Wschodniopruski obszar-operacyjny-w-planowaniu-strategicznym-ii-rp

SPIS TREŚCI

0AUTORZE 7

~STĘP 11

ROZDZIALI SYTUACJA STRATEGICZNA POLSKI WLATACH 1918-1939 . . . . . . . . . . . . . . . . . 13

ROZDZIAŁ II PRUSY WSCHODNIE JAKO OBSZAR OPERACYJNY. 23

ROZDZIAŁ III PRUSYWSCHODNIE W POLSKICH PRACACH PLANISTYCZNYCH 1918-1922 . . . . . . . 65

RozDziAŁ IV PRUSYWSCHODNIE WPOLSKICH PRACACH PLANISTYCZNYCH 1922-1933 . . . . . . . . . 87

ROZDZIAŁ V PRUSYWSCHODNIE WPOLSKICH PRACACH PLANISTYCZNYCH 1933-1938 . 137

ROZDZIAŁ VI PRUSYWSCHODNIE W PLANIE OPERACYJNYM "ZACHÓD" 155

ZAKOŃCZENIE 171

BIBLIOGRAFIA 175

http://grzbiet.pl/sklep/wschodniopruski-obszar-operacyjny-w-planowaniu-strategicznym-ii-rp

Przykładowy rozdział książki: Wschodniopruski obszar operacyjny w planowaniu strategicznym II RP

Książki historyczne Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej.

Internetowa księgarnia historyczna Grzbiet.pl

O AUTORZE

ANDRZEJ GRZYWACZ

( 1967-1999)

A ndrzej Grzywacz urodził się 19 listopada 1967 roku w Krakowie1 tu .l"'l.uczęszczał do szkoły podstawowej i średniej. Już w liceum zaczął wykazywać żywe zainteresowanie historią1 w 1986 roku został finalistą Ogólnopolskiej Olimpiady Historycznej. Jako przedmiot swej ówczesnej specjalizacji podał historię starożytną1 ale przy wyborze pracy pisemnej zdecydował się na temat z historii najnowszej. Zafascynowany wówczas dziejami starożytnymi) zwłaszcza rzymskimi1 zapewne nie przypuszczał1 że jego dalsze losy związane będą tak mocno1 z wybraną wówczas historią naj nowszą.

W 1986 roku rozpoczął studia na Wydziale Filozoficzno-Historycznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Już jako student wyróżniał się szerokimi zainteresowaniami i wybitnymi osiągnięciami w nauce. Jako temat pracy magisterskiej wybrał "Wschodniopruski obszar operacyjny w polskim planowaniu wojennym 1918-1939': zagadnienie pionierskie i w dotychczasowej literaturze przedmiotu pomijane. Pracę magisterską obronił z wyróżnieniem w maju 1991 pod kierunkiem swego "Mistrza"- prof. dr. hab. Mariana Zgórniaka. Prezentowana książka stanowi znacznie uzupełnioną i poszerzoną wersję tejże pracy1 która dzięki Wydawnictwu Napoleon V może trafić do rąk Czytelników.

Po ukończeniu studiów rozpoczął pracę w szkolnictwie1 jako nauczyciel historii pracował w kilku krakowskich liceach. Szybko dał się poznać1 jako pedagog niesłychanie wymagający1 lecz zarazem bardzo sprawiedliwy i bezkompromisowo uczciwy. Mimo stawiania uczniom wysokiej poprzeczki był przez nich bardzo lubiany1 zawdzięczał to swojej bezpośredniości i umiejętności trafiania do młodzieży. Nie było przypadkiem1 że miał wielu przyjaciół spośród swych byłych uczniów. Mógł być dla swych uczniów prawdziwym nauczycielem-mistrzem1 uczył i zarazem wychowywał1 nie moralizatorskimi kazaniami) od których zawsze stronił1 lecz przykładem własnego postępowania. Być może dlatego tak chętnie garnęli się do Niego młodzi ludzie. Angażowal się we wszystkie formy pozaszkolnej edukacji historycznej1 był pomysłodawcą seminariów historycznych dla szkól średnich poświęconych historii drugiej wojny





---·· 8 ANDRZEJ GRZYWACZ

światowej odbywających się pod patronatem Międzynarodowego Domu Spotkań Młodzieży w Oświęcimiu. W spotkaniach tych jako wykładowcy brali udział zarówno nauczyciele szkół krakowskich jak i historycy związani z Uniwersytetem Jagiellońskim.

W 1996 roku obronił pracę doktorską pod tytułem "Polskie planowanie wojenne na wschodnim kierunku operacyjnym w latach 1921-1939'~ napisaną również pod kierunkiem prof. dr. hab. Mariana Zgórniaka. Recenzowali pracę prof. dr hab. Tomasz Nałęcz i prof. dr hab. Andrzej Pankowicz. Już jako doktor został zatrudniony w Katedrze Historii Współczesnej Instytutu Nauk Politycznych UJ, gdzie wykładał historię najnowszą powszechną i historię Polski XX wieku. Łączył tę pracę z zatrudnieniem w szkole i aktywnością naukową.

W dzisiejszych czasach, gdy nawet nauki humanistyczne wymagają wąskiej specjalizacji, Andrzej stanowił chlubny wyjątek. Olbrzymia erudycja pozwalała mu na swobodne poruszanie się w obrębie różnych epok i specjalności, lista jego publikacji obejmowała zarówno redakcję naukową pierwszego tomu Encyklopedii Harpera poświęconej sztuce wojennej starożytności i średniowiecza 1, jak i rozdział poświecony najnowszej historii gospodarczej w "Najnowszej Historii Świata 1945-1995" 2• Głównym jednak przedmiotem zainteresowań Andrzeja była historia wojskowości Drugiej Rzeczypospolitej i drugiej wojny światowej, poświęcił tej tematyce szereg artykułów i opracowań: Zbiór dokumentów ppłk. Edmunda Charaszkiewicza \Studia gen. Orlicz-Dreszera z 1926-1927 r. na temat wojny z Niemcami 4; Ruch prometejski w Polsce 5i Raport o pracach Oddziału II 5:tabu Głównego w zakresie dyplomacji wojskower i Lotnictwo polskie w planie operacyjnym "Wschód"7 ; Polski plan operacyjny "Wschód" a planowanie sowieckie w 1939 r. 8 Sytuacja wojskowa potencjalnych przeciwników Polski w 1922 rokuq, Poło::enie wojskowe Polski w 1923 roku 10; Armia sowiecka w ocenie w ocenie polskiego kierownictwa wojskowego 11 ; Operacyjne wizje zagrożenia sowieckiego w latach 19 21-

1 R.E. Dupuy, T. Dupuy, Historia wojskowości: :arvs encvklopedycznv: .<t,m,::vtn,,sć-śrc:d'!ic'l<'lCc·z,·.

Warszawa 1999.

2 Najnowsza historia świata 1945-1995, t.l-111, pod red. A. Patka,J. Rydla iJ.J. \\'ęca, Kraków l'l•r.

1 Zbiór dokumentów ppłk. Edmunda Charaszkiewic:a, oprac., wstęp i przyp. Andrzej Grzvwacz, Marcin Kwiecień, Grzegorz Mazur, Kraków 2000, s. 18S.

4 Studia gen. Orlicz-Dreszera z 1926-1927 r. thl temu t woj IlV z Niemc,uni, .. Zeszyty Historyczne(Paryż) 1992, z. 102, s. 156-17!.

'Wraz z Grzegor1em Mazurem, Ruch prometejski w Pvlsct'. St,~nis/,u,· Sit'dlecki .. ,Ruch pr<'mdqskl" l<'Śrcid narodów podros\'JSkicll Ilu t'lnigruqi w Polsce, .,Zeszyty Historvczne" (Paryż), 1994, z. 110, s. ~4-85.

• Wraz z Grzegonem M.1zurem, Ruport o pr,!cwch Oddzi,!lu/1 Szt,!l'u Gló11'llfS<' l<' :wkrt'.<it' dvpf,,m,!C/1 wojskowej, .,Zeszyty Historyczne" (Paryż), 1995, z. 111, s. 1:'-28.

'Wraz z Grzegorzem Mazurem, Lotnict!l'o P<'lskie li' p/,mie opcr,lcvin,vm .. ll'scltód'", .,Zeszyty Historyczne" (Paryż), 1995, z. l U, s. 40-53.

' Polski plan operacyjny .. Wschód" a p/,mow,wie sowit·ckit' 11• 1939 r., .,Zeszyty Historyczne" t Paryż), 1996, z. 117, s. 46-54.

9 Sytuacja wojskowa potencjalnych przeciwników Polski w 1922 wku, .,Mars", t. S, 1997, s. 137-148.

10 Wraz z Grzegorzem Mazurem, Poloienie wojskowe Polski w J 923 roku, .,Mars·, t. 4, 1996, s. 163-168.

11 Armia Sowiecka w ocenach polskiego kierownictwa wo;skowego 1921-1939, .Studia Rzeszowskie", t. b.





WsCHODNIOPRUSKI OBSZAR OPERACYJNY W PLANOWANIU STRATEGICZNYM... 9

1935 12 Fu~JkcjoMow,mie Oddziału II Sztabu GłówMego w 1939 roku ni Oddział II Sztabu GłówMego w 1939 roku 14 ; WojeMMe losy gen. Pawio Szandruka 15; Tragiczne losy ppłk. dypl. Stanisław,! Pstrokońskiego. Z dziejów ZWZ we Lwowie 16•

Ostatnie swoje prace poświęcił tematyce walk politycznych w lonie rządu na wychodźstwie, publikując szereg prac o Biurze Rejestracyjnym 17, tzw. Komisji Hallera 18, walce Rady Narodowej z sanatorami 19, oraz dziejom Wojskowego Trybunalu Orzekającego 20• Większość prac ogłosił na lamach paryskich Zes:ytów Historycznych, zyskując uznanie i sympatię ich Redaktora, Jerzego Giedroycia. Dwukrotnie był stypendystą Fundacji Pornocy Niezależnej Nauce i Literaturze Polskiej, otrzymał także stypendium Fundacji Lanckorońskich z Brzezia. Wykorzystał je na kwerendy naukowe w londyńskich archiwach Instytutu i Muzeum gen. Władysława Sikorskiego, Instytutu Józefa Pilsudskiego i Studium Polski Podziemnej. W lecie 1999 roku otrzymał godność członka honorowego Instytutu Józefa Pilsudskiego w Londynie.

Dla Andrzeja historia nigdy nie była zamkniętą kartą, a zajmowanie się nią traktował, jak swoiste powołanie. Nie był badaczem, który po napisaniu artykułu czy opuszczeniu archiwum zmienia się w "człowieka prywatnego': Historia była organicznie związana z jego życiem i przenikała wszystkie sfery aktywności. Żył dla historii i niekiedy wydawało się, że poświęca jej każdą wolną chwilę. Zawód naukowca i nauczyciela był dla Niego związany

z koniecznością nieustannego dokształcania się i poszerzania własnych horyzontów, uchodził za tytana pracy, ale dla przyjaciół mial czas o każdej porze. W przyjaźni był wymagający i nie ukrywał nigdy swego stanowiska, wypowiadał je uprzejmie,lecz stanowczo, dając do zrozumienia, co sądzi o takim, czy innym

1999 s. 43-76.

12 OperacyJne wizje zagrożenia sowieckiego w latach 1921-1935, "Teki Historyczne" (Londyn), t. 22, 1999, s. 240-248.

1' Smoleński Marian Józef Funkcjonowanie Oddziału II Sztabu Głównego w 1939 roku, wyd. Andrzej Grzywacz, "Zeszyty Historyczne" (Paryż), 1998, z. 125, s. 67-100.

11 Englicht Józef Sprawozdanie u służby w Oddziale II Szt{abu} Głównego, oprac. Andrzej Grzywacz, ,,Arcana", r. S, 1999, nr 2 s. 134-153.

1 " Wraz z Adamem Juńczykiem, Wojenne losy gen. Pawio Szandruh1, "Zeszyty Historyczne" (Paryż) 2000, z. 134, s. 120-136.

'" Wraz z Crzegorzem Mazurem, Tragiczne losy ppłk. dypl. Stanisława PstrokMiskicgo. Z dziejów ZWZ we Lwowte, "Zeszyty Historyczne" (Paryż) 2000, z. 133, s. 17-57.

,- Relacja pik. dypl. Andrzeja Mamkiego dla Komisji BadawczeJ do spraw Przyczynl\.lęski Wrześniowej, wyd. AndrzeJ Grzywacz, "Zeszyty Historyczne", (Paryż), 199!!, z. 123, s. 201-214; wraz z Marcinem Kwietniem, Sikorszczycy kontra sanatorzy 19.39-1940. (Z dziejów konfliktów politycznych uchodźstwa polskiego}, .,Zeszyty Historyczne" (Paryż), 1999, z. 127, s. 63-127.

'' Wraz z Marcinem Kwietniem, Sikorszczycy kontra sanatorzy (ciąg dalszy), "Zeszyty Historyczne" (Paryż), 1999, z. 129 z. l 29, s. 44-126.

"Wraz z Marcinem Kwietniem, Rada Narodowa Rzeczypospolitej Polskiej w walce z sanatorami 1939-

1941, "Zeszyty Historyczne" (Paryż), 2000, z.l31, s. 3-84.

"'Wraz z Marcinem Kwietniem, Wojskowy Trybuna/ Orzekający. Powstanie i dzi,ll,llność, .,Czasopismo Prawno-Historyczne", T. LII, 2000, z. 1-2, s. 289-314.





118 ANDRZEJ GRZYWACZ

by 17 d p, 3 dk, l bk, 2 gr. fort., z czego I rzut w x + 16: 14 d p, 3 dk, l bk, l gr. fort., a II rzut w x + 22: 3 dpi l gr. fort. W składzieGAZachód znalazłoby się: lO d p, l bk i 2 gr. fort., w składzie GA Wschód: S dpi 3 dk, zaś w odwodzie d-cy frontu: 2 dp (II rzutu).

Wojska Frontu Północnego wykonałyby główne zadanie uderzeniem na Konigsberg przez bramę zachodnią i korytarze międzyjeziorn e, zaś na połączenia Prus Wschodnich z Litwą przez występ suwalski. Inaczej niż w poprzednim studium zostały rozwiązane działania przeciwko Litwie. Operujące na tym odcinku prawe skrzydło GA Wschód otrzymałoby rozkaz wiązania sił litewskich, a w razie silnego nacisku npla, powolnego wycofywania się. Ostateczna linia oporu to: Czarna Hańcza - środkowy i górny Niemen. Wilno musiało być utrzymane nawet w wypadku odwrotu co najmniej przez 3 tygodnie, kiedy to nadeszłaby odsiecz. Widać więc wyraźnie rezygnację z aktywnych operacji przeciwko armii litewskiej na rzecz obrony manewrowej, do czasu uzyskania rozstrzygającego sukcesu w Prusach Wschodnich.

Zasadniczy ciężar działań spocząłbynaGA Zachód. Do x + 16 osłoniłaby od północy Warszawę, zabezpieczając jednocześnie koncentrację A Inowrocław (Pomorze) gen. Berheckiego przed próbami jej zakłócenia przez npla uderzającego z rej. Osterode - Riesenburg na załom Wisły. A Inowrocław z kolei, po skoncentrowaniu się, osłoniłaby zasadniczy wysiłekGAZachód od strony Pomorza G d. i, współdziałając z A Toruń, zajęłaby WM Gdańsk. Wracając do GA Zachód, powinna ona zapewnić sobie działaniami wstępnymi nowe, dogodniejsze podstawy wyjściowe na linii: rz. Liebe - Neidenburg - Willenberg, a od x + 16 rozpoczęłaby natarcie w ogólnym kierunku na Konigsberg. Punkt ciężkości znalazłby się na ode. A Toruń, uderzającej na kier. Wąbrzeźno - Riesenburg- Christburg w celu opanowania bramy zachodniej, przecięcia komunikacji Prus Wschodnich z Gdańskiem i zdobycia mostów na Wiśle. Po osiągnięciu linii: Marienburg- Saalfeld zaistniałyby dwie możliwości: l. w razie osiągnięcia sukcesu przez A Mława, uderzenie na północny wschód

po osi Pr. Holland - Konigsberg; 2. w przypadku uwikłania się A Mława w ciężkie walki na terenie korytarzy

międzyjeziornych, wyjście na flankę i tyły npla zagradzającego drogę wojskom gen. Orlicz-Dreszera.

Na tle przytoczonych powyżej głównych założeń, gen. Orlicz-Dreszer przedstawił szczegółowy plan działań swojej armii. Proponował przydzielenie do niej następujących jednostek:

Sdp {8., 9.,10., 18., 28. DP); U dm; 2. grupa forteczna; 2 pac; l batalion czołgów; l dmyśl; l dl; 2 ruchome i l półstała baterie artylerii przeciwlotniczej; 2 d- twa GO.





WSCHODNIOPRUSKI OBSZAR OPERACYJNY W PLANOWANIU STRATEGICZNYM... 119

Od x + 12 A Mława przeprowadziłaby działania wstępne, celem osłonięcia węzła komunikacyjnego Dzialdowo, opanowania węzłów komunikacyjnych i rokady Neidenburg - Willenberg, oraz zajęcia nowej podstawy wyjściowej. Przewidziane do użycia w tej fazie wj. przeprowadziłyby natarcie na następujące obiekty terenowe:

8. DP z rej. Dzialdowa na Gilgenburg; 28. DP z rej Mławy na Neidenburg; 18. DP z rej. Przasnysza na Willenberg; l. gr. fort. z rej. Myszyńca na Friedrichshof.

Na dzień x + 16 przewidywano rozpoczęcie zasadniczych działań zaczepnych w obu korytarzach. Jako pierwsze ruszyłyby 9. i 18. DP uderzając zbieżnie na Ortelsburg. Na kier. Fiirstenwalde - Friedrichshof przeprowadzonoby akcję, zmierzającą do związania npla na linii umocnień, natomiast po osi Jedwabno - Waplltz skierowanoby zgrupowanie obchodzące; manewr oskrzydlający winien zostać zabezpieczony od strony jezior Passenheim. Sforsowanie umocnień w rej. Ortelsburga stałoby się sygnałem dla grupy operującej w korytarzu Hohenstein- Osterode ( 8., 28. DP). Wykorzystując przejścia między Jablonken Forst - jez. Sarong - jez. Wulping i Laosker Forst, grupa ta miała uderzyć na Allenstein. W razie gdyby opór n p la uniemożliwił jej posuwanie się do przodu, przewidywano współdziałanie ze strony grupy korytarza Ortelsburg. W tym celu wykonałaby ona manewr przez Mensguth, lub przez korytarz Bhf. Passenheim - Kl. Purdek na Allenstein. W sytuacji odwrotnej, tj. uwiłdania się w ciężkie walki grupy z korytarza Ortelsburg, grupa zachodnia, po sforsowaniu wyjść na Allenstein i zajęciu tego ważnego węzła komunikacyjnego, manewrowałaby na Wartenburg- Bischofsburg. Odwód armii (10. DP), rozlokowany w rej. Neidenburg - Wentzkowen, zostałby użyty na kierunku największego skupienia sił npla. Działania w korytarzach osłaniałby od wschodu oddział wydzielony, w sile 2 grup fortecznych i formacji nieregularnych.

W przypadku uprzedzenia ofensywy polskiej przez armię wschodniopruską, gen. Orlicz-Dreszer sugerował trzy warianty działań własnych: l. w razie zaistnienia hipotezy I A; A Toruń powinna zahamować nacisk n p la,

natomiast A Mława uderzyłaby na jego lewe skrzydło; w wypadku I B; zadanie związania przeciwnika przypadłoby A Mława, zaś wojska gen. Romera powinny przeciwdziałać na jego prawą flankę;

2. przy zastosowaniu się npla do hipotezy II, siły A Mława powstrzymałyby go frontalnie, w celu umożliwienia A Toruń uderzenia częścią sił na jego prawe skrzydło;

3. gdyby wojska wschodniopruskie działały zgodnie z hipotezą III A; zadaniem sił gen. Romera byłaby obrona frontalna; A Mława operowałaby w kier. na B rodnicę (jeżeli npl zepchnąłby A Toruń na p d. od linii B rodnica -Grudziądz), lub sforsowałaby korytarz Hohenstein- Osterode i, po zdobyciu Allenstein, wyszłaby na tyły wojsk niemieckich (gdyby A Toruń związała je na pn. od powyższej linii); przy hipotezie III B; A Suwałki gen. Dąb-Biernackiego związałaby nacierające wojska na linii Narwi od Nowogrodu po Różan, a wzmocniona odwodami A Mława wykonałaby natarcie z rej. Mława - Ciechanów na Przasnysz, celem wciśnięcia npla między





Wschodniopruski obszar-operacyjny-w-planowaniu-strategicznym-ii-rp

Education

Transcript of Wschodniopruski obszar-operacyjny-w-planowaniu-strategicznym-ii-rp