WIZYTA STUDYJNA „Wioski tematyczne”„Miejsca z Duszą”

Miejsce: Aniołowo, Wielkie Wierzno, Pogrodzie, Suchacz, Frombork

Data: 21-23.05.2013

„Miejsca z Duszą” to miejscowości tematyczne Warmii i Mazur, położone w malowniczych krajobrazach Zalewu Wiślanego, Wysoczyzny Elbląskiej oraz okolicach Kanału Elbląskiego. Jako partnerstwo, wspólnie utworzyły ofertę, która daje możliwość poznania uroków wsi oraz obcowania z tradycją, kulturą i naturą. Każdy turysta – bez względu na wiek i zainteresowania – znajdzie tu coś dla siebie. Smakosze niecodziennych potraw mogą uświadczyć anielskich ruchańców, pieczonych „bocianów na słodko”, podhujaszczych pierogów czy jaszczurów na kiju. Znajdzie się coś i dla podróżników – wcielić się oni mogą w poszukiwaczy kaperskiego skarbu lub przenieść do czasów z babcinych lat. W ofercie miejscowości jest również coś specjalnego – warsztaty dla małych i dużych. A tym, którym ruch przynosi frajdę, „Miejsca z Duszą” proponują rajdy rowerowe z trasami pełnymi przyrodniczych niespodzianek oraz stateczki gotowe do dryfowania po falach nad zalewowej wody.

Te i wiele innych atrakcji oferuje dziesięć niezwykłych miejsc:Pogrodzie – "Wioska Dzieci", Cesarskie Kadyny, Suchacz – "Wioska Kaperska", Aniołowo – "Wioska Aniołów", Jędrychowo – Wioska "Jak u Babci", Wielkie Wierzno i Nowe Sadłuki – "Wioska Rodzinna", Narusa – "Osada pod Kapeluszem", Łęcze – "Wioska Wiatru i Podcieni", Kamionek Wielki – "Wioska Ryb i Szuwarów" oraz, jedyne w tym gronie miasteczko, Frombork – "Gród Kopernika".

Aniołowo – Wioska Aniołów

Aniołowo jest jedyną wioską o tej nazwie w Polsce. Według legendy, powstało kiedy Pan Bóg zmęczony trudem tworzenia świata przysnął na chwilę. Wtedy do działania wkroczyły małe aniołki, bawiąc się ziemią, usypywały górki, kopały dołki, tworzyły skrytki. To im wioska zawdzięcza niesamowite położenie i swoją nazwę. Liczy ona 200 mieszkańców, co stanowi 1% liczby ludności gminy Pasłęk. Jest miejscowością typowo rolniczą. Mieszkańcy są ludźmi napływowymi. Przybyli z różnych stron kraju. Przywieźli tu swoje zwyczaje, tradycyjną kuchnię i sposoby świętowania. Świadomi zachodzących zmian, tworzą swoją „małą ojczyznę”, piękną, zasobną i atrakcyjną. Wykorzystują walory wsi, eksponują ciekawą historię obszaru poczty pruskiej, promują nazwę i symbol, którym są anioły. Aniołowo jest wsią tematyczną. Dzięki dofinansowaniu z projektów unijnych mieszkańcy mogli uczestniczyć w kursach, w czasie których nabywali konkretne umiejętności dające szansę zwłaszcza na rozwój zainteresowań. Aniołowianie mają spore doświadczenie w budowaniu marki wsi tematycznej. Od czterech lat organizują Zlot Miłośników Aniołów, który na stałe wszedł w kalendarz imprez w regionie. Tworzą pamiątki z symbolem anioła: ceramiczne, rzeźbiarskie, rękodzielnicze. Wieś słynie z ekologicznej żywności i „anielskich smaków”. Posiada anielską, leśną ścieżkę zdrowia – „Szlak aniołów i urokliwych zakątków”, „Zakątek aniołów” w centrum wsi, skansen maszyn rolniczych, anielski plac zabaw, Galerię Na Płocie, w której prezentowane są prace młodych mieszkańców Aniołowa.

Wielkie Wierzno – Wioska Rodzinna

Wielkie Wierzno to Wioska Rodzinna, od pokoleń zamieszkała przez trzy duże rody. Ofertą miejscowości są zabawy dla małych i dużych z robienia baniek mydlanych i budowania domków. Tutejszą atrakcją jest historyczny Kościół z zabytkowymi pomnikami przyrody – Trzy lipy, a także Muzeum Rzeczy Ruchomych, czyli kolekcja lokalnego hobbysty – Józefa Kuciaka. Również miłośnicy jeździectwa znajdą tu coś dla siebie, korzystając z oferty lokalnej stajni, a małe i duże damy mogą własnoręcznie wykonać biżuterię. Cykliczną imprezą organizowaną przez mieszkańców Wielkiego Wierzna są „Spotkania rodzinne”. Wielkie Wierzno to leżąca nieopodal Fromborka spokojna wieś rodzinna – jedna z wiosek tematycznych, należących do Partnerstwa „Miejsca z Duszą”. W centrum miejscowości stoi wybudowany w 1597 roku zabytkowy kościół parafialny pw. Wszystkich Świętych, odbudowany przez mieszkańców po dwóch pożarach. Przy kościele znajduje się pochodzący z tego samego czasu stary cmentarz niemiecki oraz cenny przyrodniczo obszar zajmowany przez trzy ogromne lipy – pomniki przyrody. We wsi w latach 1947-1996 funkcjonowała Szkoła Podstawowa, obecnie w budynku mieści się Świetlica Wiejska.

Wielkie Wierzno – Wioska Rodzinna

Integralną i nierozerwalną częścią Wielkiego Wierzna jest wewnętrzna osada: Nowe Sadłuki, których mieszkańcy włączają sią aktywnie w tworzenie wsi tematycznej. Dzięki wspólnym działaniom obu miejscowości od 1948 roku działa tu wielopokoleniowa Ochotnicza Straż Pożarna, zaś tradycje kulinarne podtrzymuje powstałe w 1961 roku Koło Gospodyń Wiejskich „Pod Lipami”. Niezwykłą dokumentacją życia tutejszych terenów jest gromadzona przez lata kolekcja zabytków ruchomych Józefa Kuciaka, stanowiąca żywą lekcję historii. Składa się ona z ponad 2000 eksponatów, przedmiotów użytku codziennego z terenów gminy Frombork, pamiątek dokumentujących przemarsze wojsk, wydarzenia historyczne i obyczaje. Tereny okalające Wioskę Rodzinną są niezwykle atrakcyjne przyrodniczo i historycznie. Okoliczne lasy i łąki to ostoja bobrów oraz żurawi. Wieloletnia przynależność regionu do Prusów i późniejsze działania wojenno-historyczne pozostawiły wiele nieodkrytych dotąd tajemnic. Wioska Rodzinna to idealne miejsce na wypoczynek wśród urokliwych krajobrazów i duchów historii w sielskim, wiejskim klimacie. 

Pogrodzie – Wioska Dzieci

W Pogrodziu – Wiosce Dzieci z daleka słychać klekot miejscowych bocianów. Jest ich tu wyjątkowo dużo, dlatego mieszkańcy postanowili nadać im imiona. Szlakiem ich gniazd poprowadzi odwiedzających specjalnie przygotowana gra terenowa. W ofercie miejscowości znajdują się także wycieczki rowerowe po okolicy, a głodni turyści mogą posilić się miejscowym specjałem – „bocianem na słodko”, wypiekiem tutejszych gospodyń. W Wiosce Dzieci nie brakuje atrakcji dla najmłodszych i tych trochę starszych – co roku organizowany jest Powiatowy Przegląd Teatrzyków Dziecięcych oraz Zlot Urodzonych w Pogrodziu. Na warsztatach rękodzielniczych każdy może wykonać piękną kartkę, która będzie pamiątką z pobytu w bocianiej miejscowości. Pogrodzie to wieś niecodzienna – to prawdziwa „Wioska Dzieci”. W latach 1946–1970 w historycznej już dziś Izbie Porodowej przyszło na świat 3763 dzieci - oznacza to, że co miesiąc krzykiem witało świat 60 małych istot. Wieś Pogrodzie istniała już w czasach przedkrzyżackich i nosiła nazwę Podardichen. Miejscowość o charakterystycznej, średniowiecznej formie zabudowy siedliskowej lokacje na prawie chełmińskim otrzymała 26 lipca 1305 roku. Stała się ośrodkiem spotkań wielu wybitnych osobistości z Pomorza i Warmii, takich jak Wielki Mistrz Winrych z Kniprody i Biskup Warmiński Jan II Stryproka. W drugiej połowie XIV wieku w miejscowości wzniesiony został kościół, który uległ zniszczeniu. Nowy został wybudowany w 1880 roku w stylu pseudogotyckim i posiada jedynie część dawnego, bogatego wyposażenia. W XVI wieku za zgodą Zygmunta I Starego wieś przeszła w posiadanie biskupów warmińskich należących do Kapituły Fromborskiej.

Pogrodzie – Wioska Dzieci

Do roku 1945 miejscowość nosiła nazwę Neue Kirsche (Nowy Kosciół), po II Wojnie Światowej Koniuszkowo, a w 1954 roku otrzymała oficjalną nazwę Pogrodzie. W pustej wsi w 1945 roku osiedlił się oddział Armii Krajowej pod dowództwem pułkownika Bolesława Nieczui – Ostrowskiego, co przyczyniło się do rozkwitu gospodarczego i kulturalnego miejscowości. W krótkim okresie powstały w Pogrodziu m.in. placówka służby zdrowia, Izba Porodowa, Ochotnicza Straż Pożarna, Urząd Pocztowy, szkoła, biblioteka, świetlica wiejska, Spółdzielnia Rolnicza, zakład krawiecki „Praktyczna Pani”, Koło Gospodyń Wiejskich oraz zespół śpiewaczy „Pogrodzianki”.

Miejscowość Pogrodzie graniczy z Parkiem Krajobrazowym Wysoczyzny Elbląskiej. Liczne kompleksy leśne, bogata fauna i flora z unikatowym rezerwatem przyrody zapraszają do pieszych wędrówek. Na turystów czekają wyznaczone historyczne trasy rowerowe oraz wypożyczalnia rowerów. Chętni mogą skorzystać z warsztatów i noclegu z pysznym domowym jedzeniem.

Od 2005 roku w Pogrodziu działa stowarzyszenie „Pogrodzie dla Przyszłości”.

Suchacz – Wioska Kaperska

W 1463 roku dzielni Kaprowie stoczyli na wodach Zalewu Wiślanego zwycięską bitwę z flotą krzyżacką. Niestety podczas walk zgubili drogocenny skarb, do jego poszukiwań mieszkańcy Suchacza – Wioski Kaperskiej zapraszają, każdego kto tu zawita. Do braci kaperskiej zaś wstąpi ten, kto odzieje się w strój walecznego Kapra, dostępny w miejscowej wypożyczalni. Podczas wizyty w tej miejscowości można spróbować kaperskich specjałów, czyli śledzia o cholewę i kaperskiego miodu. Dla aktywnych Suchacz oferuje możliwość skorzystania z rowerów oraz kijków do nordic-walking’u. Cyklicznie odbywa się tu kaperski festyn, z którego przywieźć można kaperskiego dukaty. Suchacz położony jest nad Zalewem Wiślanym, około 12 km od Elbląga, na obszarze Parku Krajobrazowego Wysoczyzny Elbląskiej, na trasie Kolei Nadzalewowej. Okoliczne wzgórza pokryte lasami i poprzecinane głębokimi wąwozami zachęcają do pieszych wędrówek, a przepiękne zachody słońca nad wodami zalewu przynoszą niezapomniane wrażenia. Ślady osadnictwa na terenie Suchacza pochodzą z przełomu IV i III tysiąclecia p.n.e. Podczas wykopalisk archeologicznych odkryto tu ślady kultury ceramiki grzebykowej i kultury pucharów lejkowatych. We wczesnym średniowieczu była tu osada rybacka, zaś w XVI wieku Suchacz posiadał niewielką przystań z kilkoma małymi statkami, którymi przewożono towary do innych miejscowości.

Suchacz – Wioska Kaperska

Rozrost osady nastąpił dopiero w drugiej połowie XIX w., kiedy w sąsiedztwie zbudowano ciąg cegielni, a na słonecznych zboczach Wysoczyzny założono duże sady wiśniowe. W 1899 roku otworzono Kolej Nadzalewową, a w latach 1919-1921 Suchacz uzyskał połączenie drogowe.

Od 2008 roku Suchacz rozwija sią jako Wioska Kaperska. Miejscowość zawdzięcza swoją nazwę bitwie morskiej, która rozegrała się 15 września 1463 roku na wodach Zalewu Wiślanego na wysokości Suchacza. Polska elbląsko-gdańska flota kaperska licząca 30 okrętów rozgromiła doszczętnie licząca 44 okręty flotę krzyżacką. Z pogromu wydostał się tylko okręt Wielkiego Mistrza Ludwiga von Erlichshausena. Od tego zwycięstwa datuje się powstanie Marynarki Wojennej Rzeczypospolitej Polskiej. W centrum Suchacza znajduje się obelisk upamiętniający to wydarzenie. Warto odwiedzić miejscową plażę i port jachtowo-rybacki oraz Niepubliczną Szkołę Podstawową imienia Kaprów Polskich, prowadzoną przez Stowarzyszenie Miłośników Suchacza i Okolic. Z jej wieży rozciąga się piękny widok na Mierzeję Wiślaną, a w zabytkowym wnętrzu znajdziemy m. in. oryginalny piec z początku XX wieku, płaskorzeźbę fleuty oraz wykonaną przez mieszkańców Suchacza makietę bitwy morskiej z 1463 roku.

Frombork – Gród Kopernika

Frombork kojarzony jest głównie z postacią Mikołaja Kopernika, twórcy dzieła „O obrotach sfer niebieskich”, które odmieniło dotychczasowe pojęcie o wszechświecie. Historię oraz okoliczności tego odkrycia można poznać podczas spaceru śladami wielkich odkryć, o których opowiada miejscowy przewodnik. Jednym z głównych punktów wakacyjnej oferty Fromborka – Grodu Kopernika jest Festiwal „Światło i dźwięk”, nawiązujący do widowiska o tej samej nazwie, które po raz pierwszy odbyło się na Wzgórzu Katedralnym w 1975 roku. Frombork – „Gród Kopernika”, to miasto o bogatej historii, unikalnych walorach krajobrazowych oraz dziedzictwie kulturowym i historycznym na skalę światową. Miasto położone jest nad Zalewem Wiślanym i posiada obszar przywodny z portem rybackim oraz portem jachtowym. Frombork jest miejscowością turystyczną - znajduje się tu molo spacerowe, plaża, a także duży park miejski. Przez miejscowość przebiegają trasy turystyczne: Szlak Kopernikowski, Międzynarodowa Trasa Rowerowa R 1 i Nadzalewowa Trasa Rowerowa R64.

Frombork – Gród Kopernika

Chcąc poznać bliżej życie i osiągnięcia Mikołaja Kopernika, warto wybrać się na Wzgórze Katedralne. Mieszcząca się tu Wieża Kopernika to miejsce, gdzie słynny uczony dokonywał obserwacji nieba i na ich podstawie napisał swoje wielkie dzieło „O obrotach sfer niebieskich”. Uroki rozgwieżdżonego nieba można podziwiać przy pomocy teleskopu i lunety w Obserwatorium mieszczącym się na Górze Żurawiej, najwyższym wzniesieniu w okolicy. Z kolei widok na miasteczko i okoliczne tereny oferuje dawna Dzwonnica - 40-metrowa Wieża Radziejowskiego, w której swoją siedzibę ma fromborskie Planetarium. To tu obserwować można drogę słońca, planet, komet i sztucznych satelitów oraz obrazy ponad 6000 gwiazd. Ci, którym ducha wielkiego astronoma nadal będzie mało, powinni udać się do Muzeum Mikołaja Kopernika, założonego w 1912 roku. Do katalogu zabytków Fromborka warto dodać również neogotycki kościół św. Wojciecha pochodzący z połowy XIX wieku oraz nieco starszy (XV w.) dawny Szpital św. Ducha, obecnie Muzeum Historii Medycyny. Przystankiem w zwiedzaniu może być Wieża Wodna z XVI wieku, umiejscowiona nad liczącym blisko 5 km długości Kanałem Wodnym. Stąd w zaciszu kawiarni można upajać się pięknymi widokami tarasowymi, zachodami i wschodami słońca na Nadzalewowym niebie oraz zgłębiać tajemnice astronomii.