarcowej (QCM, ang. Quartz Crystal Microbalance). Badany
13
materiał został osadzony na elektrodzie pokrywającą płytkę kwarcową, co pozwoliło na
konwersję częstotliwości drgań kryształu na efekty masowe, związane z zachodzącymi
reakcjami na jej powierzchni. Zdolność rozdzielcza tej techniki dla kryształów drgających
z częstotliwością podstawową 10 MH umożliwiły ocenę kinetyki uwalniania ibuprofenu
z nośnika rzędu nano- i mikrogramów. Oprócz wysokiej czułości tej metody oraz niskiego
poziomu oznaczalności, kolejnym atutem jest możliwość otrzymania wyników
z prowadzonego eksperymentu w czasie rzeczywistym już od pierwszych sekund jego
trwania. Praca z warstwą układu lek –nośnik znajdującą się na powierzchni elektrody,
umożliwiła szybkie ustalenie się stanu równowagi pomiędzy badanym materiałem a buforem
fosforanowym (pH 7,4) w temperaturze pokojowej.
Zarejestrowane zmian masy w funkcji czasu dotyczyły czterech układów składających się
z nanotlenku krzemu z ibuprofenem sodu. Z przeprowadzonych badań wynika, że profile
uwalniania zależą od charakteru powierzchni krzemionki, a matryca amorficzna sprzyjała
uwalnianiu leku.
Planowane badania mogą mieć kluczowe znaczenie w dalszych etapach badań
związanych z kolejnymi modyfikacjami powierzchni krzemionki i zastosowaniem połączeń
lek-nośnik w terapii bólu i stanów zapalnych.
14
KSANTOHUMOL W ASPEKCIE TERAPEUTYCZNYM
I ANALITYCZNYM
Anna Smela1, Adam Kowalczyk
2
1SKN Katedrze i Zakładzie Farmakognozji, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we
Wrocławiu
Opiekun koła: dr n. farm. Adam Kowalczyk
2Katedra i Zakład Farmakognozji, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
Ksantohumol, zaliczany do związków prenyloflawonoidowych jest substancją
aktywną zawartą w szyszkach chmielu zwyczajnego. Ze względu na swoje właściwości
biologiczne, stał się niezwykle interesującym obiektem badawczym. Związki zawarte w
szyszkach chmielu oprócz znanego od dawna działania uspokajającego i nasennego uznawane
są obecnie za jedne z lepszych, naturalnych antyoksydantów. W badaniach in vitro wykazują
działanie antyoksydacyjne m.in. względem lipoprotein o niskiej gęstości. Ksantohumol
ponadto wykazuje wielokierunkowe działanie przeciwnowotworowe w fazie inicjacji,
promocji i progresji nowotworu, a także ma działanie przeciwbakteryjne, przeciwgrzybiczne
i przeciwwirusowe. Poprzez metody analityczne takie jak chromatografia kolumnowa na żelu
LH-20, HPLC- DAD, tandemowa spektroskopia masowa MS/MS możliwe jest
wyodrębnienie oraz oznaczenie ksantohumolu w materiale roślinnym. Ze względu na niską
wydajność i wysoki koszt tych metod analitycznych opracowano również metody syntezy
chemicznej, które w przyszłości mogą służyć do produkcji tego związku w celach
terapeutycznych.
15
ANALITYKA SĄDOWA WCZORAJ I DZIŚ
Marcin Zawadzki1
1Zakład Medycyny Sądowej, Katedra Medycyny Sądowej, Pracownia Toksykologii Sądowej
Wydział Lekarski Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu, Wrocław,
e-mail:[email protected]
Toksykologia sądowa jest dziedziną wywodzącą się z toksykologii klinicznej. Zajmuje
się ona głównie przypadkami przestępczego użycia trucizn, a jej korzenie tkwią
w zamierzchłych czasach.
Najdawniejsze opisy zatruć pochodzą z 1552 r. p.n.e. (Papirus Ebersa). Na przestrzeni
dziejów „trucicielstwo” zataczało coraz szersze kręgi, najczęściej sięgając szczytu władz.
Korzystano z różnych trucizn, jednak przez stulecia królem wszystkich trucizn był arszenik.
Wykrywanie trucizn w materiale biologicznym w zasadzie nie istniało aż do XIX w.
(z wyjątkiem prób biologicznych), kiedy w roku 1836 J. Marsh położył podwaliny
pod analitykę sądową oznaczając w materiale sekcyjnym arsen za pomocą metody „lustra
arsenowego”.
Dynamiczny rozwój nauk chemicznych i technicznych spowodował przyspieszenie
w konstruowaniu coraz to lepszych metod analitycznych. Przełomowym odkryciem była
ogłoszona w 1903 r. metoda rozdziału barwników roślinnych opracowana przez Michaiła
Cwieta, nazwana chromatografią.
Wiek XX i początek wieku XXI należał do chromatografii (cieczowej, gazowej)
wspieranych przez coraz to doskonalsze detektory. Współczesne metody analityczne
pozwalają na wykrywanie ksenobiotyków na poziomie 0,1 pg/ml.
16
DIAGNOSTYKA BIAŁACZKI W XXI WIEKU
Iwona Urbanowicz1
1 Katedra Analityki Medycznej, Zakład Hematologii Laboratoryjnej, Wydział Farmaceutyczny
z Oddziałem Analityki Medycznej, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu,
Wrocław, e-mail: [email protected]
Pod pojęciem białaczki kryje się grupa chorób nowotworowych szpiku kostnego..
Zasadniczo białaczki można podzielić na dwie grupy: ostre białaczki (szpikowe
i limfoblastyczne) oraz przewlekłe: szpikowa i limfocytowa. Rozpoznanie białaczki, jej
zakwalifikowanie do odpowiedniej kategorii a tym samym właściwe jej leczenie
zawdzięczamy nieustającemu postępowi diagnostycznemu. Podstawową metodą analityczną
w rozpoznawaniu białaczek była i jest ocena mikroskopowa rozmazu szpiku kostnego.
Odsetek stwierdzanych blastów powyżej 20% stanowi kryterium rozpoznania ostrej białaczki,
choć obecnie w białaczkach z powtarzalnymi aberracjami cytogenetycznymi nie musi być on
spełniony. Barwienia cytoenzymatyczne (np.reakcja peroksydazowa, esterazowa bądź
glikogenu w metodzie PAS) w celu dokładniejszego ustalenia podtypu morfologicznego
ostrej białaczki, są obecnie zastępowane badaniami immunofenotypowymi. Rolą
immunofenotypwania jest m.in: identyfikacja linii komórek rozrostowych, charakterystyka
komórek białaczkowych, wskazanie konieczności przeprowadzenia badań cytogenetycznych i
molekularnych. Analizy aberracji genetycznych klonu białaczkowego dokonuje się za
pomocą klasycznej cytogenetyki, oceny metodą fluorescencyjnej hybrydyzacji in situ (FISH)
lub przy użyciu metod molekularnych, głównie z wykorzystaniem techniki PCR. Zgodnie z
rekomendacją ekspertów European LeukemiaNet zarówno szpik kostny, jak i krew
obwodowa powinny być zabezpieczone do badań molekularnych. Zalecane jest
wyekstrahowanie RNA i DNA oraz zamrożenie żywych komórek. Metodą RT-PCR ocenia
się obecność znanych genów fuzyjnych (RUNX1-RUNX1T1, CBFB-MYH11, PML-RARA,
MLLT3-MLL, DEK-NUP214) oraz szeregu somatycznych mutacji związanych z białaczką.
Nowe techniki badania genomu takie jak badanie profilu ekspresji genów (GEP – gene
expression profiling) czy badanie profilu ekspresji mikro-RNA, mają coraz większe znaczenie
w odkrywaniu nowych podgrup patogenetycznych i rokowniczych.
17
BIOAUTOGRAFICZNA METODA BADANIA SYNTETYCZNYCH
PEPTYDÓW PRZECIWDROBNOUSTROJOWYCH
Gabriela Olizarowicz1, Dorian Migoń
1, Małgorzata Orłowska
1, Maciej Jaśkiewicz
1, Daria
Grzywacz1, Wojciech Kamysz
2
1SKN przy Katedrze i Zakładzie Chemii Nieorganicznej,
Gdański Uniwersytet Medyczny,Gdańsk
Opiekun Koła: dr hab. Wojciech Kamysz prof. nadz.
2Katedra i Zakład Chemii Nieorganicznej,
Gdański Uniwersytet Medyczny,Gdańsk
Oczyszczanie peptydów jest czasochłonnym, kosztownym i często trudnym etapem
ich syntezy. W przeprowadzonym w ramach projektu badaniu, zastosowano metodę
bioautografii bezpośredniej w celu weryfikacji aktywności przeciwdrobnoustrojowej
surowych peptydów, bez konieczności ich wcześniejszego oczyszczania. Rozdziału
syntetycznie otrzymanych peptydów dokonano w warunkach aseptycznych przy
wykorzystaniu chromatografii cienkowarstwowej. Płytki zanurzano w zawiesinie
drobnoustrojów, a następnie inkubowano w odpowiednich warunkach. W celu wizualizacji
wyników płytki spryskano roztworem resazuryny. Resazuryna jest barwnikiem koloru
niebieskiego, który w obecności żywych mikroorganizmów ulega redukcji do rezorufiny
o barwie różowej. Dzięki temu, jeśli badany peptyd wykazuje aktywność
przeciwdrobnoustrojową, w miejscu jego obecności na płytce TLC widoczny jest brak zmiany
barwy. Skuteczność metody została potwierdzona badaniem MIC (ang. minimal inhibitory
concentration).
18
ANALIZA WŁOSÓW NA OBECNOŚĆ NARKOTYKÓW
I MARKERÓW ALKOHOLIZMU
Karolina Nowak1, Urszula Misiak
1, Mateusz Michalski
1
1SKN Analityki Sądowej i Chemii Kryminalistycznej,
Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
Opiekun Koła: dr n. med. Marcin Zawadzki
Z roku na rok obserwuje się wzrastającą liczbę osób sięgających po substancje
odurzające. Pojawienie się nowych związków zaliczanych do tej grupy wymusza
poszukiwanie nowych, efektywniejszych metod detekcji. Coraz częściej na wyposażeniu
radiowozów policyjnych, oprócz alkomatów, są także testy do badania narkotyków w ślinie,
dające wstępne wyniki szybko i na dużym poziomie czułości. Standardowo w analizie
toksykologicznej korzysta się również z takich materiałów biologicznych jak krew czy mocz.
Badania takie mają jednak zasadniczą wadę - ograniczony czas detekcji. Najlepszym
przykładem jest kokaina, której obecność we krwi można potwierdzić w ciągu zaledwie 12
godzin od zażycia, a jej głównego metabolitu – benzoiloekgoniny, w ciągu 48 godz.
(w moczu czas detekcji waha się od 48 do 72 godz.). Jeszcze gorzej wygląda sytuacja
z GHB, który we krwi możemy oznaczyć w zaledwie w 5 godz. od zażycia (w moczu do 12
godz.). Złotym środkiem wydaje się być analiza włosów na obecność narkotyków
i markerów alkoholizmu, która umożliwia monitorowanie uzależnienia przez miesiące,
a nawet lata.
Substancje psychoaktywne wnikają do włosów w wyniku procesu keratynizacji.
Po upływie 1-2 tygodni od zażycia 2/3 ksenobiotyków deponowanych jest we włosach
zgodnie ze wzrostem jego trzonu. Wbudowują się on na stałe i nie są z nich usuwany w miarę
upływu czasu.
Niewątpliwym walorem oznaczania substancji we włosach jest brak inwazyjności tej
metody. Bez skrępowania badanego możemy pobrać kosmyk z tylnej części szczytu głowy.
Kolejną zaletą jest utrudnione zafałszowanie próbki, w przeciwieństwie do moczu, czy krwi,
które łatwo podmienić. Na uwagę zasługuje także fakt, że dzięki fragmentarycznej analizie
włosów, możemy określić w przybliżeniu czas, w którym doszło do zażycia niedozwolonej
substancji.
Znaczącą wadą jest czasochłonność metody. Próbkę włosów trzeba bowiem poddać
przemywaniu rozpuszczalnikami organicznymi, suszeniu, rozdrabnianiu, trawieniu m.in.
DDT, SDS i całonocnej inkubacji. Badanie jakościowe wykonuje się metodą ELISA
lub MALDI-MS. Z kolei analiza ilościowa wymaga ekstrakcji i derywatyzacji próbki,
przed oznaczeniem za pomocą GC-MS.
19
Niestety metoda ta nie jest jeszcze powszechna, głównie za sprawą stopnia
komplikacji i wysokich kosztów oznaczenia. Czas pokaże, czy zostanie ona uznana
w polskim ustawodawstwie za wiarygodny sposób oznaczania długotrwałego zażywania
substancji psychoaktywnych.
ZASTOSOWANIE TESTÓW IMMUNOENZYMATYCZNYCH
W MEDYCYNIE SĄDOWEJ
Marta Iskierka1, Marta Zok
1, Nadia Szczepaniak
1
1SKN Analityki Sądowej i Chemii Kryminalistycznej,
Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
Opiekun Koła: dr n. med. Marcin Zawadzki
Testy immunoenzymatyczne (ELISA, EMIT, FPIA) stanowią integralną część
współczesnej toksykologii sądowej. U podstaw wspomnianych metod leżą specyficzne
reakcje między antygenem i przeciwciałem, zdeterminowane budową strukturalną obu tych
składników. Testy immunoenzymatyczne są wykorzystywane rutynowo w celu wstępnej
analizy próbek materiału biologicznego pod kątem występowania leków i narkotyków
(np. amfetamina, kokaina, THC, barbiturany, benzodiazepiny). Szerokie rozpowszechnienie
„szybkich testów” związane jest z niskim kosztem oznaczeń, krótkim czasem oczekiwania
na wynik, prostotą wykonania czy też brakiem konieczności zakupu kosztownej aparatury.
Należy jednak zwrócić uwagę na wady metod immunoenzymatycznych związane
z ograniczoną czułością i brakiem stuprocentowej specyficzności, które mogą skutkować
uzyskaniem wyników fałszywie pozytywnych lub fałszywie negatywnych. Przyczyną
fałszywie pozytywnych wyników oznaczeń narkotyków i innych substancji psychoaktywnych
oznaczanych metodami immunoenzymatycznymi mogą być leki, używki i suplementy diety.
Do substancji najczęściej odpowiedzialnych za reakcje krzyżowe możemy zaliczyć: kodeinę
(wykrywanie morfiny), karbamazepina (wykrywanie TLPD), oksaprozyna (wykrywanie
benzodiazepin), kwas niflumowy (wykrywanie THC). Oksaprozyna oraz kwas niflumowy
należą do grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ). Według danych
literaturowych największą wiarygodność wyników wykazano przy oznaczeniach kokainy
i THC (>99%) a najmniejszą przy oznaczeniach amfetaminy i opiatów (ok. 96%).
Jednym z priorytetów medycyny sądowej jest wydawanie rzetelnych i wiarygodnych
opinii toksykologicznych stąd wszelkie dodatnie wyniki testów immunoenzymatycznych
muszą zostać potwierdzone metodami referencyjnymi, do, których należą GC-MS, LC-MS,
HPLC. Tylko takie postępowanie pozwala wyeliminować występowanie fałszywie
pozytywnych wyników metod immunoenzymatycznych.
20
NOWOCZESNE METODY ANALIZY ELAGOTANOIDÓW
W ROŚLINACH LECZNICZYCH
Agnieszka Nowicka1, Izabela Fecka
1
1Katedra i Zakład Farmakognozji, Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem Analityki
Medycznej, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu, Wrocław
Elagotanoidy stanowią dużą grupę związków chemicznych, dość licznie występującą
w świecie roślinnym. Bogactwem garbników hydrolizujacych charakteryzują się m.in.
rodziny: Rosaceae, Fagaceae, Salicaeae, Polygonaceae, Ericaceae. Jako surowce garbnikowe
o znaczącej zawartości elagotanoidów znane są m.in.: kłącze pięciornika kurzego -
Tormentillae rhizoma, liść jeżyny - Rubi fruticosi folium, liść poziomki - Fragariae folium,
liść orzecha włoskiego – Juglandis folium, ziele rzepiku – Agrimoniae herba czy owoc maliny
– Rubi idaei fructus.
Elagotanoidy posiadają istotne znaczenie terapeutyczne, a także szerokie spektrum
właściwości biologicznych. Z tego względu celowa jest ich dokładna identyfikacja
i charakterystyka w surowcach roślinnych.
Podczas wystąpienie zostaną przedstawione sposoby izolacji i identyfikacji
elagotanoidów w liściach Faragaria x anannasa (Weston) Duchesne z wykorzystaniem metod
chromatograficznych: preparatywnej chromatografii kolumnowej - CC, wysokociśnieniowej
chromatografii cieczowej z detektorem diodowym - HPLC-DAD a także ultrasprawnej
chromatografii cieczowej sprzężonej ze spektrometrią mas - UPLC/MS-MS.
23
ZASTOSOWANIE METOD SPEKTROSKOPOWYCH
I TERMICZNYCH DO OCENY WŁAŚCIWOŚCI
FIZYKO-CHEMICZNYCH MESYLANU IMATINIBU OTRZYMANEGO
Z WYKORZYSTANIEM REAKTORA MIKROFALOWEGO TYPU
PRZEPŁYWOWEGO
Igor Mucha1Przemysław Baranowski
2, Maciej Gajda
2, Bożena Karolewicz
2,
Artur Owczarek2, Janusz Pluta
2, Agata Górniak
3, Paweł Niklewicz
4, Radosław Łapczyński
4,
Jakub Burak5, Maciej Nowak
5
1Katedra i Zakład Chemii Analitycznej, Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem Analityki
Medycznej, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu, Wrocław,
e-mail:[email protected]
2 Katedra i Zakład Technologii Postaci Leku, Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem Analityki
Medycznej Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu, Wrocław
3Katedra i Zakład Chemii Nieorganicznej, Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem Analityki
Medycznej, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu, Wrocław
4 Silesian Catalysts Sp. z o.o., Wrocław
5SKN Farmacji Praktyczne, Katedra i Zakład Technologii Postaci Leku, Uniwersytet
Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
Opiekun Koła: dr Artur Owczarek
Imatinib jest pierwszej generacji inhibitorem kinazy tyrozynowej. Preparaty zawierające
mesylan imatinibu (Rys.1) stosowane są w leczeniu przewlekłej białaczki szpikowej z
obecnym chromosomem Philadelphia, ostrej białaczki limfoblastycznej oraz w terapii
nowotworów mezenchymalnych komórek przewodu pokarmowego i włókniakomięsaków
skóry [2].
Rys.1 Mesylan imatinibu [1].
24
Mesylan imatinibu, otrzymany z wykorzystaniem reaktora mikrofalowego typu
przepływowego, oraz wzorcową substancję czynną (Sigma) do zastosowania w farmacji
poddano badaniom metodą termograwimetryczną (TG) i różnicowej analizy termicznej
(DTA) w zakresie temperatury od 25°C do 850°C z szybkością ogrzewania 10°C/min.
Badania spektroskopowe przeprowadzono metodą ATR-FTIR. Porównanie widm FTIR
i termogramów TG/DTA, zarejestrowanych dla obu preparatów umożliwiło określenie ich
charakterystyki fizyko-chemicznej i granicę stabilności termicznej.
[1] M. Łaszcz, B. Kosmacińska, K. Korczak, B. Śmigielska, M. Glice, W. Maruszak,
A. Groman, H. Beczkowicz, Ł. Żelazko; J Therm Anal Calorim, 88(2007)305-310.
[2] D. Patel, M.P. Suthar, V. Patel, R. Singh; 2BCR ABL Kinase Inhibitors for Cancer
Therapy; Int J Pharm Sci Drug Res, 2(2010)80-90.
Badania sfinansowane w ramach projektu pt. „Opracowanie procesu i przygotowanie
do wdrożenia syntezy wraz z oceną właściwości wybranych substancji farmaceutycznych –
PROAPI”, realizowanego z Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, poddziałanie
1.3.1 Projekty rozwojowe (umowa nr POIG.01.03.01-02-113/12)
25
NIEINWAZYJNE METODY OZNACZANIA STĘŻENIA GLUKOZY
Karolina Basta1, Sylwia Płaczkowska
2, Lilla Pawlik-Sobecka
2, Izabela Kokot
2, Olga Loska
2
1 SKN przy Zakładzie Praktycznej Nauki Zawodu Analityka, Uniwersytet Medyczny im.
Piastów Śląskich we Wrocławiu
Opiekun Koła: mgr Sylwia Płaczkowska
2 Zakład Praktycznej Nauki Zawodu Analityka, Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem
Analityki Medycznej, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu, Wrocław
Cukrzyca jest chorobą cywilizacyjną, której zasadniczym objawem jest podwyższenie
stężenia glukozy we krwi i tkankach. Podstawą kontroli choroby jest stałe monitorowanie
glikemii. Jednak w wielu przypadkach pomiar glukozy metodami tradycyjnymi,
wymagającymi przerwania ciągłości tkanek (np. glukometrem lub systemami ciągłego
monitorowania) jest uciążliwy zarówno dla pacjentów, jaki i personelu medycznego. Aby
poprawić komfort życia diabetyków naukowcy pracują nad szeregiem nieinwazyjnych metod
pomiaru stężenia glukozy w organizmie. Aktualnie najbardziej zaawansowane prace podążają
w kierunku wdrożenia trzech technik pomiarowych:
Soczewka kontaktowa ukazująca zmiany stężenia glukozy poprzez zmianę barwy
wskaźnika wbudowanego w sensor w dolnej krawędzi soczewki. Materiał badany
stanowią
w tym przypadku łzy, a sensorem jest kryształ organiczny, który w fizjologicznym pH
w obecności glukozy emituje fotony światła będące miarą ilości glukozy.
Transdermalna metoda optyczna polegająca na pomiarze stężenia glukozy w
płynie międzykomórkowym skóry wykorzystująca widma Ramana. Skóra pacjenta
jest naświetlana promieniami z zakresu bliskiej podczerwieni, a na podstawie
zarejestrowanego widma spektralnego określane jest stężenie glukozy.
Jednorazowy ustnik przez który pacjent wdmuchuje powietrze, po czym jest ono
zagęszczane, a czujniki mierzą zawartość acetonu w wydychanym powietrzu. Aceton
jest metabolitem glukozy, dlatego jego zwiększone stężenie może świadczyć
o podwyższeniu stężenia glukozy.
Zastosowanie metod nieinwazyjnych jest związane z licznymi problemami, jednak niektóre
urządzenia są już w fazie badań klinicznych. Ich wprowadzenie do rutynowego użytku jest
niezbędne ze względu narastający, ogólnoświatowy problem zaburzeń węglowodanowych.
Skuteczne zapobieganie rozwojowi powikłań cukrzycy wymaga utrzymywania glikemii
w określonych granicach do czego konieczne jest
26
INTERFERENCJE W OZNACZANIU HEMOGLOBINY GLIKOWANEJ
Katarzyna Berska1, Sylwia Płaczkowska
2, Lilla Pawlik-Sobecka
2, Izabela Kokot
2, Olga
Loska2
1 SKN przy Zakładzie Praktycznej Nauki Zawodu Analityka, Uniwersytet Medyczny im.
Piastów Śląskich we Wrocławiu
Opiekun Koła: mgr Sylwia Płaczkowska
2 Zakład Praktycznej Nauki Zawodu Analityka, Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem
Analityki Medycznej, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu, Wrocław
Rutynowo stosowanym, retrospektywnym wskaźnikiem glikemii stosowanym
w monitorowaniu przebiegu cukrzycy jest odsetek glikowanej hemoglobiny frakcji A1c
(HbA1c) we krwi. Pomimo szerokiego stosowania tego parametru na całym świcie, istnieje
wiele czynników interferujących w ostateczny wynik badania, wpływu których zarówno
pacjenci oraz lekarze nie zawsze są świadomi. Czynniki te można podzielić na dwie
zasadnicze grupy: pierwsza z nich to czynniki nie modyfikowalne, uwarunkowane
genetycznie lub środowiskowo, takie jak wiek, płeć, przynależność etniczna, występowanie
wariantów hemoglobiny czy zmiany pór roku. Do drugiej grupy zalicza się czynniki
modyfikowalne: hipertriglicerydemia, zażywanie dużych dawek witaminy C i/lub E, czy
obecność hemoglobin modyfikowanych chemicznie na skutek zażywania leków. Systemy
pomiarowe stosowane w praktyce laboratoryjnej charakteryzują się zmienną podatnością
na wypływ poszczególnych czynników interferujących. Wynika to z zastosowanych metod
analitycznych opartych na różnicach w ładunku cząsteczki hemoglobiny lub na różnicach
w jej budowie strukturalnej. Rozbieżności pomiędzy wynikiem oznaczenia hemoglobiny
glikowanej frakcji A1c, a stanem klinicznym pacjenta, czy też wynikami samokontroli
glikemii powinny zawsze skłonić do rozważenia możliwości występowania czynników
interferujących. Uwzględnienie ich potencjalnego wpływu pozwoli na polepszenie opieki nad
pacjentem diabetologicznym i zapobieżenie rozwojowi powikłań sercowo-naczyniowych.
W przypadku stwierdzenia występowania czynników modyfikowalnych należy dążyć do ich
usunięcia, a w przypadku czynników nie modyfikowalnych rozważyć wykonanie oznaczenia
inną metodą analityczną lub zastosowanie do kontroli glikemii innego markera
laboratoryjnego.
27
METODY CHROMATOGRAFICZNE W BADANIU ZAWARTOŚCI
AKTEOZYDU W PREPARATACH BABKI LANCETOWATEJ
Agnieszka Bodalska1, Sabina Cedzich
1, Teresa Glomb
1 , Katarzyna Karłowicz- Bodalska
2,
Stanisław Han2, Piotr Madetko
2
1 SKN przy Zakładzie Farmacji Przemysłowej, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we
Wrocławiu,
Opiekun Koła: mgr Katarzyna Karłowicz-Bodalska
2 Zakład Farmacji Przemysłowej, Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem Analityki Medycznej,
Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
Babka lancetowata (Plantago lanceolata L.) jest rośliną leczniczą, której zastosowanie
ma wieloletnią tradycję. Stosuje się ją w wielu schorzeniach, m.in. w stanach zapalnych jamy
ustnej i gardła, oraz w przeziębieniu. Za jej działanie farmakologiczne odpowiedzialne są
m.in. związki pochodne kwasu kawowego, których zawartość można oznaczyć w przeliczeniu
na akteozyd (werbaskozyd). W związku z powszechnym zastosowaniem preparatów z babki
lancetowatej przeprowadzono optymalizację metody oznaczania akteozydu w produktach
rynkowych. Badanie prowadzono na syropach 4 różnych firm, z których dwa posiadały status
produktów leczniczych, i dwa suplementów diety. Do oznaczania tożsamości markera
analitycznego użyto chromatografii cienkowarstwowej (TLC), przetestowano dwa układy, z
których tylko jeden okazał się selektywny. Zawartość akteozydu oznaczono przy pomocy
wysokosprawnej chromatografii cieczowej (HPLC). Spośród 6 rozpatrywanych metod
wybrano trzy w celu przeprowadzenia optymalizacji. Eksperyment wykazał, że tylko jedna
metoda spełnia wymogi ICH. Metodę tę zwalidowano wg wytycznych ICH Q2 (R1).
Walidacja wykazała, że metoda jest przydatna do oznaczania zawartości akteozydu w
preparatach rynkowych. Najwyższą zawartość werbaskozydu zawierały syropy
zarejestrowane jako leki. Mniej substancji czynnej zawierały suplementy diety.
28
SZYBKIE TESTY WYKRYWAJĄCE NARKOTYKI
Ewa Chrząstek1, Izabela Kokot
2, Lilla Pawlik-Sobecka
2, Sylwia Płaczkowska
2, Olga Loska
2
1 SKN przy Zakładzie Praktycznej Nauki Zawodu Analityka, Uniwersytet Medyczny im.
Piastów Śląskich we Wrocławiu
Opiekun Koła: mgr Sylwia Płaczkowska
2 Zakład Praktycznej Nauki Zawodu Analityka, Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem
Analityki Medycznej, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu, Wrocław
Duża dostępność i popyt na substancje psychoaktywne powoduje wzrost
zapotrzebowania na łatwo dostępne i dokładne testy wykrywające ich obecność. Substancje te
mogą być oznaczane w laboratoriach toksykologicznych, ale również w warunkach
domowych dzięki szerokiej ofercie różnych tzw. narkotestów.
Najpowszechniej stosowane narkotesty przeznaczone są do różnych materiałów
biologicznych i wykorzystują reakcje immunologiczne. Rodzaj analizowanego materiału
biologicznego uzależniony jest od celu jakiemu badanie ma służyć. Najczęściej używane są:
mocz, surowica, rzadziej ślina, pot lub włosy. Narkotesty dostępne są w formie zanurzeniowej
lub kasetkowej.
Aktualnie opracowywane są nowe bezinwazyjne metody wykrywania obecności
narkotyków i ich metabolitów, które nie wymagają pobierania materiału biologicznego.
Opracowano urządzenie, które aplikuje na palec kompleks nanocząsteczek złota i
specyficznych przeciwciał. Kompleks ten reaguje z antygenami metabolitów ksenobiotyków
wydzielanych z potem, co uwidaczniają barwniki fluorescencyjne związane z przeciwciałami.
Kolejna metoda umożliwia retrospektywną ocenę zażywania narkotyków na podstawie
analizy składu włosów. Dodatkową zaletą tej metody jest ograniczona możliwość
zafałszowania analizowanej próbki. Obecność substancji psychoaktywnych jest
identyfikowana za pomocą spektrometru masowego sprzężonego z chromatografem
cieczowym lub gazowym.
Innym zastosowaniem szybkich testów jest sprawdzanie czy doszło do kontaktu
z narkotykiem. W tym celu wykorzystywane są testy fiolkowe, specjalnie nasączone
chusteczki lub spray‘e, które pozwalają wykryć nawet śladowe ilości narkotyków na różnych
powierzchniach.
Na rynku dostępne są również testy, które pozwalają wykryć tzw. „pigułki gwałtu”.
Jednym z nich jest drinktester – niewielka karta na której znajdują się dwa pola testowe czułe
na gamma-hydroksymaślan i ketaminę. Druga, jeszcze testowana metoda, wykorzystuje lakier
do paznokci, który zmienia swój kolor po zanurzeniu w roztworze zawierającym te
substancje.
Aktualnie dostępne szybkie testy charakteryzują się różną czułością i swoistością
analityczną, a ich interpretacja powinna uwzględniać dodatkowe czynniki interferujące.
Wobec tego wyniki pozytywne lub niezgodne ze stanem klinicznym pacjenta powinny być
potwierdzone badaniami w laboratorium toksykologicznym.
29
WSPÓŁCZESNE METODY IDENTYFIKACJI PSYLOCYBINY
I PSYLOCYNY W GRZYBACH I MATERIALE BIOLOGICZNYM
Karolina Dydak
1, Mariola Śliwińska-Mossoń
2, Halina Milnerowicz
2
1 SKN Katedrze i Zakładzie Biomedycznych Analiz Środowiskowych,
Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
Opiekun Koła: prof. dr hab. Halina Milnerowicz, dr inż. Marta Zalewska
2Katedra i Zakład Biomedycznych Analiz Środowiskowych, Wydział Farmaceutyczny z
Oddziałem Analityki Medycznej, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu,
Wrocław
Substancje pochodzenia roślinnego były wykorzystywane w celu wywołania
halucynaji od bardzo dawna, zarówno przy obrzędach i rytuałach religijnych, jak i do
uśmierzania bólu. Psylocybina i psylocyna naturalnie występują w grzybach rodzaju
Psilocybe. Z uwagi na ich psychodeliczne działanie i względną nieszkodliwość tych
substancji oraz fakt, że nie wywołują uzależnienia fizycznego, psylocybina i psylocyna
ostatnio coraz częściej zastępują syntetyczne psychodysleptyki, takie jak dietyloamid kwasu
D-lizergowego. Oba związki jako substancje psychoaktywne są substancjami nielegalnymi,
jednak psylocybina, poza działaniem psychotropowym, wykazuje także działania pozytywne,
które z medycznego punktu widzenia, wskazują na potencjał leczniczy oraz możliwości
wykorzystania jej w terapiach. Aczkolwiek zatrucia psylocyną i jej pochodnymi są wciąż
dużym problemem klinicznym i społecznym głównie w grupie młodych osób, dlatego też
bardzo ważna jest szybka i wiarygodna identyfikacja tych substancji.
Tradycyjne sposoby przyporządkowania badanej próbki do określonego taksonu, takie
jak analiza morfologiczna, biochemiczna czy badania palinologiczne oraz sporologiczne, są
mało uniwersalne i często nie dają jednoznacznych wyników. Wiarygodność, wysokie tempo
i coraz niższy koszt analiz DNA powoduje, że metody genetyczne coraz częściej są
wykorzystywane w celu określenia przynależności gatunkowej grzybów. Tymi metodami są
techniki: RAPD (random amplification of polymorphic DN), AFLP( amplified fragment
length polymorphism) i HRM (high resolution melting). Ponadto zaproponowano analizę
regionów ITS1 oraz nLSU jako wiarygodną metodę mającą zastosowanie w systematyce
molekularnej grzybów do celów sądowych. Współczesne metody identyfikacji psylocybiny
i psylocyny w grzybach i w materiale biologicznym to: strefowa elektroforeza kapilarna,
wysokosprawna chromatografia cieczowa, chromatografia gazowa i cieczowa sprzężona ze
spektrometrią masową oraz system Remedi HS, którego działanie oparte jest na
wysokosprawnej chromatografii cieczowej i detekcji UV. Wymienione metody
z powodzeniem służą do identyfikacji substancji psychoaktywnych zarówno w materiale
z grzybów, jak również w próbkach krwi i moczu.
30
ZASTOSOWANIE METODY UPLC I GC-MS W BADANIACH
PREPARATÓW HOODIA GORDODNII
Anna Godlewska1, Marcin Zawadzki
1
1Zakład Medycyny Sądowej, Katedra Medycyny Sądowej, Pracownia Toksykologii Sądowej
Wydział Lekarski Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu, Wrocław,
e-mail: [email protected]
Regulacje prawne dotyczące sprzedaży suplementów diety umożliwiają ich sprzedaż
poza terenem apteki. W dobie zakupów online, na aukcjach internetowych dostępna jest
niezliczona ilość medykamentów na wszelkiego rodzaju dolegliwości. Mimo, że suplement
diety jest środkiem spożywczym, mającym jedynie uzupełnić codzienną dietę, zdarza się,
że zawiera one substancje farmakologicznie czynne, nierzadko wycofane z obrotu. Problem
ten dotyczy głównie preparatów mających zwiększać potencję, działać odchudzająco,
androgenowo, antykoncepcyjne czy psychotropowo.
W przypadku zafałszowań preparatów stosowanych w celu redukcji masy ciała, jedną
z najczęściej dodawanych substancji jest sibutramina. Związek ten został wstrzymany,
a następnie wycofany z obrotu aptecznego w 2010 r. z uwagi na ryzyko wystąpienia zawałów
serca i udarów mózg u kobiet powyżej 50 r.ż. Dobowa dawka substancji, jaka była
wykorzystywana w lecznictwie wynosiła 10-15 mg. Badania zafałszowanych preparatów
prowadzone w różnych ośrodkach toksykologicznych, wykazały, że ilość sibutraminy
oznaczana w zafałszowanych suplementach wynosiła niejednokrotnie wielokrotnie więcej niż
zalecana maksymalna dawka dobowa. Nieświadome zażywanie produktów zawierających
sibutraminę niesie ze sobą ryzyko szkodliwego wpływu na zdrowie i życie pacjentów.
Przedmiotem badania był suplement diety o nazwie HOODIA GORDONII
wspomagający redukcję masy ciała. Zawartość kapsułek poddano procedurze przygotowania
próbki do analizy według opracowanego wcześniej schematu. Uzyskany materiał poddano
analizie jakościowej, a następnie ilościowej. W tym celu wykorzystano technikę
chromatografii gazowej ze spektometrią mas (GC-MS) oraz wysokosprawną chromatografię
cieczową (UPLC).
31
ZASTOSOWANIE METOD SPEKTROSKOPOWYCH I
POTENCJOMETRYCZNYCH DO BADAŃ KOORDYNACYJNYCH
POCHODNYCH PIRYMIDYNY Z JONAMI CU(II)
Anna Janicka-Kłos1, Agnieszka Matera-Witkiewicz
1, Marcin Stolarczyk
2, Beata Kowalska-
Krochmal3, Elżbieta Piątkowska
3, Sławomir Potocki
4, Jerzy Cieplik
2
1Katedra i Zakład Chemii Nieorganicznej, Wydział Farmaceutyczny z Odziałem Analityki
Medycznej, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu, Wrocław,
e-mail: [email protected]
2Katedra i Zakład Chemii Organicznej, Wydział Farmaceutyczny z Odziałem Analityki
Medycznej, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu, Wrocław
3Katedra i Zakład Mikrobiologii, Wydział Lekarski, Uniwersytet Medyczny im. Piastów
Śląskich we Wrocławiu, Wrocław
4Zakład Chemii Bionieorganicznej I Biomedycznej, Wydział Chemii, Uniwersytet Wrocławski,
Wrocław
Ze względu na coraz powszechniejsze występowanie zjawiska lekooporności
konieczne jest poszukiwanie nowych leków lub modyfikacja dostępnych aktywnych
przeciwdrobnoustrojowo związków. Wśród takich substancji wykazujących szerokie
zastosowanie farmakologiczne znajdują się między innymi pochodne związków pirymidyny.
Jako, że przy projektowaniu potencjalnych leków stosuje się wiele modyfikacji strukturalnych
mających na celu wywołanie konkretnego efektu, takich jak: wymiana podstawników,
kondensacja pierścieni czy wiązanie jonu metalu [1], w celu określenia, czy i w jaki sposób
wybrane modyfikowane pochodne pirymidyny wiążą jony Cu(II) zastosowano szereg metod
analitycznych (miareczkowanie potencjometryczne oraz metody spektroskopowe- UV-Vis,
CD, EPR). Przeprowadzono także badania mikrobiologiczne, które pozwoliły określić,
które związki i kompleksy z jonem metalu wykazują aktywność przeciwdrobnoustrojową
względem określonej, wybranej grupy bakterii.
[1] D.P.Rocha et. all, Quim. Nova, Vol 34, 111, 2011
32
JAK DZIŁAJĄ SZYBKIE TESTY DIAGNOSTYCZNE W SYSTEMIE
POCT NA PRZYKŁADZIE GLUKOMETRU
Izabela Kokot1, Lilla Pawlik-Sobecka
1, Sylwia Płaczkowska
1, Olga Loska
1
1 Zakład Praktycznej Nauki Zawodu Analityka, Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem
Analityki Medycznej, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu, Wrocław,
Glukometry należą do najczęściej stosowanych przenośnych urządzeń
diagnostycznych, służących do szybkiego pomiaru stężenia glukozy. Uzyskiwane wyniki
służą przede wszystkim do monitorowania rozwoju jednej z najczęściej występujących
chorób cywilizacyjnych jaką jest cukrzyca. Glukometry działają w oparciu o zróżnicowaną
metodykę pomiaru, w której zastosowanie znalazły dwie enzymatyczne metody oznaczania
stężenia glukozy. Różnią się one rodzajem enzymu utleniającym glukozę oraz metodą
pomiaru.
Pierwsza z metod wykorzystuje oksydazę glukozy jako enzym utleniający glukozę
do kwasu glukonowego z wytworzeniem nadtlenku wodoru. Następna reakcja katalizowana
jest przez peroksydazę, pod wpływem której następuje utlenienie chromogenu do barwnego
produktu. Zawartość powstałej barwnej pochodnej w polu reakcyjnym paska testowego
można zmierzyć stosując pomiar reflektometryczny lub elektrochemiczny. Pomiar
reflektometryczny polega na rejestrowaniu ilości odbitego światła, która koreluje ze zmianą
zabarwienia pola testowego. Intensywność zabarwienia jest proporcjonalna do stężenia
glukozy w próbce. Przy zastosowaniu elektrochemicznej techniki pomiarowej, następuje
pomiar natężenia prądu elektrycznego, powstałego w procesie reoksydacji zredukowanej
oksydazy glukozowej. Uwolnione elektrony są przekazywane za pomocą różnych mediatorów
na amperometryczną elektrodę pomiarową umieszczoną w polu reakcyjnym paska.
Natomiast w metodzie enzymatycznej utlenienie glukozy zachodzi przy udziale
dehydrogenazy glukozy. Produktem tej reakcji jest glukonolakton. W trakcie reakcji
utleniania glukozy dehydrogenaza wykorzystuje różne koenzymy, do których należą: NAD,
NADP, dinukleotyd flawinoadeninowy czy pirolochinolinochinon. Zredukowane w wyniku
utleniania glukozy koenzymy są następnie utleniane z jednoczesnym bezpośrednim
lub pośrednim przekazaniem elektronów na elektrodę pomiarową. W metodzie wykorzystuje
się głównie elektrochemiczne techniki pomiarowe.
Obecnie producenci glukometrów wskazują na porównywalność wyników stężenia
glukozy uzyskiwanych przy pomocy szybkich testów, w odniesieniu do wyników
otrzymywanych w laboratoriach diagnostycznych, głównie w oparciu o matematyczne
przeliczanie stężenia glukozy we krwi pełnej włośniczkowej na stężenie glukozy w osoczu
krwi żylnej.
33
ZAWARTOŚĆ ZWIĄZKÓW POLIFENOLOWYCH W GATUNKU
SALVIA OFFICINALIS POCHODZĄCEGO Z UPRAW O ZMIENNYCH
WARUNKACH NAWOŻENIA
Adam Kowalczyk1, Izabela Fecka
1 , Małgorzata Kardasz
1
1Katedra i Zakład Farmakognozji, Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem Analityki
Medycznej, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu, Wrocław,
e-mail:adam.kowalczyk.umed.wroc.pl
Salvia officinalis jest jedną z najbardziej znanych i często stosowanych roślin
leczniczych i wykazuje bardzo wiele właściwości biologicznych oraz farmakologicznych.
W analizie chromatograficznej HPLC badano górne pędy ziela szałwii lekarskiej,
które pochodziły z hodowli w szklarniach doświadczalnych Instituto Valenciano de
Investigaciones Agrarias in Elche w Hiszpanii i został dostarczony przez Uniwersytet
Przyrodniczy we Wrocławiu. W uprawie zamiast ziemi używano mieszaniny torfu i perlitu.
Do tego podłoża dodawano komposty w ilości 25 lub 50% v/v. Próbę kontrolną stanowiła
grupa bez dodatku kompostu. W skład kompostu wchodziły m.in. dealkoholizowane makuchy
winogron, resztki po tłoczeniu soku z pomarańczy, łupiny migdałów, liście i gałązki
winorośli pozostałe po zbiorach oraz algi morskie. Analiza HPLC wykazała, że głównymi
składnikami szałwii w takich warunkach hodowli były kwas rozmarynowy
i 7-O-β-glukuronid luteoliny. Ich zawartość różniła się w zależności od zastosowanego
nawozu oraz jego dawki. 7-O-β-glukuronid luteoliny występował w ilości od 5,89 mg/g do
12,45 mg/g. Kwas rozmarynowy był obecny w ilości od 3,80 mg/g do 9,54 mg/g. Zawartość
kwasu kawowego wahała się w granicach od 0,19 mg/g do 0,28 mg/g. Spośród wszystkich
próbek największą ilość polifenoli wykazała próbka z grupy bez nawozu (27,48 mg/g).
34
ZAWARTOŚĆ ZWIĄZKÓW POLIFENOLOWYCH W WYBRANYCH
PRODUKTACH LECZNICZYCH ZAWIERAJĄCYCH TYMIANEK
POSPOLITY
Adam Kowalczyk1, Izabela Fecka
1, Agata Kościuczuk
1
1Katedra i Zakład Farmakognozji, Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem Analityki
Medycznej, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu, Wrocław,
e-mail:adam.kowalczyk.umed.wroc.pl
Thymus vulgaris należący do rodziny Lamiaceae posiada aromatyczny zapach
pochodzący od tymolu oraz gorzki i korzenny smak. Wyciągi i inne preparaty z ziela
tymianku znalazły zastosowanie w preparatach wykrztuśnych, w leczeniu krztuśca
oraz ostrych i przewlekłych stanów zapalnych jamy ustnej, gardła i dróg oddechowych.
Analizie chromatograficznej HPLC poddany został syrop tymiankowy, ziele tymianku oraz
tabletki z tymianku i podbiału (łącznie 8 produktów). W zielu tymianku dominującym
związkiem z grupy fenolokwasów był kwas rozmarynowy, występujący w ilości 6,79 mg/g.
Ponadto, oznaczono kwas kawowy (0,59 mg/g), kwas chlorogenowy (0,09 mg/g)
oraz arbutynę w ilości 0,72 mg/g. Przeważającym glikozydem flawonoidowym obecnym
w surowcu był 7-O-β-glukuronid luteoliny, którego zawartość wynosiła 5,08 mg/g.
Zidentyfikowano również 7-O-β-glukozyd luteoliny (1,62 mg/g), 4’-glukozyd luteoliny (0,58
mg/g) oraz niewielką ilość 3’,7-di-glukozydu luteoliny. W tabletkach z tymianku i podbiału
oznaczono kwas rozmarynowy (1,04 mg/g), małe ilości kwasu kawowego oraz kwasu
chlorogenowego. Skład syropów tymiankowych był podobny, lecz poszczególne substancje
występowały w znacznie mniejszej ilości. Zawartości kwasu rozmarynowego (0,16 mg/ml)
i 7-O-β-glukuronidu luteoliny (0,11 mg/ml) były ponad 40-krotnie niższe w porównaniu
do ziela tymianku.
35
BADANIA WSTĘPNE NAD AKTYWNOŚCIĄ METALOPROTEINAZ
MACIERZY ZEWNĄTRZKOMÓRKOWEJ MMP-2 I MMP-9
U PACJENTÓW Z SEPSĄ.
Anna Krzywonos-Zawadzka1
, Aleksandra Kukuła, Kamil Zawadzki
2, Marek Wełna
2, Jakub
Machoń2, Agnieszka Sapa1, Iwona Bil-Lula
1
1Katedra Analityki Medycznej, Zakład Chemii Klinicznej, Wydział Farmaceutyczny z
Oddziałem Analityki Medycznej, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu,
Wrocław, e-mail: [email protected]
2 Katedra Anestezjologii i Intensywnej Terapii, Wydział Lekarski, Uniwersytet Medyczny
im. Piastów Śląskich we Wrocławiu, Wrocław
Zainteresowanie badaczy MMP, a w szczególności MMP-2 i -9 gwałtownie wzrosło w
ostatniej dekadzie. Początkowo, badania dotyczyły głównie zagadnień związanych
z procesem nowotworowym. Obecnie jednak coraz więcej uwagi poświęca się badaniom roli
tych enzymów w procesie zapalnym.
Celem niniejszego projektu było określenie aktywności MMP-2 i -9 we krwi pacjentów z
zakażeniem ogólnoustrojowym.
Aktywność MMP-2 i -9 oceniano metodą zymografii żelowej, opartej na elektroforetycznym
rozdziale białek, w żelu poliakrylamidowym kopolimeryzowanym z żelatyną. Materiał do
badań stanowiły próbki osocza pacjentów z sepsą (grupa badana, n=18) oraz próbki osocza
pacjentów w ciężkim stanie ogólnym, bez sepsy (grupa kontrolna, n=18).
W niniejszej pracy wykazano istotną statystycznie różnicę w aktywności pro-MMP-
9 (p=0,0027) i akt-MMP-9 (p=0,000022) pomiędzy grupami. Nie wykazano istotnej
statystycznie różnicy w aktywności MMP-2 pomiędzy grupami.
Wyniki naszych badań wstępnych sugerują, że aktywność formy latentnej i aktywnej MMP-9
jest wyższa u pacjentów z sepsą.
36
LABORATORYJNE PUŁAPKI W OZNACZANIU PROLAKTYNY
Lilla Pawlik-Sobecka1, Izabela Kokot
1, Sylwia Płaczkowska
1, Olga Loska
1
1 Zakład Praktycznej Nauki Zawodu Analityka, Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem
Analityki Medycznej, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu, Wrocław
Niezamierzony brak potomstwa dotyka coraz więcej par. Jedną z przyczyn tego stanu
może być wysokie stężenie prolaktyny (PRL) lub obecność hormonu w formie makro.
Oznaczanie stężenia PRL charakteryzuje się dużą zmiennością. Przyczyną zawyżenia stężenia
prolaktyny we krwi może być rodzaj metody wykorzystywanej w procesie analitycznym oraz
interferencja wynikająca z obecności w próbce pacjenta prolaktyny w formie makro, która
pomimo swojej niskiej wartości biologicznej, jest cząsteczką immunoreaktywną.
Nowoczesne immunochemiczne metody pomiaru stężenia hormonów, w tym także
prolaktyny, opierają się na reakcji wiązania antygenu z przeciwciałem. W procedurach tych
stosowane są różnego rodzaju przeciwciała poliklonalne i monoklonalne skierowane
przeciwko ludzkiej prolaktynie skoniugowane ze znacznikiem. Istnieje wiele sposobów
znakowania przeciwciał i tak znacznikiem może być np. enzym, fluorochrom, izotop
promieniotwórczy lub związek chemiczny, który w wyniku reakcji chemicznej emituje fale
świetlne (chemiluminescencja).
Ważnym aspektem każdej metody immunologicznej jest uwzględnienie możliwości
występowania interferencji ze strony czynników zewnętrznych, autoprzeciwciał i przeciwciał
heterofilnych.
W przypadku oznaczania PRL najistotniejszą interferencją jest obecność prolaktyny
w formie makro w badanej próbce.
Metodą uznaną jako złoty standard” służącą do oznaczenia form strukturalnych
prolaktyny jest filtracja żelowa GFC. Jednak ze względu na kosztowną i pracochłonną
procedurę filtracja żelowa nie nadaje się do rutynowego zastosowania w laboratorium
diagnostycznym.
Znacznie tańszym sposobem rozdzielania makroprolaktyny od monomerów
prolaktyny jest precypitacja z polietylenoglikolem, jednak metoda ta ma pewne ograniczenia
gdyż nawet do 25% monomerów PRL może ulec precypitacji razem z makroprolaktyną.
Ze względu możliwość uzyskania rozbieżnych wyników u tego samego pacjenta,
w zależności od zastosowanej metody laboratoryjnej, istnieje konieczność upowszechnienia
informacji wśród personelu medycznego na temat interferencji podczas rutynowego
oznaczania PRL oraz wprowadzenie nawyku konsultacji i stałej komunikacji między
lekarzem a diagnostą laboratoryjnym, który zna specyfikę metod laboratoryjnych.
37
ZASTOSOWANIE METOD ANALITYCZNYCH DO OKREŚLENIA
WŁAŚCIWOŚCI BIOLOGICZNYCH I FIZYKO-CHEMICZNYCH
WYBRANYCH KOMPLEKSÓW POLIMYKSYNY B Z JONAMI Cu(II)
Agnieszka Matera-Witkiewicz1, Justyna Borowska
2, Magdalena Rowińska-Żyrek
3,
Sławomir Potocki3, Elżbieta Łodyga-Chruścińska
2
1Katedra i Zakład Chemii Nieorganicznej, Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem Analityki
Medycznej, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu, Wrocław
2Zespół Chemii Bionieorganicznej i Analizy Środowiska, Wydział Biotechnologii i Nauk
o Żywności, Politechnika Łódzka, Łódź
3Katedra Chemii Bionieorganicznej i Biomedycznej, Wydział Chemii, Uniwersytet
Wrocławski, Wrocław
W chwili obecnej ogromnym problemem stało się narastanie lekooporności wśród
drobnoustrojów, które znacznie przekracza tempo opracowywania nowych preparatów.
Szczepy wielolekooporne (MDR) i bakterie Gram (-), których zjadliwość powoduje wysoką
śmiertelność i generuje wysokie koszty leczenia są obecnie jednym z największych zagrożeń.
Jedną ze strategii poszukiwania nowych możliwości terapeutycznych jest próba koordynacji
jonu metalu do antybiotyku [1-5].
W niniejszej pracy badano właściwości biologiczne oraz fizyko-chemiczne polimyksyny B
z jonami Cu2+
. Zastosowano szerokie spektrum metod analitycznych tj.: fluorymetria,
elektroforeza żelowa, miareczkowanie potencjometryczne, spektroskopia: UV-Vis, EPR i CD.
Na podstawie przeprowadzonych doświadczeń stwierdzono, iż polimyksyna B tworzy trwałe
formy kompleksowe z jonami miedzi (II). Co więcej, kompleksy te wiążą się do CT-DNA,
a stała wiązania jest porównywalna ze związkami o wysokiej skuteczności interkalacji.
Ponadto wykazano, iż istnieje oddziaływanie badanych układów na plazmidowe DNA,
ze względu na pojawienie się w określonych stężeniach formy liniowej i kolistej plazmidu.
[1] S. Farooq et all., Journal of Applied Microbiology, 117, 2014, 996-1011
[2] M.-P. Mingeot-Leclercq, Peptides, 35 (2012) 248–252
[3] M. Brzezowska, Journal of Inorg. Biochem., 104, (2010), 193–198
[4] W. Guerra et all., Journal of Inorg. Biochem., 99 (2005) 2348–2354
[5] J. D. Epperson, Li-June Ming, Biochemistry, 39, (2000), 4037-4045
38
PIGUŁKA GWAŁTU ŚRODKIEM DO IDEALNEGO PRZESTĘPSTWA?
WSPÓŁCZESNE MOŻLIWOŚCI ANALITYCZNE W WALCE
Z DATE RAPE DRUG
Zuzanna Moskwa1, Karolina Dydak
1, Olga Loska
2
1SKN Analityki Sądowej i Chemii Kryminalistycznej,
Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
Opiekun Koła: dr n. med. Marcin Zawadzki
2Zakład Praktycznej Nauki Zawodu Analityka, Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem
Analityki Medycznej, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu, Wrocław
W polskich mediach coraz głośniejszym echem odbijają się sprawy przestępstw
z użyciem tzw. „pigułek gwałtu”. Pod pojęciem tym kryje się wiele substancji, które podane
w sposób niespostrzeżony ofierze ułatwiają sprawcy popełnienie przestępstwa, także na tle
seksualnym. Najczęściej wykorzystywanymi w tym celu substancjami są GHB, jego lakton
GBL, BDO (1,4-butanodiol), flunitrazepam, ketamina czy klonidyna.
Zażycie „pigułki gwałtu” odbywa się bez wiedzy ofiary. Po jej przyjęciu osoba taka
jest zdezorientowana, ma zaburzenia świadomości i amnezję wsteczną. Szybki metabolizm
większości z tych ksenobiotyków utrudnia lub wręcz uniemożliwia ich oznaczenie
w standardowych materiałach biologicznych (krew, mocz, ślina). Wyzwaniem dla
toksykologów stało się więc znalezienie metod umożliwiających potwierdzenie zażycia
„pigułek gwałtu” pomimo ich krótkiego okna detekcji. Potencjalnym rozwiązaniem tego
problemu może okazać się analiza włosów.
Metodami oznaczania "pigułek gwałtu" w laboratoriach toksykologicznych są
chromatografia cieczowa lub gazowa sprzężona ze spektometrią mas (LC-MS, GC/MS) czy
techniki bardziej zaawansowane np. LC-QTOF-MS, pozwalające na identyfikacje nawet
pikogramowych ilości oznaczanych związków. W badaniach stosuje się także spektroskopię
Ramana, metody fluorescencyjne (m. in. sensor fluorescencyjny "Green Data" dla GBL) czy
immunochromatograficzne (tzw. narkotesty).
Stosowanie „pigułek gwałtu” jest ułatwione dzięki ich właściwościom
fizykochemicznym - są one w większości bez smaku, zapachu i dobrze rozpuszczają się
w wodzie. Na pomoc potencjalnym ofiarom wychodzą więc testy umożliwiające wykrycie
niektórych z substancji w drinkach przed ich spożyciem. Przyjmują one formę testów
kasetkowych, podstawek pod szklanki, czy lakieru do paznokci. Testy te opierają się głównie
na reakcjach barwnych, które cechują się dużą liczbą wyników zarówno fałszywie dodatnich,
jak i ujemnych.
Obecne laboratoria dysponują wysokospecjalistycznym sprzętem, umożliwiającym
wykrycie śladowych ilości związków. Jednak w przypadku, gdy najważniejszym czynnikiem
jest czas, mogą one okazać się bezużyteczne. Dlatego wykorzystanie w prewencji reakcji
barwnych drinktesterów oraz zdrowy rozsądek mogą okazać się równie skuteczne
39
w ograniczeniu przestępstw z użyciem "pigułek gwałtu", jak chromatograf gazowy
czy spektrometria mas.
40
CO KRYJE W SOBIE ALKOHOL Z NIELEGALNYCH ŹRÓDEŁ?
Karolina Nowak1, Agnieszka Olejnik
1,Tomasz Słoka
2
1SKN Analityki Sądowej i Chemii Kryminalistycznej,
Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
Opiekun Koła: dr n. med. Marcin Zawadzki
2Zakład Medycyny Sądowej, Katedra Medycyny Sądowej, Pracownia Toksykologii Sądowej
Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu, Wrocław
Wzrastające ceny produktów alkoholowych przyczyniają się do rozwoju „czarnego
rynku”, który kusi potencjalnych klientów tańszymi, ale jednocześnie śmiertelnie
niebezpiecznymi odpowiednikami trunków z półek sklepowych. Nieświadomość
konsumentów, może przyczyniać się do poważnych zatruć, które prowadzą m. in.
do uszkodzenia OUN, wzroku, śpiączki, czy nawet śmierci.
Gorzką nauczką dla osób spożywających alkohol z nielegalnych źródeł okazała się
tzw. „czeska afera alkoholowa”, w wyniku której w 2012 r., 48 osób poniosło śmierć,
a prawie 80 zostało hospitalizowanych, po spożyciu alkoholu zanieczyszczonego metanolem.
W odpowiedzi na pojawiający się niepokój, Pracownia Toksykologii Katedry
Medycyny Sądowej UMW wyszła z inicjatywą bezpłatnych badań nielegalnego alkoholu
z terenów nadgranicznych Dolnego Śląska.
Materiał stanowiły próbki alkoholi wysokoprocentowych (powyżej 20%). Analiza
została wykonana metodą chromatografii gazowej z techniką headspace z detektorem
płomieniowo-jonizacyjnym.
Wśród 562 przeanalizowanych próbek, 4 zawierały metanol i izopropanol,
282 izopropanol, natomiast reszta była wolna od zanieczyszczeń. Dodatkowo w kilkunastu
produktach stwierdzono śladowe ilości chloroformu. Na uwagę zasługuje fakt, że wszystkie
zanieczyszczone produkty nie posiadały znaków akcyzy.
Warto podkreślić, że ponad połowa analizowanych próbek nie nadawała się
do spożycia. Mimo ostrzeżeń pracowników Katedry, część osób deklarowało dalszą chęć
konsumpcji skażonych wyrobów, „po odpowiednim rozcieńczeniu”. Potwierdza
to przypuszczenia, że konsumenci takich produktów często bagatelizują realne zagrożenie,
kierując się wyłącznie względami oszczędnościowymi.
41
PIROLITYCZNA CHROMATOGRAFIA GAZOWA
Karolina Nowak1, Tomasz Słoka
2
1SKN Analityki Sądowej i Chemii Kryminalistycznej,
Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
Opiekun Koła: dr n. med. Marcin Zawadzki
2Zakład Medycyny Sądowej, Katedra Medycyny Sądowej, Pracownia Toksykologii Sądowej
Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu, Wrocław
Wśród licznych metod umożliwiających chromatograficzną analizę substancji w stanie
ciekłym lub gazowym, trudno o właściwą, która sprawdzi się przy analizie ciał stałych.
W pracy zostanie omówiona technika pirolitycznej chromatografii gazowej (PyGC),
która znalazła zastosowanie w kryminalistyce, m. in. do identyfikacji śladów opon, włókien,
tworzyw, czy lakierów samochodowych, znalezionych na miejscu przestępstwa.
Metoda ta polega na termicznym rozkładzie próbki, w wyniku którego otrzymane
zostają lotne produkty rozpadu. W celu zapewnienia optymalnych warunków rozkładu stosuje
się urządzenie trwale połączone z dozownikiem chromatografu gazowego, pirolizer. Dzięki
temu piroliza zachodzi w przepływającym gazie nośnym, produkty trafiają bezpośrednio
na kolumnę chromatograficzną, gdzie dochodzi do ich rozdziału. Za analizę jakościową
i ilościową substancji odpowiada detekcja metodą spektrometrii mas (MS). Otrzymany
chromatogram - tzw. pirogram, jest charakterystyczny dla danej próbki, co umożliwia
identyfikację nieznanych próbek poprzez zestawienie ich ze standardowymi pirogramami
wykonanymi w jednakowych warunkach dla szeregu standaryzowanych próbek.
Wyróżniamy kilka typów pirolizerów: piecowe, żarnikowe, punktu Curie
czy laserowe. Ze względu na różnice w zasadzie działania, różnią się dokładnością
i odtwarzalnością warunków reakcji. Z tej przyczyny najczęściej spotykane są pirolizatory
punktu Curie (punktu, w którym próbka przestaje parować). Są one najprostsze w budowie
i obsłudze, a jednocześnie dają duże możliwości dopasowania parametrów rozkładu.
Do zalet PyGC, oprócz analizy ciał stałych, można zaliczyć zużywanie małych ilości
próbek (rzędu setek µg), stosunkowo krótki czas analizy, czy możliwość derywatyzacji
powstałych produktów lotnych. Metoda ta nie jest wolna od wad. Na niekorzyść przemawia
nieodwracalne niszczenie próbki, istotny wpływ zanieczyszczeń na interpretację wyników
czy niezadowalająca powtarzalność analizy ilościowej. Należy jednak podkreślić użyteczność
tej metody w analizie usieciowanych polimerów, których monomery jest bardzo trudno
przeprowadzić do roztworu w celu analizy innymi, powszechnie stosowanymi technikami
analitycznymi.
42
OCENA PRZYDATNOŚCI SZYBKICH ANALIZ HPLC W BADANIACH
CZYSTOŚCI PEPTYDÓW
Gabriela Olizarowicz1, Anna Pawlik
1, Małgorzata Orłowska
1, Wojciech Kamysz
2
1SKN przy Katedrze i Zakładzie Chemii Nieorganicznej,
Gdański Uniwersytet Medyczny,
Opiekun Koła: dr hab. prof. nadzw. Wojciech Kamysz
2Katedra i Zakład Chemii Nieorganicznej, Wydział Farmaceutyczny,
Gdański Uniwersytet Medyczny, Gdańsk
Ze względu na intensywnie prowadzone badania nad lekami pochodzenia
peptydowego, istnieje potrzeba ich efektywnej analizy. Podstawową metodą analizy
związków peptydowych jest obecnie wysokosprawna chromatografia cieczowa w układzie faz
odwróconych (RP-HPLC). Dobór odpowiedniej metody analizy jest najczęściej procesem
wieloetapowym. Uwzględnić należy zarówno budowę cząsteczki, jak i parametry rozdziału
chromatograficznego (wpływ użytych eluentów, kolumny, temperatury). Opracowanie
metody szybkiej i efektywnej daje możliwość zwiększenia wydajności pracy. W ramach
projektu przeprowadzono analizy peptydów przeciwdrobnoustrojowych za pomocą RP-
HPLC. Użyto wybranych kolumn chromatograficznych (C18), w tym kolumny monolitycznej
i ze złożem typu Poroshell. Udowodniono możliwość znacznego skrócenia procesu analizy w
porównania z klasyczną metodą prowadzenia rozdziału przy użyciu RP-HPLC, jednocześnie
zachowując odpowiednią efektywność rozdziału.
43
OCENA HAMOWANIA GLIKOOKSYDACJI ALBUMINY
W OZNACZENIACH ANALITYCZNYCH
Anna Rorbach-Dolata
1, Ewa Grzebyk
2, Ewa Żurawska-Płaksej
2, Agnieszka Piwowar
1
1 Katedra i Zakład Toksykologii, Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem Analityki Medycznej,
Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu, Wrocław, e-mail: [email protected]
2Katedra i Zakład Biochemii Farmaceutycznej, Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem
Analityki Medycznej, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
W warunkach zwiększonego stężenie glukozy dochodzi do nasilonej
nieenzymatycznej glikacji białek (w tym albuminy), co powoduje ich niekorzystne zmiany
strukturalne i funkcjonalne. W organizmie hiperglikemii często towarzyszy stres oksydacyjny,
niezależnie wywołujący szereg niekorzystnych zmian oksydacyjnych i dodatkowo nasilający
glikację. U chorych na cukrzycę procesy te współwystępują i wzajemnie nasilają swoje
działanie, stąd określane są wspólną nazwą glikooksydacji.
Celem pracy była ocena hamującego wpływu wybranych substancji pochodzenia
naturalnego na proces glikooksydacji białek z zastosowaniem metod spektrofotometrycznych,
spektrofluorymetrycznych i elektroforetycznych.
W badaniu modelowym procesu glikooksydacji użyto albuminę wołową, glukozę i
chloraminę T w dobranych eksperymentalnie stężeniach. Wybranymi substancjami
pochodzenia naturalnego były: aminoguanidyna, witamina C, kwercetyna i zielona herbata w
wybranych stężeniach. Wpływ tych substancji na proces glikacji oceniano przez pomiar
fluorymetryczny zaawansowanych końcowych produktów glikacji białek (AGE), natomiast
na proces utleniania przez spektrofotometryczny pomiar zaawansowanych produktów
utleniania białek (AOPP). W celu kontroli przebiegu procesu wykonano także rozdział
elektroforetyczny zmodyfikowanej glikooksydacyjnie i natywnej albuminy.
Wykazano, że wszystkie badane substancje hamują w znaczącym stopniu proces
glikooksydacji albuminy. Fluorescencja AGE była obniżona o prawie 60% w przypadku
kwercetyny, witaminy C i aminoguanidyny, natomiast o 50% dla zielonej herbaty.
Absorbancja AOPP była obniżona dla wyżej wymienionych substancji odpowiednio o: 40%,
87%, 63% i 70%. Rozdział elektroforetyczny wykazał różnice mas pomiędzy próbami
badanymi a albuminą natywną.
Zastosowane metody badawcze pozwoliły na rozróżnienie i identyfikację prób
zmodyfikowanej glikooksydacyjnie albuminy oraz niezmodyfikowanej. Ponadto pozwoliły na
ocenę skuteczności hamowania procesu glikacji i utleniania albuminy oraz pomiar różnic
między działaniem badanych substancji, a co za tym idzie na identyfikację substancji
wykazującej najlepszy efekt hamujący proces glikooksydacji, którą w niniejszym badaniu
okazała się witamina C.
44
ODCISK PALCA- NIE TYLKO DO IDENTYFIKACJI OSÓB
Agnieszka Stępak1, Michał Zając
1
1 SKN Farmacji Praktycznej,
Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
Opiekun Koła: dr Artur Owczarek
Dostępnych jest wiele metod wykrywania narkotyków w organizmie. Możemy tu
wymienić badanie z krwi, moczu, śliny, potu czy nawet włosów. Niestety, te standardowe
badania mają wiele wad takich jak: inwazyjność, zagrożenie biologiczne, wymóg
odpowiedniej temperatury przechowywania i transportu próbki, wymóg specjalistycznej
aparatury i przeszkolonego personelu. Naprzeciw tym wszystkim niedogodnościom powstał
innowacyjny projekt- nieinwazyjnej analizy próbki potu zebranej podczas zdejmowania
odcisków palca. Urządzenie wykrywa metabolity takich narkotyków jak:opiaty, amfetamina,
benzodiazepiny, kanabionoidy oraz kokaina. Rezultaty widoczne są już po 10 minutach od
rozpoczęcia badania. Metoda ta wykorzystuje nanocząsteczki pokryte przeciwciałami oraz
fluorescentnym barwnikiem. Przeciwciała reagują z celowanym metabolitem, łącząc również
nanocząsteczki oraz barwnik. Reakcja jest obserwowana poprzez zmianę koloru pobranego
odcisku palca.
45
WISKOZYMETRIA JAKO METODA BADANIA WŁAŚCIWOŚCI
REOLOGICZNYCH PÓŁSTAŁYCH UKŁADÓW EMULSYJNYCH
Ewa Szewczyk1, Katarzyna Karłowicz-Bodalska
3, Witold Musiał
1
1 Katedra i Zakład Chemii Fizycznej, Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem Analityki
Medycznej, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu, Wrocław,
e-mail: [email protected]
3Zakład Farmacji Przemysłowej, Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem Analityki Medycznej,
Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu, Wrocław
Podłoże maściowe stanowi zazwyczaj główny ilościowo składnik półstałej postaci
leku. Skład podłoża często ma decydujący wpływ na szybkość i głębokość penetracji
substancji leczniczej zawartej w preparacie leczniczym. Podłoża powinny posiadać
odpowiednią konsystencję wpływającą na ich właściwości użytkowe. Podłoża należą
najczęściej do kategorii ciał nienewtonowskich i są układami odkształcającymi się pod
wpływem przyłożonej siły. Właściwości reologiczne układów nienewtonowskich należy
badać przy użyciu odpowiednich przyrządów – reometrów. FP VII wydana w 2006 roku
uwzględnia wiskozymetry rotacyjne jako przyrządy do badania lepkości. Wcześniej podłoża
badane były jedynie w uproszczony sposób poprzez m.in. pomiar wielkości cząstek
rozproszonych. W zależności od sposobu pomiaru wiskozymetry dzielą się na kilka typów.
Dostępne są lepkościomierze rotacyjne o cylindrach współosiowych, typu stożek – płytka
i z płytkami równoległymi. W każdym z reometrów może być zastosowany układ pomiarowy
typu Searle lub Couette. Obecnie produkowane przyrządy posiadają mikroprocesorowe
sterowanie oraz możliwość przesyłania i obróbki danych w komputerach osobistych.
46
WADY I ZALETY TESTÓW SKRININGOWYCH NA OBECNOŚĆ
NARKOTYKÓW
Paulina Tłokińska1, Monika Waloszczyk
1, Kornela Wiśniewska
1
1SKN Analityki Sądowej i Chemii Kryminalistycznej,
Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
Opiekun Koła: dr n. med. Marcin Zawadzki
Testy skriningowe są jednymi z metod współcześnie wykorzystywanych w farmacji
i medycynie, rośnie także ich popularność w kryminalistyce. Bardzo często są
przeprowadzane w celu wykrycia narkotyków w ludzkim organizmie. Tak jak każda metoda
badawcza mają one swoje wady i zalety. Warto zwrócić uwagę na różne aspekty tego
zagadnienia. Na poprawne wyniki testów skriningowych na obecność narkotyków składa się
wiele czynników, jak na przykład odpowiednio wykształcona karda, właściwe przygotowanie
pacjenta do badania, stan techniczny maszyn czy obecność substancji interferujących.
Ponadto dokumentacja testów musi być rzetelnie prowadzona, zgodnie z aktualnymi
wytycznymi w celu zapewnienia ważności wyników.
Wśród zalet można z pewnością wymienić krótki czas potrzebny na oznaczenie danej
substancji, wysoką czułość badań, nieskomplikowane metody przeprowadzania testów.
Na niekorzyść przemawia niepełna selektywność oznaczeń, brak możliwości wykluczenia
błędu osoby przeprowadzającej test, czy zła kalibracja aparatury.
47
ZASTOSOWANIE METODY UWALNIANIA I ATOMOWEJ
SPEKTROSKOPII ABSORPCYJNEJ DO PORÓWNANIA
DOSTĘPNOŚCI BIOLOGICZNEJ PREPARATÓW MAGNEZU
Agnieszka Trznadel1, Izabela Wachowiak
1, Natalia Więckowska
1,
Stanisław Han2, Katarzyna Karłowicz-Bodalska
2, Monika Cybulska
2
1SKN przy Zakładzie Farmacji Przemysłowej, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we
Wrocławiu,
Opiekun Koła: mgr Katarzyna Karłowicz-Bodalska
2 Zakład Farmacji Przemysłowej, Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem Analityki Medycznej,
Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu, Wrocław,
Magnez jest jedną z najważniejszych substancji w organizmie, potrzebną do
funkcjonowania wszystkich komórek ustroju. Niedobór magnezu może wywołać poważne
konsekwencje, dlatego warto dbać o utrzymanie prawidłowego poziomu tego makroelementu.
W naszej pracy przedstawiamy badanie dostępności farmaceutycznej preparatów
z magnezem, które może pomóc w ocenie ich jakości.
Materiał do badań stanowiły dostępne na rynku tabletki zawierające jony magnezu
w połączeniu z witaminą B6: MgB6 f. Hasco-Lek, MgB6 f. Aflofarm, Magnefar B6
f. Biofarm, Magnez + vit.B6 f. Polski Lek, Filomag B6 f. Filofarm, Zdrovit Magnum B6
f. NP Pharma, Magnex 300 mg + B6 f. Vitabalans.
Test przeprowadzono w łopatkowym aparacie do badania szybkości uwalniania Logan
D-800. Natomiast zastosowane w badaniu medium przygotowano przez odgazowanie
i ogrzanie z użyciem aparatu Distek DissoPrep X8. Oznaczenia zawartości jonów magnezu
wykonano metodą atomowej spektroskopii absorpcyjnej z wykorzystaniem aparatu Solaar
M5.
Badania wykazały różnice w dostępności farmaceutycznej magnezu. Najlepsze wyniki
uzyskały preparaty, w których pierwiastek jest w połączeniach organicznych. Pod uwagę
wzięto rezultaty jakie otrzymano w buforze fosforanowym o pH zbliżonym do środowiska
jelita cienkiego człowieka, skąd magnez jest wchłaniany. Za względu na istnienie korelacji
między dostępnością farmaceutyczną, a biodostępnością, niski procent uwolnienia magnezu
może powodować brak efektów działania i uzupełnienia niedoborów magnezu podczas jego
suplementacji.
48
WYKORZYSTANIE METODY ELEKTROCHEMICZNEJ
POTENCJOKINETYCZNEJ REAKTYWACJI DO IDENTYFIKACJI
KOROZJI MIĘDZYKRYSTALICZNEJ
Urszula Wawrzaszek1
1Zakład Inżynierii Powierzchni, Katalizy i Korozji, Wydział Chemiczny, Politechnika
Wrocławska, Wrocław, e-mail: [email protected]
Stale odporne na korozje są wykorzystywane do produkcji implantów medycznych.
Implanty te często są narażone na działanie agresywnych środowisk w wyniku, czego
dochodzi do powstania różnych typów korozji m.in. korozji międzykrystalicznej.
Korozja międzykrystaliczna powstaje w wyniku niewłaściwie przeprowadzonej obróbki
cieplnej, podczas której dochodzi do uczulenia stali odpornej na korozję. W temperaturze
uczulenia powstają różnego rodzaju wtrącenia m.in. węgliki, azotki oraz fazy: sigma, chi,
Lavesa, które powodują zubożenie w chrom. Ten typ korozji powoduje zniszczenia spójności
materiału oraz pogorszenie właściwości mechanicznych.
Elektrochemiczne metody potencjokinetycznej reaktywacji (EPR) wykorzystuje się do
ilościowej oceny podatności stali na korozję międzykrystaliczną. Zostały one zaproponowane
po raz pierwszy przez Čihala w 1969 roku. Stworzono dwa rodzaje testów: test
jednocykliczny (Single – loop EPR) i test bicykliczny (Double – loop EPR). W obu tych
testach oceny stopnia uczulenia dokonuje się wykorzystując roztwór w skład, którego
wchodzi 0,5 M H2SO4 + 0,01 M KSCN w temp. 30 C i szybkości skanowania 6 V/s.
49
SYNTEZA I BADANIA STARZENIOWE DWUSKŁADNIKOWEGO
KLEJU POLIURETANOWEGO PRZEZNACZONEGO DO CELÓW
MEDYCZNYCH
Renata Wawrzaszek
Zakład Chirurgii Eksperymentalnej i Badania Biomateriałów
Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu, e-mail [email protected]
promotor
dr hab. Zbigniew Rybak, prof. nadzw
Ostatnie prace publikowane z dziedziny flebologii donoszą o możliwości
zastosowania klejów tkankowych w celu leczenia niewydolności żylnej, aplikowane kleje
posiadają liczne wady. Choroba to współcześnie problem społeczny w krajach rozwiniętych.
Objawy przewlekłej niewydolności żylnej takie jak uczucie pieczenia, ciężkości nóg oraz
zmiany skórne w negatywny sposób wpływają na jakość życia pacjentów. Niewydolność
żylna może również powadzić do zakrzepicy i zatorowości płucnej zagrażającej nagłą utratą
życia. W pracy przedstawiono wyniki badań starzeniowych (test krótkoterminowy)
dwuskładnikowego kleju poliuretanowego do celów medycznych.
Metodyka badawcza: przygotowane próbki klejów umieszczono w oddzielnych
naczyniach w sporządzonych roztworach buforowych SBF (roztwór sztucznej krwi).
Degradację kleju prowadzono w temperaturze 37°C, stosunek objętości roztworu do masy
próbki był większy niż 30:1, przedmiotem badań były zarówno ekstrakty inkubacyjne jak i
próbki inkubowanego kleju. Pomiary pH-zmiany stabilności zaprojektowanych próbek kleju
monitorowano przez pomiar pH przygotowanych płynów SBF, pomiarów dokonywano przy
użyciu pH-metru CP-315 Elamtron, pomiary przewodnictwa prowadzono w temperaturze
25˚C za pomocą konduktometru CC-315 Elamtron, przed każdym pomiarem urządzenie
kalibrowano.
Uzyskane wyniki w trakcie trzy miesięcznych badań wykazują że klej w roztworze
symulującym środowisko żywego organizmu-SBF a także przygotowanych roztworach o
różnym składzie chemicznym zachowuje się stabilnie, wszystkie badane próbki kleju nie
powodują zmian wartości pH wyniki badań są zgodne z wymaganiami
normy ISO 10993-12.
50
SYNTEZA I MODYFIKACJA KLEJÓW CYJANOAKRYLOWYCH DO
CELÓW MEDYCZNYCH.
WYKORZYSTANIE ANALIZY TERMICZNEJ DO BADANIA
KLEJÓW.
Renata Wawrzaszek
Zakład Chirurgii Eksperymentalnej i Badania Biomateriałów
Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu, e-mail: [email protected]
promotor
dr hab. Zbigniew Rybak, prof. nadzw.
Analiza termiczna to zespół metod laboratoryjnych służących min. do pomiarów
entalpii różnych przemian, pomiaru temperatury i ciepła topnienia, badania czynności
optycznej, określania kompatybilności, wyznaczania czystości substancji farmaceutycznych,
do badań kinetyki i mechanizmu reakcji chemicznych. Metody analizy umożliwiają badanie
reaktywności ciał stałych i cieczy, pozwalają na badanie przebiegu ważnych procesów na
skutek zmiany temperatury tj. reakcje rozkładu, utleniania, redukcji, topnienia, krystalizacji
czy przemian fazowych.
W pracy przedstawiono wykorzystanie analizy termicznej do badania klejów na bazie
cyjanoakrylu. Kleje tego typu utwardzają się w wyniku reakcji polimeryzacji, gwałtownie
wg mechanizmu anionowego w obecności słabych zasad takich jak woda, czy aminy w
obecności tkanek tworząc usieciowane łańcuchy polimerowe. Utwardzanie spoiny klejowej
zachodzi bez konieczności stosowania podwyższonej temperatury. Metody analizy termicznej
posłużyły do badania mechanizmu polimeryzacji, wyznaczania stabilności termicznej, analizę
środków pomocniczych używanych w procesie polimeryzacji kleju (monomerów oraz analizę
wytworzonych produktów). Badania degradacji kleju (produkty degradacji kleju powstają
głównie w wyniku rozerwania wiązań chemicznych w procesach hydrolitycznych lub
utleniania w środowisku wilgotnym gdzie zachodzą zazwyczaj nieodwracalne zmiany.
Dochodzi do rozpadu makrocząsteczek syntetycznych klejów tkankowych na mniejsze
składniki, efektem końcowym jest powstanie produktów degradacji, skurcz objętościowy
powstanie siatki drobnych pęknięć, które mogą tworzyć się na lub pod powierzchnią kleju
albo w jego warstwie, wzrost kruchości).
51
METODY ANALITYCZNE STOSOWANE W BADANIACH
NAD METALOTIONEINĄ
Joanna Wójcik1, Marta Zalewska
2, Halina Milnerowicz
2
1 SKN Katedrze i Zakładzie Biomedycznych Analiz Środowiskowych,
Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
Opiekun Koła: prof. dr hab. Halina Milnerowicz, dr inż. Marta Zalewska
2Katedra i Zakład Biomedycznych Analiz Środowiskowych, Wydział Farmaceutyczny
z Oddziałem Analityki Medycznej, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu,
Wrocław
Metalotioneina (MT) należy do grupy białek o niewielkiej masie cząsteczkowej (6000-
7000 Da) z 30% zawartością cysteiny. Pełni ona rolę rezerwuaru istotnych dla organizmu
metali (głównie Zn oraz Cu), które wchodzą w skład wielu enzymów i białek uczestniczących
w usuwaniu uszkodzeń DNA, replikacji czy transkrypcji. MT zabezpiecza organizm przed
toksycznym działaniem metali ciężkich (Cd, Pb, Hg) poprzez wiązanie się z nimi. Białko to
ma działanie przeciwnowotworowe jako, że neutralizuje toksyczne związki elektrofilowe,
reaktywne formy tlenu oraz azotu. MT ma również zdolność hamowania apoptozy
i wytwarzania oporności na radioterapię oraz chemioterapię. Nasiloną ekspresję tego białka
zaobserwowano w tkankach wielu nowotworów: płuc, nerek, trzustki, pęcherza moczowego.
Odwrotnym poziomem stężenia odznaczają się nowotwory przewodu pokarmowego, m.in.
rak wątroby czy jelita grubego.
Do identyfikacji MT stosuje się czułe i selektywne techniki analiz. Niewielka masa
cząsteczkowa białka oraz złożoność materiałów biologicznych poddawanych analizie
(surowica krwi, lizat erytrocytarny, mocz, tkanki), powoduje również różnorodność metod
stosowanych do jej ilościowego oznaczenia.
Jedną z najczęściej stosowanych technik w analizach białek, w tym MT, jest
dwuwymiarowa elektroforeza na żelu poliakrylamidowym lub elektroforeza kapilarna
połączona ze spektrometrię masową (MS). MS pozwala na analizę zarówno MT jak
i kompleksów MT z metalami. Wśród technik immunologicznych, stosowanych w analizie
MT, wykorzystujących interakcje antygen – przeciwciało można wymienić testy:
immunoenzymatyczny ELISA, immunofluorescencyjny FIA oraz radioimmunologiczny RIA.
Metody te są bardzo czułe i pozwalają wykryć nawet niewielkie ilości MT w badanym
materiale (surowica krwi, lizat erytrocytarny, mocz czy preparaty histologiczne). W teście
FIA detekcja odbywa się za pomocą mikroskopu fluorescencyjnego poprzez znakowane
przeciwciała. Metoda immunochemiczna wykorzystująca izotopowo znakowane antygeny
(RIA) dzięki swej czułości i specyficzności również pozwala na oznaczanie stężenia MT.
Przykładem jest obserwacja zawartości MT w nowotworach jajnika czy przewodu
pokarmowego. Do analizy ekspresji MT stosuje się reakcję PCR w czasie rzeczywistym co
pozwala również na ocenę ilości mRNA poszczególnych izoform MT.
Obecnie medycyna wykazuje spore zainteresowanie badaniami nad tym białkiem,
a dzięki współczesnym metodom analitycznym wykazującym dużą czułość i specyficzność
możliwe jest oznaczanie stężeń MT w materiale, gdzie jej ilość w stosunku do innych białek
jest niewielka.