WITAMINA D WPYW NA ORGANIZM LUDZKI

Witamina D3, znana bya ludzkoci ju od lat dwudziestych poprzedniego wieku. Pocztkowo witaminie D przypisywano gwnie rol w utrzymywaniu homeostazy wapnia i fosforu, co jest cile zwizane z wpywem na mineralizacj koca. Wyniki wielu prac naukowych pokazuj, e zwizek ten posiada znacznie szersze spektrum dziaania. Potwierdzono udzia witaminy D3 w wielu procesach fizjologicznych m.in. w regulacji funkcjonowania ukadu odpornociowego, regulacji stenia cukru we krwi, funkcjonowaniu komrek skry oraz ukadu sercowo-naczyniowego. Te dziaania witaminy D3 mog przyczyni si do obnienia w duym stopniu cakowitej miertelnoci.

Witamin D stanowi grupa zwizkw steroidowych oddziaujca gwnie na gospodark wapniowo fosforanow. Wystpuje ona w przyrodzie pod postaci witaminy D2 (ergokalcyferoul) i D3 (cholekalcyferolu). Ergokalcyferol znajduje si w produktach pochodzenia rolinnego natomiast cholekalcyferol w produktach pochodzenia zwierzcego: tustych rybach (makrela, oso, sardynki), olejach rybich (tran), jajach kurzych i wtrobie, a w mniejszych ilociach w misie, podrobach, drobiu i przetworach mlecznych. Witamina D2 jest take syntezowana w skrze z 7-dehydrocholesterolu pod wpywem promieniowania sonecznego. Jej synteza zaley od wielu czynnikw: stopnia nasonecznienia, szerokoci geograficznej, pory dnia i roku, karnacji skry, masy ciaa i iloci tkanki tuszczowej.Ocenia si, e nawet 90 proc. dziennego zapotrzebowania na witamin D moe pochodzi z syntezy skrnej, a co najwaniejsze, nie obserwuje si objaww przedawkowania witaminy D pochodzcej z tego rda.

Przemiany Wit. D

Zdrowie a niedobr witaminy D

Niedobr witaminy D u dzieci i osb dorosych jest powszechny. Przyczyn jest zarwno niewystarczajce korzystanie z promieni sonecznych, jak i niska zawarto witaminy D w codziennym poywieniu.Udowodniono, e niedobr witaminy D moe by przyczyn wielu schorze. W badaniach epidemiologicznych wykazano, e ryzyko zapadalnoci na nowotwory (jelita grubego, jajnikw, sutka, prostaty i trzustki) jest odwrotnie proporcjonalne do szerokoci geograficznej i stenia witaminy D we krwi. Chorobami wynikajcymi z niedoboru witaminy D s: krzywica, osteoporoza, osteomalacja. Ponadto, niedobr witaminy D wykazano w nastpujcych schorzeniach: tkanki miniowej (miopatia), w chorobach nowotworowych, autoimmunologicznych (stwardnienie rozsiane, reumatoidalne zapalenie staww, nieswoiste zapalenie jelit, cukrzyca typu1, uszczyca), w chorobach ukadu krenia (nadcinienie, cukrzyca typu 2, zesp metaboliczny, zawa) infekcji, depresji.

Ukad kostny

Niedobr witaminy D powoduje zahamowanie rozwoju i dojrzewania szkieletu zarwno w okresie podowym, jak i do zakoczenia wzrastania (krzywica), za w wieku dojrzaym sprzyja rozwojowi osteomaltacji. Jest to podstawowy element patogenetyczny przypieszonego ubytku masy kostnej i zmniejszenia odpornoci mechanicznej tkanki kostnej, osabienia mini i wzrostu ryzyka upadkw u osb w wieku podeszym.

Ukad krenia

Szczeglnie wanym dla utrzymania rwnowagi biologicznej organizmu obszarem dziaania witaminy D3 jest ukad sercowo-naczyniowy. Wedug bada istnieje cisy zwizek pomidzy wartoci cinienia krwi a zamieszkiwanym regionem globu. U osb mieszkajcych w rejonach nasonecznionych, pooonych bliej rwnika wystpuj nisze wartoci cinienia krwi w porwnaniu do osb z regionw, gdzie ekspozycja na promienie soneczne jest duo rzadsza i krtsza. W zwizku z tym udowodniono, e ekspozycja na promieniowanie UVB powoduje zwikszenie stenia Wit. D3, co z kolei powoduje obnienie cinienia ttniczego.O takim znaczeniu tej witaminy wiadczy fakt, e receptory dla wit. D3 s zlokalizowane w narzdach biorcych udzia w regulacji cinienia ttniczego, tj. w orodkowym ukadzie nerwowym, nerce, nadnerczach, cianie naczy, sercu. Sam mechanizm hipotensyjnego dziaania tej substancji nie zosta jednak do koca wyjaniony.Utrzymanie prawidowego cinienia krwi zaley rwnie od stanu i kondycji naczy krwiononych. Podejrzewa si, e witamina D3 moe mie na to wpyw. Zwikszone cinienie krwi jest bardzo czsto efektem patologicznych zmian ciany naczy krwiononych takich jak grubienie naczy powodowane przerostem warstwy miniowej, czy te jej wapnienie (kalcyfikacja) towarzyszce bardzo czsto zmianom miadycowym. W wietle najnowszych doniesie, sprawne i prawidowe funkcjonowanie naczy moe by rwnie zalene od witaminy D3, ktra poprzez regulacj ekspresji odpowiednich genw hamuje postpujce wraz z miadyc grubienie ciany naczynia oraz hamuje proces wapnienia.Oprcz dziaa usprawniajcych funkcje naczy krwiononych witamina D3 wpywa rwnie na prawidow budow oraz prac samego minia sercowego. Schorzeniem, w ktrym udowodniono korzystne dziaanie witaminy D3 jest przerost lewej komory serca.

Nowotwory

Wiele bada przeprowadzonych w cigu ostatnich lat udowadnia nieznany do tej pory fakt wpywu witaminy D3 na hamowanie powstawania rnych typw nowotworw. Okazuje si bowiem, e spoywanie odpowiednich iloci wit. D3 w duszym okresie czasu i osigany poprzez to jej wysoki poziom w osoczu zmniejszaj ryzyko wystpienia danych rodzajw nowotworw. Badania ukazuj, e przeciwdziaa ona namnaaniu si komrek nowotworowych, stymuluje apoptoz czyli zaprogramowan mier komrki, hamuje angiogenez, czyli rozwj naczy krwiononych odywiajcych guza.Zmniejsza inwazj nowotworu, hamujc aktywno proteaz degradujcych macierz pozakomrkow i bon podstawn, czy w kocu zwiksza wraliwo komrek nowotworowych na dziaanie cytostatykw. Wykazano, eu osb z waciwym poziomem witaminy D we krwi ryzyko zachorowania na nowotwory okrnicy, gruczou krokowego, jajnika, piersi jest znacznie mniejsze ni u osb z jej niedoborem.

Ukad nerwowy

Niski poziom witaminy D w organizmie osb starszych wizany jest z zaburzeniami procesw poznawczych, zdolnoci do przyswajania nowych faktw, chorob Alzheimera. Wydaje si, e mona wykorzysta witamin D jako czynnik neuroprotekcyjny w demencji starczej i na jej wczesnym etapie. Demencja jest postpujcym upoledzeniem funkcji poznawczych zwizanym z rnymi chorobami lub uszkodzeniem mzgu. Witamina D3 poprzez protekcyjne dziaanie na naczynia i nerwy moe zahamowa postpowanie dysfunkcji poznawczych. Powizanie niedoborw witaminy D z anormalnym rozwojem mzgu czyni t witamin atrakcyjnym kandydatem do leczenia szeregu schorze neurologicznych, w tym take schizofrenii.

Innym schorzeniem dotyczcym komrek nerwowych jest stwardnienie rozsiane w ktrym stwierdza si uszkodzenia otoczki mielinowej. Powszechnie uwaa si SM za schorzenie autoimmunologiczne, natomiast mniej zwolennikw ma hipoteza schorzenia neurodegeneracyjnego o podou metabolicznym lub infekcji wirusowej. Z reguy pacjenci ze stwardnieniem rozsianym wykazuj niskie stenia witaminy D w surowicy, a wraz z przebiegiem choroby poziom ten ma tendencj do obniania si. Zauwaono jednoczenie, e spadek stenia witaminy D moe zwiksza prawdopodobiestwo pojawienia si nowych rzutw i wieych ognisk demielinizacyjnych w badaniu MRI oraz wiza si ze zwikszeniem stopnia niepenosprawnoci.Niektre z bada pokazay, e suplementacja witaminy u pacjentw z rzutowo-remisyjn postaci SR wie si ze spadkiem liczby rzutw nawet o 50% oraz polepszeniem sprawnoci oglnej chorych, poprawieniem siy miniowej i szybkoci chodu.S take opinie, e ekspozycja na wiato soneczne w okresie wczesnego dziecistwa, zwikszajca syntez cholekalcyferolu w skrze, moe zmniejsza ryzyko wystpienia SM.

Witamina D i depresja

Istnieje coraz wicej dowodw, e witamina D odgrywa wan rol w rozwoju i funkcjonowaniu mzgu czowieka, cho szczegy tego mechanizmu pozostaj niejasne. Obecno 25(OH)D i 1,25(OH)2D stwierdzono w pynie mzgowo-rdzeniowym i wykazano, e przenikaj przez barier krew-mzg. Ponadto stwierdzono istnienie aktywnego metabolizmu i katabolizmu witaminy D w mzgu wraz z odkryciem obecnoci 1-hydroksylazy i VDR (receptor witaminy D) w znacznych obszarach ludzkiego mzgu. W odniesieniu do depresji, VDR i 1-hydroksylaza znajduj si rwnie w hipokampie. Jest to obszar mzgu odpowiedzialny za uczenie si, pami, nastrj i emocje. Hipokamp naley do niewielu miejsc w mzgu, w ktrych u dorosych osobnikw pojawiaj si nowe komrki. U osb cierpicych na depresj lub yjcych w dugotrwaym stresie jest mniejszy, co prawdopodobnie jest zwizane z zanikiem neuronw. Wpyw witaminy D jest obszar ten jest niejasny, ale w jednym badaniu in vitro zauwaono neuroprotekcyjny wpyw 1,25(OH)2D na komrki hipokampa po ekspozycji na glukokortykoidy, co sugeruje, e witamina D moe mie korzystny wpyw, chronic przed stresem wywoanym depresj. Innym moliwym dziaaniem witaminy D w patofizjologii depresji, jest to, e witamina D zwiksza transkrypcji genw kodujcych hydroksylaz tyrozynow, ktra uczestniczy w regulacja produkcji noradrenaliny. Efekt ten do tej pory stwierdzono tylko w nadnerczach, dlatego te potrzebne s dalsze badania w celu wykrycia zachodzenia podobnego mechanizmu w tkance mzgowej.

Ukad immunologiczny

Niedobory witaminy D3 towarzysz przewlekym chorobom nerek i zwikszonej podatnoci na infekcje bakteryjne, wirusowe i prtkowe. Jest to zgodne z wieloletnimi obserwacjami pediatrw, e dzieci z krzywic czciej zapadaj na sezonowe infekcje. Badania dowodz, e witamina D3 dziaa jako modulator ukadu immunologicznego, przeciwdziaajc nadmiernej ekspresji cytokin prozapalnych. Stymuluje on ekspresj potencjalnie przeciwbakteryjnych peptydw, ktre wystpuj w neutrofilach, monocytach, komrkach NK i komrkach wycieajcych ukad oddechowy, przeciwdziaajc infekcji.

Cukrzyca

Obecno 1-hydroksylazy w komrkach trzustki wskazuje na prawdopodobny udzia kalcytriolu w regulowaniu autokrynnego wydzielania insuliny. W stanach chorobowych nerek, gdy spada stenie witaminy D3, obserwuje si zaburzenia w wydzielaniu insuliny, brak wraliwoci komrek trzustki na zmiany w steniu glukozy i oporno na insulin.Badania i dane epidemiologiczne z populacji ludzkiej wskazuj na witamin D jako potencjalnego modyfikatora rozwoju cukrzycy typu 1 i 2. Wstpnie ju wykazano powizania pomidzy niedoborami witaminy D a wystpowaniem cukrzycy typu 2. Mimo, e nie uzyskano wpywu suplementacji witamin D3 na poziom glukozy u osobnikw zdrowych, to jednak wydaje si, e opnia ona rozwj cukrzycy u osb z nietolerancj glukozy.

Wyniki przeprowadzonych wielu przeprowadzonych na wiecie bada wskazuj, e witamina D3 jest czynnikiem prowadzcym do lepszego dziaania mechanizmw organizmu, ktre zapewniaj homeostaz czyli zdrowie. Jej rola nie ogranicza si jedynie do dziaa zwizanych z utrzymywaniem prawidowej budowy koci, ale jest znacznie szersza. Odpowiedni jej poziom w organizmie stanowi oglne zabezpieczenie dobrego stanu zdrowia i jest szczeglnie istotny dla prawidowego funkcjonowania serca i ukadu krenia.

Literatura:1.http://www.kwadryga.pl/upload/Dokumenty/Artykuly_naukowe/GF_2_2011.pdf Nowe spojrzenie na witamin D prof. dr hab. ELBIETA L. ANUSZEWSKA2. http://nuclevital.pl/pdf/2012_10_24_wiadomosci_medyczne_nr14.pdf Witamina D3 w walce o zdrowy organizm MARINEX INTERNATIONAL3. http://annales.sum.edu.pl/archiwum_publikacje/2014_68_1_7.pdfWielokierunkowe dziaanie witaminy D, Anna Dittfeld, Katarzyna Gwizdek, Aneta Koszowska, Katarzyna Fizia4. http://www.woia.pl/dokumenty/Witamina%20D-1.pdfKinga Duszyska-Polus: Witamina D-dziaanie, niedobory i suplementacja u pacjentw w rnym wieku5.http://www.ptfarm.pl/pub/File/Bromatologia/2013/2/BR%202-2013%20-%20s.%20121-31.pdfWitamina d w wietle bada ostatnich lat, Regina Oldzka6. http://munin.uit.no/bitstream/handle/10037/5128/thesis.pdf?sequence=2Vitamin D depression and Headache