Wrocław 1948. Zabytki - architektura - Biblioteka Cyfrowa ... · Cesarze niemieccy i ich ... O...
32
W R O C Ł A W 1948 ZABYTKI - ARCHITEKTURA
Transcript of Wrocław 1948. Zabytki - architektura - Biblioteka Cyfrowa ... · Cesarze niemieccy i ich ... O...
W R O C Ł A W 1 9 4 8
ZABYTKI - ARCHITEKTURA
WYDAWNICTWO i
DOLNOŚLĄSKA SPÓŁDZIELNIA PRACY„FOTOTECHNIKA" • WROCŁAW, FREDRY 1
N A K Ł A D :
C S . S, „ S P O Ł E M ' O D D Z I A Ł P A P I E R N I C Z Y W R O C Ł A W , UL. K L Ę C Z K O W S K A
O P RA CO W AN IE I REDAKCJA l J. B O Ż E K Z D JĘ C I A : BOŻEK, FLACH, K W A Ś N I E W S K I
PRAWO PRZEDRUKU I NAŚLADOWNICTWO Z A S T R Z E Ż O N ENAKŁAD 20000 EG Z .
W R O C Ł A W
Prastara stolica Śląska od zarania swych dziejów jest miastem słowiańskim, o czym zresztą wspominają nawet niemieccy historycy. Pierwsze wiadomości o Wrocławiu pochodzą z 966 r., lecz dopiero za panowania Bolesława Chrobrego, wielkiego króla Polski, gród ten występuje na widownię polityczną,
W 1000-ym roku zostaje założone we Wrocławiu biskupstwo i wtedy zaczyna się wspaniały rozwój miasta. Ważną przyczyną tego rozwoju było również to, że Wrocław położony jest nad Odrą, będącą wielkim szlakiem handlowym, który tu krzyżuje się z drugim, wiodącym ze wschodu na zachód.
Otoczony opieką królów i książąt polskich stanowił Wrocław przedmiot ustawicznych ataków Niemców. Cesarze niemieccy i ich sprzymierzeńcy wykorzystywali wszelkie chwile słabości Polski, by owładnąć tym bogatym miastem. Jeden z najazdów niemieckich przyniósł napastnikom klęskę w 1109 roku, która miała miejsce na tzw. Psim Polu pod Wrocławiem. Miało wtedy zginąć tak wielu Niemców, że nie nadążono ich grzebać i psy pożerały zwłoki poległych wrogów.
Innym zdarzeniem był najazd Mongołów, którzy w 1241 r. spalili doszczętnie miasto, a tylko gród i wyspa kościelna ocalała, za sprawą wg podania św. Czesława, ówczesnego biskupa wrocławskiego.
W XIV w. gdy Polska walczyła z niemieckim zakonem Rycerzy Krzyżowych, zagarniających ziemie pomorskie, ^Wrocław odpadł od Polski, po śmierci Henryka VI, ostatniego polskiego księcia wrocławskiego. Pomimo ciągłej germanizacji Polacy prze
trwali na placówce przez całe-panowanie niemieckie i w połowie XIX wieku jeszcze lud wrocławski mówił po polsku i używał w domu języka polskiego. Organizacje pol - skie i Polacy-profesorowie Uniwersytetu Wrocł. utrzymywali polskość w mieście, które w XI w. było obok Krakowa i Sandomierza jedną z ówczesnych stolic Polski.
O polskości Wrocławia mówią najlepiej zabytki architektoniczne. Plan miasta, założonego w XI w. jest podobny do planów innych miast Polski. Pierwsze miasto to dzisiejszy Stary Wrocław, otaczający Rynek, oraz dzielnica kościelna na wyspach Piaskowej i Tumskiej.
W pierścieniu wąskich zaułków, powstałych na miejscu dawnych murów obronnych miasta, ugruntowała się i przez długi czas utrzymała się tradycja polska, aż w XX wieku żywiołowo wyrosła ponad osad niemczyzny.
Najpiękniejsze budowle to kościoły. Wznoszone w wiekach XI, XII, XIII, mimo późniejszych przeróbek zachowały cechy wspólne budowlom Polski średniowiecznej. Najcenniejszym kościołem jest katedra św. Jana Chrzciciela na Ostrowie Tumskim, wzniesiona w XIV w. Poważnie uszkodzona, jest obecnie w odbudowie. Kościół św. Elżbiety, masywny gmach gotycki z XIII w. w pobliżu Rynku, ozdobiony jest wieżąo 91 mtr. wysokości. Wszystkie średniowieczne kościoły Wrocławia wypełnione są licznymi zabytkami, wśród których ważnymmi są grobowce książąt śląskich i mieszczan wrocławskich, których polskie nazwiska głoszą prawdę o historii miasta.
Pięknym pomnikiem architektury gotyckiej i renesansowej jest też Ratusz Staromiejski oraz szereg kamienic mieszczańskich,- dookoła Rynku Starego stojących. Należy również wspomnieć o Uniwersytecie Wrocławskim. Mieści się on t eraz
w dawnym gmachu uniwersytetu jezuickiego, wzniesionego w 1700 r. jako budowla W stylu, rozwiniętego baroku. Pierwszy zaś uniwersytet we Wrocławiu założył w 1505 roku Władysław, król czeski z polskiej dynastii Jagiellonów.
Wrocław średniowieczny posiada wiele pomników architektury, świadczących o poziomie kultury ówczesnych Polaków. Panowanie pruskie natomiast, choć przyniosło poważną rozbudowę miasta, nie wzbogaciło go jednak w gmachy, równe pięknością tamtym polskim, średniowiecznym. Wrocław niemiecki było to rozległe miasto domów czynszowych.
Upadek Niemców w 1945 r. pozostawił poważne ślady we Wrocławiu. Zaślepieni w uporze Niemcy utworzyli tu twierdzę i spowodowali olbrzymie zniszczenie miasta po wielotygodniowym oblężeniu.
Dnia 7 maja 1945 r. uwolniono miasto spalone i zrujnowane, opuszczone przez ludność. Przyłączony po wielowiekowej rozłące do Polski, Wrocław stał się znów stolicą Śląskai szybko powrócił do życia, lecząc rany.
Dziś Wrocław obejmuje 175 km kw. i posiada około 300 tys. ludności. Zniszczony w 67% posiada ludność, stanowiącą połowę zaludnienia w 1940 r., gdy nie był nawet dotknięty ręką. wojny. _
Z ogólnej liczby prawie 1400 ulic, większa część po oczyszczeniu z gruzów została otwarta dla ruchu komunikacyjnego. 15 linii tramwajowych łączy najodleglejsze dziel-nice miasta.
6 wyższych uczelni z Uniwersytetem i Politechniką na czele, 4 teatry oraz szereg instytucji kulturalnych jak biblioteki, muzea itp. świadczą o rozwoju miasta jako wielkiego ośrodka kultury.
Na terenie Wrocławia znajduje się największa w Europie fabryka wagonów kolejowych, oraz inne wielkie zakłady przemysłowe. •
Nad Odrą położony jest Stadion Olimpijski im. gen. K. Świerczewskiego, drugi co do wielkości w Europie, z trybunami na 40.000 i 20.000 widzów. Obok stadionu znajduje się piękny Park Szczytnicki o powierzchni około 200 ha (Wrocław posiada kilka nieco mniejszych parków o pięknym zadrzewieniu).
W pobliżu Stadionu założone są tereny wystawowe, których główną ozdobą jest wielka Hala Ludowa, budowla nowoczesna. Jest to rotunda o średnicy 95 m, przy czym sama kopuła ma 35 m średnicy i 65 m wysokości. Do budowy Hali Ludowej użyto m. in. 13.000 m sześć, betonu. Może ona pomieścić 50.000 osób (9.000 miejsc siedzących).
Wrocław, choć poważnie zniszczony skutkiem działań wojennych, jest miastem ciekawym, będąc jednym z głównych węzłów komunikacyjnych Europy Środkowej. Stolica ziem zwróconych Polsce odbudowuje się i jest widocznym symbolem polskiej mocy i woli.
Sierpień 1948 r .Inż. arch. Feliks Kanclerz
SPÓŁDZIELCZOŚĆ PODNOSI POTENCJAŁ GOSPODARCZY
ZIEM ODZYSKANYCH
Dane statystyczne: Rok 1945 1946 1947
Sklepy spółdzielcze 669 3.267 5.423
Wytwórnie spółdz. 76 1.222 1.772
Obroty spółdzielni 401 milj. 11.772 milj. 36.500 milj.
Wartość produkcji — 2.079 „ 9.041 „
Obroty Central Spółdz. — — 36.888 „
Członków. Spółdz. — —— 536.000
------------------- i
