Współczesne systemy administracji publicznej

mgr Paweł Dąbrowski

Szwecja – historia administracji

• Administracja szwedzka rozwijała się w faktycznej izolacji od administracji innych państw;

• Wiele z tradycyjnych cech administracji szwedzkiej kształtowało się od XVII lub XVIII w. (rozdział polityki i administracji, kontrola administracji przez ombudsmana);

• Po II wojnie św. „łagodne” zmiany w duchu państwa opiekuńczego.

Wpływ systemu szwedzkiego

• System szwedzki oddziaływał na inne systemy tylko lokalnie (np. na system fiński);

• Obecnie system ten jest przedmiotem żywego zainteresowania nauki o administracji.

Administracja w systemie politycznym

• Szwecja jest monarchią konstytucyjną;• Monarcha pełni funkcję reprezentacyjną;• Władzę wykonawczą na najwyższym

szczeblu sprawuje gabinet, na czele z premierem;

• Gabinet szwedzki liczy z reguły 13 ministrów;

Administracja w systemie politycznym

• Premier odwołuje i powołuje ministrów;• Podstawową cechą administracji

centralnej jest to, że tradycyjnie i instytucjonalnie oddzielano sferę polityki i administrowania.

Administracja centralna

• Administrację centralną tworzą ministerstwa (polityka), urzędy centralne i agencje (administracja);

• Do 1984 r. od decyzji kierownika urzędu centralnego zawsze służyło odwołanie do rządu, dzisiaj jest to ograniczone do decyzji mających znaczenie polityczne;

Administracja centralna

• Obecnie funkcjonuje kilkaset instytucji centralnych (urzędy centralne, agencje);

• Na czele każdego urzędu stoi dyrektor generalny, mianowany przez rząd na kadencję (zwykle 6 lat);

• Wyróżnia się kategorię korporacji usług publicznych, tj. instytucje, które są traktowane jako administracja, będąc jednocześnie przedsiębiorstwem państwowym (np. poczta)

Ministerstwa

• Zajmują się wyłącznie kształtowaniem polityki państwa;

• Zatrudniają niewielu urzędników, zwykle poniżej 200 w ministerstwie.

Porównanie z Polską - na podstawie money.pl

Porównanie z Polską - na podstawie money.pl

Status urzędnika

• Tradycją Szwecji jest traktowanie mianowanych urzędników państwowych w sposób zbliżony do sędziów, a więc gwarantowanie im niezawisłości i stabilizacji stosunku służbowego;

• Silna jest służba cywilna;• Gwarancjom urzędnika towarzyszy ścisła

kontrola jego pracy.

Podział terytorialny

• Podział Szwecji jest dwustopniowy;• Szwecja dzieli się na 21 regionów;• Regiony dzielą się na 290 gmin.

Administracja terenowa

• Terenowa administracja rządowa istnieje na poziomie regionalnym;

• Na jej czele stoi gubernator mianowany przez rząd na 6-letnią kadencję;

• Działa też instytucja samorządowa – rada regionalna;

• Samorząd działa też na szczeblu gminy.

Federacja

• Federacja polega na podziale suwerenności państwowej między państwo związkowe a jego części składowe;

• Federacja może opierać się na zasadzie domniemania kompetencji części składowych (USA) albo domniemania kompetencji federacji (Kanada)

Autonomia • W warunkach autonomii chodzi o podział

(decentralizację) władzy ustawodawczej między parlament a ciała stanowiące jednostek terytorialnych, które wówczas uzyskują uprawnienia do stanowienia prawa rangi ustawowej, przy zachowaniu warunku jedności państwa;

• Przykłady: Hiszpania i Włochy (autonomia regionów), Wielka Brytania – proces „dewolucji” (Szkocja, Walia), Województwo Śląskie w II RP, Wyspy Alandzkie w Finlandii.

• Autonomia może dotyczyć tylko niektórych części składowych państwa lub stanowić podstawę organizacji całości państwa.

Prowincje w Hiszpanii

Hiszpania

• 17 wspólnot autonomicznych; • 2 miasta autonomiczne;• „Szerokość” autonomii jest różna dla każdej

prowincji, głównie dotyczy szkolnictwa i podatków;

• Każda wspólnota ma swój rząd i parlament;• Silny ruch regionalistyczny. • Niektóre z prowincji mają długą, historyczną

tradycję autonomii.

Włochy

Włochy

• Podział na 20 regionów.• 5 z nich ma szczególne prawa

autonomiczne, wynikające m.in. z obecności mniejszości narodowych:– Wenecja Julijska;– Sardynia;– Sycylia;– Trydent – Górna Adyga;– Dolina Aosty.

Wyspy Alandzkie

Wyspy Alandzkie – dziedziny autonomii

Oświata;• Kultura;• Ochrona zabytków;• Opieka zdrowotna;• Ochrona

środowiska• Transport;• Komunikacja;• Policja;

• Poczta;• Prasa;• Radio;• Telewizja

Federacja Rosyjska

• FR - Federacja Rosyjska;• WNP - Wspólnota Niepodległych Państw;• ZBiR – Związek Białorusi i Rosji.

Podział terytorialny

• Rosja dzieli się na 83 jednostek terytorialnych:– 21 republik;– 46 obwodów;– 9 krajów;– 2 miasta o znaczeniu ogólnofederalnym

(Moskwa, Sankt Petersburg);– 1 obwód autonomiczny (żydowski);– 4 okręgi autonomiczne (czukocki, nieniecki)

Podział terytorialny

• Republika ma własną konstytucję i ustawodawstwo;

• Pozostałe jednostki mają własny statut i ustawodawstwo;

• Rozgraniczenia kompetencji dokonuje Konstytucja FR i „umowy o rozgraniczaniu kompetencji i uprawnień” (art. 11 ust. 3 Konstytucji FR)

Administracja federalna i terenowa

• Federalne organy władzy wykonawczej w celu realizacji swoich uprawnień mogą tworzyć własne organy terytorialne i mianować odpowiednich urzędników.

• Federalne organy władzy wykonawczej w porozumieniu z organami władzy wykonawczej podmiotów Federacji Rosyjskiej mogą przekazywać im realizację części swoich uprawnień, o ile nie jest to sprzeczne z Konstytucją Federacji Rosyjskiej i ustawami federalnymi.

• Organy władzy wykonawczej podmiotów Federacji Rosyjskiej w porozumieniu z federalnymi organami władzy wykonawczej mogą przekazywać im realizację części swoich uprawnień.

Rosja – system prezydencki ?• Prezydent – konstytucyjnie bardzo silna pozycja, w

tym prawo wydawania dekretów i rozporządzeń;• Konstytucyjnie w jego rękach leży obsada

najważniejszych stanowisk administracji rządowej;• W każdej chwili może zdymisjonować rząd;• Prezydent ma w zgodzie z Konstytucją prawo

zawieszać lub uchylać obowiązywanie aktów organów władzy wykonawczej podmiotów Federacji Rosyjskiej.

Premier• Konstytucyjnie ma dość słabą (względem

prezydenta) pozycję;• Jest powoływany przez Prezydenta za zgodą

Dumy;• Stoi na czele rządu, kieruje jej pracami;• W ciągu tygodnia od powołania przedstawia

Prezydentowi projekt struktury rządu, następnie kandydatury ministrów.

• Faktycznie, premier Putin cieszy się wpływami wykraczającymi poza uprawnienia konstytucyjne.

Samorząd terytorialny

• Struktura organizacyjna s.t. jest określana oddolnie, z uwzględnieniem miejscowych tradycji;

• Organy samorządu lokalnego samodzielnie zarządzają własnością komunalną, tworzą, zatwierdzają i wykonują lokalny budżet, ustanawiają lokalne podatki i opłaty, strzegą porządku publicznego, jak również rozwiązują inne kwestie o znaczeniu lokalnym.

Kontrola nad administracją

• Brak wyodrębnionego sądownictwa administracyjnego;

• Szczególna rola prokuratury, pełniącej funkcję nadzorczą wobec administracji;

• Na najwyższym szczeblu sądownictwo administracyjne sprawuje Sąd Najwyższy;

• Wyodrębnione jest sądownictwo konstytucyjne.

Pytania• Proszę scharakteryzować najważniejsze cechy

szwedzkiej administracji centralnej;• Proszę wyjaśnić, na czym polega rozdział szwedzki

model rozdziału polityki i administracji;• Proszę scharakteryzować cechy szczególne statusu

szwedzkiego urzędnika;• Proszę opisać wybrane rozwiązania autonomiczne;• Proszę scharakteryzować administrację centralną

Federacji Rosyjskiej;• Proszę scharakteryzować pozycję rosyjskiego premiera;• Proszę scharakteryzować sądową kontrolę administracji

w Federacji Rosyjskiej.