Zabytki wielkopolskichmiast i miasteczek

1

WARSZAWA

www.wielkopolska.travel

www.turystyka-kulturowa-wlkp.pl

Zabytki wielkopolskich miast i miasteczek

W województwie wielkopolskim jest 108 miast (w tym cztery na prawach po-wiatu – Kalisz, Konin, Leszno i Poznań). W każdym z nich można zobaczyć interesujące zabytki, świadków dziejów tych miejscowo-ści. Niestety, nie wszystkie jesteśmy w sta-nie opisać na kartach folderu. Wybraliśmy

więc tylko niektóre. Nie ma tu też Poznania, któremu poświęcone zostały w tej serii dwa oddzielne foldery („Poznań zabytkowy” i „Poznań rozrywkowy”) oraz Gniezna i Trze-meszna obszernie opisanych w „Szlaku Pia-stowskim”.

Rynek w Rakoniewicach,Arch. Urzędu Miasta i Gminy w Rakoniewicach

32

Miasta na prawach powiatu(Kalisz, Konin, Leszno)

Kalisz

Kalisz to drugie pod względem liczby mieszkańców (107.000) miasto Wielkopolski. W okresie rzymskim przez jego obecne tereny przebiegał szlak bursztynowy. Podobno Calisia, o której w połowie II wieku pisze we „Wstę-pie do geografii”, grecki astronom i matematyk, Klaudiusz Ptolemeusz z Aleksandrii, to właśnie Kalisz. Kalisz narodził się na Zawodziu, po-łudniowo-wschodniej dzielnicy obecnego mia-sta. Tu powstał gród plemienny, a potem wcze-snopiastowski. W XIII wieku średniowieczny Kalisz przeniesiono w inne miejsce. Dziś na terenie dawnego grodu jest rezerwat arche-ologiczny „Kaliski gród Piastów” z reliktami kolegiaty św. Pawła, wzniesionej przez Mieszka III w II połowie XII wieku i replikami dawnej zabudowy.

Prawdopodobnie w 1257 roku Bole-sław Pobożny lokował miasto i wzniósł zamek, a Kazimierz Wielki obwiódł miasto murami obronnymi. Ich fragmenty sięgające 6 m wyso-kości zachowały się do dziś - góruje nad nimi XIV-wieczna baszta „Dorotka”. Większość zabytków w Kaliszu znajduje się na terenie miasta lokacyjnego, rozplanowanego w XIII wieku. Jego centrum stanowił Rynek, na któ-rym wzniesiono ratusz. Obecny jest już trze-cim - zbudowano go według projektu Sylwestra Pajzderskiego w latach 1920-1925. Najważniejsza świątynia Kalisza, ko-ściół pw. św. Mikołaja (w 1992 roku podniesio-ny do rangi katedry) sięga swymi początkami wieku XIII. To trójnawowy kościół halowy, z gotycką wieżą (nadbudowaną w XIX wieku) i prezbiterium nakrytym XVI-wiecznym skle-pieniem gwiaździstym. Wnętrze świątyni ma głównie barokowe wyposażenie. Ołtarz główny jest rekonstrukcją ołtarza z 1662 roku, znisz-czonego w czasie pożaru w 1973 roku. Znajdu-je się w nim kopia obrazu „Zdjęcie z Krzyża” z

antwerpskiej pracowni Piotra Pawła Rubensa, namalowana przez Bronisława Owczarka. Ory-ginał prawdopodobnie spłonął. Przy placu św. Józefa stoi - sięgają-cy metryką wieku XIII - kościół pw. Wniebo-wzięcia NMP, niegdyś kolegiacki, od 1978 roku mający tytuł bazyliki mniejszej. Trójnawowe, bazylikowe wnętrze posiada bogate barokowe i rokokowe wyposażenie. Późnogotycki ołtarz szafiasty z około 1496 roku jest największym spośród 17 zachowanych ołtarzy w Polsce po-chodzących z pracowni Mistrza z Gościszowic. Gotycki obraz „Madonna ab igne” umiesz-czono w klasycystycznym ołtarzu głównym, dominującym w XIV-wiecznym prezbiterium. Kościół potocznie zwany jest kolegiatą św. Jó-zefa, ponieważ św. Józef z obrazu „Święta Ro-dzina” (z 1670 roku), w kaplicy św. Józefa jest patronem Kalisza. Obraz w 1768 roku uznano za cudowny, a w 1796 roku go koronowano.Relikwie błogosławionej Jolenty, ogłoszonej w 1880 roku patronką Wielkopolski, spoczywają w srebrnej trumience w kościele Franciszka-nów. Ten gotycki kościół pw. św. Stanisława wzniesiono w XIII wieku. Dziś jego wyposa-żenie jest głównie barokowe i rokokowe, a na uwagę zasługuje ambona w kształcie łodzi Pio-trowej. O ile świątynie mają metrykę sięga-jącą czasów średniowiecza czy renesansu, o tyle najpiękniejsze budowle świeckie Kalisza wzniesione zostały lub wyraźnie przebudowa-ne w duchu klasycystycznym po 1815 roku, gdy Kalisz znalazł się w Królestwie Polskim. Autorem wielu tych realizacji był architekt Syl-wester Szpilowski. Są wśród nich m.in. klasycy-styczny gmach dawnej szkoły wojewódzkiej z 1819 roku (dziś Liceum Ogólnokształcące im. Adama Asnyka), dawny pałac Pułaskich przy pl. Kilińskiego 4 (obecnie dom mieszkalny), gmach dawnego Trybunału (obecnie siedziba sądu), budynek dawnej rogatki wrocławskiej przy końcu ul. Śródmiejskiej i most kamienny na Prośnie, zwany Aleksandryjskim. Do klasycyzmu nawiązali również budowniczowie Teatru im. Wojciecha Bogu-sławskiego, wznoszący tę jedną z najbardziej charakterystycznych budowli Kalisza w latach 1919-1936 według projektu Czesława Przybyl-skiego. Stoi ona na skraju jednego z najstar-szych parków miejskich w Polsce, założonego na wzór parków angielskich w roku 1798.

Kaliski Gród Piastowski,fot. Arch. Urzędu Miasta Kalisza

Bazylika w Kaliszu,fot. Arch. Urzędu Miasta w Kaliszu, M. Hertmann

Teatr im. W. Bogusławskiego w Kaliszu,fot. Arch. Urzędu Miasta w Kaliszu

54

Konin

Dzisiejszy Konin, trzecie pod wzglę-dem liczby mieszkańców miasto Wielkopol-ski (83.500), składa się z dwóch części o od-miennym charakterze. Stary Konin, na lewym brzegu Warty, zachował średniowieczny układ urbanistyczny, z centrum wokół rynku (dziś plac Wolności). Spośród stojących przy nim XIX-wiecznych domów, wyróżnia się budynek dawnego starostwa z 1828 roku, w którym jest Urząd Miasta. Najstarszym budynkiem przy placu Wolności, pod numerem 16, jest dom Jana Zemełki – wybudowany przez znanego lekarza na przełomie XVI i XVII wieku, prze-budowany na przełomie wieków XIX i XX. Klasycystyczny ratusz, z przełomu wieków XVIII i XIX stoi przy rozwidleniu dzi-siejszych ulic 3 Maja i Wiosny Ludów. Dwu-kondygnacyjny budynek na planie trapezu ma fasadę z czterema kolumnami doryckimi pod-trzymującymi trójkątny tympanon z herbem miasta. Nieistniejąca już dziś dzielnica ży-dowska znajdowała się w Starym Koninie. Po-zostały po niej budynki synagogi i szkoły tal-mudycznej powstałe w latach 30. XIX wieku.

Od 2011 roku oba są w rękach prywatnych. Jednym z najstarszych zabytków Ko-nina jest gotycki kościół pw. św. Bartłomieja. To budowla trójnawowa, bazylikowa, wzniesiona na przełomie XIV i XV wieku. Przy prezbite-rium, w XV wieku, dobudowano gotycką kapli-cę. Renesansowa kaplica powstała w 1607 roku z fundacji Jana Zemełki. Wyposażenie wnętrza kościoła pochodzi z różnych epok - od gotyku po rokoko. Polichromiami świątynię ozdobił w latach 1904-1910 Eligiusz Niewiadomski, póź-niejszy zabójca pierwszego prezydenta niepod-ległej Polski, Gabriela Narutowicza. Przed ko-ściołem stoi najstarszy znak drogowy w Polsce - słup z piaskowca o wysokości 252 cm, na któ-rym majuskułą wyryto łaciński napis informu-jący o tym, że słup ten ustawiono w roku 1151 w połowie drogi łączącej Kalisz z Kruszwicą. W północnej części Konina, nad Jeziorem Gosławskim, wznosi się gotycki zamek po-stawiony w latach 1418-26 przez ówczesnego właściciela wsi Gosławice, kanclerza królowej Jadwigi, biskupa poznańskiego Andrzeja Ła-skarza Gosławskiego. Zamek, przebudowany w XIX wieku, później zdewastowany, został odre-staurowany w latach 80. XX wieku. Dziś mieści się w nim Muzeum Okręgowe. W Gosławicach stoi też gotycki ko-ściół pw. św. Andrzeja Apostoła, założony na planie krzyża greckiego. Pośrodku centralnej, ośmiobocznej części kościoła umieszczono wysmukły kamienny filar - wspiera się na nim sklepienie palmowe. Wyposażenie wnętrza jest neogotyckie.

Leszno

Zabytkowy zespół staromiejski o szachownicowym układzie ulic i Rynkiem po-środku to centrum dzisiejszego Leszna. Chlubą miasta jest ratusz wzniesiony w latach 1637-39, któremu obecny barokowy kształt nadano w XVIII stuleciu. Wokół Rynku stoją barokowe kamieniczki. W pobliżu Rynku wznosi się kościół farny pw. św. Mikołaja, jedna z najpiękniej-szych budowli barokowych w Wielkopolsce. Wzmiankowany w 1410 roku, podczas refor-macji na ponad sto lat został przekazany bra-ciom czeskim. Zniszczony w czasie potopu szwedzkiego został odbudowany w II połowie XVII wieku według projektu Jana Catenazzie-go. W bardzo bogatym barokowym wnętrzu na uwagę zasługują dwa nagrobki braci Leszczyń-skich: biskupa Bogusława (zm. w 1691 roku) i Rafała (zm. w 1703 roku), starosty generalnego Wielkopolski, podskarbiego wielkiego koron-nego, ojca króla Stanisława Leszczyńskiego. Oba są prawdopodobnie dziełem Pompeo Fer-rariego. Kiedy w roku 1661 bracia czescy zwrócili katolikom kościół pw. św. Mikołaja, od kilku lat mieli już swoją świątynię, wzniesioną w latach 1652-1654. Z zewnątrz późnogotycki, z wysoką wieżą, odbudowany po zniszczeniach w latach 1714-1716, dzisiejszy kościół pw. św. Jana Chrzciciela, ma barokowe wnętrze. Przy dzisiejszym placu Jana Metziga (1804-1868), niemieckiego lekarza będącego

przyjacielem Polaków, stoi kościół pw. Świę-tego Krzyża. To dawna świątynia luterańska z początku XVIII wieku, wzniesiona według pro-jektu Pompeo Ferrariego w stylu barokowym, z klasycystycznym ołtarzem głównym. Przy ko-ściele znajduje się lapidarium, gromadzące pro-testanckie płyty i obeliski nagrobne od XVII do XIX wieku. W dawnej pastorówce z I połowy XVIII wieku mieści się Muzeum Okręgowe. Do Muzeum Okręgowego należy też budynek dawnej synagogi z 1625 roku, w której obecnie znajduje się Galeria Sztuki. Prezentowana jest w niej stała ekspozycja „Ży-dzi w Lesznie”. Dawna rezydencja właścicieli Leszna, Sułkowskich (przy placu Kościuszki) to dwupiętrowy, barokowy pałac (dzieło Pompeo Ferrariego), przebudowany w połowie XVIII wieku przez Karola Martina Frantza. Dziś jest tu siedziba Starostwa Powiatowego.

Ratusz w Koninie,fot. A. Łącki

Słup milowy w Koninie,fot. A. Łącki Wnętrze kościała św. Mikołaja w Lesznie,

fot. Arch. Organizacji Turystycznej Leszno - Region

Ratusz w Lesznie,fot. Arch. Organizacji Turystcznej Leszno-Region

76

Powiat chodzieski

Chodzież

Prawa miejskie nadał Chodzieży w 1434 roku Władysław Jagiełło. Wkrótce nad jeziorem wzniesiono zamek, z którego do dziś pozostały jedynie fragmenty murów obwodo-wych. Zachował się natomiast średniowieczny układ miasta, z kwadratowym Rynkiem w cen-trum. Przy nim wznosi się, pierwotnie gotycki, później przebudowywany, kościół pw. św. Flo-riana, z barokowym wyposażeniem. W XVII i XVIII wieku miasto było silnym ośrodkiem sukienniczym. Przy uli-cach Kościuszki i Wojska Polskiego nadal sto-ją szczytowe domki tkaczy z przełomu XVIII i XIX wieku, a przy Rynku i w pobliżu - eklek-tyczne i secesyjne domy z przełomu XIX i XX wieku. Otaczające Chodzież lasy i malownicze jeziora sprawiły, że w okresie międzywojennym stała się ona popularną miejscowością wypo-czynkową.

Powiat czarnkowsko-trzcianecki

Czarnków

W centrum miasta, przy dawnym rynku, a obecnym placu Wolności wznosi się

gotycki kościół pw. św. Marii Magdaleny, z lat 1570-80, rozbudowany w wiekach XVII i XVIII. Ciekawe w nim są renesansowe na-grobki Czarnkowskich w późnogotyckiej ka-plicy tego rodu. Również przy placu Wolności stoi eklektyczny ratusz z połowy XIX stulecia, przebudowany w latach 1999-2000. Zabytkowe domy o eklektycznych i secesyjnych formach zachowały się w Czarnkowie m.in. przy ulicach Staromiejskiej, Sikorskiego i Rybakach. Około 6 km na południowy zachód od Czarnkowa, w śródleśnej osadzie, wznosi się zamek Goraj. wzorowany na renesansowym zamku Varenholz w Westfalii, który w latach 1910-12 zbudowali Hochbergowie. Obecnie mieści się w nim internat Zespołu Szkół Le-śnych im. Jana Kłoski.

Powiat gostyński

Gostyń

Choć administracyjnie leży już poza granicami Gostynia (1,5 km na wschód od cen-trum miasta, w Głogówku) to jednak Święta Góra i wznoszący się na niej barokowy kościół pw. Niepokalanego Poczęcia NMP i św. Fili-pa Neri rozsławia Gostyń nie tylko w Polsce. Świątynię zaczęto wznosić w 1675 roku z ini-cjatywy ks. Stanisława Grudowicza, założyciela

tutejszego Oratorium św. Filipa Neri. Budowlę wzorowaną na kościele Santa Maria della Salute w Wenecji, zaprojektował włoski architekt Bal-tazar Longhen, a pracami kierowali Jerzy Cate-nazzi i jego syn Jan, a później Pompeo Ferrari, którego dziełem są m.in. prezbiterium i sięga-jąca w szczycie 50 m wysokości kopuła oraz budynki klasztorne. Prace zakończono około 1728 roku. Święta Góra jest znanym i bardzo licznie odwiedzanym sanktuarium. Za cudow-

ny uważany jest – umieszczony w ołtarzu głów-nym – obraz z 1540 roku, malowany na desce, z wizerunkiem Matki Boskiej Świętogórskiej Róży Duchownej,

Rynek w Chodzieży, fot. Arch. Urzędu Miasta w Chodzieży

Kościół św. Marii Magdaleny w Czarnkowie,fot. Arch. Urzędu Miasta w Czarnkowie

Bazylika na Świętej Górze z zespołem klasztornym,fot. Arch. Starostwa Powiatowego w Gostyniu, D. Górny

98

Gostyńska gotycka fara pw. św. Mał-gorzaty, wzniesiona została w XV wieku, a kruchtę i kaplicą św. Anny dobudowano na początku XVI stulecia. We wnętrzu kaplicy, na-krytym późnogotyckim sklepieniem gwiaździ-stym, umieszczono późnorenesansowy ołtarz z rzeźbą św. Anny Samotrzeć z XVI wieku.

Powiat grodziski

Grodzisk Wielkopolski

W Grodzisku, słynącym przez kilka stuleci z produkcji piwa, zachowały się śla-dy dawnych organizmów miejskich: średnio-wiecznego - wokół Starego Rynku i z końca XVI wieku - wokół obecnego placu Powstańców Wielkopolskich. Łączy je ulica Szeroka. Cen-trum miasta jest Stary Rynek z XIX-wiecznym ratuszem i studzienką o. Bernarda z Wąbrzeźna oraz rzeźbą tego XVI-wiecznego benedyktyna z Lubinia, dzięki błogosławieństwu którego - jak mówi legenda – z wyschniętej studni ponowie-nie trysnęła woda. Na zachód od rynku wznosi się ko-ściół pw. św. Jadwigi z I połowy XV wieku, przebudowany w formach manierystycznych

przez Krzysztofa Bonadurę Starszego w I po-łowie XVII wieku. Przy kościele stoi najstarszy dom w Grodzisku - późnorenesansowa organi-stówka z 1658 roku. Barokowy jest kościół pobernardyń-ski pw. Imienia Jezus i Niepokalanego Poczęcia NMP, a neogotycki - poewangelicki kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa z lat 1910-1912. Rakoniewice

Rakoniewice słyną przede wszystkim z pięknych, XVIII-wiecznych szachulcowych domów. W rynku zachowały się cztery domy podcieniowe (w tym dawny dom pastora i karczma, później kuźnia), a w jego pobliżu - poewangelicki, szachulcowy kościół. I choć pierwotnie wzniesiono go jako szachulcową budowlę już w okresie lokacji miasta w XVII wieku, to jednak praktycznie na nowo zbudo-wany został w 1763 roku, a 18 lat później do-budowano mu wieżę zwieńczoną baniastym hełmem. Dziś mieści się w nim Wielkopolskie Muzeum Pożarnictwa. . W kościele pw. śś. Marcina i Stanisła-wa z przełomu XVIII i XIX wieku, przebudo-

wanym w XX wieku według projektu Rogera Sławskiego, znajduje się kopia obrazu „Wskrze-szenie Piotrowina” Szymona Czechowicza z fary poznańskiej.

Powiat jarociński

Jarocin

Jarocin jako miasto występuje już od 1257 roku. Centrum miasta jest dziś kwadrato-wy rynek, przy którym stoi ratusz zbudowany na przełomie XVIII i XIX wieku, przebudowa-ny w 1854 roku. Dziś mieści się w nim także Muzeum Regionalne, które wcześniej mia-ło swą siedzibę w Skarbczyku - pozostałości średniowiecznego zamku. Generalny remont Skarbczyk przeszedł w 2001 roku i nadal służy Muzeum Regionalnemu pełniąc funkcję gale-rii. W rozległym, liczącym 30 ha par-ku, zaprojektowanym przez twórcę ogrodów poczdamskich Petera Lenné, wznosi się pałac z połowy XIX wieku. Dla ówczesnego właści-ciela Jarocina, Władysława Radolińskiego, zbu-dowano go według projektu Friedricha Augu-sta Stüllera. w stylu malowniczej neogotyckiej rezydencji angielskiej. Pałac, przebudowany

nieco na początku XX wieku, ma interesują-cą formę - część środkowa została wyniesiona ponad piętrową bryłę tworząc przestrzeń dla dwukondygnacyjnego holu. Wieńczące całość krenelaże i neogotyckie dekoracje dodają mu oryginalności. Dziś mieści się w nim m.in. bi-blioteka. Niegdyś gotycki kościół pw. św. Mar-cina, przebudowany został w XVIII wieku w stylu barokowym, a w wieku XIX dobudowano doń wieżę. Od I połowy XIX wieku w ruinie pozostaje inny gotycki kościół – pw. Świętego Ducha. Ze świątyni wzniesionej na początku XVI stulecia zachowały się mury obwodowe wraz z przyporami i ostrołukowymi otworami okiennymi.

Żerków

Wśród morenowych wzgórz, zwa-nych ze względu na swą urodę Szwajcarią Żer-kowską, leży Żerków, miasto, o którym pierw-sze wzmianki pojawiły się już w roku 1257. Obecny kościół pw. św. Stanisława

Wielkopolskie Muzeum Pożarnictwa i domy podcieniowe w Rakoniewicachfot. Arch. Urzędu Miasta i Gminy w Rakoniewicach

Pałac Radolińskich w Jarocinie,fot. Arch. Urzędu Miasta w Jarocinie

1110

jest świątynią barokową, z początku XVIII wieku, wzniesioną prawdopodobnie według projektu Jana Catenazziego. W jego wnętrzu warto zwrócić uwagę na polichromie zdobiące kopułę oraz sklepienia kościoła, dzieło Adama Swacha. Najciekawsza jednak w żerkowskim kościele jest przylegająca doń późnorenesanso-wa kaplica Matki Boskiej, rzadki przykład tego typu architektury renesansowej w Wielkopol-sce. Powstała ona sto lat wcześniej niż obecna świątynia jako kaplica grobowa Roszkowskich, ówczesnych właścicieli tych ziem.

Powiat kolski

Kłodawa

Miasto przyciąga dziś przede wszyst-kim Podziemną Trasą Turystyczną wytyczoną w czynnej Kopalni Soli „Kłodawa”. Udostęp-niono ją w 2004 roku, na poziomie 600 m pod ziemią, a w 2007 roku wpisano do rejestru za-bytków. Zwiedzanie rozpoczyna się prelekcją na temat tutejszych złóż soli kamiennej o bar-wie białej oraz unikatowej różowej, powstałych w okresie cechsztyńskim (przed ponad 200 milionami lat) z odparowania mórz i oceanów. Następnie turyści zjeżdżają windą na poziom 600 m (z prędkością 6 m/s), gdzie chodnikami przechodzą do podziemnej kaplicy św. Kingi oglądając po drodze wyeksploatowane komory solne, maszyny używane w kopalni i różne oso-bliwości górnictwa solnego. Do Księgi Rekordów Guinnessa - w kategorii „koncert na największej głębokości” - kopalnia trafiła, gdy na głębokości 600 m pod

ziemią, 20 kwietnia 2007 roku odbył się w niej koncert symfoniczny w wykonaniu orkiestry Filharmonii Kaliskiej. Historia Kłodawy sięga XI wieku. Do najcenniejszych jej zabytków należą kościoły: pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny oraz pw. śś. Fabiana i Sebastiana. Pierwszy z nich jest świątynią późnobarokową wzniesioną w połowie XVIII wieku, z rokokowym wyposa-żeniem (m.in. ołtarz główny z obrazem Matki Boskiej Szkaplerznej, stalle w prezbiterium i ambona w kształcie łodzi). Natomiast stojący dziś na cmentarzu parafialnym drewniany, o konstrukcji zrębowej kościół pw. śś. Fabiana i Sebastiana ma metrykę XVI-wieczną. Na uwa-gę zasługuje w nim zwłaszcza rzeźba św. Anny Samotrzeć z połowy XVI wieku.

Powiat kościański

Kościan

Średniowieczne założenie urbani-styczne Kościana zachowało się na niewielkiej wyspie otoczonej ramionami Obry. Jego cen-trum jest rynek z ratuszem z w połowy XIX wieku i stojącymi wokół niego domami z XVII, XVIII i początku XIX wieku. Na zachód od rynku pozostała jeszcze niewielka (około 80 m) część murów obronnych z przełomu XIV i XV wieku. W gotyckiej farze pw. Najświętszej Marii Panny Wniebowziętej z I połowy XIV

wieku najbardziej imponujący jest późnore-nesansowy, trzykondygnacyjny, z bogatą de-koracją snycerską ołtarz główny z 1620 roku. Spośród bocznych ołtarzy, wyróżnia się póź-nogotycki tryptyk z 1507 roku, z pracowni Mi-strza z Gościszowic. W Kościanie warto także zobaczyć neobarokowy kościół pw. Pana Jezusa, z baro-kowym ołtarzem głównym z 1700 roku, w któ-rym otoczony wotami znajduje się późnogotyc-ki krucyfiks z I połowy XVI wieku oraz kościół pw. Świętego Ducha - fundowany razem ze szpitalem w 1385 roku, ale jego obecna bryła pochodzi z II połowy XV wieku (przebudowa-ny w XVII stuleciu).

Powiat leszczyński

Rydzyna

Zamek w Rydzynie to z jedna z naj-wspanialszych rezydencji magnackich w Pol-sce, powstała w końcu XVII wieku na funda-mentach i murach średniowiecznego zamku. Barokowej budowli o czterech skrzydłach roz-planowanych wokół wewnętrznego dziedzińca, wzniesionej według projektów Józefa Szymona Belottiego, obecny kształt nadały trzy XVIII--wieczne przebudowy dokonane przez Pompeo Ferrariego, Karola Martina Frantza i Ignacego Graffa. Zamek był w rękach Leszczyńskich do 1738 roku, a następnie - do początku wieku

XX Sułkowskich. Pośród jego wspaniałych sal najbardziej imponująca jest sala balowa, z mo-numentalnymi 22 kolumnami. W Rydzynie, mieście w całości uzna-nym za zabytek, cenny jest barokowy układ urbanistyczny oparty na układzie osiowych i promienistych ulic wiążących miasto z rezy-dencją magnacką, w skład której – obok zamku – wchodzi też rozległy park, oficyny i budynki gospodarcze. Główna oś tego urbanistyczne-go założenia biegnie od rynku z ratuszem (z 1752 roku) i figurą Trójcy Świętej (z 1761 roku) przez most nad kanałem do zamku. Wokół rynku wznoszą się XVIII- i XIX-wieczne ba-rokowe i neobarokowe kamieniczki, a na pół-nocny wschód od niego - barokowy kościół pw. św.Stanisława.

Powiat międzychodzki

Międzychód

Choć Międzychód jest dziś jedną miejscowością wciąż widać w nim trzy założe-nia - miasta, które prawa miejskie otrzymało przed 1400 rokiem, XVI-wiecznego tzw. nowe-go miasta i dawnego przedmieścia Lipowiec. W najstarszej części Międzychodu, między Wartą i Jeziorem Miejskim, zachował się wrzecio-niowaty układ ulic, z Rynkiem pośrodku. Od ramion wrzeciona odchodzą w bok tzw. gaski czyli wąskie uliczki, przy których stoją parte-rowe domy (niektóre z przełomu XVIII i XIX

Kościół św. Stanisława w Żerkowie,fot. Arch. Miasta i Gminy w Żerkowie

Kopalnia soli w Kłodawie, fot. Arch. WielkopolskiejOrganizacji Turystycznej, Sz. Kaczmarek

Kościół farny w Kościanie,fot. Arch. Starostwa Powiatowego w Kościanie

Zamek w Rydzynie,fot. Z. Moliński

Województwo

Pomorskie

Województwo

Zachodniopomorskie

Województwo

Lubuskie

Województwo

Opolskie

Województwo

Kujaw

sko-Pomorskie

CZAR

NKÓW

GNIE

ZNO

JARO

CIN

DOLS

K

RYDZ

YNA

KALI

SZ

LESZ

NO

OBOR

NIKI

MUR

OWAN

A

WRO

NKI

PUSZ

CZYK

OWO

TURE

K

KONI

NW

OLSZ

TYN

RAKO

NIEW

ICE

GROD

ZISK

WLK

P.

SIER

AKÓW

OSTR

ÓWW

LKP.

1514

wieku), nakryte naczółkowymi dachami. Tuż obok Rynku wznosi się późnogotycki kościół pw. Męczeństwa św. Jana Chrzciciela. W świą-tyni, przebudowanej w XVIII i XIX wieku, przeważa barokowe wyposażenie. Niedaleko kościoła znajduje się źródło wody zdrojowej, ujęte w 1912 roku w żeliwną, ozdobną obudo-wę. Przy ulicy Piłsudskiego (dawny Lipo-wiec), z alejami lipowymi, wznosi się poewan-gelicki kościół, dziś pw. Niepokalanego Serca Maryi, w którym zachowała się płyta nagrobna Krzysztofa Unruga, zmarłego w 1689 roku sta-rosty wałeckiego i gnieźnieńskiego. Dawne tzw. nowe miasto rozłożyło się wokół obecnego placu Kościuszki, pośrod-ku którego rośnie pomnikowy dąb (obwód 450 cm). Wokół placu stoją XIX-wieczne parterowe domy. W pobliżu, w dawnym ratuszu mieści się Muzeum Regionalne ze zbiorami historyczny-mi i etnograficznymi.

Sieraków

Z fundacji Opalińskich, którzy nabyli Sieraków pod koniec XVI wieku, wzniesiono w I połowie XVII wieku kościół pw. Najświęt-szej Marii Panny Niepokalanie Poczętej, jedną z ciekawszych budowli późnego renesansu w Polsce. Powstała według projektu Krzysztofa Bonadury Starszego, na planie krzyża z nie-wielką kopułą nad częścią centralną. Potężną dwuwieżową fasadę dobudowano w 1740 roku. Wnętrze kościoła ma bogate wyposa-

żenie renesansowe (w tym intarsjowane stalle) i wczesnobarokowe. W monumentalnym ołta-rzu głównym wzrok przyciąga obraz „Zdjęcie z krzyża” z pracowni Petera Paula Rubensa. Sierakowska świątynia była też mauzoleum rodu Opalińskich. Z odkrytej przypadkowo w 1983 roku krypty, wydobyto pięć XVII-wiecz-nych, zniszczonych sarkofagów i poddano je konserwacji. Dziś znajdują się one w Muzeum Opalińskich, mieszczącym się w odbudowa-nym w latach 90. XX wieku jednym ze skrzy-deł dawnego zamku Opalińskich. W muzeum można też poznać dzieje Sierakowa i przyrodę Sierakowskiego Parku Krajobrazowego.

Powiat nowotomyski

Nowy Tomyśl

Nowy Tomyśl założony został w 1786 roku, wokół istniejącego wcześniej kościoła ewangelickiego (obecnego kościoła pw. Serca Pana Jezusa). Był to główny ośrodek handlowy dla okolicznych osad olęderskich. Do dziś po olęderskich osadnikach zachował się w okoli-cach Nowego Tomyśla niemal niezmieniony, ukształtowany przed trzystu laty krajobraz i wiele drewnianych zagród. W centrum Nowego Tomyśla znajdują się dwa rynki - obecnie place: Chopina i Niepodległo-ści, które łączy ulica Mickiewicza. W mieście zachowało się kilkadziesiąt zabytkowych do-mów z połowy XIX i początku XX wieku. Na

placu Chopina stoi poewangelicki kościół, a na placu Niepodległościi - eklektyczny ratusz z 1879 roku oraz największy wiklinowy kosz świata, któ-ry trafił do Ksiegi Rekordów Guinnessa. Od niego rozpoczyna się szlak turystyczny „Spacer wikli-nowym deptakiem” ( z wieloma wiklinowymi atrakcjami) prowadzący przez miasto do parku i Muzeum Wikliniarstwa i Chmielarstwa.

Powiat obornicki

Oborniki

Choć prawa miejskie Oborniki otrzyma-ły przed 1330 rokiem, nie zachowały się zabytki z najstarszych dziejów miasta. Nawet gotycki ko-ściół parafialny pw. Wniebowzięcia NMP z XV wieku, przebudowany został po pożarach w XVIII i na początku XIX wieku. Jeszcze młodszy jest neogotycki kościół poewangelicki z 1900 roku, dziś pw. św. Józefa. Najciekawszy w Obornikach jest sza-chulcowy kościół pw. Świętego Krzyża z 1766 roku. Świątynia o konstrukcji szkieletowej ma późnobarokowe wyposażenie, choć krucyfiks w ołtarzu głównym jest XVI-wieczny.

Rogoźno

Rogoźno do historii przeszło jako miej-sce śmiertelnego zamachu Brandenburczyków na króla Przemysła II – 8 lutego 1296 roku. Do dziś

zachował się tu układ przestrzenny dwóch miast – z XIII i końca XVIII wieku. Dawne miasto średniowieczne to północna część Ro-goźna, rozłożona wokół placu Powstańców Wielkopolskich. Centrum nowego miasta jest obecny plac Marcinkowskiego. W starszej czę-ści wznosi się późnogotycki kościół pw. św. Wita, trójnawowa świątynia z 1526 roku, z neogotycką kruchtą dobudowaną w XIX wie-ku. W młodszej części Rogoźna, przy placu Marcinkowskiego stoi późnoklasycystyczny, poewangelicki kościół pw. Świętego Ducha z lat 1808-1817. W dawnym klasycystycznym ratu-szu z początków XIX wieku mieści się Muzeum Regionalne.

Powiat poznański

Murowana Goślina

Choć pierwsza wzmianka o Murowa-nej Goślinie pochodzi z połowy XIV wieku, ma ona znacznie starszą metrykę, bowiem znale-ziono o tu zabytki archeologiczne z X i XI wie-ku. Prawa miejskie otrzymała prawdopodobnie za czasów Władysława Jagiełły. Świadkiem jej długiej historii jest gotycki kościół pw. św Jaku-ba Apostoła wzniesiony na przełomie XV i XVI wieku, choć liczne późniejsze przebudowy za-tarły jego pierwotny kształt. Na początku XVIII wieku, do wschodniej nawy dobudowano pre-zbiterium, prawdopodobnie według projektu

Kościół pw. Męczeństwa św. Jana Chrzciciela w Międzychodzie,fot. Arch. Urzędu Miasta i Gminy w Międzychodzie

Sakrofagi Opalińskich w muzeum - Zamku Opalińskich w Sierakowie, fot. Z. Schmidt Muzeum Wikliniarstwa i Chmielarstwa w Nowym Tomyślu,

fot. Arch. Urzędu Miasta i Gminy Nowy Tomyśl, M. Kortus

Kościół pw. św. Jakuba w Murowanej Goślinie,fot. Arch. Urzędu Miasta i Gminy w Murowanej Goślinie

1716

Pompeo Ferrariego. Podczas kolejnej przebu-dowy świątyni, w 1831 roku, rozebrano ka-mienną wieżę (istniejącą już przy pierwszym, drewnianym kościele), a pozyskane ciosy ka-mienne wmurowano w nową, zachodnią ścianę kościoła. Wtedy także, w ścianę południową, wmurowano XVI-wieczną płytę epitafijną Ur-szuli z Ostroroga Potulickiej. W Murowanej Goślinie warto też zaj-rzeć do kościoła pw. Świętego Ducha - klasycy-stycznej świątyni poewangelickiej z przełomu XVIII i XIX wieku.

Puszczykowo

Leżące na obrzeżach lasów Wielko-polskiego Parku Narodowego Puszczykowo, to tonące w zieleni miasto-ogród. Swoją po-pularność zdobyło na przełomie wieków XIX i XX oraz w dwudziestoleciu międzywojennym, gdy było popularną miejscowością letniskową. Najcenniejsze obiekty zabudowy willowej z tamtego okresu oraz wzniesiony w 1911 roku drewniany dworzec w Puszczykówku wpisane zostały do rejestru zabytków. Miłośników egzotycznych podróży przyciąga do Puszczykowa Muzeum - Pra-cownia Literacka Arkadego Fiedlera, istniejące w domu, w którym pisarz mieszkał. Prowadzą je synowie pisarza - Arkady Radosław i Ma-rek. Przy muzeum istnieje Ogród Tolerancji, w którym umieszczono pomniki wielu kultur tworząc unikatową w Europie kolekcję wier-nych kopii słynnych monumentów – m.in. Bramy Słońca z Boliwii, posągów Moai z Wy-spy Wielkanocnej, Buddy (w skali 1:9), który w 2001 roku zniszczyli talibowie w Afganistanie, piramidy Cheopsa (w skali 1:23) oraz statku Krzysztofa Kolumba – Santa Maria (w skali 1:1).

Powiat pilski

Piła

W Pile, choć jej dzieje sięgają pierw-szej połowy wieku XV, nie zachowało się wiele zabytków. Miasto, zamienione w 1945 roku w twierdzę, miało osłaniać przedpole Wału Po-morskiego. Z wojennej pożogi wyszło najbar-dziej zniszczone ze wszystkich większych miast Wielkopolski. Nieliczne zachowane zabytki są więc

tu szczególnie cenne. Na uwagę zasługuje szczególnie kościół pw. św. Antoniego, wznie-siony przez Niemców w latach 1929-30, zna-komity przykład architektury awangardowej lat 20. ubiegłego wieku. Zaprojektowany przez niemieckich artystów związanych z grupą Bau-haus był jednym z pierwszych przykładów kon-struktywizmu. W ołtarzu głównym świątyni wzniesionej z betonu i żelbetu według projektu Hansa Herkommera, umieszczono mierzący ponad 7 m krucyfiks, dłuta rzeźbiarza Berthol-da Müllera. Szczególne znaczenie w historii Piły odegrała okazała XIX-wieczna willa przy ulicy Browarnej 7. Od 1934 roku do wybuchu II woj-ny światowej mieściła się w niej siedziba konsu-latu polskiego w niemieckiej prowincji Marchia Graniczna Poznań - Prusy Zachodnie, w której znalazła się Piła po I wojnie światowej. Dziś jest tu Muzeum Okręgowe. Niedaleko niego, w odrestaurowanym dawnym domu Stasziców, umieszczono Muzeum Stanisława Staszica.

Powiat szamotulski

Szamotuły

W połowie XV stulecia Szamotulscy wznieśli zamek obronny, później rozbudowany, który w roku 1511 przeszedł w ręce Górków i był w nich do końca XVI stulecia. Górkowie zamek rozbudowali przekształcając go w póź-nogotycką rezydencję magnacką. Później, prze-budowywany i niszczejący, do gotyckiej szaty

wrócił po rewaloryzacji w latach 70. i 80. XX wieku. Dziś mieści się tu Muzeum Zamek Gór-ków, w którym oglądać można magnackie wnę-trza, ekspozycje poświęcone historii Szamotuł, a także niezwykle bogatą kolekcję ikon. Z dawnego warownego założenia po-zostały jedynie fragmenty fosy i wałów ziem-nych oraz Baszta Halszki z I połowy XV wie-ku, w której mieszczą się muzealne sale. Swą nazwę baszta wzięła od nieszczęśliwej Halszki, żony wojewody poznańskiego, Łukasza Górki. Legenda mówi, że wojewoda, który Halszkę poślubił wbrew jej woli, nie mogąc zdobyć jej względów, więził ją w zamkowej baszcie.

Wronki

Wronki po raz pierwszy w dokumen-tach wymieniane były w połowie XIII wieku. Stanowiły wówczas własność książęcą. Później były w rękach prywatnych zmieniając co jakiś czas właścicieli. W 1279 roku Przemysł II sprowadził do Wronek dominikanów, którzy działali tu do XIX wieku, do czasu kasaty klasztoru przez Prusaków. Pozostał po nich barokowy kościół pw. Zwiastowania Najświętszej Marii Panny z II połowy XVII wieku (dzieło Krzysztofa Bona-dury Starszego), który - podobnie jak klasztor - od 1868 roku należy do franciszkanów. Najstarszym zabytkiem miasta jest gotycki kościół pw. św. Katarzyny z końca XV wieku. Jego wnętrze znacznie przekształcono podczas odbudowy po pożarze, który zniszczył

świątynię w połowie XVII wieku. Z dawnego wyposażenia zachowały się tu m.in. późnogo-tycka rzeźba Vir Dolorum z około 1500 roku umieszczona w ołtarzu głównym, a także rene-sansowa Pieta z końca XVI wieku. Dzieje Wronek można poznać odwie-dzając Muzeum Regionalne znajdujące się w dawnym, XIX-wiecznym spichrzu. Warto też przyjrzeć się tutejszemu więzieniu. Ten potężny zespół budynków z czerwonej cegły – będący wówczas jednym z najnowocześniejszych kom-pleksów

Powiat śremski

Dolsk

Metryka Dolska sięga wieku XII. Najpierw był w rękach arcybiskupów gnieź-nieńskich, a od XIII do końca XVIII wieku - biskupów poznańskich. O jego historii mówią trzy kościoły. Najstarszy jest kościół farny pw. św. Michała Archanioła, wzniesiony około roku 1460, jeden z najcenniejszych kościołów późnogotyckich w Wielkopolsce. Jest budowlą trójnawową, halową, ze sklepieniem gwiaździ-stym. Od południa przylegają doń dwie kapli-ce - gotycka św. Anny i późnorenesansowa, z początku XVII wieku. Późnorenesansowy jest też bogato zdobiony ołtarz główny z obrazem „Koronacja Matki Bożej”. W pobliżu kościoła stoi późnobarokowa plebania z połowy XVIII wieku, jedna z najpiękniejszych plebani w Wielkopolsce. W Dolsku stoi też jeden ze starszych kościołów drewnianych w Wielkopolsce, pw. Świętego Ducha, wzniesiony w 1618 roku. Ma konstrukcję zrębową, a jego wyposażenie po-chodzi głównie z czasów budowy. Trzecią dolską świątynią jest kościół pw. św. Wawrzyńca z 1685 roku. To skromny, jednonawowy barokowy kościół, w którego wnętrzu warto zwrócić uwagą na dwa XVII--wieczne obrazy z wizerunkiem patrona świą-tyni.

Śrem

Śrem prawa miejskie otrzymał w 1253 roku. W czasach zaborów, należał do głównych ośrodków polskiego życia narodowego w Wiel-kopolsce.

Muzeum St. Staszica w Pile,fot. Arch. Starostwa Powiatowego w Pile Kościół i klasztor franciszkanów we Wronkach,

fot. Arch. Urzędu Miasta i Gminy we Wronkach

1918

Późnośredniowieczny układ urba-nistyczny Śremu zachował się na wyspie oto-czonej ramionami Warty i starorzeczem. Jego centrum stanowi dawny rynek, obecnie plac 20 Października, przy którym wznoszą się XIX--wieczne kamienice oraz ratusz. Najważniejszym zabytkiem Śremu jest późnogotycki kościół farny pw. Najświęt-szej Marii Panny Wniebowziętej, z wieżą na-krytą wczesnobarokowym hełmem. We wnę-trzu zachowały się gwiaździste sklepienie nawy i prezbiterium oraz barokowe wyposażenie. Natomiast pofranciszkański kościół pw. Naro-dzenia Najświętszej Marii Panny jest barokową świątynią halową, z wyposażeniem barokowym i rokokowym. Szczególnie interesujące są w nim rokokowe stalle oraz ambona w kształcie łodzi Piotrowej z 1817 roku. Powiat turecki

Turek

Turek po raz pierwszy pojawił się w źródłach pisanych w 1136 roku. W 1341 roku otrzymał prawa miejskie od arcybiskupa Ja-rosława Skotnickiego i aż do roku 1796 był własnością biskupów gnieźnieńskich. Po roku 1815, gdy znalazł się w Królestwie Polskim, szybko stał się znanym ośrodkiem sukiennic-twa. Do dziś przy ulicach Kaliskiej i Żerom-skiego zachował się cenny zespół domków tka-czy z 1826 roku, a w śródmieściu - regularna sieć ulic zabudowanych dwupiętrowymi XIX--wiecznymi domami.

W XIX-wiecznym dawnym ratuszu mieści się dziś Muzeum Rzemiosła Tkackiego, w którym po przeprowadzonym ostatnio re-moncie udostępniono ekspozycję poświęconą życiu i twórczości Józefa Mehoffera. To właśnie temu wybitnemu młodopolskiemu artyście zawdzięczamy wystrój wnętrza neogotyckiego kościoła pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa, wzniesionego według projektu Konstantego i Jarosława Wojciechowskich w latach 1904-13. Dziełem Mehoffera są tutejsze polichromie (odnowione ostatnio dzięki unijnym fundu-szom), część witraży, obrazy Matki Boskiej Częstochowskiej i św. Stanisława Kostki oraz stacje Drogi Krzyżowej, wykonane w latach 1933–1939. W 2009 roku odsłonięto rzeźbę przedstawiającą siedzącego na ławce Józefa Mehoffera (dzieło Mai Brzyskiej), a od kilku lat Turek promuje się jako „miasto w klimacie Me-hoffera”.

Powiat wągrowiecki

Wągrowiec

Dzieje Wągrowca od samego począt-ku aż do roku 1796, związane były z cystersami. Gdy pod koniec XIV wieku cystersi zaczęli tu przenosić swą siedzibę z Łekna, rozpoczęli też budowę kościoła i klasztoru. Kościół pw. Wnie-bowzięcia Najświętszej Marii Panny ukończo-

no około roku 1455, a klasztor w 1512 roku. Gotycki kościół do naszych czasów jednak się nie zachował. Pod koniec wieku XVII Jan Cate-nazzi nadał mu formy barokowe. Trójskrzydło-wy budynek klasztorny z wirydarzem przylega do kościoła od strony południowej. Również przez cystersów został ufun-dowany kościół farny pw. św. Jakuba Aposto-ła, który konsekrowano w 1575 roku. Do dziś zachował się w swym pierwotnym stanie - je-dynie kruchtę dobudowano w 1911 roku. Jest jednym z najcenniejszych zabytków sakralnych w Wielkopolsce. To kościół gotycki, orientowa-ny, murowany z cegły, ze szczytami wczesnore-nesansowymi. W jego wnętrzu zachowało się wyposażenie od późnego renesansu po rokoko. Niezwykłej urody jest przylegająca do prezbi-terium kaplica Matki Bożej Różańcowej z 1586 roku. Na początku XX wieku odkryto na jej sklepieniu renesansowe polichromie. Przed kościołem stoi pomnik z popiersiem księdza Jakuba Wujka, urodzonego w Wągrowcu wy-bitnego biblisty, pierwszego tłumacza Biblii na język polski. Z cysterskich zabytków zachował się w Wągrowcu także dawny dom opata – dziś jest w nim Muzeum Regionalne.

Powiat wolsztyński

Wolsztyn

Pierwotny układ urbanistyczny Wolsztyna, sięgającego swą historią XIII wieku został częściowo zmieniony po wielkim poża-rze w 1810 roku. W centrum starego miasta zachowała się XIX-wieczna zabudowa, zaś po-środku rynku ratusz z 1835 roku. Parafialny kościół pw. Najświętszej Marii Panny Niepokalanie Poczętej jest póź-nobarokowy, z II połowy XVIII wieku, a cechy późnoklasycystyczne i neoromańskie ma daw-ny kościół poewangelicki z I połowy XIX wie-ku, pw. Wniebowstąpienia Pańskiego. Nad Jeziorem Wolsztyńskim, na przedmieściu Komorowo rozciąga się park z zabytkowym drzewostanem, pośrodku które-go stoi pałac zbudowany w 1911 roku według projektu Rogera Sławskiego, dla Stefana My-cielskiego, ówczesnego właściciela Wolsztyna. Dziś jest w nim hotel i ośrodek spa & wellness. W parku, utrzymanym w stylu angielskim, na jednym z dębów, Marcin Rożek wyrzeźbił gło-

wy Meduzy i Fauna - kiedy drzewo uschło jego fragment z płaskorzeźbami przeniesiono do muzeum artysty mieszczącego się w jego wilii przy ul. 5 Stycznia 34. Jest w niej także siedzi-ba Muzeum Regionalnego w Wolsztynie, w skład którego - obok Muzeum Marcina Rożka - wchodzą także Muzeum Roberta Kocha (laure-ata nagrody Nobla w 1905 roku) oraz Skansen Budownictwa Ludowego Zachodniej Wielko-polski. Wolsztyn może się również poszczy-cić jedyną czynną w Europie parowozownią, w której eksponowanych jest około 30 parowo-zów.

Powiat złotowski

Złotów

Pisana historia Złotowa sięga XIV wieku, gdy pojawia się on (pod nazwą Wiela-tów) w Kronice Janka z Czarnkowa. Nie wia-domo, kiedy otrzymał prawa miejskie - do ich ponowienia doszło w 1665 roku. Po pierwszym rozbiorze Złotów znalazł się pod panowaniem pruskim, a po traktacie wersalskim przypadł Niemcom. Do Polski wrócił dopiero po II woj-nie światowej. Jego najstarsza część, z zachowanym średniowiecznym układem ulic, rozciąga się wokół placu Kościuszki, pośrodku którego wznosi się poewangelicki kościół pw. św. Sta-nisława Kostki, budowany w latach 1829-30 według projektu Karla Friedricha Schinkla. . Najstarszym zabytkiem miasta jest XVII-wieczny kościół farny pw. Wniebowzię-cia Najświętszej Marii Panny, wzniesiony przez Krzysztofa Bonadurę Starszego. W świątyni za-chowało się jednolite, późnobarokowe wyposa-żenie wnętrza z czasów jej budowy. W Złotowie warto też zwrócić uwagę na zabyt-kowe domy szczytowe z I połowy XIX wieku przy ulicy Obrońców Warszawy oraz szachul-cowe budynki z końca XVIII wieku. W jed-nym z nich, przy ulicy Wojska Polskiego 2a, umieszczono Muzeum Ziemi Złotowskiej ze zbiorami archeologicznymi, etnograficznymi i historycznymi dotyczącymi głównie działalno-ści narodowej.

Kościół i klasztor pocysterski w Wągrowcu,fot. Arch. Urzędu Miasta w Wągrowcu

Muzeum Roberta Kocha w Wolsztynie,fot. Arch. Urzędu Miasta w Wolsztynie

2120

CHODZIEŻInformacje o mieście www.chodziez.plHotel - restauracja Straszny Dwórul. Ujska 45, tel. 67 282 70 40, www.strasznydwor.plŁazienki Chodzieskieul. Łazienki Chodzieskie 1tel. 67 282 96 56, www.lazienkichodzieskie.plKościół pw. św.Florianaul. Kościelna 8, 64-800 Chodzieżtel. 67 282 73 82, www.florianchodziez.plCZARNKÓWInformacje o mieście www.czarnkow.plHotel Czarna Hanka ul. Kościuszki 106, 64-700 Czarnków tel. 67 255 24 58, www.czarnahanka.plGościniec Śmieszek Śmieszkowo, ul. Wodna 13, 64-700 Czarnków tel. 67 255 10 31Kościół pw. św. Marii Magdalenyul. Kościelna 1, 64-700 Czarnkówtel. 67 255 27 02, www.mariamagdalena.czarnkow.plZamek Goraj - Zespół Szkół Leśnych im. Jana KłoskiGoraj – Zamek, 64-700 Czarnkówtel. 67 255 26 55, www.zsl-goraj.cil.plDOLSKInformacje o mieście www.dolsk.plOśrodek Wypoczynkowy ul. Wczasowa 13, 63-140 Dolsktel. 61 282 51 14 , www.osir.dolsk.plKościół farny pw. św. Michała Archanioła ul. Kościelna 1, 63-140 Dolsktel. 61 282 55 13, www.parafia.dolsk.info.plKościoły filialne – pw. Świętego Ducha oraz pw. św. Wawrzyńca GOSTYŃ Informacje o mieście www.gostyn.plPensjonat Absolwentul. Helsztyńskiego 3, 63-800 Gostyńtel. 65 57 22 061, www.fundacja-absolwent.plHotel Cukropolul. Hutnika 14, 63-800 Gostyńtel. 65 572 01 58, www.cukropol.plSanktuarium Matki Bożej Świętogórskiej Róży Duchownej Święta Góra – Głogówko 15, 63-800 Gostyńtel. 65 572 00 14, www.filipini.gostyn.plKościół pw. św. Małgorzaty (fara)ul. Przy Farze 2, 63-800 Gostyń, tel. 65 572 00 40GRODZISK WIELKOPOLSKIInformacje o mieście: www.grodzisk.wlkp.plHotel Groclin ul. Sportowa 2, 62-065 Grodzisk Wielkopolskitel. 61 44 36 200, 61 44 36 201, www.hotelgroclin.plMotel XXI wieku ul. Poznańska 38 b, 62-065 Grodzisk Wielkopolski tel. 61 444 86 65

Kościół pw. św. Jadwigiul. Kościelna 1, 62-065 Grodzisk Wielkopolskitel. 61 444 54 45, www.jadwigagrodzisk.euMuzealna Izba Pamięci i TradycjiPark Miejski, 62-065 Grodzisk Wielkopolskitel. 61 444 52 34JAROCINInformacje o mieście www.jarocin.plHotel Jarotaul. Sportowa 6, 63-200 Jarocintel. 62 747 31 04, www.hoteljarocin.plHotel Oaza ul. Jarocińska 12 , 63-200 Golinatel. 62 740 47 47, www.hotel-oaza.plPałac RadolińskichBiblioteka Publicznaul. Park 3, 63-200 Jarocintel./fax 62 747 23 46, www.biblioteka.jarocin.plKościół pw. św. Marcinaul. kardynała Wyszyńskiego 3, 63-200 Jarocin tel. 62 747 22 43, www.swmarcin-jarocin.comMuzeum RegionalneRynek 1, 63-200 Jarocintel. 62 747 34 49, www.muzeumjarocin.plKALISZ Informacje o mieście www.kalisz.plHotel EuropaAl. Wolności 5, 62-800 Kalisztel./fax 62 767 20 31/33, www.hotel-europa.plHotel Calisiaul. Nowy Świat 1-3, 62-800 Kalisztel. 62 767 91 00, fax 62 767 91 14, www.hotel-calisia.plRezerwat Archeologiczny - Kaliski Gród Piastów ul. Bolesława Pobożnego 87-105, 62-800 Kalisztel. 62 757 16 08 (muzeum)tel. 691 99 65 28 (rezerwat), www.muzeum.kalisz.plKatedra pw. św. Mikołaja ul. Kanonicka 5, 62-800 Kalisztel. 62 757 59 74, www.katedra.kalisz.plBazylika Wniebowzięcia NMP pl. św. Józefa 7, 62-800 Kalisztel. 62 757 58 22, www.swietyjozef.kalisz.plTeatr im. Wojciecha Bogusławskiegopl. Bogusławskiego 1, 62-800 Kalisztel. 62 760 53 00, www.teatr.kalisz.plKŁODAWAInformacje o mieście: www.klodawa.wlkp.pl, www.klodawa.euHotel Dom Górnika 62-650 Kłodawa, ul. 3 Maja 1 tel.63 273 35 54, www.sol-klodawa.com.plPodziemna Trasa TurystycznaBiuro Obsługi Turystycznej Kopalni Soli „Kłodawa” S.A. Aleja 1000-lecia 2, 62-650 Kłodawa tel. 63 273 33 04, www.sol-klodawa.com.pl

Kościół pw. Wniebowzięcia NMPul. Włocławska 2, 62-650 Kłodawatel. 63 27 24 712, www.klodawaparafia.orgKONIN Informacje o mieście: www.konin.plHotel PałacykAleje 1 Maja 15a, 62-510 Konintel. 63 245 77 77, fax 63 246 60 10www.hotel-konin.comSzkolne Schronisko Młodzieżoweul. Staffa 5, 62-505 Konin - Gosławicetel./ fax 63 242 72 35, www.schronisko-goslawice.plPałac Lisewo62-560 Skulsk, tel. 63 268 21 14 - recepcjatel. 663 888 89, www.palacyklisewo.plKościół pw. św.Bartłomieja ul. Kościelna 1, 62-505 Konintel. 63 242 87 48, www.bartlomiej.konin.plKościół pw. św. Andrzeja Apostoła ul. Gosławicka 38, 62-505 Konin, tel. 63 242 75 83Muzeum Okręgoweul. Muzealna 6, 62-505 Konintel. 63 242 75 99, fax 63 242 74 31www.muzeum.com.plKOŚCIANInformacje o mieście www.koscian.plZajazd U DudziarzaSkwer Krimpen 1, 64-000 Kościan, tel. 65 512 12 55Motelik Świteziankaul. Śmigielska 64, 64-000 Kościantel. 65 512 78 67, www.switezianka.koscian.netKWILCZHotel OlandiaPrusim 5, 64-420 Kwilcztel. 61 29 15 379, 608 467 367, www.olandia.pl Kościół farny pw. Najświętszej Marii Panny Wniebowziętejul. Kościelna 1, 64-000 Kościantel. 65 511 91 57, www.farakoscian.plLESZNO Informacje o mieście: www.leszno.plCentrum Konferencji i Rekreacji Akwawit ul. św. Józefa 5, 64-100 Lesznotel. 65 529 37 81, fax 65 529 37 82, www.akwawit.plHotel Wieniawaul. Rynek 29, 64-100 Lesznotel. 65 528 50 50, www.wieniawa.plKościół farny pw. św. Mikołaja ul. Kościelna 18, 64-100 Lesznotel. 65 520 25 75, www.kolegiata.leszno.plKościół pw. Świętego Krzyżapl. Metziga 19, 64-100 Lesznotel. 65 529 91 56, www.krzyz.leszno.plMuzeum Okręgowe pl. Metziga 17, 64-100 Lesznotel. 65 529 61 40, www.muzeum.leszno.pl

MIĘDZYCHÓDInformacje o mieście: www.miedzychod.plHotel Neptunul. Słoneczna 8, 64-400 Międzychód, tel. 95 748 23 41Zajazd Monika Gorzyń 24, 64-400 Międzychódtel. 95 748 26 14, www.zajazdmonika.ovh.orgKościół pw. Męczeństwa św. Jana Chrzcicielaul. 17 Stycznia 71, 64-400 Międzychódtel. 95 748 26 66 www.parafia_miedzychod.republika.plKościół pw. Niepokalanego Serca Maryiul. Piłsudskiego 27, 64-400 Międzychódtel. 95 748 34 69, www.nsmmiedzychod.pl Muzeum RegionalneOddział Biblioteki Publicznej im. Jana Daniela Janockiegoul. 17 Stycznia 100, 64-400 Międzychódtel. 95 748 2701, www.muzeum-miedzychod.plMUROWANA GOŚLINAInformacje o mieście: www.murowana-goslina.plHotel Relax ul. Poznańska 47, 62-095 Murowana Goślina tel. 61 812 22 11, www.relax.poznan.plPałac w BoduszewieBoduszewo 16, 62-095 Murowana Goślinatel. 61 892 22 11, www.boduszewo.plKościół pw. Św. Jakuba Apostołaplac Powstańców Wielkopolskich 2162-095 Murowana Goślina, tel. 61 812 21 08Kościół filialny – kościół pw. Świętego Ducha NOWE MIASTO NAD WARTĄHermanów 1, 63-040 Nowe Miasto nad Wartą tel. 607 42 66 64, 61 287 30 15, www.hermanow.pl NOWY TOMYŚL Informacje o mieście www.nowytomysl.plHotel Atrium pl. Chopina 18, 64-300 Nowy Tomyśltel. 061/ 44 21 870, www.centrum-atrium.plHotel Kopernikul. Tysiąclecia 6, 64-300 Nowy Tomyśltel. 61 442 24 51, www.hotel-kopernik.com.plKościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa pl. Chopina 10a, 64-300 Nowy Tomyśltel. 61 442 20 89, www.parafia-nspj.plMuzeum Wikliniarstwa i Chmielarstwaul. Topolowa 10, 64-300 Nowy Tomyśltel. 61 442 23 11, www.muzeum-szreniawa.plOBORNIKI Informacje o mieście www.oborniki.plHotel Dorisul. 11 Listopada 10a, 64-600 Oborniki tel./fax 61 296 09 66, www.hotel-doris.plHotel Milleniumul. Mostowa 1, 64-600 Obornikitel. 61 646 47 47, www.millenium.net.pl

2322

Kościół pw. Świętego Krzyża ul. Droga Leśna 60, 64-600 Obornikitel. 61 296 01 61; 297 00 95, www.milosierdzie.comPIŁA Informacje o mieście www.pila.plHotel Gromadaal. Piastów 15, 64-920 Piła tel. 67 351 18 00, www.gromada.pila.plPensjonat Parkul. Fryderyka Chopina 1, 64-920 Piłatel. 67 210 89 20, www.pensjonatpark.pila.plKościół pw. św. Antoniego ul. Ludowa 20, 64-920 Piłatel. 67 351 12 62, www.pila.kapucyni.plMuzeum Okręgowe ul. Browarna 7, 64-920 Piłatel. 67 212 71 37, www.muzeum.pila.plMuzeum Stanisława Staszica ul. Browarna 18, 64-920 Piłatel. 67 213 15 67, www.muzeumstaszica.plPOZNAŃHotel Sheratonul. Bukowska 3/9, 60-809 Poznań tel. 61 655 2000, www.sheraton.pl/poznanHotel Safirul. Żmigrodzka 41/49, 60-171 Poznań tel. 61 867 37 11, www.hotelsafir.plHotel Poznańskiul. Krańcowa 4 (wjazd od ul. 3 Maja)62-030 Luboń k/Poznaniatel. 61 649 99 88, www.hotelpoznanski.plPUSZCZYKOWOInformacje o mieście: www.puszczykowo.pl Hotel Atriumul. 3-go Maja 42, 62-040 Puszczykowo tel. 48 61 898 30 60, www.atriumhotel.com.plHOT_elarnia – Hotel & Spaul. Morenowa 33, 62-040 Puszczykowotel. 61 898 37 80, www.hotelarnia.plMuzeum - Pracownia Literacka Arkadego Fiedleraul Słowackiego 1, 62-041 Puszczykowotel. 61 813 37 94; 61 813 31 90, www.fiedler.plRAKONIEWICE Informacje o mieście www.rakoniewice.plGościniec U Michała Drzymałowo, tel. 61 444 15 26 www.gosciniecumichala.cgx.plWielkopolskie Muzeum Pożarnictwa ul. Kościelna 1, 62-067 Rakoniewicetel. 61 444 11 58, www.wmp-muzeum.psp.wlkp.plRYDZYNA Informacje o mieście www.rydzyna.plZamek w Rydzynie (hotel i centrum konferencyjne)plac Zamkowy 1, 64-130 Rydzynatel. 65 529 50 40, 529 50 26www.zamek-rydzyna.com.pl

ROGOŹNO Informacje o mieście www.rogozno.plOśrodek Rekreacyjno-Sportowy ul. Za Jeziorem 7a, tel. 67 261 83 66www.osrodek-rogozno.plMini hotel w Domu Młynarza Jaracz 45, tel. 67 261 05 15Kościół pw. św. Witaul. Kościelna 10, 64-610 Rogoźnotel. 67 261 80 54, www.parafia-wita.plMuzeum Regionalne pl. Marcinkowskiego 1, 64-610 Rogoźnotel. 67 261 80 78, www.rck.rogozno.plSIERAKÓWInformacje o mieście: www. sierakow.plOśrodek Sportu i Rekreacji ul. Poznańska 28, 64-410 Sierakówtel. 61 295 28 68, www.osir.sierakow.plOśrodek Szkoleniowo Wypoczynkowy KAMAul. Orla 13, 64-410 Sierakówtel. 61 295 51 00, www.osrodek-kama.plKościół pw. NMP Niepokalanie Poczętejul. Poznańska 8, 64-410 Sierakówtel. 61 295 20 56, www.parafia.sieraków.plMuzeum – Zamek OpalińskichStadnina 3a, 64-410 Sieraków tel. 61 295 23 92, www.muzeum-sierakow.plSZAMOTUŁY Informacje o mieście www.szamotuly.plHotel Maraton ul. Sportowa 6, 64-500 Szamotułytel. 61 292 19 61, www.maraton.szamotuly.plSzkolne Schronisko Młodzieżoweul. Obornicka 12, 64-500 Szamotułytel. 61 293 20 89, www.bursa-schronisko.plPałac Baborówko Baborówko, ul. Parkowa 1, 64-500 Szamotułytel./fax 61 29 140 27, www.baborowko.plMuzeum Zamek Górków ul. Wroniecka 30, 64-500 Szamotułytel. 61 292 18 13, www.zamek.org.plKościół pw. Matki Bożej Pocieszenia i św. Stanisława Biskupaul. Kapłańska 16, 64-500 Szamotułytel. 61 292 02 82, www.kolegiata.plŚREM Informacje o mieście www.srem.plHotel L’Ascada ul. Chełmońskiego 2, 63-100 Śrem tel. 61 284 19 10, www.hotel-lascada.plHotel Cztery Koronyul. Jacka Malczewskiego 1, 63-100 Śrem tel. 61 28 29 150, www.czterykorony.plKościół farny pw. NMP Wniebowziętej ul. Farna 9, 61-100 Śremtel. 61 283 04 83, www.sremfara.pl

ŚRODA WIELKOPOLSKA Hotel Szablewskiul. Brodowska 38c, 63-000 Środa Wielkopolska tel. 61 28 54 061, 61 28 54 062, www.szablewski.plTUREKInformacje o mieście www.miastoturek.plHotel Arkady plac Sienkiewicza 25, 62-700 Turektel. 0-63/ 278-46-33, www.hotele.turek.plHotel Monika ul. Dworcowa 1, 62-700 Turektel. 63 802 73 55; 289 12 24, fax 63 289 23 76, www.hotele.turek.plKościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusapl. Sienkiewicza 4, 62-700 Turek, tel. 63 280 31 04Muzeum Rzemiosła Tkackiegoplac Wojska Polskiego 1, 62-700 Turektel. 63 278 41 60, www.muzeum.turek.net.plWĄGROWIECInformacje o mieście www.wagrowiec.um.gov.plHotel Pietrakul. Kościuszki 47, 62-100 Wągrowiectel. 67 268 58 25, fax 67 262 86 07, www.pietrak.plHotel Jamajkaul. Kcyńska 129, 62-100 Wągrowiec, tel. 67 268 58 60www.hoteljamajka.plKościół pw. Wniebowzięcia NMP ul. Klasztorna 21, 62-100 Wągrowiectel. 67 262 01 25, www.klasztor-wagrowiec.yoyo.plKościół farny pw. św. Jakuba Apostoła ul. Klasztorna 16, 62-100 Wągrowiectel. 67 262 09 99Muzeum Regionalne ul. Opacka 15, 62-100 Wągrowiectel. 67 268 59 11, www.opatowka.plWOLSZTYN Informacje o mieście www.wolsztyn.plHotel - Pałac Wolsztynul. Drzymały 4, 64-200 Wolsztyntel. 68 346 93 58, 68 346 93 59www.palacwolsztyn.com.plHotel Kaukaskaul. Poniatowskiego 19, 64-200 Wolsztyntel. 68 347 28 52, tel/fax 68 347 12 84 www.kaukaska.plHotel Zielona Prowansjaul. Wodna 1, 64-200 Wolsztyntel. 68 347 15 44, 508 015 624www.zielonaprowansja.plKościół pw. NMP Niepokalanie Poczętej ul. Kocha 38, 64-200 Wolsztyntel. 68 347 09 23, www.farawolsztyn.plMuzeum Marcina Rożka ul. 5 Stycznia 34, 64-200 Wolsztyntel. 068/ 384-26-48www.muzeum-wolsztyn.com.pl

Muzeum Roberta Kocha ul. Kocha 12, 64-200 Wolsztyntel. 68 384 27 36, www.muzeum-wolsztyn.com.plSkansen Budownictwa Ludowego w Wolsztynieul. Bohaterów Bielnika 26, 64-200 Wolsztyntel. 68 384 26 19, www.muzeum-wolsztyn.com.plParowozownia Wolsztyn ul. Fabryczna 1, 64-200 Wolsztyn tel. 68 419 17 93, 68 419 17 53www.parowozowniawolsztyn.plWRONKIInformacje o mieście www.wronki.plHotel Olympicul. Leśna 15a, 64-510 Wronki tel. 67 254 55 00, www.hotel-olympic.plZajazd Karoul. Leśna 6, 64-510 Wronkitel. 67 254 19 79Kościół pw. św. Katarzynyul. Sierakowska 5, 64-510 Wronki tel. 67 254 08 62, 67 254 35 54www.katarzyna.parafiawronki.plKościół Zwiastowania NMPKlasztor Ojców Franciszkanówul. Mickiewicza 1, 64-510 Wronkitel. 67 25 40 424, www.franciszkanie.netMuzeum Regionalneul. Szkolna 2, 64-510 Wronkitel. 67 254 01 33, www.wokwronki.plZŁOTÓWInformacje o mieście: www.zlotow.plCentrum Wypoczynkowo- Konferencyjne „ZACI-SZE”ul. Wioślarska 4, 77-400 Złotówtel. 723 223 333, 67 263 23 58, www.cwkzacisze.plHotel Krajna Aleja Piasta 15, 77-400 Złotówtel. 67 263 30 53, www.hotel-krajna.plKościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Pannyul. Panny Marii 11, 77-400 Złotówtel. 67 263 28 22, www.msf-zlotow.plKościół filialny – kościół pw. Stanisława KostkiMuzeum Ziemi Złotowskiejul. Wojska Polskiego 2a, 77 - 400 Złotów tel. 67 263 28 72, www. muzeum-zlotow.plŻERKÓW Informacje o mieście www.zerkow.plMickiewiczowskie Centrum Turystyczne w Żerkowieul. Jarocińska 35, 63-210 Żerkówtel.62 740 20 80, www.mct.zerkow.plKościół pw. św. Stanisława Biskupa ul. Kościelna 10, 63-210 Żerków, tel. 62 740 30 04

24

Informacja turystyczna

PoznańCentrum Informacji Turystycznej61-772 Poznań, Stary Rynek 59/60tel. 61 852 61 56, 61 855 33 79it@cim.poznan.pl

Centrum Informacji Miejskiej (CIM) – Arkadia61-816 Poznań, ul. Ratajczaka 44 (wejście od ul. 27 Grudnia)tel. 61 851 96 45, 61 856 04 54centrum@cim.poznan.pl

Filia CIM – Międzynarodowe TargiPoznańskie60-734 Poznań, ul. Głogowska 14tel. 61 869 20 84centrum@cim.poznan.pl

Filia CIM - Ławica – lotnisko60-189 Poznań, ul. Bukowska 285tel. 61 849 21 40lawica@cim.poznan.pl

Informacja i Usługi Turystyczne „Glob-Tour FB”60-801 Poznań, ul. Dworcowa 1tel. 61 866 06 67info@globtourfb.poznan.pl

Gniezno Powiatowe Centrum Informacji Turystycznej62-200 Gniezno, ul. Rynek 14tel. 61 428 41 00info@szlakpiastowski.com.pl

KaliszCentrum Informacji Turystycznej62-800 Kalisz, ul. Zamkowatel. 62 598 27 31it@um.kalisz.pl

KoninCentrum Informacji Turystycznej62-510 Konin, ul. Dworcowa 2tel. 63 246 32 48biuro@lotmarina.pl

LesznoInformacja Turystyczna64-100 Leszno, ul. Słowiańska 24tel. 65 529 81 91, 65 529 81 92infotur@leszno.pl

Nowy Tomyśl Gminny Ośrodek Informacji64-300 Nowy Tomyśl, ul. Niepodległości 10tel. 61 44 23 806r.ratajczak@nowytomysl.pl

PiłaPowiatowy Punkt Informacji Turystycznej Kulturalnej i Sportowej64-920 Piła, al. Niepodległości 33/35tel. 67 210 94 80pit@powiat.pila.pl

PuszczykowoCentrum Ekoinfo62-040 Puszczykowo, ul. Poznańska 1tel. 61 633 62 83, 61 898 37 11promocja@puszczykowo.pl

Śrem Unia Gospodarcza Regionu Śremskiego – Śremski Ośrodek Wspierania MałejPrzedsiębiorczości63-100 Śrem, ul. Okulickiego 3tel. 61 283 27 04unia@srem.com.pl WolsztynGminne Centrum Informacji w Wolsztynie64-200 Wolsztyn ul. Roberta Kocha 12atel. 68 347 31 04gci@wolsztyn.pl

Wydawca: Wielkopolska Organizacja Turystycznaul. 27 Grudnia 17/19, 61-737 Poznań

Tekst: Anna PlenzlerOpracowanie graficznae: Agencja Fotograficzna Studio-F, www.olszewskiphoto.pl

Zdjęcia na okładce: Arch. Urządu Miasta w Czarnkowie, Z. Moliński

ISBN: 978-83-61454-71-7Poznań 2012

wydawnictwo bezpłatne

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską z europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnegow ramach Wielkopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2007-2013

FUNDUSZE EUROPEJSKIE - DLA ROZWOJU INNOWACYJNEJ WIELKOPOLSKI

www.wielkopolska.travel

Czytnik kodów QR znajdziesz na www.odkoduj.com