Micha Piechnik*

* Piechnik Micha, mgr in. arch., Politechnika Poznaska, Wydzia Architektury, Katedra Architektury Usugowej i Mieszkaniowej.

WSPCZESNE REINTERPRETACJE ARCHITEKTURY ANTONIO GAUDIEGO

THE CONTEMPORARY REINTERPRETATIONANTONIO GAUDIS ARCHITECTURE

Praca powicona zostaa postaci Antonio Gaudiego. Wspczeni architekci w trakcie swoich poszukiwa czsto sigaj do jego twrczoci, na nowo odkrywajc myl zawart w formie. Nawizania czerpi nie tyl-ko z detalu architektonicznego, tektoniki elewacji, ale rwnie z samego zrozumienia pikna konstrukcji, kt-rego dowiadcza si w jego obiektach. W niniejszym artykule zaprezentowanych zostao kilka przykadw wspczesnych obiektw zrealizowanych bd projektowanych, ktre odnosz si bardziej lub mniej bezpo-rednio do architektury Gaudiego, bdc interesujc reinterpretacj jego twrczoci.

Sowa kluczowe: architektura, reinterpretacja, projektowanie parametryczne, Antonio Gaudi, Arata Isozaki, Toyo Ito

The article is about Antonio Gaudi. Contemporary architects in the course of his search is often traced back to his work, the newly discovered enchanted mind in shape. References derive not only from the architec-tural detail, tectonic elevation but also with the same understanding of the beauty of the structure, which is experienced on his premises. In this paper were presented a few examples of modern buildings constructed or planned that relate more or less directly to the architecture of the Catalan architect of the authors opinion, being an interesting reinterpretation of his work.

Keywords: architecture, reinterpretation, parametric design, Antonio Gaudi, Arata Isozaki, Toyo Ito

WprowadzenieAntonio Gaudi jest jedn z najbardziej znanych

i niezwykych osobowoci w dziejach architektury. Nieprzecitne wyczucie formy i konstrukcji, umio-wanie przyrody z jej organicznymi formami pozwo-

liy mu na stworzenie unikatowego stylu. Wizytw-k architekta stay si miae konstrukcje elbetowe o organicznych ksztatach tworzce niezwyke prze-strzenie, w ktrych odnajdujemy dogbne zrozumie-nie materiau i si rzdzcych budowl. Dosowno

337

w cytowaniu jzyka architektonicznego kataloskiego twrcy jest bardzo zwodnicza dla architekta, chocia-by ze wzgldu na unikalno jego stylu. W tym wy-padku potrzeba czego znacznie wicej, czego co wynika z analizy sposobu jego mylenia i dochodze-nia w jego wyniku do rozwiza projektowych, w kt-rych architektura i konstrukcja stanowi wspgraj-cy duet przypominajcy ywy organizm.

Gaudi nowatorsko wykorzystywa realne modele fi-zyczne zamiast czasochonnych oblicze matematycz-nych. Modele te zachwycay ju na etapie roboczym zwaszcza, e sposb ich tworzenia by wynalazkiem samego architekta. Jego poszukiwania prowadzone byy gwnie metod prb i bdw artysta bardziej polega na swojej intuicji ni liczbach. Podczas wy-konywania takiego modelu wykorzystywa tzw. regu- rwnowagi krzywej acuchowej, ktra zgodnie z definicj opisuje ksztat doskonale nierozcigliwej i nieskoczenie wiotkiej liny, swobodnie zawieszonej pomidzy dwiema podporami. Rol takiej liny peniy w jego uproszczonym modelu podwieszane do sufitu sznurki. Nastpnie poprzez umieszczanie na nich sze-regu obcie, tj. ciarkw o stopniowanej wadze, ar-chitekt mg dobra optymalny dla siebie ksztat uku i mas materiau potrzebnego do jego konstrukcji. Ar-tysta na bieco korygowa ukad, a do osignicia podanego efektu [1]. Wykorzystanie tej zalenoci w poczeniu z dowiadczeniem twrczym pozwolio na tworzenie modeli przestrzennych budynkw do-skonale oddajcych faktyczn statyk obiektw. uk paraboliczny wykorzystywany by ju przez Gaudiego znacznie wczeniej, ale gwnie w formie detalu. Ko-lonia Gell (Il. 1) to pierwszy projekt, w ktrym zasto-sowa on pioniersk metod systemu ciarkw przy-mocowanych do sznurkw, aby nastpnie odwrci cay schemat o 180 stopni w pionie i (znajc ju na-prenia si wzowych) stosowa odpowiednie roz-mieszczenie wzmocnie nonych struktury. Obecnie metoda ta kontynuowana jest poprzez zastosowanie

modeli cyfrowych, jako elementu projektowania pa-rametrycznego.

WspczesnereinterpretacjeWspczesnym, rwnie nowatorskim podejciem

w poszukiwaniu formy jest praca konkursowa projek-tu stacji kolejowej we Florencji z 2002 roku. Wykona-na w kooperacji dwch niezwykych twrcw archi-tekta Araty Isozaki oraz konstruktora Mutsuro Sasa-ki. Podczas pracy nad tym obiektem Mutsuro Sasaki wykorzysta model cyfrowy ESSO (Extended Evolu-tionery Structural Optimization). Za jego pomoc au-torzy przenieli zasady ksztatujce organizmy ywe na jzyk inynierii, tak aby uzyska racjonalne zasto-sowanie materiau.

Wykorzystanie komputerw i projektowania para-metrycznego umoliwio stworzenie organicznej formy, ktra wynikaa ze skomplikowanych oblicze optyma-lizujcych ksztaty podpr i usztywnie struktury (il. 2). Ich wyniki, podane w formie szeregu trjwymiaro-wych modeli podlegay nastpnie ocenie wycznie na poziomie estetycznym. Proces powstawania przypo-mina wic ten z dzie Gaudiego, ktry bazujc na schematach acuchowych nieustannie modyfikowa projektowane struktury, poszukujc optymalnego roz-wizania konstrukcyjnego oraz estetycznego.

Dworzec, w swojej ostatecznej formie, jest dyna-miczn kompozycj, ktra swoim ksztatem odwouje si do budowy konarw drzew. Wirtualny spacer po tej organicznej, chocia wykonanej ze stali struktu-rze, przypomina przechadzki po lesie, daje poczucie wikszej swobody i integracji z otaczajc przestrze-ni anieli w wypadku klasycznych dworcw. W opo-zycji do innych tego typu konstrukcji, w ktrych pa-nuje bezwzgldna symetria i powtarzalno modu-w konstrukcyjnych tu poszczeglne fragmenty bu-dynku maj cechy indywidualne. Wynikaj z przer-nych czynnikw, na jakie natrafili projektanci, jak np. geologia podoa, ukad funkcjonalny budynku, na-

338

1. Model, makieta Koloni Gell. Muzeum Gaudiego Casa-Museum Gaudi (fot. M. Piechnik) / Model Colony Gell. Gaudi Museum Casa-Museum Gaudi (photo by M. Piechnik) 2. Prezentacja etapw powstawania struktury Dworca we Florencji. Na zdjciu Arata Izosaki podczas wykadu w trakcie wiatowego Festiwalu Architektury w Barcelonie w 2010 roku (fot. M. Piechnik) / Presentation of the stages of creating the structure of station in Florence. Arata Izosaki pictured during a lecture at the World Architecture Festival in Bar-celona in 2010 (photo by M. Piech-nik) 3. Widok na fasad Suites Avenue, arch. Toyo Ito. Zdjcie wykonane z wntrza sypialni w Casa Mili, Barcelona (fot. M. Piechnik) / View of the facade Suites Avenue, architect Toyo Ito. Photo taken from inside the bedroom of the Casa Mila, Barcelona (photo by M. Piechnik) 4. Widok zaoenia Porta Fira Towers, arch. Toyo Ito, Barcelona http://duldule.com/2010/06/the-building-design-of-porta-fira-towers-in-barcelona/ / View assumption Porta Fira Towers, architect Toyo Ito, Barcelona http://duldule.com/2010/06/the-building-design-of-porta-fira-towers-in-barcelona/

339

tenie wiatru (ze wzgldu na skal obiektu nie jest ono jednolite). Te parametry wpyway nastpnie na rozmieszczenie i ksztat podpr, std due rozbie-noci w ich ksztacie. Zasad byo, i zadaszenie bu-dynku zostanie podparte w dwch punktach pot-nymi kolumnami, przypominajcymi swym ksztatem konary gigantycznych drzew. Jak przyznaje sam Iso-zaki efekt plastyczny by w tym wypadku gwnym celem, jednak dziki cyfrowej optymalizacji trudno do-patrze si w tym projekcie elementw nieuzasadnio-nych z funkcjonalnego lub konstrukcyjnego punktu widzenia, zachowana jest wic zasada czystoci for-my charakterystyczna dla jego twrczoci.

Podobny proces projektowy, z wykorzystaniem wirtualnego modelu przestrzennego, zosta zastoso-wany w Centrum Sztuki Himalajw (Shanghais Hima-layas Art Center), ktre bdzie zlokalizowane w Szan-ghajskiej dzielnicy Pudong (obszar gdzie powstaj obecnie najmielsze przedsiwzicia architektoniczne w Chinach) ma w swym zamierzeniu stanowi wielkie centrum kulturowo biznesowe. Budynek jest kolej-nym przykadem, gdzie do projektowania zaprzgnita zostaa technologia projektowania parametrycznego. Autor przyznaje [2], e inspiracj bya midzy inny-mi twrczo Antonio Gaudiego. Analogia do pro-cesu twrczego Antonio Gaudiego kryje si w spo-sobie ksztatowania konstrukcji, ktra jest wynikiem analiz przeprowadzanych na modelach komputero-wych. By moe wanie ta funkcjonalno-techniczna podbudowa, ktra kryje si za pozornym chaosem formy sprawia, e podwiadomie odbieramy j jako pikn. Zerwanie z ktami prostymi, cianami kurty-nowymi daje niecodzienny i sprawiajcy bardzo no-woczesne wraenie efekt.

Kontynuacj zabiegw formalnych jest apartamen-towiec Suites Avenue (il. 3) jest realizacj tokijskiego architekta Toyo Ito. Zlokalizowany w Barcelonie w bez-poredniej bliskoci Casa Mili, odcinajcej si od or-togonalnych ukadw i moduw budowlanych, ktra

swobod planu, uzyskaa dziki zastosowaniu ukadu supowo-belkowego. Pozwolio to Gaudiemu uwolni plan z krpujcych go cian nonych i wprowadzi du dowolno przy projektowaniu ukadu funkcjo-nalnego. Wntrza budynku s konsekwentn konty-nuacj pynnych fasad. Projekt w momencie swego powstania by obiektem bezprecedensowym, ktre-go nie sposb przypisa, skatalogowa do konkret-nego stylu, nie ociera si swoj form o klasycyzm, barok, rokoko czy te gotyk.

Projektantami Suites Avenue kierowao gbokie zrozumienie oraz analiza warunkw lokalizacyjnych zobowizujcych do szczeglnego traktowania ze wzgldu na blisko kamienicy Gaudiego i pragnie-nie subtelnego nawizania. Projekt obejmowa mo-dernizacj elewacji istniejcego ju budynku. Bez-porednim motywem, do ktrego pragn nawiza autor, bya fasada stojcej naprzeciw budynku Casa Mili. Podobnie jak w projekcie Gaudiego fasada uwolniona zostaa od rzutu budynku i uksztatowana jako dynamiczna przestrzenna rzeba skadajca si z szeregu stalowych i powyginanych horyzontalnych pasw. Pasy wykonane s ze stalowych pyt o gru-boci osiemnastu milimetrw, ktre zostay przyci-te i uksztatowane w taki sposb, e po zmontowa-niu utworzyy organiczny wzr. Tak uksztatowana elewacja zostaa nieco odsunita od szklanej fasady budynku dystansujcymi mocowaniami. Ten ukon w kierunku starego jest finezyjn reinterpretacj ar-chitektury Gaudiego i swoistym hodem wielkiego ja-poskiego architekta dla jego poprzednika.

Podanie za przyrod i pynnymi formami charak-terystycznymi dla Kataloczyka towarzyszy projektowi kompleksu Porta Fira Towers w Barcelonie (il. 4), au-torstwa Toyo Ito. Centrum skada si z dziewiciu pa-wilonw oraz dwch 114-metrowych wie, ktre zosta-y zagospodarowane na biura oraz hotel. Obiekt jest drugim najwyszym hotelem w Barcelonie. Zaprojek-towano go zgodnie z trendami idei zrwnowaone-

340

go rozwoju. Charakteryzuje si wysok energoosz-czdnoci, systemami pozyskiwania energii sonecz-nej oraz inteligentnym recyklingiem wody. Jednak to nie nasycenie technologi, lecz architektura czyni ten obiekt wyjtkowym. Swoim wyrazem obiekty nawizu-j do form organicznych (roliny, konary drzew). G-bokiej analizie poddano kwesti optymalnego dowie-tlenia wntrz i rozwiza ukadu funkcjonalnego. Ma on umoliwi swobodne przemieszczenie na terenie caego zaoenia z jednoczesnym zachowaniem wy-mogw ochrony i prywatnoci. Wiee ju dzi stano-wi charakterystyczn dominant przestrzenn i sta-y si punktem orientacyjnym. Uksztatowane zostay w kontrastujcych ze sob nawzajem formach, w kt-rych mona dopatrze si nawiza do pary tanecz-nej. Pierwsza wiea o funkcji biurowej zamknita jest w formie prostopadocianu. Posiada wyran hory-zontaln artykulacj uzyskan przy pomocy gzymsw pomidzy kondygnacjami. T poukadan i moduow kompozycj przecina rodkiem przez ca wysoko budynku swobodnie uksztatowana abstrakcyjna for-ma w kolorze czerwonym. Druga wiea jest nieomal przeciwiestwem pierwszej. Jej hotelowa funkcja nie przeszkodzia projektantom w nadaniu jej bardzo pyn-nej, organicznej formy, w ktrej mona si doszukiwa reminescencji zakrzywionych kolumn w Parku Gell.

Obrys poszczeglnych kondygnacji jest rny, co jest rzadkoci w tego typu obiektach. Wida tutaj od-niesienia do architektury Gaudiego, ktry chtnie si-ga do ksztatw zaczerpnitych z przyrody i wielokrot-nie podporzdkowywa ich formie ca bry budyn-ku. Rwnie mocna i wiea kolorystyka przypomina t, ktr Kataloczyk zastosowa chociaby w parku Gell. Architekci skupili si na formach i prawach ja-kie panuj w naturze. Wykorzystane zostay mode-le parametryczne, lecz tym razem nie wykonywane metodami tradycyjnymi, ale przy uyciu najnowocze-niejszych zdobyczy technologii. W projekcie anali-zowano zoone struktury przestrzenne. Zakrzywione

w trzech wymiarach powierzchnie elewacji podlegay symulacjom warunkw pogodowych i akustycznych w szeregu przernych konfiguracji. Ta metodologia postpowania nawizuje do myli twrczej Antonio Gaudiego i cigego poszukiwania rozwiza opty-malnych zarwno z estetycznego jaki i praktyczne-go punktu widzenia.

PodsumowaniePowysze przykady ukazuj rol twrczej reinter-

pretacji form historycznych oraz zachowanie istoty przebiegu procesu projektowego wykorzystujce-go trjwymiarowe modelowanie i projektowanie pa-rametryczne.

Projektowanie parametryczne staje si coraz bar-dziej interesujcym narzdziem. Pozwala na szybkie i tanie przeprowadzanie setek symulacji oraz wirtualne budowanie coraz mielszych wizji architektonicznych. Jej uycie bdzie z pewnoci coraz powszechniej-sze. Wpynie to zatem na sam proces powstawania projektu i w konsekwencji na wygld przestrzeni, kt-ra nas otacza.

Mimo e prezentowanych twrcw dzieli stulecie to w pewnym sensie czy ich szerokie zaintereso-wanie otaczajcym wiatem, interdyscyplinarne po-dejcie do wykonywanego zawodu i stylu. Przedsta-wione realizacje pokazuj, e wspczesny architekt moe tworzy obiekty porywajce sw form, czer-pic odpowiednio z jzyka przeszoci. Poczenie starego i nowego sposobu mylenia wspartego wspczesn technologi (komputery, projektowa-nie parametryczne) daje nad wyraz twrcze rezultaty. Trwanie i przemijanie w wypadku Gaudiego, i wsp-czesnych architektw nieustannie si przeplata, znaj-dujc odzwierciedlenie w procesie twrczym. Proce-sie, ktry pomimo wspomagania technologicznego, dynamicznie rozwijajcego si projektowania parame-trycznego, pozostaje niezmienny, czynic myl Gau-diego obecn take i dzi.

341

PRZYPISY

[1] Gijs van Haensbergen, Gaudi, Zysk i S-ka Wydawnic-two, Pozna 2003, s. 131.[2] Arata Isozaki, Wykad przeprowadzony w ramach World Architecture Festiwal 2010 w Barcelonie. Architekt prezen-

towa w jego trakcie wybrane projekty przytoczone w niniej-szym artykule. Przy omawianiu projektw wskazywa wy-ranie na konotacje ze metod twrcz, ktr reprezento-wa Antonio Gaudi.

BIBLIOGRAFIA

Architectural Association London, AA Agendas No. 4, Mor-pho-Ecologies, Architectural Association and the authors, 2006, reprinted 2008.Gijs van Haensbergen, Gaudi, Zysk i S-ka Wydawnictwo, Pozna 2003.

Maria Antonietta Crippa, Gaudi, Taschen, 2006.Zerbst Rainer, Antonio Gaudi Wszystkie budowle, Solis 2004.Toyo Ito & Associates (www.toyo-ito.co.jp).Isozaki (www.isozaki.co.jp).