WiP Nowe Technologie IT nr2 72dpi

Dyskusja specjalistów: lekarz zapłaci odszkodowanie, ale ma prawo do roszczenia od firmy outsourcingowej, s. 60

TEMAT NUMERU: Telemedycyna obniża koszty, s. 26 i 32

2 | 2013 TOM II

MAGAZYN ZARZĄDZAJĄCYCH INFRASTRUKTURĄ IT W PODMIOTACH LECZNICZYCH

W TYM WYDANIU:

Świadcze niodawcy codzienniebędą wysyłać dane do SIM

HIS – krwiobieg szpitala .................... 48

ZIP, czyli historia leczenia z 10 lat .... 40

EDM dla dentysty ................................ 57

Podmiot leczniczy to administrator danych ................... 68

Zderzenie świata informatyków i lekarzy ................................................... 85

Zarządzanie przez ewidencję.......... 92

Termin wdrożenia e-dokumentacji powinien być odsunięty

Ochrona lekarskiego laptopa Od 2004 r. lekarze będą używali wyłącznie komputerów

Czytaj s. 18 Czytaj s. 56 Czytaj s. 74

ISSN: 2083-1420

PRENUMERATA 2013Kwartalna: 71,99 zł brutto + 18,44 zł brutto kosztów pakowania i wysyłki (KOD:MS08)Półroczna: 122,39 zł brutto + 36,89 zł brutto kosztów pakowania i wysyłki (KOD:MS09)Roczna (11 wydań w roku): 197,99 zł brutto + 63,96 zł brutto kosztów pakowania i wysyłki (KOD:MS0A)

Zamówienia prosimy składać do Centrum Obsługi Klientatel.: 022 518 29 29, e-mail: [email protected], [email protected]

W zamówieniu proszę podać odpowiedni KOD.

Marketing, zarządzanie, finanse, ITJedyny opiniotwórczy magazyn!

Mobilna aplikacja na iPhone oraz iPadjuż dostępna!

healthcare.wip.pl

PRENUMERATA 2013

Trendy, opinie, skuteczne rozwiązania, sprawdzone strategie i najnowsze technologie w ochronie zdrowia

Czytaj i poznawaj

magazyn menedżerów ochrony zdrowia

Temat numeru

cena 24 zł (w tym 8% VAT)

Pacjent nasz pan

Ostatni dzwonek!

Sięgnąć po darmowe...

HMm

agaz

ine

FelieTon Robert Mołdach • interes publiczny czy prawa jednostki?

Krzysztof M. Macha • Komu się powiedzie, a komu mniej?

ToSHiBA: nowe rozwiązania technologiczne

więcej s. 53

zdrowy rdzeń sieci

AM

S01


Temat numeru Pod ochroną Jak się zabezpieczyć przed

roszczeniowym pacjentem?


HMm

agaz

ine

FelieTon Robert Mołdach • Serce i rozum – nie zawsze w parze

Krzysztof M. Macha • TUw a sprawa polska

Konferencja: heaLThcare iT TrendS 2012 więcej s. 61


Temat numeru


HMm

agaz

ine

TOSHIBA: Leader w technice obrazowania więcej s. 51NES Healthcare jest fi rmą z ponad 25-letnim doświadczeniem w rekrutacji medycznej na rynku brytyjskim i ponad 5-letnim doświadczeniem w Polsce

Chcesz otrzymywać oferty pracy zgodne z Twoimi kwalifi kacjami?Zarejestruj się na stronie www.neshealthcare.pl

lub wyślij swoje CVGwarantujemy:

• bezpłatną pomoc w znalezieniu atrakcyjnej pracy• dyskrecję

Szukasz ciekawej pracy?

Jestes lekarzem?

Zapraszamy do kontaktu: 22 292 68 32, 22 292 68 33 [email protected]

Oferujemy:• rekrutację personelu medycznego

• szkolenia dla lekarzy i pielęgniarek• komunikacja z pacjentem • przeciwdziałanie wypaleniu zawodowemu • radzenie sobie ze stresem • asertywność• szkolenia dla pracowników działów personalnych• doradztwo w zakresie Zarządzania Zasobami Ludzkimi• coaching dla lekarzy i menedżerów• badania satysfakcji pracowników i kultury organizacyjnej

Korzysci ze współpracy z NES Healthcare:• Pobieramy wynagrodzenie dopiero, gdy zarekomendowany przez nas lekarz zostanie przez Państwa zatrudniony• Dysponujemy własną bazą lekarzy tworzoną od 2006 roku• Aktywnie docieramy do potencjalnych Kandydatów

w słuzbie zdrowia?

Jestes menedzerem

Mobilna aplikacja na iPhone oraz iPad już dostępna!Pobierz: healthcare.wip.pl/app lub zeskanuj kod

magazyn menedżerów ochrony zdrowia Temat numeru

HMm

agaz

ine



FelieTon Robert Mołdach • między etyką a zyskiemKrzysztof M. Macha • Szczupli pożyją dłużej

1Nowe Technologie IT w Ochronie Zdrowia

Mariusz Jendraredaktor prowadzący

Przygotowaliśmy dla Państwa drugi numer kwartalnika „Nowe Technologie IT w Ochronie Zdrowia”, którego tematem przewodnim są rozwiązania z zakresu telemedycyny. Wiele z nich już jest wykorzy-stywanych w kontaktach lekarz – pacjent, np. przy leczeniu cukrzycy, ale część oczekuje na swoją realizację. Są to niekiedy proste aplikacje, np. do zdalnego badania KTG, które mogłyby objąć tysiące ciężarnych kobiet, zapewniając bezpieczeństwo ich nienarodzonych dzieci. Przedsta-wiamy kilka pomysłów na usługi telemedyczne, które mogą być zasto-sowane w praktyce. Gorącym tematem jest też zbliżające się wprowa-dzenie elektronicznej dokumentacji medycznej od 1 sierpnia 2014 r. Najprawdopodobniej termin ten zostanie o kilka miesięcy odsunięty.

Wszystkie te zmiany wymagają nakładów finansowych. Pieniądze, jak się okazuje, nie są największym problemem. Główną barierą – według cytowanych ekspertów – jest brak świadomości o istniejących możli-wościach i korzyściach płynących z telemedycyny i e-dokumentacji.

Życząc wielu sukcesów zawodowych

Od redaktora

Jednak im wcześniej dane zostaną przeniesione do sieci, tym szybciej historia leczenia każdego pacjenta i ordynowanych mu leków będzie dostępna na ekranie od ręki. }

Redaktor naczelna grupy czasopism:Aldona Kapica

Redaktor prowadzący: Mariusz Jendra

Kierownik marketingu i sprzedaży: Julita Lewandowska-Tomasiuk

Product manager: Alina Sulgostowska

Koordynator produkcji: Katarzyna Kopeć

ISSN: 2083-1420

Nakład: 160 egzemplarzy

Projekt graficzny: Piotr Fedorczyk

Drukarnia: MDruk

Skład: Dariusz Ziach

Prenumerata: Nowe Technologie IT w Ochronie Zdrowia Centrum Obsługi Klienta tel.: 22 518 29 29 e-mail: [email protected]

Masz pytanie? Skontaktuj się z nami: [email protected]

Zdjęcia: fotolia.pl, archiwum własne

Wydawnictwo Wiedza i Praktyka ul. Łotewska 9a, 03-918 Warszawa NIP: 526-19-92-256 KRS: 0000098264 – Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy, Sąd Gospodarczy XIII Wydział Gospodarczy Rejestrowy

Wysokość kapitału zakładowego: 200.000 zł

Biuro reklamy Koordynator zespołu sprzedaży reklam: Agnieszka Zduńczyk tel.: 660 404 122, e-mail: [email protected]

Kwartalnik „Nowe Technologie IT w Ochronie Zdrowia” chroniony jest prawem autorskim. Przedruk materiałów bez zgody wydawcy jest zabroniony. Zakaz nie dotyczy cytowania publikacji z powołaniem się na źródło. W związku z powyższym redakcja nie ponosi odpowiedzialności prawnej za zastosowanie zawartych w „Nowych Technologiach IT w Ochronie Zdrowia” wskazówek, przykładów informacji itp. do konkretnych przypadków.

Wydawca nie odpowiada za treść zamieszczonej reklamy, ma prawo odmówić zamieszczenia reklamy, jeżeli jej treść lub forma są sprzeczne z linią programową bądź charakterem publikacji oraz interesem Wydawnictwa Wiedza i Praktyka.

2 Nowe Technologie IT w Ochronie Zdrowia

Czerwiec 2013

W numerze:Trendy w branży 6 Tomograf z opisem na odległość

7 Środki na informatyzację szpitala

8 Darmowy internet w szpitalu

8 Robot medyczny Kymerax

9 Do 28 czerwca 0% na serwery IBM

10 Kasy fiskalne po 1 kwietnia 2013 r.

11 Dostęp do danych osobowych dla rejestratorek

12 Do 28 czerwca wnioski o środki z EOG

13 Potrzebne są wielojęzyczne centra informacyjne

Prawo IT i nowych technologii16 Informatyzacja sektora zdrowia ważniejsza

od likwidacji NFZ

18 Świadczeniodawcy codziennie będą wysyłać dane do SIM

Temat numeru26 Telemedycyna obniża jednostkowe koszty

świadczeń

32 Cukrzyca – choroba telemedyczna

e-Zdrowie w praktyce40 ZIP, czyli historia leczenia z 10 lat

42 POZ potrzebuje informatyzacji

4

14

24

38


Spis treści

Technologie medyczne48 HIS – krwiobieg szpitala

Elektroniczna Dokumentacja Medyczna56 Termin wdrożenia e-dokumentacji powinien być odsunięty

57 EDM dla dentysty

60 Lekarz zapłaci odszkodowanie, ale ma prawo do roszczenia od firmy outsourcingowej

Polityka bezpieczeństwa danych68 Podmiot leczniczy to administrator danych

74 Ochrona lekarskiego laptopa

Strategie inwestycyjne w medycynie82 Zdążyć przed podwyżką VAT

85 Zderzenie świata informatyków i lekarzy

IT system management92 Zarządzanie przez ewidencję

96 Trzy kolory – biały, szary i niebieski

Felieton Odroczenie e-dokumentacji będzie nieduże

4654

66

80

90

99


Wdrożenie ▶ e-urząd i prawo


Tomografy i robotyUrządzenia i roboty medyczne są bardziej precyzyjne niż człowiek

Coraz częściej zamiast lekarza, diagnostykę musi wykonać urządzenie cyfrowe. Z drugiej strony trudno znaleźć lekarza-specjalistę, który zgodzi się podjąć pracę, jeśli nie będzie miał wsparcia nowoczesnej aparatury. Krajowe placówki, nawet te powiatowe, inwestują w nowoczesny sprzęt, m.in. tomografy.

Cyfryzacja szpitali pozwala na bieżące monitorowanie kosztów oraz kontrolę stanu leków z dokładnością do jednej tabletki. Służy także do elektronicznego przesyłania zdjęć, które opisywane są przez zewnętrznych specjalistów. W polskich placówkach użytkowane są maszyny robotyczne, np. Kymerax, które pozwalają przeprowadzić zabieg onkologiczny u pacjenta poprzez dwa nieduże nacięcia.

Trendy w branży

▶


Trendy w branży

Sprzęt kupiono za pośrednictwem firmy MEDFinance. Spłata długu będzie następowała dzięki bieżącym wpływom z kontraktu z Narodowym Funduszem Zdrowia. Wysokość rat została określona na ok. 27 tys. zł miesięcznie.

Kupione urządzenie to aparat Optima CT520 firmy General Electric. Tomograf komputerowy umożliwi dokonanie oce-ny niemal wszystkich narządów wewnętrznych pacjenta. Średni czas tego bezbolesnego badania wynosi 15–30 minut.Zamówienie obejmuje nie tylko zakup urządzenia, ale także adaptację pomieszczeń na potrzeby tomografii, szkolenia personelu oraz uzyskanie wymaganych przepisami pozwo-leń na użytkowanie pracowni. Na koszt inwestycji wyno-szący łącznie 1,9 mln zł składają się: dostawa aparatu, jego instalacja i przeszkolenie personelu w kwocie 1,27 mln zł, remont pomieszczeń 245 tys. zł oraz odsetki w wysokości 424 tys. zł (płatność jest rozłożona na 72 raty).

Koszt zdalnego opisu wyniku tomografii komputerowej

wynosi od 40 do 80 zł.

Badanie tomografem będzie przeprowadzane przez perso-nel realizujący świadczenia w pracowni radiodiagnostyki. Opisy badań będą przeprowadzane przez lekarza, z którym obecnie placówka ma podpisaną umowę. Jeżeli zaistnieje taka potrzeba, przeprowadzanie opisów zlecane będzie wy-specjalizowanym firmom zewnętrznym. Z aparatu możliwe będzie przesyłanie cyfrowych zdjęć przez Internet, po to, by zdalnie otrzymywać opisy. Takie rozwiązanie funkcjonuje już w wielu placówkach. Opisy pozyskiwane są nawet od lekarzy z innych krajów. Każda placówka szuka usługi tam, gdzie jest ona tańsza (np. w USA popularne są opisy robione w Indiach). Koszt takiej usługi, w zależności, czy badanie

przeprowadzane jest z kontrastem, czy bez, waha się w gra-nicach 40–80 zł.

Badanie za pomocą tomografii komputerowej staje się stan-dardem w procesie diagnostycznym. Dla szpitala nowy tomograf to skok technologiczny, ponieważ dotychczas placówka nie dysponowała podobnym sprzętem. Coraz trudniej jest już pozyskać lekarza do terenowego szpitala, który nie jest wy-posażony w nowoczesny aparat do diagnostyki.

Zakup podyktowany był oddaleniem placówki od innych ośrodków świadczących takie usługi. Udając się do najbliż-szego szpitala, który dysponuje tomografem, trzeba było pokonać około 100 km. Szpital musiał więc płacić za dowóz karetką chorego na badanie. Zauważalny był jednak stały wzrost kosztów wykonania tego badania w ościennych pla- cówkach. Posiadanie nowoczesnego aparatu w siemiatyckim szpitalu zapewni pacjentom wysoką wartość diagnostyczną. Zwiększy też bezpieczeństwo chorych w całym powiecie. Szpital rocznie przyjmuje około 6,8 tys. chorych z powiatu liczącego 48 tys. mieszkańców.

RW

Aparat Optima CT520 firmy General Electric

Szpital powiatowy w Siemiatyczach podpisał umowę z firmą GE Healthcare Polska na dostarczenie tomografu komputerowego. Urządzenie zostanie zainstalowane już z końcem maja 2013 r. Wartość inwestycji wynosi 1,9 mln zł.

Tomograf z opisem na odległość

Prosto z placówek


Trendy w branży

Środki na informatyzację szpitala

Szpital powiatowy w Brodnicy otrzyma ponad 600 tys. zł ze środków na realizację kluczowego projektu wojewódz-

twa kujawsko-pomorskiego. Pieniądze będą przeznaczone na stworzenie nowoczesnego systemu teleinformatycznego. Stanie się on niezbędny wobec wchodzących niebawem w życie przepisów dotyczących np. cyfryzacji zasobów szpi-tala, archiwizowania kart pacjentów, historii chorób itd. Środki na system informatyczny szpitala pochodzą z projek-tu unijnego „e-Zdrowie, e-Usługi, e-Organizacja – pakiet rozwiązań informatycznych dla jednostek organizacyjnych województwa kujawsko-pomorskiego”.

Szpital powiatowy w Brodnicy otrzyma 600 tys. zł na przeprowadzenie kompleksowej informatyzacji placówki.

Źródło: Szpital powiatowy w Brodnicy

Szpital powiatowy w Brodnicy

Do powiatu brodnickiego trafi ponad 600 tys. zł z unijnego programu na informatyzację szpitala. Decyzję w tej sprawie podjął Zarząd Województwa Kujawsko-Pomorskiego.

Fundusze na informatyzację placówki pochodzą z dofinan-sowania unijnego w wysokości ok. 5 mln zł oraz środków własnych. Szpital ma 16 oddziałów i liczy 356 łóżek. Dla około 500 użytkowników zainstalowano 200 komputerów. Wprowadzone moduły oprogramowania obejmują m.in.: czas pracy, kalkulację kosztów leczenia, monitorowanie za-

każeń szpitalnych, wycenę procedur medycznych itd. Szpital wyposażono w czytniki dowodów osobistych umożliwiające

W SPZOZ w Kędzierzynie-Koźlu kończą się prace wdrożeniowe systemu informatycznego wartego 6,3 mln zł. Projekt realizowany jest przez firmę Asseco Poland S.A.

Darmowy internet w szpitalu

Oddział Urologii szpitala w Kędzierzynie-Koźlu


Trendy w branży

Robot manualny Kymerax to urządzenie chirurgiczne o zmo-toryzowanych ruchach ze wskazaniem do używania w chi-rurgii endoskopowej. Technologia ta umożliwia przeprowa-dzającemu zabieg manewrowanie robotycznym uchwytem sterującym z końcówką obracającą się w wielu kierunkach i ułatwiającą dostęp do tkanki i organów pod każdym kątem. Dzięki „zmotoryzowanemu ręcznemu urządzeniu robo-tycznemu” procedury chirurgiczne mogą być wykonywane

szybciej i z większą precyzją. Robot jest bardziej elastyczny niż ludzki nadgarstek, a szwy, które wykonuje sprzyjają szyb-szemu gojeniu pooperacyjnemu.

Zabiegi laparaskopowe realizowane są przez jedno lub dwa nacięcia,

np. w powłoce brzusznej. Oznacza to znaczne skrócenie

czasu pobytu pacjenta w szpitalu oraz mniejszy ból pooperacyjny.

Manualny robot jest przystosowany do zabiegów laparo-skopowych w zakresie urologii, ginekologii oraz przewodu pokarmowego. Jedną z jego zalet jest minimalizacja inwazyj-ności chirurgii. Zabiegi laparaskopowe realizowane są przez jedno lub dwa nacięcia, np. w powłoce brzusznej. Oznacza to znaczne skrócenie czasu pobytu pacjenta w szpitalu w stosunku do tradycyjnej operacji. Chory odczuwa też mniejsze dolegliwości bólowe, bo mniejsze są rany ope-racyjne. Szybciej też wraca do zdrowia i aktywności. O za-

identyfikację pacjenta. Każde zdarzenie medyczne rejestro-wanie jest automatycznie w systemie.

Dzięki zainstalowanemu oprogramowaniu władze szpitala na bieżąco mają dostęp do aktualizowanych wyników finan-sowych szpitala, a także dysponują wiedzą o zużyciu leków czy sprzętu jednorazowego. Cyfryzacja oddziału radiologii umożliwi przesyłanie zdjęć innym lekarzom i w ten sposób prowadzenie elektronicznych konsultacji. W formie elek-tronicznej będą również przesyłane wyniki badań np. krwi

i moczu. Szpital oferuje też bezpłatny dostęp do Internetu dla pacjentów.

Zarządzający szpitalem w Kędzierzynie-Koźlu mają online

dane o bieżącym stanie leków, z dokładnością do jednej tabletki.

RW

Operacje wykonywane za pomocą robotów manualnych są mniej inwazyjne dla pacjentów. Urządzenia te są elastyczniejsze niż ludzki nadgarstek, a sama operacja realizowana jest przez jedno lub dwa nacięcia w skórze. Oznacza to szybsze gojenie się ran pozabiegowych.

Robot medyczny KymeraxOd producentów

Robot manualny Kymerax

Kymerax


Trendy w branży

biegach laparoskopowych mówi się, że są przeprowadzane „przez dziurkę od klucza”.

Roboty medyczne zdobywają na świecie coraz większą po-pularność. W Polsce, ze względu na wysoki koszt zakupu takiego urządzenia, nie są jeszcze powszechnie stosowane. Jedną z placówek przeprowadzających (od 2012 roku) za-biegi z użyciem robota Kymerax jest Europejskie Centrum

Zdrowia Otwock. Kymerax to tańsza wersja robota daVinci, ma jednak jego najważniejsze zalety. Podwyższa precyzję cięć, zwiększa efektywność zabiegu oraz bezpieczeństwo pa-cjenta. Nazwa Kymerax pochodzi od słowa „chimera”, które w greckiej mitologii oznacza hybrydowego potwora z głową lwa, ciałem kozy i ogonem węża.

RW

Uruchomienie elektronicznej dokumentacji medycznej będzie wymagało zainwestowania, w zależności od wielko-ści placówki od 10 tys. do 20 tys. (w przypadku przychodni lokalnej) do kilku mln zł (w szpitalach). – W rozmowach hand- lowych z klientami dostrzegamy ważną potrzebę dotyczącą sfinansowania planowanych inwestycji związanych z szeroko rozumianym IT. Z punktu widzenia inwestora finansowanie to dotyczy dużych środków, ale koniecznych z uwagi na do-stosowanie podmiotu leczniczego do wdrożenia od 1 sierp-nia 2014 r. elektronicznej dokumentacji medycznej – mówi Robert Beksiński, z firmy Ericpol. W związku z kosztami, jakie czekają placówki medyczne, firma Ericpol przygoto-wała specjalną ofertę. Przy zakupie oprogramowania drEryk klienci mogą skorzystać z rat 0% na zakup niezbędnego sprzętu. Promocja przygotowana została we współpracy z firmą IBM Global Financing. Zerowe oprocentowanie do-tyczy zakupu sprzętu IBM, np. serwerów, macierzy, deskto-pów, laptopów itd.

Zerowe oprocentowanie dotyczy zakupu hardware’u IBM: serwerów,

macierzy, desktopów, laptopów itd.

Zainteresowani ofertą mogą skorzystać ze specjalnego kal-kulatora internetowego. – Oddajemy naszym klientom do dyspozycji w okresie promocyjnym, trwającym do 28 czerwca,

narzędzie w postaci zautomatyzowanego kalkulatora, które pozwala sprawdzić, jak może wyglądać rozłożenie na raty koniecznej inwestycji – wyjaśnia Robert Beksiński. Dzięki niemu w zaciszu domowego gabinetu można skalkulować koszty wdrożenia sprzętu i oprogramowania. Wystarczy w kalkulatorze zaznaczyć kategorię produktu, preferowa-ny okres finansowania oraz jego formę (leasing, płatności ratalne, pożyczka), a koszt finansowania policzy się auto-matycznie. Link do kalkulatora można znaleźć na stronie www.dreryk.pl. Warto się pospieszyć, ponieważ promocja rat za 0% kończy się 28 czerwca 2013 r.

MJ

Firma Ericpol oferuje swoim klientom specjalną promocję. Wraz z zakupem oprogramowania drEryk można nabyć sprzęt firmy IBM np. w 12 nieoprocentowanych ratach.

Do 28 czerwca 0% na serwery IBM

Macierz Storwize V7000 Unified firmy IBM


Trendy w branży

Od 1 stycznia 2013 r. kasy fiskalne muszą posiadać podmioty, których roczny obrót ze sprzedaży detalicznej przekroczył 20 tys. zł. Przed tą datą zwolnienie z tego obowiązku obej-mowało podatników (w tym lekarzy) uzyskujących roczne obroty do 40 tys. zł. Tegoroczne zmiany mają ograniczyć szarą strefę i zwiększyć ściągalność podatków. W praktyce więc każdy lekarz czy stomatolog, prowadzący prywatny gabinet, powinien wystawiać pacjentom paragony. Obo-wiązek ten dotyczy wyłącznie lecznic prywatnych, w któ-rych świadczenia nie są finansowane z NFZ.

Większość zmian wprowadzonych od 1 kwietnia 2013 r. ma charakter techniczny. Nowe przepisy wprowadzają wymóg umieszczania na paragonie numeru NIP nabywcy, na jego żądanie. Nie wszystkie jednak urządzenia mają taką możli-wość. Resort finansów wyjaśnił, że wymóg ten nie dotyczy płatników, których kasy nie mają technicznej możliwości wydruku numeru NIP nabywcy.

Od 1 kwietnia 2013 r. usługi różniące się ceną trzeba przyporządkowywać do

różnych pozycji sprzedażowych, nawet jeśli dotyczą usługi tego samego rodzaju.

Nowe rozporządzenie doprecyzowuje konieczność umiesz-czania na paragonie nazwy towaru lub usługi. Nazwa ta musi jednoznacznie identyfikować produkt, którego dotyczy. Oznacza to, że usługi różniące się ceną zawsze trzeba będzie przyporządkować do różnych pozycji sprzedażowych, na-

wet jeśli dotyczą produktu lub usługi tego samego rodzaju. W praktyce może się okazać, że niektóre starsze i tanie kasy trzeba wymienić ze względu na zbyt małą bazę towarową.

Nowe przepisy doprecyzowały też termin wydruku raportów miesięcznych. Dokumenty te należy sporządzać po zakoń- zeniu miesiąca sprzedażowego, nie później niż do 25. dnia kolejnego miesiąca. Konieczne jest też umieszczanie na paragonie oznaczenia PARAGON FISKALNY. Należy też pamiętać, że od 1 stycznia 2013 r. zniesiono obowiązek przechowywania kopii paragonów przez 2 lata. Obecnie wró- cono do obowiązku archiwizowania ich przez 5 lat.

Od 1 kwietnia zmieniono zapis dotyczący dokonywania obowiązkowych przeglądów technicznych kas. Dotychcza-sowemu określeniu „raz na 24 miesiące” nadano brzmienie „nie rzadziej niż co 2 lata”. Na serwisantów nałożono obo-wiązek dokonania przeglądu w terminie 5 dni od otrzyma-nia zgłoszenia od podatnika. Po dokonanym przeglądzie do książki kasy należy dołączyć zalecenia pokontrolne i kopię dokumentu poświadczającego wykonanie usługi (np. w po-staci faktury).

Podstawa prawna:• Rozporządzenie ministra finansów z 14 marca 2013 r. w spra-

wie kas rejestrujących – Dz.U. z 2013 r. nr 0, poz. 363.RW

Od 1 kwietnia 2013 r. obowiązuje nowe rozporządzenie ministra finansów z 14 marca 2013 r. w sprawie kas fiskalnych. Zmiany dotykają gabinetów lekarskich.

Kasy fiskalne po 1 kwietnia 2013 r.

Nowości legislacyjne

Średnia kasa fiskalna (fot. Artombis)


Trendy w branży

Pytanie: Proszę o informację, czy wystarczy mieć w aktach osobowych upoważnienie do przetwarzania danych oso-bowych pacjentów i czy rejestratorki mogą mieć wgląd do historii choroby oraz zapisu wizyty w poradni? Zaznaczam, że dane te są w systemie informatycznym.

Iwona z Bielska Białej

Odpowiedź: Recepcjonistki muszą mieć upoważnienie do przetwarzania danych pacjentów. Należy nadać upoważ-nienia recepcjonistkom, przeszkolić je i zobowiązać do zachowania tajemnicy. Trzeba także prowadzić ewidencję osób upoważnionych oraz wdrożyć proces kontroli dostępu do danych i uwierzytelnienia w systemie informatycznym.Przetwarzaniem danych osobowych, w tym wrażliwych (m.in. informacje o stanie zdrowia) w systemie informatycznym są wszystkie operacje wykonywane na tych danych, w tym: wgląd, wprowadzanie, modyfikowanie, usuwanie, przeka-zywanie i przechowywanie.

Administrator danych (np. przychodnia czy lecznica), repre-zentowany przez dyrektora, prezesa czy właściciela, decyduje o celach i środkach przetwarzania danych osobowych. Każdy z nich z osobna jest zobowiązany zastosować środki tech-niczne i organizacyjne zapewniające odpowiednią ochro- nę przetwarzanych danych osobowych. Powinien przede wszystkim zabezpieczyć dane przed ich udostępnieniem osobom nieupoważnionym, zabraniem przez osobę nieupraw-nioną, przetwarzaniem z naruszeniem ustawy oraz zmianą, utratą, uszkodzeniem lub zniszczeniem. Jest również zobo-wiązany zapewnić kontrolę nad tym, jakie dane osobowe, kiedy i przez kogo zostały do zbioru wprowadzone oraz komu są przekazywane.

W związku z tym użytkownicy – osoby posiadające upoważ- nienie nadane przez administratora danych – muszą być prze- szkoleni w zakresie przetwarzania i ochrony danych osobowych oraz zobowiązani do zachowania tajemnicy danych.

W placówce bezwzględnie powinien funkcjonować system kontroli dostępu do danych i proces uwierzytelnienia z wy- korzystaniem identyfikatora użytkownika oraz hasła. Ozna-

cza to, że musi być możliwość kontroli nad tym, kto, kiedy, jakie dane wprowadzał i komu je przekazywał, zarówno za pomocą systemu informatycznego, jak i przez administra-tora danych.

Po zalogowaniu każdy pracownik placówki widzi dane i może

wykonywać na nich takie operacje, jakie przewiduje jego upoważnienie

do przetwarzania danych wydane przez administratora.

W recepcji, bez względu na to, ile jest komputerów, recep-cjonistek, u którego administratora danych są zatrudnione i na jakich zmianach pracują, każdy użytkownik musi mieć w systemie informatycznym (na odpowiednim komputerze) konto użytkownika, niepowtarzalny identyfikator (login) i logować się do systemu za pomocą bezpiecznego, znanego tylko sobie hasła. Po poprawnym zalogowaniu pracownik widzi dane i może wykonywać na nich takie operacje, jakie przewiduje jego upoważnienie do przetwarzania danych wydane przez administratora.

Dostęp do danych osobowych dla rejestratorek

E-maile od czytelników

Recepcjonistki muszą mieć upoważnienie do przetwarzania danych pacjentów


Trendy w branży

W przypadku recepcjonistek czy rejestratorek, jako pracowni-ków wykonujących zawód niemedyczny, takie upoważnie-nie może przewidywać uprawnienia do: wglądu, wprowa-dzania, nanoszenia zmian (modyfikowania), ewentualnie przekazywania danych.

Podstawa prawna:• Ustawa z 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobo-

wych – t.j.: Dz.U. z 2002 r. nr 101, poz. 926 ze zm.• Ustawa z 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzecz-

niku Praw Pacjenta – t.j.: Dz.U. z 2012 r. poz. 159 ze zm.

Piotr Glenspecjalista ds. ochrony danych osobowych

Przedłużenie terminu dotyczy programu PL 07 Poprawa i lepsze dostosowanie ochrony zdrowia do trendów demo-graficzno–epidemiologicznych, realizowanego w ramach drugiej edycji funduszy norweskich i funduszy europej-skiego obszaru gospodarczego (EOG) na lata 2009–2014. – Zainteresowanie programem jest jednak znaczące, do punk-tu informacyjnego wpływa duża liczba pytań, głównie drogą

telefoniczną i mailową – mówi Krzysztof Bąk, rzecznik MZ. Pytania dotyczą m.in. dokumentów potwierdzających po-siadanie środków finansowych niezbędnych do zapewnie-nia wkładu własnego oraz kryteriów kwalifikowalności.

Warunkiem uzyskania dofinansowania jest zapewnienie wkładu własnego.

Projekty można składać w trzech obszarach tematycznych:1. Poprawa opieki prenatalnej – świadczenia z zakresu profi-

laktyki, diagnostyka i leczenie w celu zwiększenia liczby urodzeń.

2. Lepsze dostosowanie opieki zdrowotnej w celu sprostania potrzebom szybko rosnącej populacji osób przewlekle chorych i niesamodzielnych oraz osób starszych.

3. Profilaktyka chorób nowotworowych mająca na celu zmniejszenie wskaźnika zachorowalności i śmiertelności z powodu nowotworów w Polsce.

Przy wnioskowaniu o fundusze norweskie konieczne jest zapewnienie wkładu własnego. Szpital może pozyskać do-tację lub pożyczkę z organu założycielskiego albo z firmy

Do 28 czerwca wnioski o środki z EOGŚrodki unijne

Ministerstwo Zdrowia wydłużyło do 28 czerwca termin składania wniosków o pieniądze z europejskiego obszaru gospodarczego. W pierwotnym terminie, do 10 maja 2013 r., nie wpłynęła żadna aplikacja.

Wnioski o dofinansowanie można składać do 28 czerwca 2013 r.


Trendy w branży

Konferencje, seminaria

pożyczkowej. Konieczne jest zapewnienie wkładu w wyso-kości 20–30% wartości planowanego projektu.

Podmiotami uprawnionymi do składania wniosków są: podmioty podległe lub nadzorowane przez ministra właściwego do spraw zdrowia oraz podmioty, dla których są one orga-nami tworzącymi lub posiadającymi w spółce kapitałowej

udziały (akcje) w wysokości co najmniej 51% kapitału za-kładowego. Wnioski należy składać w Departamencie Fun-duszy Europejskich Ministerstwa Zdrowia do 28 czerwca 2013 r. do godz. 16.15.

www.zdrowie.gov.plRW

Z wystąpień na Kongresie wynika, że w kraju wiele roz-wiązań nie wprowadzono jeszcze w życie. Powinny zostać określone m.in. ścisłe zasady odmowy leczenia szpitalnego za granicą, uzgodnione zasady wyceny procedur, uzgod-nione kanały komunikacyjne i zasady wymiany dokumen-tacji medycznej i rozliczeniowej. Polska musi też utworzyć wielojęzyczne centra informacyjne oraz określić mierniki jakości opieki zdrowotnej. – Z perspektywy szpitali dyrektywa transgraniczna może być szansą na dopływ zagranicznych pacjentów – powiedział Piotr Geber, wiceprezes Ogólno-polskiego Stowarzyszenia Szpitali Prywatnych.

Polska musi utworzyć wielojęzyczne centra informacyjne dla pacjentów

zagranicznych.

Ze statystyk europejskich wynika, że ok. 5% pacjentów skorzystało dotychczas z opieki zdrowotnej w innym kraju. Zwykle trafiają oni tam w trybie nagłym, np. z powodu ura-zu, jakiego doznali, będąc na wakacjach. Szacowany koszt tej

naturalnej wymiany pacjentów wynosi ok. 1% całego europejskiego budżetu świadczeń zdrowotnych. Przeszkodami w wyborze świadczeń zagranicznych są dla pacjenta bariery językowa i informacyjna.

Dla krajowych placówek szansą są pacjenci z terenów przy-granicznych, leżących za Odrą i Nysą. Ze statystyk wynika, że występuje tam zbyt małe nasycenie szpitalami. Często łatwiej jest pacjentom niemieckim dostać się do szpitala w Polsce. – Odległość pacjenta od szpitala nie powinna wy-nosić więcej niż 20 kilometrów – powiedział Steffen Flessa z uniwersytetu w Greifswaldzie. Pacjenci zwykle wybierają placówki, do których im bliżej. III Kongres Szpitali Prywat-nych zorganizowany został 10 maja 2013 r. w Warszawie. Zgromadził ponad 300 uczestników.

RW

Jednym z głównych tematów III Kongresu Szpitali Prywatnych było wdrożenie dyrektywy w sprawie praw pacjentów w transgra- nicznej opiece zdrowotnej. Ostateczny termin dostosowania upływa 25 października.

Potrzebne są wielojęzyczne centra informacyjne

Szpitale prywatne chcą konkurować jakością usług z placówkami zagranicznymi

Prawo IT i nowych technologii

Likwidacjai informatyzacjaInformatyzacja ochrony zdrowia jest najważniejsza

Według zapowiedzi ministra zdrowia NFZ zostanie podzielony na 16 oddziałów. Ważniejsze będzie jednak oddzielenie płatnika od funkcji regulatora i nadzoru. Cały system ochrony zdrowia zostanie przeniesiony na platformę elektroniczną.

Do cyfryzacji sektora zdrowia brakuje jeszcze kilku ustaw oraz kilkunastu aktów wykonawczych. Na razie pojawiły się dwa kolejne rozporządzenia. Definiują one sposób wymiany elektronicznej dokumentacji medycznej pomiędzy podmiotami leczniczymi oraz wskazują na zakres danych, które powinny być od 1 sierpnia 2014 r. przekazywane przez podmioty lecznicze do Systemu Informacji Medycznej. Oczekujemy na następne. ▶


Cały system zmian – który zaplanowaliśmy i który przedstawiamy w pakiecie – możemy podzielić na kilka obszarów. Pierwszym jest reforma sys-temu lecznictwa i w to wpisuje się m.in. zmiana dotycząca Narodowego Funduszu Zdrowia, ale także zmiana ustawy o konsultantach krajo-wych, projektowana ustawa o zdrowiu publicz-nym, a także w konsekwencji nowa ustawa o do-datkowych ubezpieczeniach zdrowotnych.

Druga sfera zmian dotyczy systemu refunda-cji leków. Ten mechanizm został już wdrożony w życie, ale po roku funkcjonowania mamy pierw-sze przemyślenia o potrzebnych modyfikacjach. Trzecim, ogromnym sektorem zmian – wydaje się, że jeśli nie najważniejszym, to przynajmniej bardzo ważnym – jest informatyzacja służby

zdrowia. Rok 2014 jest datą, która będzie po-czątkiem wprowadzenia prawdziwego systemu informatyzacji, który usprawni przede wszyst-kim kierowanie systemem ochrony zdrowia, ale także ułatwi pacjentom dostęp do świadczeń. Oczywiście likwidacja Centrali NFZ jest w tym pakiecie najbardziej nośnym hasłem. Nie zawa-

ham się jednak postawić tezy, że nie jest to naj-ważniejsza kwestia, jaką przedstawiamy.

Proponujemy wprowadzenie nowe go mecha-nizmu taryfikacji świadczeń. Myślę, że nie ma wątpliwości co do tego, że należy go poprawić i zobiektywizować. Mamy bowiem procedury wycenione niezwykle atrakcyjnie, a także takie, które wymagają korekty i doszacowania. Musi-my zacząć premiować tych, którzy proponują pacjentom najwyższą jakość.

W ramach dzisiaj funkcjonującego systemu wy-daje się to mało prawdopodobne, aby w sposób uczciwy zdefiniować tych, którzy świadczą pa-cjentom usługi najwyższej jakości. Chcemy ponadto premiować te podmioty, które świadczą

całościowe usługi zdrowotne, dzięki czemu pa-cjent nie musi już szukać następnych szpitali, przychodni, poradni i prosić o pomoc kolejnych specjalistów. W związku z tym będziemy wspierać, poprzez nowe rozwiązania, kompleksowość świadczonych usług medycznych. Będziemy dą-żyć do zbudowania takiego systemu, w którym

Informatyzacja sektora zdrowia ważniejsza od likwidacji NFZ

Najważniejszym albo przynajmniej bardzo ważnym obszarem zmian jest informatyzacja ochrony zdrowia. Rok 2014 będzie początkiem wprowadzenia prawdziwego systemu informatyzacji ochrony zdrowia.

Bartosz Arłukowiczminister zdrowia

Komentarz eksperta



pacjent będzie pod opieką od diagnozy po wy-leczenie, w tym także ze wskazaniem drogi re-habilitacji.

Uważamy, że należy powiązać funkcjonowa-nie podstawowej opieki zdrowotnej z usługami specjalistycznymi. W jaki sposób to zrobić? Otóż poprzez zbudowanie systemu rzetelnej oceny zapotrzebowania zdrowotnego, czyli zbudowanie wojewódzkich map zapotrzebowania zdrowot-nego. Musimy zbudować mechanizm, w którym uczestnicy rynku świadczeniodawców, ale także wojewodowie i wszyscy ci, którzy decydować o systemie opieki zdrowotnej w regionie, będą mogli podejmować decyzje o tym, które działania medyczne wymagają wsparcia, a których jest być może zbyt dużo.

Piąty kierunek zmian to planowanie inwestycji medycznych w systemie płatnika publicznego. Chcemy zaproponować takie rozwiązania, aby

wojewodowie, za pomocą map zapotrzebowania zdrowotnego i w porozumieniu z NFZ, wspólnie podejmowali decyzje ukierunkowujące inwestycje medyczne aspirujące do środków publicznych. Podkreślam: aspirujące do środków publicznych. Nie zamierzamy w żaden sposób ograniczać prywatnej ochrony zdrowia i jej roz-woju. Chcemy bardzo jasno pokazać narzędzie dotyczące tych inwestycji, które będą aspirowały do środków publicznych, czyli środków NFZ.

Dlaczego proponujemy likwidację centrali NFZ? Otóż chcemy w sposób rzetelny rozdzielić płat-nika od regulatora i nadzoru. Musimy oddzielić te dwie funkcje, ponieważ wydaje się, że system, w którym NFZ z jednej strony kontraktuje usługi, a z drugiej sam się kontroluje i jeszcze sam regu-

luje to, co finansuje, sprawia kłopoty. W związ-ku z tym rozdzielenie funkcji płatnika od funkcji regulatora i nadzorującego, ale także taryfikacji i oceny jakości, jest tym kierunkiem, w którym powinniśmy podążać.

W powoływanym urzędzie ubezpieczeń zdro-wotnych, który będzie regulatorem i urzędem nadzorującym, połączone zostaną zadania kilku innych instytucji. Urząd ten będzie zajmował się taryfikacją, ale też monitorowaniem jakości. System wyceny, nadzoru, regulacji będzie odsu-nięty od płatnika. W związku z tym proponowa-ny urząd ubezpieczeń zdrowotnych, jako urząd centralny, będzie kontrolował dostęp do świad-czeń medycznych, ale także określał główne za-sady budowania planów finansowych.

Przygotowywana reforma ma przynieść dużo więcej samodzielności regionalnym oddziałom NFZ. Planujemy, aby było ich 16, z możliwością

potencjalnego połączenia się, jeśli taka będzie decyzja władz regionalnych. W tym systemie re-gulatorem rynku usług zdrowotnych pozostanie minister zdrowia.

Zależy nam na tym, aby mapy zapotrzebowania zdrowotnego stały się kierunkiem budowy sys-temu ochrony zdrowia w regionie. Mają one po-kazywać, jakie są różnice w zapotrzebowaniach zdrowotnych w różnych regionach Polski. Inne potrzeby medyczne mamy przecież w rejonie Śląska, a zupełnie inne na Podlasiu. Chcemy, aby to regiony samodzielnie, skutecznie i efektywnie określały swoją politykę zdrowotną. ■

Bartosz Arłukowiczminister zdrowia

Należy oddzielić płatnika od regulatora i nadzorcy. Obecnie NFZ z jednej strony sam kontraktuje usługi, z drugiej wycenia świadczenia i kontroluje płatności.



Resort zdrowia wydał dwa bardzo ważne rozporządzenia dotyczące informatyzacji. Jedno dotyczące – wymagań dla Systemu Informacji Medycznej (rozporządzenie ministra zdrowia z 28 marca 2013 r.), drugie – w sprawie klasyfikacji danych i systemu kodów w Systemie Informacji Medycz-nej (rozporządzenie ministra zdrowia z 25 marca 2013 r.). Są bardzo ważne – definiują sposób wymiany elektronicznej dokumentacji medycznej pomiędzy podmiotami leczni-czymi oraz wskazują na zakres danych, które powinny być

od 1 sierpnia 2014 r. przekazywane przez podmioty lecz-nicze do Systemu Informacji Medycznej. Pierwsze z nich weszło w życie 1 maja, natomiast drugie obowiązuje od 9 kwietnia br.

Dwa różne pojęciaUstawa o systemie informacji w ochronie zdrowia wprowa-dziła dwa pojęcia: „system informacji w ochronie zdrowia” oraz „system informacji medycznej”. Warto przypomnieć, czym różnią się te dwa podobne, aczkolwiek różne terminy.Pojęcie „system informacji w ochronie zdrowia” obejmuje wszystkie bazy danych, w tym rejestry medyczne, tworzone i utrzymywane przez płatników, administrację oraz pod-

mioty lecznicze. Szczególną wagę ustawodawca przyznał bazom danych (art. 5 ustawy) funkcjonującym w ramach:• Systemu Informacji Medycznej,• dziedzinowych systemów teleinformatycznych:

– Systemu Rejestru Usług Medycznych Narodowego Funduszu Zdrowia,

– Systemu Statystyki w Ochronie Zdrowia,– Systemu Ewidencji Zasobów Ochrony Zdrowia,– Systemu Wspomagania Ratownictwa Medycznego,

Świadczeniodawcy codziennie będą wysyłać dane do SIMMinisterstwo Zdrowia zdefiniowało sposób wymiany elektronicznej dokumentacji medycznej pomiędzy podmiotami leczniczymi. Określiło też zakres danych, które od 1 sierpnia 2014 r. będą przekazywane przez podmioty lecznicze do Systemu Informacji Medycznej. Dane te będą przesyłane codziennie.

Pojawiły się pierwsze rozporządzenia określające wymianę danych medycznych

}System Informacji Medycznej to centralna baza danych, która zawiera podstawowe informacje o udzielonych, udzielanych

i planowanych świadczeniach opieki zdrowotnej.



– Systemu Monitorowania Zagrożeń,– Systemu Monitorowania Dostępno-

ści do Świadczeń Opieki Zdrowotnej,– Systemu Monitorowania Kosztów Le-

czenia i Sytuacji Finansowo-Ekono-micznej Podmiotów Leczniczych,

– Zintegrowanego System Monitoro-wania Obrotu Produktami Leczni-czymi,

– Systemu Monitorowania Kształcenia Pracowników Medycznych;

• rejestrów medycznych.

System Informacji Medycznej to nic innego jak centralna baza danych, która zawiera pod-stawowe informacje o udzielonych, udziela-nych i planowanych świadczeniach opieki zdrowotnej (art. 10 ustawy). Administrato-

rem danych gromadzonych w SIM jest minister zdrowia, a administratorem systemu informatycznego jest CSIOZ. Ustawa o systemie informacji w ochronie zdrowia określa szczegółowo zakres danych przetwarzanych w SIM (art. 10 ust. 2 w powiązaniu z art. 4 ust. 3 ustawy). Są to przede wszystkim dane administracyjne pacjentów, jednostkowe dane medyczne dotyczące udzielonych świadczeń zdrowotnych, dane lekarzy i podmiotów leczniczych udzielających świadczeń, informacje o dokumentacji medycznej wytworzonej podczas udzielania świadczeń zdrowotnych. System Informacji Medycznej stanowi więc niejako jądro całego systemu. Nie będzie w nim gromadzona dokumentacja medyczna, ale informacja o wytworzeniu takiej dokumenta-cji, w tym podstawowe dane, która obejmuje dokument me-dyczny (tzw. metryczka dokumentu medycznego). Dzięki temu będzie możliwa wymiana dokumentów medycznych pomiędzy podmiotami leczniczymi.

Zawartość SIMSystem Informacji Medycznej składa się z trzech modułów: podstawowego, statystyczno-rozliczeniowego oraz zleceń (art. 14 ustawy). Zakres gromadzonych danych oraz funkcjo-nalność modułów doprecyzowało wspomnia-ne rozporządzenie ministra zdrowia z 25 marca 2013 r. w sprawie klasyfikacji danych i systemu kodów w Systemie Informacji Medycznej.

Moduł podstawowy obejmuje dane identy-fikujące pacjenta oraz informacje o ewentual- nych sprzeciwach związanych z pobieraniem tkanek. Funkcjonalność modułu to m.in.:• umieszczanie danych o pacjentach na pod-

stawie danych przekazywanych przez pod-mioty udzielające świadczeń zdrowotnych,

Krzysztof Nyczajekspert Izby Gospodarczej „Medycyna Polska”

}Waga nowych rozporządzeń polega na tym, że definiują sposób wymiany elektronicznej dokumentacji medycznej pomiędzy podmiotami leczniczymi oraz wskazują na zakres danych, które powinny być od 1 sierpnia 2014 r. przekazywane przez podmioty lecznicze do Systemu Informacji Medycznej.

SIM to centralna baza danych; zasilana będzie przez świadczeniodawców



• umieszczanie informacji o sprzeciwach na pobranie komórek, tkanek i narządów ze zwłok ludzkich na podsta-wie danych przekazanych przez centralny rejestr sprze- ciwów (art. 7 ustawy z 1 lipca 2005 r. o pobieraniu, przecho-wywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów),

• osobiste umieszczanie danych przez pacjentów, m.in. za pośrednictwem Internetowego Konta Pacjenta, a doty-czących: – stanu zdrowia, jeżeli ma to znaczenie dla udzielania

świadczeń opieki zdrowotnej w stanach nagłego za-grożenia zdrowotnego,

– danych osób, które należy poinformować o jego stanie zdrowia w stanach nagłego zagrożenia zdrowotnego,

– adresu poczty elektronicznej, na który z systemu wy-syłane będą informacje o udostępnieniu jednostko-wych danych usługobiorcy z SIM i przypomnienia o terminach planowanych świadczeń opieki zdrowotnej,

– numeru telefonu;• udostępnianie danych pacjentów pracownikom medycz-

nym oraz podmiotom leczniczym w zakresie posiada-nych przez nich uprawnień,

• przetwarzanie danych na potrzeby rozliczeń świadczeń zdrowotnych.

Moduł statystyczno-rozliczeniowy to przede wszystkim jednostkowe dane medyczne, czyli podstawowe informacje o udzielonych świadczeniach zdrowotnych. Moduł ma za-pewnić m.in.: • przetwarzanie jednostkowych danych medycznych,• możliwość dostępu pacjentów do własnych jednostko-

wych danych medycznych (za pośrednictwem Interne-towego Konta Pacjenta),

• możliwość dostępu przez podmioty lecznicze i pracow-ników medycznych do jednostkowych danych medycz-nych w zakresie nadanych uprawnień,

• możliwość dokonania przez pacjenta wyboru zakresu jednostkowych danych medycznych udostępnianych pra-cownikom medycznym,

• przetwarzanie danych niezbędnych do rozliczania udzie-lonych świadczeń opieki zdrowotnej.

Moduł zleceń zawiera dane o wydanych i zrealizowanych skie-rowaniach, receptach i zleceniach. Moduł ma zapewnić m.in.:

Schemat przesyłania tzw. Elektronicznych Dokumentów SIM

Źródło: Rozporządzenie ministra zdrowia z 28 marca 2013 r. w sprawie wymagań dla Systemu Informacji Medycznej



• możliwość wystawiania przez pracownika medycznego skierowań, recept i zleceń, mających formę dokumentu elektronicznego,

• możliwość dostępu przez podmioty lecznicze i pracow-ników medycznych do danych związanych z realizacją usługi medycznej na podstawie wydanego skierowania, recepty lub zlecenia, w ramach nadanych uprawnień,

• możliwość dostępu usługobiorców do własnych danych związanych z realizacją usługi medycznej na podstawie wydanego skierowania, recepty lub zlecenia,

• uniemożliwienie wpisania pacjenta na więcej niż jedną

listę oczekujących na udzielenie świadczenia, w przypadku świadczeń opieki zdrowotnej udzielanych na podstawie skierowania,

• możliwość udzielania przez pacjenta upoważnień do re-alizacji usług medycznych na podstawie wydanego skie-rowania, recepty lub zlecenia.

System Informacji Medycznej ma być zasilany na podstawie danych przekazywanych przez podmioty lecznicze (dane pacjentów oraz o udzielonych im świadczeń zdrowotnych, wydanych skierowaniach, zleceniach i receptach). Dane będą

{Struktura logiczna Elektronicznej Dokumentacji Medycznej oraz Elektronicznego Dokumentu SIM zostanie dopiero opublikowana. Będzie ustalona na podstawie standardu HL 7 CDA.

Proces zamawiania i udostępniania dokumentacji medycznej

Źródło: Rozporządzenie ministra zdrowia z 28 marca 2013 r. w sprawie wymagań dla Systemu Informacji Medycznej



przekazywane za pomocą komunikatu tzw. Elektronicznego Dokumentu SIM, którego, co bardzo ważne, nie należy mylić z Elektroniczną Dokumentacją Medyczną. Elektroniczny Dokument SIM to nic innego jak zbiorcza informacja za-wierająca dane identyfikacyjne pacjenta, informacje do-

tyczące wykonanych usług medycznych oraz informacje o wytworzonej elektronicznej dokumentacji medycznej zwią-zanej z usługami medycznymi. Zgodnie z zapisami rozpo-rządzenia komunikat obejmujący dane z Elektronicznego

Dokumentu SIM mają być przekazywane przez podmioty lecznicze „na bieżąco, przynajmniej raz dziennie”.

EDM w XMLRozporządzenie ministra zdrowia z 28 marca 2013 r. w sprawie wymagań dla Systemu Informacji Medycznej zawiera również istotne postanowienia dotyczące sposobu i procedury wymiany elektronicznej dokumentacji medycz-nej między podmiotami leczniczymi. Według rozporządze-nia formatem wymiany EDM pozostaje XML, a w zakresie wymiany i interpretacji danych medycznych związanych z diagnostyką obrazową – standard DICOM.

Warto wspomnieć, że wybór XML jako standardu wymiany danych medycznych nastąpił wcześniej, tj. w rozporzą- dzeniu ministra zdrowia z 21 grudnia 2010 r. w sprawie rodzajów i zakresu dokumentacji medycznej oraz sposobu jej przetwarzania. W § 80 tego rozporządzenia stwierdza się, że: „dokumentacja może być prowadzona w postaci elektronicznej, pod warunkiem prowadzenia jej w systemie teleinformatycznym zapewniającym (…) eksport całości da-nych w formacie XML, w sposób zapewniający możliwość odtworzenia tej dokumentacji w innym systemie teleinfor-matycznym”.

Co do struktury logicznej Elektronicznej Dokumentacji Medycznej oraz Elektronicznego Dokumentu SIM to z roz- porządzenia dowiadujemy się jedynie, że będzie ona zbu-dowana w formie hierarchicznych struktur danych w od-niesieniu do wszystkich rodzajów zdarzeń medycznych

i plików multimedialnych będących wynikiem diagnostyki obrazowej. Co do meritum sprawy – ustawodawca pozo-stawił sobie furtkę, stwierdzając, że zostanie ona opublikowana w repozytorium interoperacyjności (ePUAP), por-

Struktura e-dokumentu medycznego zostanie dopiero opracowana

}W SIM przetwarzane będą: dane administracyjne pacjentów,

jednostkowe dane medyczne dotyczące udzielonych świadczeń zdrowotnych, dane lekarzy i podmiotów leczniczych

udzielających świadczeń, informacje o dokumentacji medycznej wytworzonej podczas udzielania świadczeń zdrowotnych.



talu edukacyjno-informacyjnym Ministra Zdrowia oraz w Biuletynie Informacji Publicznej Ministra Zdrowia. Obec-nie w CSIOZ trwają prace nad ustaleniem tej struktury. Wszystko wskazuje, że zostanie ona ustalona na bazie stan-dardu HL 7 CDA.

Wniosek o udostępnienieUzupełnieniem nowych przepisów jest rozporządzenie mi-nistra zdrowia z 15 marca 2013 r. w sprawie wzoru wniosku o przekazanie raportu z udostępnienia danych przetwarza-nych w Systemie Informacji Medycznej, które wchodzi w życie 1 marca 2014 r.

Zgodnie z ustawą o systemie informacji w ochronie zdro-wia administrator danych jest zobowiązany nieodpłatnie przekazać użytkownikowi systemu raport z udostępnienia danych przetwarzanych w SIM. Może to zrobić w postaci dokumentu elektronicznego albo papierowego. Wniosek

o wydanie raportu powinien zawierać przede wszystkim dane wnioskodawcy: imię, nazwisko, adres poczty elektronicz-nej, PESEL, w przypadku cudzoziemców, którym nie nadano PESEL – identyfikator osobowy właściwy dla kraju pocho-dzenia. ■

Krzysztof Nyczaj Ekspert Izby Gospodarczej „Medycyna Polska”

Poziomy definicji dokumentów HL7 CDA

Źródło: Opracowanie rekomendacji klasyfikacji elektronicznej dokumentacji medycznej. Infovide Matrix, doradca strategiczny CSIOZ, czerwiec 2012 roku.

{Elektroniczny Dokument SIM to zbiorcza informacja zawierająca dane identyfikacyjne pacjenta, informacje dotyczące wykonanych usług medycznych oraz informacje o wytworzonej elektronicznej dokumentacji medycznej związanej z usługami medycznymi.

Temat numeru

Kontrola zdrowia przez InternetCukrzyca, astma i nadciśnienie to schorzenia, które można leczyć zdalnie

Telemedycyna nie obniża kosztów świadczeń zdrowotnych. Pozwala jednak przy tych samych wydatkach objąć opieką znacznie większą liczbę pacjentów. Oprogramowanie nadzorujące wyśle na wizytę lekarską tylko tych pacjentów, u których stwierdzi anomalie. Pozostali mogą zostać w domu albo pójść na spacer.

Rozwiązania z zakresu telemedycyny nie są leczeniem na odległość. Bliżej im do opieki społecznej. Istnieją jednak choroby, takie jak cukrzyca, które ze względu na konieczność samokontroli przez pacjenta, są idealnym polem do zastosowań telemedycznych. Dlaczego więc tak mało procedur realizowanych jest zdalnie? Przez ograniczenia finansowe i brak przepisów. ▶


Temat numeru

Funkcjonuje stereotyp, że telemedycyna to leczenie na odległość. Takie jej pojmowanie w środowisku lekarskim budzi wiele negatywnych emocji. Związane są one z obo-wiązującymi przepisami, odpowiedzialnością zawodową le-karza, a także odpłatnością za świadczenie itd. Tymczasem w krajach bardziej rozwiniętych najwięcej rozwiązań telemedycznych, bo aż 40–50%, dotyczy e-opieki. Są to najczę-ściej działania funkcjonujące na granicy opieki społecznej.

Dzięki teleopiece przewlekle chorzy pacjenci mogą być jednocześnie: w domu i pod kontrolą lekarską. – Przykła-dem teleopieki może być aplikacja w telefonie automatycznie

zawiadamiająca centralę, gdy pacjent o jakiejś nietypowej porze przestaje się nagle poruszać, bo na przykład się prze-wrócił i nie może wstać – mówi Ryszard Olszanowski, prze-wodniczący Rady Izby Gospodarczej Medycyna Polska, zastępca kierownika projektu KIGMED. W Polsce jednak na razie nie ma takich systemów. Tymczasem mogłyby się u nas rozwijać już teraz, w istniejącym systemie prawnym. W ta-kich przypadkach telemedycyny nie można traktować jako świadczenia zdrowotnego, ale bliżej jej do opieki społecznej.

Drugą często stosowaną formą telemedycyny jest diagno-styka obrazowa. Rozwiązania IT wykorzystywane są do przesyłania zdjęć rentgenowskich trudnych przypadków i opisywania ich oraz konsultowania na odległość. Proces ten jest możliwy w związku z ucyfrowieniem aparatury do prześwietleń i obecnie rozwija się bardzo dynamicznie rów-nież w Polsce.

Telemedycyna to także aparaty umożliwiające realizowanie zabiegów zdrowotnych na odległość. Przykładem takiego rozwiązania jest robot chirurgiczny daVinci. Od grudnia 2010 roku pierwsze takie urządzenie funkcjonuje w Woje-wódzkim Szpitalu Specjalistycznym we Wrocławiu. Sterowa- nie narzędziami chirurgicznymi umieszczonymi na czterech

ramionach robota możliwe jest zarówno z sąsiedniego po-koju, jak i zza oceanu. Zastosowanie takiej maszyny całko-wicie eliminuje nawet najmniejsze drżenie rąk chirurga.

Telemedycyna obniża jednostkowe koszty świadczeńJuż teraz wiele wizyt pacjentów mogłoby odbywać się bez osobistego kontaktu z lekarzem, np. kardiologiem, dermatologiem czy położnikiem (przy badaniu KTG). Problemem, poza kwestiami prawnymi i finansowymi, jest określenie, jakie e-usługi mogą być świadczone zdalnie. Oto one.

Oprogramowanie w typowych sytuacjach może zastąpić pracę lekarza

}W telemedycynie nie należy kompensować braku badań klinicznych zwiększeniem liczby badań radiologicznych lub biologicznych.


Temat numeru

Pozwala też uzyskać trójwymiarowy obraz operowanej okolicy w dziesięciokrotnym powiększeniu, w naturalnych barwach. Pozwala to na bardzo precyzyjne preparowanie tkanek bez zbędnego kaleczenia otaczających je struktur. Pacjent operowany za pomocą daVinci odczuwa łagodniej-szy ból pooperacyjny, ma mniejsze blizny i szybciej przecho-dzi rekonwalescencję. W przypadku wystąpienia nieprze- widzianej sytuacji podczas zabiegu urządzenie umożliwia kontynuowanie operacji przez bardziej doświadczonego lekarza, nadzorującego jej przebieg, nawet zza oceanu.

Do szeroko rozumianej telemedycyny zaliczamy też inne rozwiązania, takie jak: platformy wspomagające wymia-nę danych, bazy informacyjne, komunikację telefoniczną, e-mailową czy wizyjną z pacjentem. Im bardziej odchodzi-my od najprostszej postaci telemedycyny, jaką jest teleopieka, w kierunku kolejnych rozwiązań, tym bardziej wchodzimy

na terytoria zarezerwowane dla świadczeń zdrowotnych. I tym większe pojawiają się ograniczenia prawne.

Telemedycyna czeka na finansowanieRozwiązania z zakresu telemedycyny zostały przewidziane w projekcie P5, prowadzonym przez Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia. Niestety, w przeciwień-stwie do projektów P1 (gromadzenie danych medycznych, e-recepta, e-skierowanie, Internetowe Konto Pacjenta) i P2 (rejestry medyczne m.in. aptek i hurtowni farmaceutycz-nych) projekt P5 nie otrzymał dofinansowania z Unii Euro-pejskiej. Ponownie zostanie zgłoszony do dofinansowania w nowej perspektywie budżetowej UE (2014–2020).

W projekcie P5 zakładano, że będzie kosztował 56 mln zł i zostanie uruchomiony do końca 2014 roku. Wiadomo już, że termin ten, z powodu braku środków, nie zostanie do-trzymany. A szkoda, bo rozwiązania z zakresu telemedycy-

Receptę lekarz powinien wypisywać kliknięciem

Kontakt lekarza z pacjentem jest często niepotrzebny

lek. Maciej Dworski

Często osobisty kontakt lekarza z pacjentem nie jest już potrzebny. W wielu przypadkach i tak ogranicza się do oceny wzrokowej pacjenta. Lekarz kardiolog raczej nie bada już pacjenta stetoskopem, tylko zleca badania np. rezonansem czy tomografem. Wyniki tych badań może przejrzeć bez osobistego kontaktu z pacjentem i tylko poinformować go o zaleceniach. Nie musi tego robić podczas wizyty, może np. przez telefon lub połączenie wideo. Lekarz nie musi mieć osobistego kontaktu z pacjentem, również jeżeli zachodzi konieczność wypisania recepty czy skierowania do specjalisty. W wielu przy-padkach już dziś moglibyśmy wykorzystywać narzędzia prostej telemedycyny.

}Żeby powstał ogólnokrajowy program rozwoju telemedycyny, konieczne jest wprowadzenie mechanizmu finansowania przez płatnika publicznego tego typu usług. Kwestia zwrotu kosztów z NFZ za teleusługi jest decydująca dla przyszłego rozwoju telemedycyny.


Temat numeru

ny pozwalają objąć opieką większą liczbę osób przez tę samą grupę lekarzy. Część pracy wykonują za nich urządzenia monitorujące pacjenta, które zawiadamiają lekarza wtedy, gdy wyniki chorego zaczynają odbiegać od normy. Pacjenci ze stabilnymi wynikami badań odnotowanymi przez apara-turę nie muszą korzystać z osobistej konsultacji lekarskiej. Jednak brak środków, wziąwszy pod uwagę, że być może uda się je pozyskać w następnym okresie budżetowym, to niejedyna bariera dla rozwoju telemedycyny. Eksperci z KIGMEDU zbadali, że na przeszkodzie stoją jeszcze czte-ry inne bariery. Każda z nich ma swój wymiar finansowy – to znaczy oszacowano, ile pieniędzy trzeba wydać, żeby ją pokonać. Przedstawiamy te pięć barier w kolejności od „najdroższej” do „najtańszej”. Są to:

Bariera informacyjna. Na pokonanie tego problemu trzeba będzie przeznaczyć najwięcej czasu i pieniędzy. Polega ona na tym, że poszczególne środowiska: ustawodawca, lekarze

i pacjenci nie mają świadomości, czym jest telemedycyna i jak można ją wykorzystać. Trudność polega na tym, że z tą in-formacją należy dotrzeć do bardzo wielu osób. Muszą zostać poinformowane, jakich procedur może dotyczyć teleme-dycyna, jakie świadczenia będą realizowane za jej pomocą oraz jaki sprzęt i oprogramowanie będzie do tego potrzebne.

Bariera finansowania ze środków publicznych. Do tej pory programy, które zajmowały się rozwojem telemedycy-ny, były finansowane jedynie ze środków unijnych. Niestety, gdy granty się skończyły, natychmiast też, właśnie z braku środków, kończyły się te pilotaże. Nie zaplanowano dalszej przyszłości tych projektów, po wyczerpaniu się dotacji. Nie można mieć też pretensji do Narodowego Funduszu Zdro-wia, że nie finansuje takich rozwiązań. Problem znajduje się poza NFZ, ponieważ obowiązujące przepisy o świadcze-niach gwarantowanych nie przewidują pokrywania kosz-tów w ramach tzw. koszyka świadczeń. Niestety telemedy-cyna nie będzie się rozwijała, jeśli nie będzie refundowana ze środków publicznych. Zresztą filozofia telemedycyny opiera się na objęciu opieką jak największej liczby pacjen-tów, wpisując się w zadania narodowego płatnika.

Jak powinno wyglądać wdrożenie programów rozwoju tele-medycyny? Nie ma innej drogi niż organizowanie pilotaży. Miało to miejsce już przy rehabilitacji będącej pierwszym

Telemedycyna to m.in. konsultowanie zdjęć na odległość

Receptę ze Zgorzelca odczytać w Goerlitz

Andrzej Wąciorz-ca dyrektora ds. teleinformatycznych CSIOZ

CSIOZ od grudnia 2011 roku bierze udział w unijnym projekcie TRANSFoRm. Jego celem jest m.in. zbudowanie dynamicznych formularzy eCRF. Wyniki TRANSFoRm będą włączane do projektów P1 i P2, a w przyszłości do P5. Wszystkie kraje europejskie tworzą własne systemy elektronicznej dokumentacji medycznej, ale każdy robi to trochę inaczej. Projekt TRANSFoRm jest m.in. po to, żeby recepty wystawione w jednym kraju unijnym mogły być honorowane w pozostałych. Mówiąc krótko – aby recepta wystawiona przez lekarza w Zgorzelcu była do odczytania po drugiej stronie mostu, w aptece w Goer- litz. Całkowity koszt projektu wyniesie prawie 10 mln euro. Będzie on realizowany do połowy 2015 roku.

{ Telemedycyna nie zastąpi czynności medycznych. Jest ich uzupełnieniem i ma pewne ograniczenia

– nie pozwala na przeprowadzenie badania klinicznego.


Temat numeru

świadczeniem, które znajdzie się w koszyku i będzie mogło być realizowane telemedycznie. Proces ten, czyli przeforso-wanie rehabilitacji jako usługi, która może być świadczona zdalnie, zajął aż 3 lata. O wiele za długo.

Dobrym przykładem zastosowania zdalnych usług medycz-nych może być badanie KTG. Kardiotokografia pozwala za pomocą dwóch czujników monitorować akcję serca płodu oraz czynności skurczowe mięśnia macicy. Jest wykony-wana pod koniec ciąży, a po terminie prawdopodobnego porodu co 2 dni. Pozwala wcześnie wykryć sytuacje zagro-żenia życia płodu. – Gdybyśmy ze środków publicznych dali wszystkim ciężarnym możliwość przeprowadzania zdalnego KTG, to oczywiście płatnik nie wydałby mniej, natomiast objąłby opieką większą liczbę pacjentek. Obniżona została-by w ten sposób cena jednostkowa świadczenia – tłumaczy Ryszard Olszanowski. W programie pilotażowym wykony-wania zdalnie KTG, należałoby określić, przy jakich wska-zaniach medycznych kobieta w ciąży może przeprowadzić KTG ze środków publicznych. Zapewne znalazłoby się wiele

ciężarnych, które nie podlegałyby tym wskazaniom (np. z powodu zbyt długiego terminu pozostałego do porodu), ale chciałyby z własnej kieszeni lub z ubezpieczenia prywat-nego zapłacić za takie badanie. W ten sposób część pienię-dzy wracałaby do systemu.

Bariera inwestycyjna. Jakakolwiek informacja o stanie zdrowia pacjenta należy do danych wrażliwych. Oznacza to, że musi być chroniona w sposób szczególny. Jeżeli pojedyn-czy świadczeniodawca chciałby prowadzić usługę teleme-dyczną samodzielnie, musiałby zainwestować duże środki w zabezpieczenie tych danych: serwery, firewalle, redun-dantne bazy itd. Mogłoby to się okazać zbyt kosztowne w stosunku do świadczonych usług. Rozwiązania teleme-dyczne od strony finansowej sprawdzają się więc w przy-padku dużych populacji. Dla przykładu, badanie KTG przez Internet może przeprowadzać jednocześnie nawet tysiąc przyszłych matek, natomiast na kontrolę lekarską system wyłuskuje ok. 1–2% z nich – te, u których znajduje jakąś

Lekarze mogą informować pacjenta o zaleceniach przez Internet

Zawartość projektu P5

Projekt P5 to „Elektroniczna platforma konsultacyjnych usług telemedycznych Ministerstwa Zdrowia, NFZ oraz sieci szpitali wysokospecjalistycznych”. Jego celem jest uruchomienie ogólnopolskiego systemu telekomuni-kacyjnego, obejmującego wysokospecjalistyczne usługi medyczne, który umożliwi dostęp do systemów ewiden-cyjnych i rozliczeniowych oraz ich wykorzystanie przez centralną administrację publiczną i samorządową. Funkcjonalności P5 to:• prowadzenie zdalnych konsultacji lekarz – lekarz, m.in.

z dziedziny patologii, radiologii, kardiologii w trybie offline (zapisz i prześlij) przy użyciu formularzy,

• prowadzenie zdalnych konsultacji lekarz – lekarz w czasie rzeczywistym, m.in. poprzez wykorzystanie narzędzi umożliwiających prowadzenie czatów oraz tele- i wideokonferencji.

{W krajach Unii i w Polsce trwają prace nad tym, żeby lekarz dotykając palcem ekranu, wystawiał receptę (zwolnienie, skierowanie) zrozumiałe w każdym z 27 krajów UE. Jest to również rozwiązanie z zakresu telemedycyny.


Temat numeru

anomalię. – Warto byłoby zbudować centralną serwerownię, która oferowałaby usługi dla firm telemedycznych. Tak wy-gląda to na świecie, że całą logistykę zabezpieczają wyspecja-lizowane firmy, natomiast podmiot medyczny realizuje tylko świadczenie – mówi Ryszard Olszanowski.

Bariera oprogramowania. Chodzi o oprogramowanie, któ-re kwalifikuje dany pomiar medyczny jako zgodny z normą lub wykazujący odchylenia. Nie jest to nowość, takie pro-gramy funkcjonują np. w laboratoriach analitycznych. Na otrzymywanych wydrukach, np. badania krwi, automatycz-nie wskazywany jest przedział (minimum – maksimum)

dla danego wieku, wagi i płci pacjenta (a nawet dla kobiet w ciąży). Wracając do badania KTG, to – gdyby każdy wykres spływający do centrali oglądał lekarz – system nie przy-niósłby znaczących oszczędności. Potrzebne jest oprogra-mowanie nadzorujące prowadzone badania i kwalifikujące do wizyty lekarskiej tylko pacjentki z zagrożoną ciążą. Pa-cjenci, których stan zdrowia pozostawałby w normie, byliby automatycznie powiadamiani o tym przez system, a ich

dane byłyby archiwizowane na serwerach. Do wizyt lekar-skich kierowano by tylko osoby wymagające kontroli.

Przygotowanie takiego oprogramowania, jak już wspo-mnieliśmy przy omawianiu bariery finansowej, wymaga za-angażowania wielu podmiotów. Przede wszystkim jednak płatnika publicznego.

Bariera prawna. Dopóki w przepisach porada lekarska bę-dzie określana jako bezpośredni kontakt lekarza z pacjentem, rozwój telemedycyny pozostanie bardzo utrudniony. – Obec-

Lekarz często już nie bada pacjenta stetoskopem

Bariery prawne dla telemedycyny

Przepisy utrudniające stosowanie telemedycyny znaj-dują się w wielu aktach, m.in. w:• Kodeksie etyki lekarskiej – w art. 9 zapisano, że „Lekarz

może podejmować leczenie jedynie po uprzednim zbadaniu pacjenta. Wyjątki stanowią nagłe sytuacje, gdy doraźna porada lekarska może być udzielona wyłącznie na odległość”;

• ustawie z 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty – w art. 42 określono, że „Lekarz orzeka o stanie zdrowia określonej osoby po uprzed-nim, osobistym jej zbadaniu, z zastrzeżeniem sytu-acji określonych w odrębnych przepisach”. Nieste-ty przepisy tej ustawy nie wymieniają już sytuacji, w których diagnozowanie pacjenta na odległość by-łoby dopuszczalne, i nie przewidują, na jakich zasa-dach miałoby się to odbywać;

• ustawie z 27 kwietnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, w której nie przewidziano finansowania usług świad-czonych zdalnie;

• ustawie z 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej;• ustawie z 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta

i Rzeczniku Praw Pacjenta;• rozporządzeniach wykonawczych do tych przepisów.

{ W projekcie P5 ma być utworzona platforma do konsultacji oraz wideo- i telekonferencji. Umożliwiałaby np. konsultacje online między lekarzami, a także przeglądanie zdjęć offline.


Temat numeru

nie nawet poprzez smartfona, przy dobrym oświetleniu, pa-cjent może lekarzowi dermatologowi pokazać zmiany skórne, które budzą jego niepokój – tłumaczy Ryszard Olszanowski. Jeżeli znamię wzbudzi również zaniepokojenie lekarza, to i tak skieruje on pacjenta na badania specjalistyczne. Nie

jest w takim przypadku konieczny bezpośredni kontakt. Takie przykłady można mnożyć, np. do tego typu sytuacji zalicza się też prośba pacjenta o skierowanie do lekarza spe-cjalisty o wydanie kolejnej recepty na lekarstwo itd. Jest wiele prostych zadań lekarskich, które można wykonać zdalnie, bez zajmowania czasu lekarza i konieczności przychodze-nia pacjenta do przychodni.

Część z przedstawionych tu barier może zostać wkrótce zneutralizowana. W Ministerstwie Zdrowia w trakcie kon-sultacji międzyresortowych znajdują się założenia do no-welizacji ustawy o systemie informacji w ochronie zdrowia. Przepisy te mają umożliwić monitorowanie stanu zdrowia

bez konieczności osobistego kontaktu z pacjentem, m.in. w zakresie pomiaru ciśnienia krwi, poziomu cukru czy od-czytu EKG lub badań obrazowych. Powinny wejść w życie na przełomie roku. ■

Mariusz Jendra

Projekt KIGMED.EU

Głównym celem KIGMED-u, czyli inkubatora innowacyjnych technologii dla e-medycyny – bo tak brzmi jego pełna nazwa – jest poprawa dostępu do usług medycznych i jakości świadczeń. Ma to umożliwić wzrost liczby nowo powstałych firm działających w oparciu o innowacyjne rozwiązania i zajmujących się rozwojem sektora medycyny, ze szczególnym uwzględnieniem:• e-medycyny, w tym: telemedycyny i telezdrowia, czyli zdalnej prewencji i leczenia chorób oraz zdalnej opieki

zdrowotnej,• telediagnostyki, w tym: diagnozy lekarskiej na podstawie medycznych danych multimedialnych przesłanych za

pomocą sieci telekomunikacyjnych i teleinformatycznych; telepatologii, • technologii medycznych, w tym: telemonitoringu i telenauczania.

Cel ten ma być osiągnięty poprzez zapewnienie przyszłym przedsiębiorcom doradztwa w zakresie tworzenia nowej fir-my, zarządzania, udostępnienie im infrastruktury oraz usług niezbędnych dla nowo powstałych firm, a także pomoc finansową.

Projekt ma wartość prawie 10 mln zł. Jest realizowany w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. 3. Oś priorytetowa: Kapitał dla innowacji. Działanie 3.1: Inicjowanie działalności innowacyjnej.

{W systemie elektronicznej dokumentacji medycznej chodzi również o to, żeby lekarz w Zgorzelcu mógł smartfonem wystawić receptę, a pacjent po przejściu Mostu Odrzańskiego zrealizował ją we Frankfurcie. Potrzebne jest do tego: przeniesienie danych medycznych na platformę elektroniczną oraz wypracowanie jednolitych standardów tych danych w całej UE.


Temat numeru

Telemedycyna sprawdza się u różnych grup pacjentów: ast-matyków, ciśnieniowców, osób po zawałach, cierpiących na chorobę Alzheimera, w dużej mierze także u diabetyków. Cukrzyca wydaje się być chorobą wręcz stworzoną do tego, by w jej terapii wykorzystywać nowe technologie. Korzyści z telemedycyny mogą odczuć zarówno pacjenci z cukrzy-cą typu 1 (leczeni insuliną), jak i typu 2 (stosujący terapię doustną, sprzężoną z odpowiednim stylem życia). W przy-padku pacjentów z „jedynką” wyzwaniem dla telemedycyny pozostaje pomoc w utrzymaniu właściwego poziomu cukru we krwi. Chodzi przede wszystkim o dobór dawki insuliny w zależności od aktualnych glikemii, planowanego posiłku i aktywności fizycznej. U pacjentów niestosujących insuliny, ale utrzymujących normoglikemię, dzięki modyfikacjom stylu życia (przestrzeganie diety ubogiej w węglowodany, unikanie cukrów prostych, praktykowanie aktywności fizycz-nej) zadaniem telemedycyny pozostaje wspieranie pacjenta w jego prozdrowotnych zachowaniach.

Glukometr bazą informacjiKażdy diabetyk ma glukometr – urządzenie do samodziel-nego pomiaru poziomu cukru we krwi w warunkach do-

mowych. Osoba przyjmująca insulinę metodą wielokrot-nych wstrzyknięć powinna dokonywać takich pomiarów co najmniej 4 razy na dobę. Pacjenci leczeni za pomocą

osobistej pompy insulinowej, by móc optymalnie korzystać z tego urządzenia, powinni kontrolować glikemię jeszcze częściej – do 10 razy na dobę. Już w ciągu jednego tygodnia

Cukrzyca – choroba telemedycznaCukrzyca wydaje się być chorobą wręcz stworzoną do tego, by w jej terapii wykorzystywać telerozwiązania. Przypadłość ta wymusza na chorych prowadzenie regularnej samokontroli. Funkcjonują też już „internetowe kalkulatory diabetyków” – brak jest tylko oprogramowania i lekarzy, którzy opiekowaliby się pacjentami zdalnie.

Dane z glukometru powinny być zapisywane w komputerze i dostępne dla lekarza

{ Cukrzyca pozostaje chorobą nieuleczalną, jednak obraz jej leczenia w ostatnich latach zmienił się diametralnie, głównie dzięki coraz

bardziej zaawansowanym rozwiązaniom technologicznym.


Temat numeru

daje to ogromną liczbę wyników. Większość glukometrów zapamiętuje ok. 300–400 ostatnich pomiarów wraz z datą i godziną jego przeprowadzenia. Za pomocą technologii bluetooth można przesłać te dane do komputera. Za po-mocą oprogramowania (wiele z nich jest niekomercyjnych, udostępnianych przez producentów glukometrów) wyniki można ułożyć w wykresy lub też opracować je w formie tabeli. W prosty sposób można dzięki temu obliczyć średnie war-tości cukrów z danego okresu, znaleźć cukrowe maksyma i minima, sprawdzić, o jakiej porze dnia występuje tendencja do niedocukrzeń i przecukrzeń. Możliwości są więc ogrom-ne. Nawet jeśli nie korzysta z nich pacjent – pamiętajmy, że gros diabetyków to osoby w podeszłym wieku – jest to nie-oceniona baza informacji dla lekarza. Pozna on dane o fak-tycznej, a nie domniemanej wartości glikemii. W systemie, gdzie pacjenci prowadzą ręcznie wypisywane dzienniczki

samokontroli, bardzo często zdarzają się błędy. Pacjentom mylą się wyniki, zdarzają się sytuacje „poprawiania ich” oraz uzupełniania książeczki przed wizytą lekarską. Zazwy-czaj niewiele ma to wspólnego ze stanem faktycznym. Sam glukometr trudno uznać dzisiaj za innowację techniczną, jednak rzetelność informacji, jakie dzięki niemu uzyskuje-my, jest nie do przecenienia.

Nieporównywalnie bardziej zaawansowanym technicznie rozwiązaniem jest pompa insulinowa. Urządzenie to służy do precyzyjnego podawania insuliny, a wykorzystywane jest głównie w terapii dzieci i młodzieży. Z pompy można odczytać historię działań pacjenta, sprawdzić, ile faktycznie insuliny bierze w ciągu dnia, w jakich godzinach, a stąd już łatwo wywnioskować, jak wyglądają jego posiłki. Lekarz kopiując dane z glukometru i pompy insulinowej, może w komputerze nałożyć je na siebie. Wówczas uzyskuje informację, jakie były wartości glikemii, jakie pacjent stosował dawki insuliny itp.

Możliwości prostego rozwiązania, jakim jest glukometr, obecnie dostępny dla każdego pacjenta, leżą u podstaw tele-

Telemedycyna skraca kolejki oczekujących

dr n. med. Leszek Sikorskibyły dyrektor CSIOZ

Telemedycyna, czyli świadczenie usług zdrowotnych na odległość, może polepszyć życie nas wszystkich, za-równo pacjentów, jak i pracowników służby zdrowia, oraz przyczynić się do rozwiązania wielu problemów, z którymi borykają się systemy opieki zdrowotnej. Może poprawić dostęp do specjalistycznej opieki na obszarach, gdzie jest to utrudnione lub nie ma specjali-stów. Telemonitorowanie polepsza jakość życia pacjen-tów cierpiących na przewlekłe choroby i ogranicza ko-nieczność hospitalizacji. Usługi takie jak teleradiologia i telekonsultacje mogą przyczynić się do skrócenia list oczekujących, optymalizacji wykorzystania zasobów i przyrostu wydajności.

„Stopę cukrzycową” lekarz może kontrolować na podstawie zdjęć

W Polsce trwają prace nad stworzeniem systemu, w którym pacjent po przekazaniu telefonicznym informacji o wyniku glukozy i szacunkowej wartości odżywczej posiłku ma otrzymywać wskazówkę dotyczącą dawki insuliny. Identyfikacja pacjenta będzie dokonywana na podstawie analizy głosu. {


Temat numeru

medycyny w cukrzycy. To, co obecnie odbywa się w gabi-necie diabetologa – sczytywanie wartości z urządzeń, anali-zowanie trendów i zachowań pacjenta, a na ich podstawie udzielanie porad, jak zoptymalizować leczenie – wszystko to może odbywać się zdalnie. Większość wizyt u diabeto-loga nie wymaga bowiem oglądania pacjenta „na żywo”. Oczywiście raz na jakiś czas należy sprawdzić stan stóp chorego, obejrzeć miejsca podawania insuliny, ale nie jest to konieczne przy każdej wizycie. Mając takie możliwości techniczne, najprostszym rozwiązaniem jest przesyłanie danych z własnego komputera do lekarza poprzez e-mail lub poprzez inną specjalistyczną aplikację.

Glukofon dla cukrzykaMożliwości transferu pomiarów do lekarza, a nie jedynie na dysk własnego komputera jest wiele, a proces ten cały czas podlega kolejnym udoskonaleniom. Obecnie diabetycy mogą korzystać z następujących schematów:

Pomiary transferowane są przez pacjenta do jego kompu-tera poprzez łącze IrDA lub Bluetooth, następnie za po-średnictwem Internetu do „bazy” – zewnętrznego serwera, gdzie są archiwizowane i udostępniane lekarzowi rodzin-nemu bądź diabetologowi. Wskazówki na temat leczenia docierają do pacjenta drogą mailową.• Pomiary przekazywane są do serwera za pośrednictwem

telefonu komórkowego, a wcześniej z glukometru do te-lefonu poprzez Bluetooth. Pacjent i lekarz komunikują się z serwerem, wykorzystując przeglądarkę internetową.

Wymaga to odpowiednich aplikacji w komputerze pa-cjenta, lekarza, na serwerze i dodatkowo w telefonie ko-mórkowym. Decyzje lekarskie i wskazówki przekazywane są pacjentowi pocztą elektroniczną bądź przez SMS-a.

• Pacjent dokonuje pomiarów stężenia glukozy we krwi, wy-korzystując tzw. glukofon – mobilny telefon wyposażony w odpowiedni miernik i oprogramowanie. Urządzenie przekazuje wartości glikemii na serwer, gdzie są one do- stępne dla lekarzy. Informacja zwrotna dociera do pacjenta pocztą elektroniczną lub w postaci wiadomości tekstowej.

• Pomiary mogą być wykonywane w ściśle określonym czasie, np. podczas planowej telekonsultacji pacjenta z lekarzem, lub też niezależnie, według indywidualnych

potrzeb chorego. Wyniki są przesyłane do bazy danych, skąd mogą być w dowolnym czasie pobrane przez leka-rza, wykwalifikowany personel medyczny czy samego pacjenta. W przypadku gdy stan pacjenta się pogarsza

Stała czujność – to męczy

Cukrzyca jest chorobą, która w dużym stopniu anga-żuje pacjenta każdego dnia. Nie wystarczy pamiętać o przyjmowaniu leków. Terapia cukrzycy wymaga kon-troli wielu parametrów, nie tylko samej glikemii. Ko-nieczne są stałe zaangażowanie pacjenta w leczenie i regularna samokontrola. To ciągłe myślenie o chorobie bywa bardziej uciążliwe niż wszystkie czynności z nią związane. Pacjentów niejednokrotnie dotyka zmęczenie, brakuje im motywacji do działania, tracą czujność, bo też trudno być czujnym przez całe swoje życie. W tym kontekście telemedycyna bywa wykorzystywana do stymulowania pacjenta do aktywnej samokontroli, do przypominania o konieczności przeprowadzenia bada-nia. Telemedycyna może być też wykorzystana do edu-kacji w przypadku nowych zachorowań i reedukacji dla pacjentów chorujących od wielu lat.

{To, co odbywa się w gabinecie diabetologa – sczytywanie

wartości z urządzeń, analizowanie trendów i zachowań pacjenta, a na ich podstawie udzielanie porad, jak zoptymalizować leczenie

– wszystko to równie dobrze może odbywać się zdalnie. Większość wizyt u diabetologa nie wymaga bowiem

oglądania pacjenta „na żywo”.


Temat numeru

i uzyskane wyniki pomiarów przekraczają dopuszczal-ne granice normy, system automatycznie wysyła alert – wiadomość e-mailem lub telefonicznie – do monito-rującego lekarza lub pielęgniarki, którzy komunikują się z pacjentem i informują go o konieczności zmiany spo-sobu leczenia, dawki leku lub pilnego zgłoszenia się na tradycyjną wizytę.

Specjalne oprogramowanie na komputery i telefony ko-mórkowe (głównie smartfony) pozwala gromadzić dane, nie tylko wynikające z pomiarów cukru, ale także wartości ciśnienia tętniczego, masę ciała, ilość i pory zjadanych po-siłków. Aplikacje te dają możliwość wysłania do lekarza znacznie wartościowszego, bo pełniejszego pakietu danych, są pomocne także dla samego pacjenta, który gromadząc

w jednym miejscu wszystkie parametry swojej choroby, nie-jednokrotnie sam dostrzega pewne mechanizmy. Łatwiej mu wyłapać błędy, znaleźć przyczyny i skutki błędnego po-stępowania. W sytuacji, gdy wyniki te są rozproszone, ich interpretacja jest znacznie trudniejsza.

Prewencja groźnych powikłańRozwiązania telemedyczne, w postaci możliwości prze-słania lekarzowi wyników pomiarów cukru i pozostałych kluczowych parametrów, wykorzystują głównie pacjenci z cukrzycą typu 1, czyli przyjmujący insulinę. Telemedycy-na może mieć jednak także inne zastosowania, poza inter-pretacją wyników i doborem dawki insuliny. Chodzi mia-nowicie o prewencję dwóch poważnych powikłań cukrzycy – retinopatii cukrzycowej oraz tzw. stopy cukrzycowej. Re-tinopatia to zmiany patologiczne w obrębie naczyń krwio-nośnych na dnie oka. Niedostateczna kontrola glikemii, wa-hania cukrów, utrzymujące się stany przecukrzenia bardzo niekorzystnie wpływają na wszystkie naczynia krwionośne, także te na dnie oka.

W wielu krajach diabetycy mają monitorowany stan oczu bez konieczności wizyty u specjalisty. W Danii pielęgniarki diabetologiczne za pomocą aparatów umożliwiających ko-lorową fotografię dna oka wykonują pacjentom takie zdjęcia, które następnie przesyłane są do specjalistów. Pozwala to na bardzo szybkie wykrycie pierwszych zmian w obrębie dna oka, co ma niebagatelne znaczenie w ich leczeniu. Pacjent „załatwia” sprawę podczas standardowej wizyty u diabeto-loga, bez konieczności wizytowania kolejnego lekarza. Baza zdjęć, jaka tworzy się w jednym miejscu, obrazuje ewentualny

postęp choroby, co stanowi ważną informację dla diabeto-loga, który może na tej podstawie rozważać zmiany terapii.

Telemedycyna bywa stosowana również w terapii stopy cu-krzycowej. To jedno z późnych powikłań niedostatecznie leczonej cukrzycy, będące przyczyną amputacji kończyn u diabetyków z wieloletnią cukrzycą. Samo leczenie stopy

Cukrzyca to choroba wymagająca szczególnego zaangażowania pacjenta

{Telemedycyna może mieć ogromne zastosowanie w prewencji dwóch poważnych powikłań cukrzycy – retinopatii cukrzycowej oraz tzw. stopy cukrzycowej.


Temat numeru

cukrzycowej jest niezwykle czasochłonne i mało komfortowe dla pacjenta, który np. przez kilka miesięcy nie może stawać na chorej kończynie. W takiej sytuacji możliwość zrobienia zdjęcia obrazującego stan stopy, gojenie się rany, stopień owrzodzenia bywa dla pacjentów prawdziwym wybawie-niem. Wydaje się, że w tym zakresie terapii cukrzycy te-lemedycyna jest szczególnie pożądana. W Polsce istnieje niewiele ośrodków przygotowanych do leczenia stopy cu-krzycowej, znajdują się one w dużych miastach, co zupełnie dyskwalifikuje pacjentów z pomniejszych miejscowości. Gdyby pacjenci mogli konsultować stan swoich stóp na podstawie zdjęcia z obeznanym w temacie specjalistą, bez wątpienia byłby to ważny etap selekcji osób z bardzo za-awansowanymi zmianami, co z kolei mogłoby zmniejszyć dramatyczną wręcz liczbę amputacji przeprowadzanych w naszym kraju u osób z cukrzycą.

Rozwiązania hybrydoweW Polsce klasyczna telemedycyna ciągle nie jest praktyko-wana na dużą skalę, co w pewnym stopniu wynika z ograni-czeń po stronie służby zdrowia. Lekarz uzbrojony jedynie w kartkę papieru i długopis wcale nie należy do przypadków odosobnionych. Powstają natomiast rozwiązania, które można nazwać hybrydowymi, przykładem tego są różnego rodzaju „kalkulatory diabetyka”. Ich zadaniem jest pomoc w obliczaniu dawki insuliny do konkretnego posiłku. W odpowiednie okienka na stronie internetowej wpisuje się

aktualny wynik glikemii, ilość białka, tłuszczu i węglowoda-nów, jakie zamierzamy spożyć, na tej podstawie system obli-

cza nam rekomendowaną dawkę insuliny. Stron z tego typu przelicznikami w polskim internecie znaleźć można kilka.

Diabetyk musi 4–10 razy dziennie badać poziom cukru – to męczące

{W Polsce na cukrzycę choruje ok. 2,5 mln osób, co stanowi

ponad 6% ogółu społeczeństwa. Szacuje się, że kolejny milion Polaków ma cukrzycę nierozpoznaną. Lecze nie różnicuje

się w zależności od typu choroby, zawsze jednak wiąże się z samokontrolą – monitorowaniem poziomów cukru we krwi, wymaga odpowiedniego odżywiania, regularnej aktywności

fizycznej oraz kontrolowania szeregu parametrów dodatkowych (ciśnienia tętniczego krwi, masy ciała, lipidów itp.).


Temat numeru

To rodzaj kompromisu pomiędzy klasyczną telemedycyną a anonimowymi poradami z Internetu. Kalkulatory diabe-tyka mają mocne oparcie w wiedzy medycznej, jednak siłą

rzeczy są one dość mocno wystandaryzowane. Nie uwzględ-niają indywidualnych predyspozycji każdego pacjenta. De facto, insulina nie u każdego działa tak samo, a nawet można powiedzieć dobitniej – u każdego działa w sposób osobniczy. Niemniej jednak pierwszy krok został postawiony.

Obecnie w jednym z ośrodków w Polsce trwają prace nad stworzeniem systemu, w którym pacjent po przekazaniu telefonicznym takich informacji jak wynik glukozy i sza-cunkowa wartość odżywcza posiłku ma otrzymywać wska-zówkę odnośnie dawki insuliny. Proces będzie spersona-lizowany, identyfikacja pacjenta będzie dokonywana na podstawie analizy głosu. Co najważniejsze, system ma do-konywać obliczeń wg przeliczników danego pacjenta. Jest zatem szansa, że informacja zwrotna, jaką pacjent otrzyma, będzie praktycznie równorzędna z tą, jakiej udzieliłby mu lekarz podczas indywidualnych konsultacji. ■

Małgorzata Marszałek

Od 18 czerwca 2013 r. pożyczki z PARP

Michał Bańkadyrektor Departamentu Wsparcia Instytucji Otoczenia Biznesu PARP

Obecnie w Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczo-ści prowadzone są prace nad uruchomieniem nowego instrumentu pożyczkowego. Będzie to Fundusz Finan-sowego Wsparcia Innowacji. O środki z funduszu będą mogli ubiegać się mikro- i mali przedsiębiorcy, rów-nież ci, którzy chcą przeznaczyć dotację na rozwiązania w zakresie telemedycyny. Muszą to jednak być firmy nowo założone lub takie, które działają na rynku nie dłużej niż rok. Jeżeli o pożyczkę chciałoby się ubiegać dłużej funkcjonujące przedsiębiorstwo, może do tego celu powołać spółkę córkę. Kwota pożyczki wynosi od 200 tys. do 2 mln zł. Oprocentowanie oferowane przez PARP jest równe 6,5% w skali roku. Środki udzielane są maksymalnie na okres 8 lat. Beneficjenci mogą też przez pierwsze 2 lata korzystać z karencji w spłacie rat i odsetek od kapitału. Budżet funduszu wyniesie 50 mln zł. Rozpoczęcie przyjmowania wniosków plano-wane jest od 18 czerwca 2013 r. Przedsiębiorca będzie musiał jednak wcześniej pozyskać wsparcie z inkuba-tora przedsiębiorczości lub od anioła biznesu. W do-tychczasowych projektach realizowanych przez PARP projekty telemedyczne stanowiły ok. 4% wszystkich dofinansowanych przedsięwzięć.

Pompa insulinowa, nieoceniona w przypadku leczenia dzieci i młodzieży

{„Kalkulatory diabetyka” pomagają obliczyć dawki insuliny do konkretnego posiłku.


Informator zdrowotnyNFZ pracuje nad Zdrowotnym Informatorem Pacjenta, trzeba też ruszyć z informatyzacją POZ

Z danych zebranych w woj. podlaskim wynika, że istnieje luka w informatyzacji podstawowej opieki zdrowotnej (POZ). We wszystkich rozwiniętych krajach lekarz POZ stanowi dla pacjenta pierwszy i najczęstszy kontakt z systemem ochrony zdrowia. Jeśli budowy systemu nie zaczyna się od podstaw, to od czego?

Narzędziem dla ubezpieczonych będzie budowany właśnie Zdrowotny Informator Pacjenta. Za pośrednictwem Intenetu każdy wyleczony chory będzie mógł sprawdzić: z jakich świadczeń medycznych skorzystał i ile one kosztowały oraz jakie recepty zrealizował. Historia choroby ma obejmować dane z ostatnich 10 lat. Pacjenci dowiedzą się, ile NFZ wydaje na ich leczenie.

e-Zdrowie w praktyce

▶



Sprawdzenie historii przebytych chorób, zrealizowanych recept, przyjmowanych leków oraz kosztów leczenia to informacje, które zostaną udostępnione w Zdrowotnym Informatorze Pacjenta. NFZ zapowiada, że uruchomi system już w lipcu 2013 roku.

Prace nad uruchomieniem Zdrowotnego Informatora Pa-cjenta (ZIP) prowadzone są w Narodowym Funduszu Zdro-wia (NFZ). Pierwszą funkcjonalnością nowego systemu ma być możliwość sprawdzenia stanu uprawnień do świadczeń medycznych. Obecnie pacjent może to zrobić w przychodni, za pośrednictwem systemu eWUŚ. Informator umożliwi mu natomiast przejrzenie swojego ubezpieczenia zdrowotnego z domowego komputera. W przyszłości pacjent ma też do-wiedzieć się, ile razy korzystał z porad lekarza, jak długo był hospitalizowany, ile pobrał recept oraz ile te poszczegól-ne świadczenia kosztowały. Dane do ZIP-u pozyskiwane są z comiesięcznych raportów przesyłanych do oddziałów NFZ przez świadczeniodawców i apteki. Tworzony system ma je przetworzyć i udostępnić online pacjentom.

Pacjenci z województwa wielkopolskiego już korzystają z informatora online. Swoją historię leczenia mogą sprawdzić z każdego komputera podłączonego do Internetu. W bazie znajdą informacje o:• rodzajach i kosztach świadczeń zdrowotnych, które na ich

rzecz zostały rozliczone przez placówki ochrony zdrowia i sfinansowane przez NFZ,

• kosztach refundacji leków i zaopatrzenia ortopedycznego,• deklaracjach wyboru lekarza i pielęgniarki w podstawo-

wej opiece zdrowotnej,• statusie ubezpieczenia,• skierowaniach na leczenie uzdrowiskowe złożonych w NFZ.

Dostęp do tych informacji jest możliwy po zarejestrowaniu w systemie ZIP i założeniu własnego konta (z loginem i ha-słem). W tym celu należy wypełnić odpowiedni wniosek i złożyć go do regionalnego oddziału NFZ. Uzyskanie do-stępu wymaga jednej wizyty w urzędzie.

Historia z 10 latZaletą ZIP-u jest to, że udostępniane będą w nim informa-cje o starszych świadczeniach zdrowotnych udzielanych pacjentowi. Świadczeniobiorcy będą mogli dowiedzieć się

ZIP, czyli historia leczenia z 10 lat

Pacjenci dowiedzą się ile kosztują procedury medyczne np. tomografia komputerowa

} NFZ-owi w 2011 roku udało się odzyskać niemal 75 mln zł

nienależnych refundacji.


ZIP umożliwi pacjentom sprawdzenie kosztów dotychczasowego leczenia


o swojej historii leczenia aż od 2004 roku. ZIP ma mieć także dodatkowe funkcje, takie jak ocena świadczeniodawców. Pacjenci będą mogli oceniać placówki medyczne np. po pobycie w szpitalu. System będzie też służył lekarzom. Za-pewni pełny podgląd historii medycznej pacjenta, co może znacząco wspomóc dalsze diagnozowanie.

System ma stanowić też narzędzia do kontrolowania nie-uczciwych świadczeniodawców. Pacjenci mają prawo do sprawdzania, czy świadczenie, za które zapłacili, nie zostało jednocześnie zgłoszone do refundacji z NFZ. W kraju zda-rzyło się kilka przypadków wykrycia nieuczciwych świad-czeniodawców. Ujawniono je, gdy osoby mające wątpli-wości co do odpłatności za leczenie dentystyczne przyszły sprawdzić swoje uprawnienia do oddziału NFZ. Po zbada-

niu historii wizyt okazało się, że czasami były one opłacone podwójnie: z kieszeni pacjentów oraz z refundacji. Obec-nie, żeby wytropić takie oszustwo, pacjent musi udać się do oddziału NFZ i złożyć pisemny wniosek. Po uruchomieniu informatora będzie on mógł sprawdzić odpłatność świad-czenia bez wychodzenia z domu.

Fundusz informuje o świadczeniachObecnie w wybranych oddziałach NFZ trwają testy nowego modelu systemu ZIP. Jest on rozszerzoną wersją systemu działającego w Wielkopolsce. Uruchomienie Zdrowotne-go Informatora pacjenta wynika z art. 192 i 192a ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej fi-nansowanych ze środków publicznych (Dz.U. z 2004 r. nr 210, poz. 2135 ze zm.). Przepisy te zobowiązują NFZ do poin-formowania świadczeniobiorcy o: udzielonych mu świad- czeniach opieki zdrowotnej oraz kwocie środków finansowych wydatkowanych na sfinansowanie tych świadczeń. Jako że dane gromadzone są raz w miesiącu, pacjent, który skorzy-stał z usługi zdrowotnej, może to sprawdzić (na razie osobi-ście, a w przyszłości online) dopiero w połowie następnego miesiąca. Jeszcze rzadziej, bo raz na dwa miesiące, zbierane są dane z aptek na temat zrealizowanych recept. ■

Radosław Wrzesień

{Dane do ZIP pozyskiwane są z comiesięcznych raportów przesyłanych do oddziałów NFZ przez świadczeniodawców i apteki od 2004 roku.

Pacjenci nie znają wartości świadczeń

Mariusz Jendra

Dzięki Zdrowotnemu Informatorowi Pacjenta każdy ubezpieczony będzie mógł poznać dane na temat kosztów swojego leczenia. Obecnie pacjenci nie wiedzą, bo niby skąd, jaka jest cena poszczególnych świadczeń. Dzięki systemowi ZIP świadczeniobiorca będzie miał możli-wość dowiedzenia się, ile pieniędzy z systemu ochrony zdrowia „skonsumował” na leczenie. Obecny brak świa-domości co do kosztów różnych usług skutkuje tym, że pacjenci wybierają świadczenia droższe np. tomo-grafię komputerową zamiast tańszych np. zdjęć rentge-nowskich. Wiedza o poniesionych wydatkach mogłaby prewencyjnie skutkować ograniczeniem roszczeń pa-cjentów i obniżyć wydatki w systemie ochrony zdrowia.



Wstępne wyniki badania „Stopień informatyzacji świadcze-niodawców podstawowej opieki zdrowotnej w wojewódz-twie podlaskim” wskazują, że jedynie około 15% lekarzy pierwszego kontaktu prowadzi pełną indywidualną elektro-niczną dokumentację medyczną (EDM). Badanie zostało zrealizowane na przełomie kwietnia i maja bieżącego roku w grupie 104 placówek POZ, co stanowi 44% wszystkich świadczeniodawców w województwie podlaskim posiada-jących kontrakt z NFZ w zakresie świadczeń lekarza POZ. Wnioski płynące z badania są o tyle ważne, że zapewne po-wielą się w skali całego kraju (trwają prace nad przygotowa-niem takiego badania we wszystkich 16 regionach).

Ordynacje już elektroniczne O ile elementy dokumentacji medycznej takie jak diagnozy lekarskie i ordynacje leków gromadzone są w formie elek-tronicznej przez około 2/3 badanych lekarzy, to pozostałe

elementy historii zdrowia i choroby, takie jak wyniki badań diagnostycznych i pomiarów antropometrycznych, dane z badania podmiotowego i przedmiotowego, archiwizuje w formie elektronicznej mniej niż 1/5 lekarzy. Uzyskane

dane wskazują, że prowadzenie EDM ściśle wiąże się z uwa-runkowaniami formalno-prawnymi. Diagnozy lekarskie gromadzone są w formie elektronicznej, gdyż wymagane jest to do sprawozdawania świadczeń o podwyższonej stawce

POZ potrzebuje informatyzacjiProces informatyzowania ochrony zdrowia powinien rozpocząć się od podstawowej opieki zdrowotnej (POZ). Jednak tylko 15% lekarzy pierwszego kontaktu prowadzi pełną indywidualną elektroniczną dokumentację medyczną – wynika z badania przeprowadzonego przez Uniwersytet Medyczny w Białymstoku. Pacjenci najczęściej kontaktują się właśnie w POZ.

}Pełne wprowadzenie elektronicznej dokumentacji medycznej jest nie tylko możliwe, ale może również przynieść zadowolenie

użytkowników – wynika z badania przeprowadzonego przez Uniwersytet Medyczny w Białymstoku.

Informatyzacja systemu opieki zdrowotnej bez świadcze-niodawców podstawowej opieki zdrowotnej?

Źródło: Badanie „Stopień informatyzacji świadczeniodawców POZ” realizowane w Zakładzie Zdrowia Publicznego Uniwer-sytetu Medycznego w Białymstoku



kapitacyjnej. Z kolei elektroniczne ge-nerowanie i drukowanie recept wraz z kodami kreskowymi zostało wymuszone przez System Numerowania Recept Le-karskich. Przy właściwiej konfiguracji systemu dane z ordynacji recepturo-wych oraz systemu sprawozdawczego stanowią jednocześnie element indywi-dualnej historii zdrowia i choroby pa-cjenta. Na prowadzenie pozostałych elementów dokumentacji medycznej w postaci elektronicznej zdecydowała się do tej pory nieliczna grupa lekarzy. Jedno-czesne i stałe gromadzenie danych ze wszystkich 6 analizowanych elementów dokumentacji medycznej prowadzi jedy-nie 15% lekarzy.

Obawa przed nieprawidłowościamiNa zadane pytanie o największe bariery we wdrażaniu elektronicznej dokumen-tacji medycznej w placówkach lekarze

najczęściej wskazywali: brak środków finansowych, opór i niechęć przed zmianą oraz obawę przed nieprawidłowym działaniem systemu. Bariery wskazywane najrzadziej to: problem ze znalezieniem właściwego oprogramowania oraz ryzyko negatywnego wpływu informatyzacji na kon-takt z pacjentem. Co ciekawe, najwięcej obaw i wątpli-wości mieli ci lekarze, którzy nie wdrożyli systemu EDM wcale lub stawiają w tym zakresie pierwsze kroki. Osoby, które wdrożyły i opanowały system, były z niego ogólnie zadowolone.

Uzyskane dane wskazują, że pełne wprowadzenie EDM w placówkach jest nie tylko możliwe, ale może również przy-nieść zadowolenie użytkowników. Alarmujący jest jednak

niski odsetek placówek podstawowej opie-ki zdrowotnej, które mają już ten etap za sobą.

POZ bez wsparcia finansowegoPrzyglądając się problemowi z perspek-tywy całego systemu ochrony zdrowot-nej można odnieść wrażenie, że aktual-nie większość sił i środków skupionych jest na realizacji projektów centralnych oraz informatyzacji publicznych szpitali. W podziale środków publicznych na in-formatyzację pominięci zostali świadcze-niodawcy POZ. Trudno jest doszukać się także tej grupy świadczeniodawców na listach beneficjentów programów unij-nych np. RPO czy POIG, z których w szcze-gólności ten drugi miał być źródłem finansowania podmiotów leczniczych będących przedsiębiorcami. Potwierdza-ją to wyniki przeprowadzonego badania, gdzie na pytanie, czy państwa placówka

dr Bartosz PędzińskiWspółautor badania „Stopień infor-matyzacji świadczeniodawców POZ” realizowanego w Zakładzie Zdrowia Publicznego Uniwersytetu Medycz-nego w Białymstoku. Prezentowane wyniki z województwa podlaskiego stanowią pilotaż do badania ogólno-polskiego, planowanego na drugie półrocze bieżącego roku.

}Najwięcej obaw i wątpliwości dotyczących EDM mają ci lekarze, którzy nie zabrali się jeszcze do wdrożenia systemu. Osoby, które uruchomiły e-dokumentację, są z niej ogólnie zadowolone.

Najwięcej świadczeń realizują lekarze POZ, e-recepta ułatwiłaby im pracę



otrzymała kiedykolwiek dofinansowanie na informatyzację twierdząco nie odpowiedział żaden respondent na 104 badanych.

Wspomniana luka w informatyzacji sektora podstawowej opieki zdrowotnej jest o tyle groźna, że we wszystkich roz-winiętych krajach lekarz POZ stanowi dla pacjenta pierw-szy i najczęstszy kontakt z całym systemem ochrony zdro-wia. Dane z Anglii wskazują, że lekarze General Practitioner (odpowiednik lekarzy POZ) świadczą około 300 milionów konsultacji rocznie, co stanowi 90% wszystkich kontaktów pomiędzy pacjentem a publicznym płatnikiem opieki zdro-wotnej (NHS). Mimo że w modelu angielskim lekarze ci mają szerszy zakres kompetencji, to warto zauważyć, że rów-nież w Polsce zmierza się w podobnym kierunku.

Lekarze, którzy wdrożyli e-dokumentację, są na ogół z niej zadowoleni

Informatyzacja jak budowa domu

– Wdrożenie elektronicznej dokumentacji medycznej można przyrównać do budowy domu. Dopiero przy trzeciej in-westycji zyskujemy taką wiedzę, która pozwoli nam zre-alizować dom naszych marzeń, czyli w tym przypadku funkcjonalny system obiegu dokumentów. Dlatego każda placówka lecznicza powinna dobrać sobie partnera – do-świadczoną firmę, która zrealizowała już kilka wdrożeń. W praktyce im większe jest doświadczenie firmy, tym na końcu koszty okażą się najbardziej zbliżone do planu. Oferta najdroższa okazuje się więc często najtańszą, po-

nieważ obeznana firma potrafi lepiej oszacować koszty cząstkowe i w konsekwencji całość inwestycji. Dostawca oprogramowania kuszący niską ceną z reguły okazuje się więc wyjściem najdroższym.

W naszej praktyce wielokrotnie już przejmowaliśmy pro-jekty wdrożenia e-dokumentacji na tzw. dokończenie po innej firmie. Były to zawsze doświadczenia dość trauma-tyczne. Wiadomo, że gorzej jest remontować stary dom, bo zawsze wyjdą niespodziewane problemy i powstaną koszty dodatkowe. Podobnie jest z systemem informa-tycznym – poprawianie jest kosztowniejsze i mniej efek-tywne niż zaprojektowanie systemu od początku pod konkretnego klienta. W konsekwencji wychodzi to też ta-niej, i szybciej, a inwestor jest bardziej zadowolony z efek-tu. Dlatego wszystkim świadczeniodawcom radziłbym przy wdrożeniu elektronicznej dokumentacji medycznej skorzystać z wiedzy doświadczonego partnera.

Tomasz Misztalprezes KAMSOFT Podlasie sp. z o.o.

{ Luka w informatyzacji sektora podstawowej opieki zdrowotnej jest o tyle groźna, że we wszystkich rozwiniętych krajach lekarz

POZ stanowi dla pacjenta pierwszy i najczęstszy kontakt z całym systemem ochrony zdrowia.



Zacząć od fundamentówW praktyce trudno jest sobie wyobrazić upragniony system zinformatyzowanej opieki zdrowotnej w kraju, w którym pacjent nie będzie w stanie uzyskać od swojego lekarza pierwszego kontaktu e-recepty czy e-skierowania do specjalisty i szpitala. Uruchomienie tak długo wyczekiwanej platformy P1 wraz z e-receptą i indywidualnym kontem pacjenta nie zadziała, jeśli lekarze POZ nie będą prowadzili elektronicz-nej dokumentacji medycznej. W obecnej formie informaty-zacja systemu opieki zdrowotnej z pominięciem podstawo-wej opieki zdrowotnej przypomina trochę budowę domu, gdzie zaczyna się od dachu, a całkowicie zapomina o fun-damentach. Doświadczenia z krajów skandynawskich, skąd pochodzą najlepsze światowe wzorce, wskazują, że proce-sy informatyzowania ochrony zdrowia zaczęto właśnie od podstawowej opieki zdrowotnej. ■

dr Bartosz Pędziński

Na e-dokumentację potrzeba 1,15 mld zł

lek. Maciej Sokołowskiwiceprezes Zarządu Oddziału Dolnośląskiego Stowa-rzyszenia Menedżerów Opieki Zdrowotnej, dyrektor Wojewódzkiego Zespołu Specjalistycznej Opieki Zdrowotnej „Centrum Medyczne DOBRZYŃSKA”

W studium wykonalności dla projektu P1 opracowanego w 2009 roku na zlecenie CSIOZ firma Ernst & Young określiła koszty implementacji oprogramowania IT po stronie świadczeniodawców. Otóż żeby projekt P1 mógł funkcjonować, czyli żeby możliwa była elektroniczna wymiana danych medycznych między placówkami, ko-nieczne było wydatkowanie kwoty 1,15 mld zł. Środki te powinny „znaleźć się” w budżetach dyrektorów szpitali i przychodni do połowy 2014 roku. Oczywiście prognoza ta było przeprowadzana prawie 4 lata temu, więc obecnie kwota na zintegrowanie placówek leczniczych z platformą P1 byłaby pewnie wyższa. Pytanie brzmi: czy w budżetach przychodni i szpitali znajdują się takie wolne środki?

}Żaden respondent nie odpowiedział twierdząco na pytanie brzmiące: Czy państwa placówka otrzymała kiedykolwiek dofinansowanie na informatyzację?

Dane medyczne w pudełku czekoladek

Dr inż. Zygmunt Kamińskiprezes KAMSOFT S.A.

System ochrony zdrowia w Polsce realizuje rocznie około 2 mld różnego rodzaju świadczeń zdrowotnych. Generuje więc ogromną ilość informacji, szacuje się, że jest to około 2 TB (terabajty danych) w ciągu roku. Dane te zapisać można na jednym dysku wielkości pudełka czekoladek. Natomiast 2 TB informacji zapisanych na kartkach papierowych wielkości A4, to stos papierów o wysokości 100 kilometrów, a więc sięgający stratosfery. Oznacza to również konieczność wycięcia ponad 5 tys. drzew co roku. Zamiana danych medycznych na formę elektroniczną pozwala zamknąć je na dysku mieszczącym się w kieszeni. Już najwyższy czas na przejście do prze-twarzania informacji o zdrowiu w formule elektronicznej.

Wybór oprogramowania to żaden problem, ale czy faktycznie jest to takie proste?

Technologie medyczne

▶

Szpitalny system informacyjnyPorządkuje procesy, wprowadza standaryzację, przyspiesza dostęp do informacji

Około 20% szpitali ma pełny HIS. Praktycznie tyle samo nie wdrożyło jeszcze żadnej rozbudowanej aplikacji wspierającej pracę lekarzy. Niezależnie od tego, w której grupie znajduje się dana placówka, łączy je jedno – koszty, jakie muszą ponieść. Zinformatyzowanie szpitala powiatowego na 250 łóżek kosztuje 2–3 mln zł.

Rozwój technologii medycznych nie jest jednorazową inwestycją. Zakup HIS to początek kosztów, które w kolejnych latach muszą być kontynuowane. Celem szpitali jest leczenie pacjenta ponad wszystko, włączając w to najnowsze technologie. HIS zapewnia bardzo szybką informację zarówno dla lekarzy, jak i zarządzających.



HIS to szpitalny system informacyjny, mylony często z sys-temem informatycznym. – Oczywiście system informacyjny realizowany jest w szpitalach za pomocą systemu informa-tycznego – wyjaśnia Adam Michałek, dyrektor handlowy w Pionie Opieki Zdrowotnej Asseco Poland S.A. W prze-pisach nie ma zdefiniowanych wymagań minimalnych co do HIS. Tylu, ilu jest producentów aplikacji, tyle może być systemów szpitalnych. Wdrożenie takiej aplikacji przynosi jakościową zmianę w pracy personelu szpitala. Porządkuje procesy, wprowadza dobrze pojętą standaryzację, przyspie-sza dostęp do jednoznacznej informacji – co ma kluczowe znaczenie w medycynie, gdzie chodzi o życie i zdrowie ludzkie. Standaryzacja jest bardzo istotna, bo nie zosta-wia miejsca na określenia niejasne, czy niespójne, mogące wprowadzić w błąd.

Zarządzanie szpitalem jako przedsiębiorstwem wymaga sys-temowego podejścia do informacji generowanych w proce-sach medycznych i biznesowych. W oparciu o bazę techniczną robią to HIS i ERP oraz tzw. systemy dziedzinowe, takie jak RIS, PACS i LIS (czytaj w ramce: Wyjaśnienia skrótów). Systemy dziedzinowe skupiają się na wąskich i wyspecjali-zowanych fragmentach działalności. Kiedy mówimy o syste-mach wspierających procesy obsługi pacjenta i zarządzania firmą, powinniśmy pamiętać, że ich sednem jest informa-cja, a nie warstwa techniczna. Dzisiaj kierunek jest jeden: cyfryzacja informacji. Dlatego pojęcia informacji i infor-matyzacji w szpitalach niemal się zespoliły.

Korzyści z HISPodstawową zaletą szpitalnych systemów informacyjnych jest eliminowanie błędów i nieprawidłowości. – Dane w nich zapisane są weryfikowalne w każdej chwili. Zawsze można sprawdzić, kto i kiedy dokonał zmiany – tłumaczy mgr inż. Małgorzata Rusin ze szpitala im. Jana Pawła II. Efekty funkcjonowania systemów informacyjnych w szpitalach są najbardziej widoczne dla dyrekcji i ich właścicieli. Każdą informa- cję o pracy oddziału czy lekarza można uzyskać w jednej chwili.

Bardzo ważne jest, żeby system był przyjazny dla jego użyt-kowników. Nowoczesne produkty muszą być pisane z myślą

HIS – krwiobieg szpitalaWybór szybkich zleceń badań diagnostycznych oraz leków – to wszystko oferują szpitalne systemy informacyjne (HIS). Jednak ich podstawową zaletą jest szybkość informacji, jaką dają lekarzom oraz zarządzającym placówką. HIS to dziś konieczność.

Systemy informacyjne umożliwiają szybsze zlecanie i wykonywanie badań

}Decyzje podejmowane na etapie wdrażania takich systemów jak HIS będą rodziły konsekwencje przez wiele lat. Również

po stronie kosztów, ponieważ są to inwestycje kroczące.



o osobach, które pracują na nich każdego dnia, a więc o le-karzach i pielęgniarkach. Dla kogoś, kto korzysta z systemu zgodnie z przeznaczeniem, z jego pełnych możliwości, np. z podpowiedzi opisów, wyboru szybkich zleceń badań la-boratoryjnych i diagnostycznych, preferowanych badań czy ze słownikowanego wyboru do bazy leków przy zleceniach, jest to rozwiązanie niezwykle pomocne. – Od systemu trze-ba wymagać wysokiej ergonomii – mówi Jakub Borowski z firmy Alteris SA. Z reguły aplikacje takie mają charakter modułowy, można je rozbudowywać i stopniowo dołączać kolejne funkcjonalności. Systemy informacyjne i informa-tyczne odgrywają coraz większa rolę w zarządzaniu proce-sami odbywającymi się w szpitalach. Ta rola będzie jeszcze rosła. Od 1 sierpnia 2014 r. wszystkie zdarzenia medyczne mają być dokumentowane tylko elektronicznie.

Ile szpitali ma systemy informacyjneTrudno jednoznacznie określić, jaka część szpitali w kra-ju wdrożyła już HIS. Wiele z nich, korzystając z funduszy unijnych, rozpisało przetargi na ich zakup lub jest na eta-pie modernizacji tych, którymi dysponują. – Myślę, że HIS w rozumieniu systemu ewidencjonującego i monitorującego pacjenta od wejścia do wyjścia może nie mieć ok. 20% szpi-tali – uważa Jakub Borowski. Wszystkie placówki prowa-

dzą elektroniczną sprawozdawczość, bo takie są wymagania NFZ. Dzisiaj jest to jednak o wiele za mało, aby optymalnie zarządzać szpitalem. Zgodnie z obowiązującymi przepisa-mi hospitalizowani pacjenci przypisywani są do tzw. jed-norodnych grup pacjentów. Kwota, jaką szpital dostanie za pacjenta, zależy właśnie od przypisania do takiej grupy. No-woczesne systemy w czasie rzeczywistym przeprowadzają takie grupowania i w ten sposób optymalizują rozliczenia. Racjonalizują też stronę kosztową poprzez przypisanie wy-datków na leki i inne materiały do konkretnego pacjenta.

Trudność w oszacowaniu liczby szpitali, które nie mają jeszcze HIS, to również konsekwencja problemu z defini-cją. – Zaryzykowałbym twierdzenie, że dzisiaj nie ma już

Koszty wdrożenia HIS

Jakub BorowskiAlteris SA

– Szacuję, że zinformatyzowanie od podstaw szpitala powiatowego na 250 łóżek, z podstawową diagnostyką obrazową, zakładając, że nie ma tam sieci i serwerów, może kosztować 2–3 mln złotych. Na koszt ten składa się: wykonanie projektu sieci, instalacja serwerowni, ułożenie światłowodów, cała infrastruktura hardware’- owa, w tym serwery oraz odpowiednio zabezpieczona serwerownia, a także warstwa aplikacyjna, czyli opro-gramowanie. Najlepiej jest z góry przewidzieć, co będzie potrzebne nie tylko w danej chwili, ale również w przy-szłości. Na pewno trzeba się dobrze przygotować do wdrożenia EDM.

HIS jest w szpitalu elementem, którego z pozoru nie widać

}Nawet szpitale, które mają już zaawansowane rozwiązania HIS-owe, będą musiały dostosowywać je do zmieniających się przepisów prawa. Te wciąż ewoluują.



szpitali, które nie mają narzędzi informatycznych uspraw-niających ich pracę. Na pewno są szpitale, które mają je w bardzo ograniczonym zakresie, pozwalającym tylko na rozliczanie się z płatnikiem. Pewnie jest ich nie więcej niż 10%. Z drugiej strony takich, które mają kompletny system, czyli część białą i szarą, część laboratoryjną, bloki operacyjne, radiologię, systemy dziedzinowe oraz inne funkcjonalności, za pomocą których cyfrowo gromadzą wszystkie informacje dotyczące pacjenta, również może być 20% – mówi Adam Michałek. Większość placówek jest gdzieś pośrodku, zwy-kle mają mniej rozwiniętą część białą i bardziej kompletną część szarą systemu. Do tego pojedyncze elementy syste-mów dziedzinowych. Celem szpitala jest leczenie pacjenta ponad wszystko,

przy wykorzystaniu najnowszych technologii

Codzienna praca w HIS

mgr inż. Małgorzata Rusinpełnomocnik dyrektora ds. rozwoju projektów e-zdrowie, kierownik Zespołu Technologii Informatycznych i Telemedycznych w Krakowskim Szpitalu Specjalistycznym im. Jana Pawła II

– Funkcjonowanie zintegrowanego systemu informatycznego w szpitalu można zobrazować następująco: kiedy pacjent przychodzi do szpitala, rejestrowany jest w HIS w module „Ruch Chorych”, konkretnie jego części „Izba Przyjęć”. Rejestratorka wpisuje jego dane, a lekarz po wstępnym rozpoznaniu wypisuje skierowania na badania i pacjent udaje się na oddział. Następnie pielęgniarka podbiera od chorego krew do przeprowadzenia niezbęd-nych badań laboratoryjnych. Zanim pacjent znajdzie się na sali, w module „Oddział”, już pojawia się wynik prze-prowadzonych badań (jeśli są robione na cito). Jeżeli na cito ma być wykonane również badanie obrazowe (np. to-mografia, rezonans), to do aparatu elektronicznie przesyłane jest zlecenie wraz z podstawowymi danymi chorego (imię, nazwisko). Po wykonaniu badania obrazowego przesyłane jest ono na terminal radiologa, który je opisuje. Opis badania wraca z systemu RIS/PACS (w naszym wypadku system NetRaad) do aplikacji HIS (u nas InfoMe-dica). Tym samym lekarz przebywający na oddziale otrzymuje komplet wyników badań (krwi, obrazowych itd). W dalszym procesie leczenia uzupełniane są w HIS wszelki niezbędne dane, do wypisu włącznie. Po zakończeniu leczenia cały komplet niezbędnych informacje trafia do rozliczenia z NFZ. Proces przepływu danych odbywa się więc elektronicznie.

{ Możliwości, jakie daje w pełni wykorzystany HIS, powinny wzbudzać entuzjazm wśród białego personelu.

Z tym bywa jednak różnie. Wynika to głównie z nieznajomości wszystkich możliwości, jakie daje aplikacja.



Zachować ciągłość pracyPrzejście wyłącznie na pracę w formie elektronicznej nie-sie ze sobą różne zagrożenia. Niezawodność systemu mają gwarantować elementy rezerwowe, czyli podwójne serwery, switche, macierze, klastrowanie urządzeń, czyli ogólnie mówiąc, stworzenie disaster recovery. – Cały czas pracujemy nad tym, jak optymalnie zrealizować proces zachowania cią-głości pracy infrastruktury informatycznej w naszym szpitalu, tak aby przełączenie systemu mogło się odbyć w jak najkrót-szym czasie. Jeżeli krytyczny serwer przestałby u nas działać, to oczywiście mamy kopie zapasowe i wszystkie dane możemy odzyskać, ale powstaje pytanie: w jak długim czasie? – mówi Małgorzata Rusin. W przypadku problemów na serwe-rze podstawowym praca aplikacji musi być jak najszybciej wznowiona.

Jeżeli nie ma wdrożonego i zgodnego z regułami sztuki me-chanizmu disaster recovery, to ponowne wznowienie pracy systemu może trwać nawet dwie doby. Natomiast w przy-padku pełnego obiegu dokumentacji w formie cyfrowej ta-kie przełączenie nie powinno w szpitalu trwać dłużej niż…? No właśnie ile, pół godziny, godzinę, dwie godziny? W tym momencie pojawia się dylemat: czas wznowienia pracy sys-

temu to po prostu kwestia ceny. Różne rozwiązania przyno-szą określone czasy odzyskiwania dostępu do danych, ale wydatki na ten cel nie są niestety obojętne dla budżetów szpi-tali. – Przy wdrożeniach informatycznych należy pamiętać o zapewnieniu dostępności systemu na poziomie 99,999%. Jeżeli jednak zdarzy się, że system będzie niedostępny, to trze-ba przejść na awaryjny sposób przesyłania danych. Celem funkcjonowania szpitali jest leczenie pacjenta ponad wszyst-ko – mówi Małgorzata Rusin. W Krakowskim Szpitalu Spe-cjalistycznym im. Jana Pawła II zainwestowano w potężną infrastrukturę (okablowanie, routery, serwery) obsługującą 20 budynków na terenie ok. 10 ha. Trzeba w nią jednak stale inwestować, bo rozwijają się systemy informacyjne. Stale rosną ich zasoby.

}Brak mechanizmu disaster recovery w szpitalu może spowodować, że ponowne postawienie systemu i wznowienie jego pracy potrwa nawet dwie doby.

Dążąc do ideału, placówki narażone są na ryzyka związane z innowacyjnością

Utrzymanie HIS kosztuje

Adam Michałekdyrektor handlowy w pionie Opieki Zdrowotnej Asseco Poland S.A.

Start w inwestycje to nie koniec kosztów. Należy pamię-tać o późniejszych kosztach utrzymania systemu – nad-zoru autorskiego producenta oprogramowania, serwisu i wsparcia dla pracowników, rozbudowy infrastruktury służącej przechowywaniu danych, bo informacji będzie przybywało wraz z upływem czasu. W szpitalu średniej wielkości, z około 200 stacjami roboczymi, pełnym oprogramowaniem aplikacyjnym należy liczyć się z wydatkiem na początek nie mniejszym niż 2 mln zł. Roczne wydatki na utrzymanie systemu oscylują w granicach ok. 20% kosztów inwestycji.



Trzy fale informatyzacjiGdyby wdrażanie systemów informacyjnych w szpitalach i tworzenie systemów informatycznych było tylko sponta-niczne, pewnie dzisiaj bylibyśmy na tym polu daleko mniej zaawansowani. Impulsem dla wielu podmiotów był prze-targ zorganizowany w 2000 r. przez Biuro Programów ds. Zagranicznej Pomocy w Ochronie Zdrowia przy Minister-stwie Zdrowia. Pieniądze pochodzące z Banku Światowego przeznaczone zostały m.in. na rozwiązania informatyczne w medycynie. Beneficjenci mogli wykorzystać je na: two-rzenie systemów informacji w zakresie podstawowego ru-chu chorych, gospodarki lekami, statystyki oraz rozliczania z ówczesnymi Kasami Chorych. Dofinansowanie otrzy-mało wtedy kilkadziesiąt szpitali, w których podobnie jak w Krakowskim Szpitalu Specjalistycznym im. Jana Pawła II, rozpoczęła się historia HIS jako pierwszych aplikacji wspo-magających procesy biznesowe. Komputery przestały być wykorzystywane tylko jako maszyny do pisania czy arkusze do prowadzenia księgowości.

Drugie otwarcie informatyczne nastąpiło po przystąpieniu Polski do UE. Dyrektorzy coraz bardziej świadomie apliko-

wali po środki z Regionalnych Programów Operacyjnych. Był to jednak proces dość chaotyczny, każdy szpital działał jak niezależna wyspa, bez kontaktu z innymi. Nie było spój-nego systemu informatyzacji całej służby zdrowia. Później pojawiły się regulacje prawne zobowiązujące szpitale do elektronicznych rozliczeń z NFZ.

Trzecim etapem informatyzacji było uchwalenie w 2011 roku ustawy o systemie informacji w ochronie zdrowia. – Teraz mamy wymóg prawny, obligujący szpitale do wdrożenia elek-tronicznej dokumentacji medycznej w ciągu najbliższych kil-kunastu miesięcy – mówi Jakub Borowski z Alteris SA. Nie jest to już autonomiczna decyzja dyrektora, ale obowiązek ustawowy. Ustawa o systemie informacji w ochronie zdro- Informatyzacja to zjawisko kroczące, również finansowo

Wyjaśnienia skrótów

ERP (Enterprise Resource Planning) – planowanie zaso-bów przedsiębiorstwa lub też zaawansowane zarządza-nie zasobami. Systemy informatyczne wspomagające zarządzanie przedsiębiorstwem.

HIS (Hospital Information System) – system informacji szpitalnej, wspiera zarządzanie procesami w szpitalach.

LIS (Laboratory Information System) – dziedzinowy system informacji wspierający zarządzanie procesami w laboratoriach.

PACS (Picture Archiving and Communication System) – dziedzinowy system archiwizacji i zarządzania dostę-pem do informacji obrazowych.

RIS (Radiology Information System) – dziedzinowy sys-tem informacji wspierający oddziały radiologiczne.

Unidose – system monitorowania, kontroli i dozowa-nia leków.

{ HIS oraz wspierające je aplikacje dziedzinowe w szpitalach to już konieczność. Praktycznie wszystkie duże placówki

mają urządzenia i szczątkowe oprogramowanie, choć nie zawsze można je nazwać systemem.



wia na 1 sierpnia 2014 r. wyznaczyła wszystkim placówkom medycznym termin przejścia z dokumentacji papierowej na elektroniczną (EDM). Będzie to kryterium prawdy dla HIS. To właśnie te aplikacje będą generować elektroniczną dokumentację. Nie oznacza to jednak, że liderzy innowacji, jak szpital im. Jana Pawła II w Krakowie, gdzie już ponad 90% procesów biznesowych wspieranych jest przez systemy informatyczne, może czekać z założonymi rękami. – Jeśli chodzi o elektroniczny obieg dokumentacji medycznej, to musimy jeszcze stworzyć repozytorium dokumentów elektro-nicznych oraz wdrożyć podpis cyfrowy. W tym celu należy przeprowadzić upgrade naszej aplikacji do wersji AMMS. Zadanie to będziemy realizować na przełomie roku – mówi Małgorzata Rusin. Duża część pracy i to na ostatnią chwilę czeka dostawców aplikacji. – Każdy producent oprogramo-wania deklaruje, że jego produkt jest gotowy do działania w systemie elektronicznej dokumentacji medycznej. Nie jest to prawdą, gdyż na razie, nie ma zdefiniowanych minimalnych wymagań – mówi Jakub Borowski. Prawdopodobnie wpro-wadzony będzie międzynarodowy standard HL7 CDA. Jed-nak i tak szczegółowe wymogi zostaną dopiero ogłoszone, więc modyfikacje systemów będą na pewno konieczne. ■

Katarzyna Marta Kowalska

Współpraca HIS z RIS i PACS

Irena Młynarskakierownik Projektu P1 w Centrum Systemów Informa-cyjnych Ochrony Zdrowia

HIS obejmuje informacje medyczne. Część biała HIS obejmuje informacje o pacjencie, wszystko co się z nim dzieje od przyjęcia, do wypisu, w tym podawane mu lekarstwa, przeprowadzane badania oraz inne zdarzenia medyczne. Wycena kosztów świadczenia przeprowadza-na jest już w części szarej albo też w osobnych modu-łach. Oprócz tego są jeszcze wyspecjalizowane systemy dziedzinowe takie jak RIS czyli obejmujące radiologię i diagnostykę obrazową. Opis badania w postaci pisem-nej wraca do HIS, żeby na tej podstawie lekarz mógł postawić diagnozę. Oprócz tego występują jeszcze archi-wa informacji obrazowych czyli PACS. Zdjęcia zajmują bardzo dużo miejsca i muszą być zbierane w specjal-nym archiwum zapewniającym do nich łatwy dostęp.

Od HIS trzeba wymagać wysokiej ergonomii

Od 1 sierpnia 2014 r., kiedy prawdopodobnie wejdzie w życie obowiązek używania wyłącznie elektronicznej dokumentacji medycznej, również inne systemy informatyczne wspomagające pracę szpitala odnotują skokowy wzrost zainteresowania.

Elektroniczna Dokumentacja Medyczna

▶

Przesunąć,ale do kiedy? Start e-dokumentacji medycznej zostanie odroczony

Dotrzymanie terminu 1 sierpnia 2014 r., od kiedy wszystkie podmioty sektora zdrowia miałyby działać już bez dokumentacji papierowej, jest praktycznie niemożliwe. Zbyt wiele placówek pozostało nieprzygotowanych.

Niezależnie od terminu warto przechodzić na elektroniczną dokumentację medyczną. Im wcześniej zacznie się zapisywać dane w komputerze, tym szybciej zakończy się etap zaglądania do kart papierowych. Korzystanie z elektronicznych danych przyspiesza przeglądanie historii choroby czy leków przepisanych dla pacjenta. Jaki będzie więc ostateczny termin? Może koniec 2014 roku?



Wszystkie placówki lecznicze borykają się z pro-blemem, skąd wziąć środki na sfinansowanie wdrożenia elektronicznej dokumentacji medycznej. Uważam, że pieniądze na cyfryzację ochrony zdrowia powinny zostać zaplanowane w nowej perspektywie finansowej UE na lata 2014–2020.

Jako dyrektor CSIOZ wyznaczyłem sobie za cel dostarczenie wszystkich niezbędnych informa-cji o standardach i formatach potrzebnych do wymiany elektronicznej dokumentacji medycz-nej. Wymogi te są przede wszystkim potrzebne dostawcom oprogramowania, ale w konsekwen-cji służyć będą uruchomieniu e-dokumentacji we wszystkich placówkach medycznych. Są to informacje ważne nie tylko z technicznego punk-

tu widzenia. Dopiero po pozna-niu formatów wymiany danych będzie możliwe wyszacowanie wszystkich niezbędnych kosztów wdrożenia elektronicznej dokumentacji. Zakładam, że w najbliż- szych tygodniach pierwsze dane techniczne odnoszące się do takich dokumentów, jak: elektroniczna recepta, elektroniczne skie-

rowanie, elektroniczne zlecenie, powinny zostać opublikowane.

Do końca roku chcielibyśmy też przedstawić dokument „Podejście do wprowadzenia elektro-nicznej dokumentacji medycznej w podmiocie leczniczym”. Będzie to przewodnik dla jednostek ochrony zdrowia, na temat uruchomienia cyfro-wej dokumentacji medycznej.

Osobną sprawą jest gotowość podmiotów lecz-niczych do przejścia na elektroniczną dokumen-tację medyczną od 1 sierpnia 2014 r. Z naszego rozpoznania wynika, że dotrzymanie tego ter-minu przez wiele ośrodków ochrony zdrowia może być kłopotliwe. Dlatego chcielibyśmy na Platformie P1 uruchomić alternatywne rozwią- zanie, czyli darmowe aplikacje: e-zlecenia, e-skierowania i e-recepty. Będą one gotowe do pobra-nia przez wszystkie zainteresowane podmioty na przełomie bieżącego i przyszłego roku. W Mi- nisterstwie Zdrowia przygotowywana jest no-welizacja ustawy o systemie informacji w ochronie zdrowia. Jest to dobry moment, aby zastanowić się nad ostatecznym terminem wdrożenia elek-tronicznej dokumentacji medycznej. Być może moment przejścia na e-dokumentację powinien być w sposób odpowiedzialny, po przeprowa-dzeniu dyskusji w rządzie oraz parlamencie, ewentualnie odsunięty.

Niestety realizowany projekt P1, którego podsta-wową funkcjonalnością jest zbieranie informacji o miejscu lokalizacji dokumentacji medycznej pacjenta, nie zakłada dofinansowania podmiotów leczniczych do dostosowania się do jego wymo-

gów. Dlatego też praktycznie wszystkie placów-ki lecznicze stoją przed problemem, skąd wziąć środki na sfinansowanie uruchomienia elektro-nicznej dokumentacji medycznej. Chcielibyśmy zadbać o to i uważam, że środki na cyfryzację pla- cówek medycznych powinny zostać zaplanowa-ne w nowej perspektywie finansowej UE na lata 2014–2020. Obecnie sygnalizujemy ten problem i zgłaszamy w tym zakresie swoje uwagi i postulaty.

Termin wdrożenia e-dokumentacji powinien być odsunięty

Marcin Kędzierskidyrektor Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia

Komentarz eksperta



Przejście na elektroniczną dokumentację medyczną od 1 sierp-nia 2014 r. będzie dotyczyć wszystkich podmiotów me-dycznych. Zarówno wielkich szpitali, jak i jednoosobowych gabinetów prywatnych, a także lekarzy-emerytów, wypisu-jących recepty osobom z kręgu rodziny. Jedną z najwięk-szych grup zawodowych będą stomatolodzy.

Specyfika pracy stomatologaW EDM dla stomatologów uwzględniona musi być specyfi-ka ich pracy. Przede wszystkich oprogramowanie takie po-winno mieć diagram uzębienia, zarówno tzw. mlecznego, jak i dla osób dorosłych. Tak jak w przypadku pozostałych lekarzy AOS, również dla stomatologów uwzględnione po-winny być procedury ICD9 oraz ICD10. Lekarz stomatolog bardzo często korzysta z funkcji dołączania plików obrazo-wych, czyli zdjęć rentgenowskich poszczególnych zębów. – W przypadku lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej czy też specjalistów wystarczy jedno zdjęcie, np. płuc, natomiast stomatolog potrzebuje nawet po kilka zdjęć dla jednego tylko zęba – mówi Robert Beksiński z firmy Ericpol. Na diagra-mie musi być więc łatwo dostępna i dobrze widoczna ikonka kierująca lekarza do zdjęć przysłowiowego trzonowca.

Lekarz prywatny, lekarz publicznySpecyficzne dla pracy lekarza dentysty jest to, że w swoim ga-binecie pracuje równocześnie za pieniądze klienta prywat-nego oraz za środki publiczne pochodzące z Narodowego Funduszu Zdrowia. Większość stomatologów, szczególnie w mniejszych miejscowościach, rozlicza się łącznie z tych dwóch źródeł. Właściciel gabinetu musi więc szczegółowo przejrzeć oferty dostawców oprogramowania do elektro-nicznej dokumentacji medycznej i wybrać to, które umożli-

wi mu rozliczanie się zarówno ze środków prywatnych oraz publicznych. – Na rynku są 2–3 wiodące firmy oferujące oprogramowanie dla stomatologów, natomiast mało która oferuje połączoną działalność prywatną z częścią rozliczaną przez NFZ. Takiego specjalistycznego oprogramowania na rynku jest bardzo mało, a dodatkowo musi ono poprawnie funkcjonować, co jest dużym wyzwaniem dla producentów – mówi Robert Beksiński.

Aplikacja dla stomatologów musi uwzględniać zdjęcia rtg

EDM dla dentystyWdrożenie e-dokumentacji medycznej obejmuje indywidualne praktyki lekarskie, w tym dentystów. Aplikacja do elektronicznej dokumentacji medycznej dla prywatnego gabinetu stomatologicznego kosztuje ok. 2 tys. zł. Najlepiej wybrać firmę, a nie program!



Cena dla dentystyOprogramowanie dla stomatologów można znaleźć m.in. w rodzinie programów drEryk. Aplikacja dla pojedyncze-

go lekarza dentysty kosztuje 994 zł netto. Jest to licencja kupowana na rok, a późniejsze aktualizacje kosztują około 40–50% kosztów pierwszej instalacji. Dodatkowo można dokupić moduł rozliczeń prywatnych za 447 zł netto. Służy on właśnie lekarzom rozliczającym się zarówno z NFZ, jak i świadczącym usługi prywatnie. Sama instalacja i konfigura-

cja oprogramowania na zwykłym komputerze nie jest zbyt skomplikowana i trwa ok. 20 minut. Program ten tworzony jest we współpracy z lekarzami, jest również stale aktualizo-wany i dostosowywany do ich potrzeb. W standardzie po-siada diagramy uzębienia oraz bardzo rozbudowane, liczne funkcjonalności od słowników ICD 9 i 10, poprzez doła-czanie plików zewnętrznych w dowolnych formatach, aż po szereg wbudowanych szablonów i druków potrzebnych lekarzowi oraz jego pacjentowi.

Inną aplikacją oferowaną na rynku jest „Gabinet Dental X3”. Nowa wersja programu dedykowana jest gabinetom sto-matologicznym i małym przychodniom. Oferuje on pobieranie i załączanie zdjęć wykonywanych bezpośrednio na fo-telu, a także dołączanie innych plików (w formatach PNG, GIF, JPG, BMP oraz PDF). Zawiera również wzorce doku-mentów stosowanych w codziennej pracy gabinetu stoma-tologicznego. Cena aplikacji wraz z abonamentem serwiso-wym wynosi 717 zł netto.

Specjalnie dla dentystów przygotowany został program Dental Clinic Assistant. Pozwala całkowicie zastąpić do-kumentację w formie drukowanej na elektroniczną. Speł-nia wymogi rozporządzenia ministra zdrowia z 21 grudnia 2010 r. w sprawie rodzajów i zakresu dokumentacji me-dycznej oraz sposobu jej przetwarzania. Moduł podstawo-wy programu kosztuje od 300 zł, jednak bez funkcji elektro-nicznej dokumentacji medycznej. Za kolejne moduły, takie jak diagram zębowy (500 zł) i elektroniczna dokumentacja medyczna (100 zł), trzeba już zapłacić osobno. Moduł roz-liczania pacjentów kosztuje kolejne 150 zł.

Najważniejsze są aktualizacjeW praktyce wybierając oprogramowanie do gabinetu, nie można sugerować się najtańszą ceną programu. Niestety taka aplikacja zapewne będzie się też odznaczała najmniej-szą liczbą funkcji, może też być mniej intuicyjna. Porów-nywanie ofert producentów jest o tyle trudne, że zazwyczaj

Prywatni dentyści też muszą zaplanować wdrożenie EDM

} Koszt uruchomienia elektronicznej dokumentacji medycznej w kraju wyniesie łącznie od 1,5 do 5 mld zł. Sami prywatni

stomatolodzy, których jest ok. 12 tys. i którzy przeznaczą na oprogramowanie po ok. 2 tys., wydadzą łącznie kwotę ok. 24 mln zł.



każda dodatkowa funkcjonalność oprogramowania jest płatna dodatkowo. Dlatego najpierw należy zastanowić się, jakie funkcje są niezbędne w pracy, a następnie dopytać, co znajduje się w standardzie, a za co trzeba dodatkowo dopła-cić. Dlatego też wiele ofert, które wstępnie wyglądają na naj-tańsze, w rzeczywistości wymagają późniejszego dofinan-sowania. W praktyce na zakup systemu do elektronicznej dokumentacji medycznej dla gabinetu stomatologiczne-go trzeba się liczyć z wydatkiem ok. 2 tys. zł. Dobrze, żeby wszystko, czego lekarz potrzebuje, znajdowało się już w pa-kiecie standardowym. Rozbudowywanie programu o kolejne moduły jest zawsze bardziej problematyczne i kosztowne.

Trzeba też pamiętać, że żaden z funkcjonujących na rynku programów nie uwzględnia przepisów, które zostaną uchwa- lone. Wszystkie aplikacje trzeba będzie dopiero dostoso-wywać (resort zdrowia musi przygotować jeszcze około 10 rozporządzeń dotyczących elektronicznej dokumentacji medycznej). Decydując się na zakup, należy wybrać nie tyle program, co firmę stojącą za tym oprogramowaniem. Musi ona posiadać potencjał gwarantujący natychmiastowe przygotowanie aktualizacji systemu w przypadku zmiany czy nowelizacji przepisów. ■

Radosław Wrzesień

Popieram e-dokumentację, nawet przed 1 sierpnia 2014 r.

Andrzej Witekprezes zarządu CenterMed sp. z o.o.

Warto przechodzić na elektroniczną dokumentację me-dyczną i to nawet nie oglądając się na ustawowy termin jej wprowadzenia czy nawet odroczenie tego obowiązku przez Ministerstwo Zdrowia. Im wcześniej zacznie się zapisywać dane w komputerze, tym więcej zostanie ich wprowadzonych, a w konsekwencji szybciej zakończy się etap zaglądania do kart papierowych. Korzystanie z informacji zawartych w komputerze znacznie przyspie-sza i ułatwia pracę z pacjentami. Bardzo wygodne staje się przeglądanie np. historii choroby pacjenta, przepi-sanych mu leków czy też przeglądanie starszych zdjęć rentgenowskich. Wszystko jest wizualnie dostępne na jednym ekranie w ciągu kilku sekund.

Koszty prądu i dzierżawy łączy

Ewa Łagodzkadyrektor SZPZLO Praga-Południe

Planując wdrożenie elektronicznej dokumentacji me-dycznej, trzeba zastanowić się, czy podmiot będzie w przyszłości stać na utrzymanie aplikacji. Nie chodzi tylko o koszty serwisu, ale też o konieczność zaplano-wania większych wydatków za energię elektryczną, czy konieczność dzierżawy łączy światłowodowych. Infor-matyzacja placówek nie zakończy się 31 lipca 2014 r., jest to proces ciągły. Dlatego bardzo dokładnie trzeba na wstępie zaplanować, co chcemy osiągnąć, ile będzie to kosztowało i najważniejsze: czy będzie nas na to stać.

2 tys. zł – tyle średnio kosztuje aplikacja do e-dokumentacji medycznej



Jaka jest rola pacjenta w projekcie P1?Dyskusja o elektronicznej dokumentacji medycznej skupia się zwykle na roli menedżerów, placówek me-dycznych oraz producentów systemów. Rzadko kiedy pojawia się w niej pacjent – a przecież to on powinien być w centrum tego systemu.

Robert Mołdachekspert Pracodawców RP

– Od lat wyrażam pogląd, że informatyzacja w ochronie zdrowia nie przebiega w formule – w jakiej powinna. Oczywiście na wytyczenie nowej drogi jest już za późno,

bo pieniądze zostały rozdysponowane, placówki zama-wiają oprogramowanie, a firmy informatyczne produkują systemy. Ale w toku realizacji tej reformy pojawia się wiele elementów, które usuwają pacjenta z należnego mu pierwszego miejsca, na dalsze pozycje.

Jednym z takich elementów są sprawy bezpieczeństwa danych pacjentów. W założeniach reformy przewidziano, że informacje będą bezpieczne, bo zastosowane będą standardy security by design, najnowsze techniki kryp-tograficzne, klucze, hasła i loginy itd. Z perspektywy pacjenta jednak zastanawiam się, jakie będą skutki prze-łamania tych barier bezpieczeństwa. Dlatego zawsze by-łem zwolennikiem systemów rozproszonych (ale z pełną możliwością agregacji danych na żądanie), a nie scen-tralizowanych. Nie ma takiego systemu, który byłby bezpieczny w 100%, i to potwierdzają wszyscy eksperci. Więc wcześniej czy później złamanie zabezpieczeń takie-go scentralizowanego systemu zapewne nastąpi. A skoro jest to prawdopodobne, to uważam, że przewidując to, powinno się ograniczać potencjalne skutki takiego zda-rzenia. Najprostszym zaś sposobem ograniczenia strat jest właśnie rozdzielenie tych informacji na pewną liczbę ośrodków. Najlepiej gdyby były to klastry medyczne, które oprócz prostego rejestru zdarzeń przewidzianego w ra-mach P1 zapewnią skoordynowaną opiekę medyczną.

Lekarz zapłaci odszkodowanie, ale ma prawo do roszczenia od firmy outsourcingowejJaka jest rola pacjenta w projekcie P1, kiedy zasadne jest przetwarzanie danych medycznych w chmurze, oraz jak placówka medyczna powinna zabezpieczyć się od odpowiedzialności finansowej za wyciek danych z chmury – na te pytania odpowiedzieli eksperci na panelu dyskusyjnym podczas IV edycji Ogólnopolskiego Forum Menedżerów i Kadry Zarządzającej w Ochronie Zdrowia.

Dyskusja specjalistów



Drugim elementem umniejszającym rolę pacjenta są korzyści, jakich systemy te (np. elektroniczna dokumen-tacja medyczna, w tym e-recepta, e-skierowanie, e-zlece-nie, Internetowe Konto Pacjenta) przysporzą pacjentom, szpitalom i lekarzom prowadzącym praktyki zdrowotne, a jakich korzyści spodziewają się organizatorzy systemu ochrony zdrowia. Oczekiwania te w założeniach są szczyt-ne – że wszyscy interesariusze będą z tych systemów szeroko korzystać. Natomiast wyłaniający się obraz jest o wiele mniej wyraźny, niż ten, który był wstępnie pro-jektowany (np. przygotowanie placówek do świadczenia usług, świadomość pacjentów itd).

Dodam jeszcze, że dopiero teraz, czyli na nieco ponad rok przed uruchomieniem projektu, rozmawiamy o stan-dardach wymiany danych elektronicznych. Powiedział-bym, że jest to błąd projektowy, bo o standardach inte-roperacyjności powinniśmy rozmawiać już pięć lat temu. W powstałej próżni firmy informatyczne zaczęły więc same pracować w swoim środowisku nad standardami. No ale chyba nie tak powinno to wyglądać.

Trzecim elementem budzącym mój niepokój jest brak precyzyjnej definicji interesu publicznego, to jest sytuacji, w której osoby trzecie mogą uzyskać dostęp do spersoni-fikowanej dokumentacji medycznej, kierując się dobrem wyższym. Pod pewnymi warunkami mogę zrozumieć, gdyby to była np. ochrona przed szerzeniem się epidemii. Ale nawet w tym wypadku nie mam pełnej jasności, kto i na jakich zasadach będzie analizował dane medyczne. Dobro publiczne to bardzo pojemna kategoria i szczegól-nie Polska, naznaczona wydarzeniami swojej powojennej historii, powinna tu zachować najwyższą wrażliwość. Jeśli mam zaakceptować ograniczenie praw osobistych, bez-

względnie oczekuję, że uzyskam elektroniczny wgląd do pełnego rejestru dostępu do mego konta. Mam nadzieję, że specyfikacja P1 może ten postulat uwzględnić. Jeśli już ktoś ma sięgać do moich danych, to chcę wiedzieć, kto, kiedy i dlaczego.

Na marginesie tej dyskusji uważam, że jeśli pacjent nie chce czerpać korzyści z centralnego rejestru zdarzeń me-dycznych, eufemistycznie nazywanego Internetowym Kontem Pacjenta, to bez względu na skutki medyczne dla swego zdrowia, jeśli taką ma wolę, powinien mieć prawo zatarcia takich danych, pozostawiając tylko ich nieodwra-calnie zanominizowaną kopię do celów statystycznych. Ale takie podmiotowe podejście, stosowane np. w Norwegii, nie mieści się jak rozumiem w stylistyce państwa absolut-nego. Bardzo tego żałuję, bo to moje zdrowie, moje życie i moje dane, choć państwo dekretuje to odmiennie.

Moja ocena wdrażania narodowego zasobu elektronicz-nej dokumentacji medycznej jest więc bardzo krytyczna. Spośród kilku elementów składających się na e-dokumen-tację, takich jak: e-zwolnienia, e-zlecenia czy Internetowe Konto Pacjenta, uważam, że największe szanse na powo-dzenie ma e-recepta. Zakładam, że ta część uzyska mocne

}W projekcie P1 nie ma mechanizmu monitorującego pobieranie danych medycznych pacjenta. Świadczeniobiorca nie będzie mógł więc sprawdzić, kto i ile razy sprawdzał jego dane wrażliwe (np. firma ubezpieczeniowa).

Uruchomienie e-recepty ma duże poparcie środowiska aptekarskiego



poparcie środowiska aptekarskiego, pozwalając lepiej za-rządzać zapasami, to jest ograniczając koszty prowadze-nia aptek. Gdyby więc w zakładanym terminie 1 sierpnia 2014 r. udało się uruchomić tylko elektroniczną receptę, to bardzo bym się z tego sukcesu cieszył.

Czy przetwarzanie danych w chmurze ma sens?Pojęcie chmury obliczeniowej wiąże się z outsourcingiem zadań, które dla placówek są drogie, skomplikowane i wymagają specyficznej wiedzy (informatycznej). Czy przekazanie przetwarzania danych firmie wyspecjalizo-wanej, czyli patrząc od strony placówki, przetwarzanie ich w chmurze ma sens? Czy jest to opłacalne i faktycz-nie zdejmuje z placówki te niewygodne obowiązki za-bezpieczania danych, tworzenia kopii zapasowych itd.?

Andrzej Seroczyńskifirma SIMPLE

– Temat chmury obliczeniowej staje się w obliczu refor-my coraz bardziej aktualny. Natomiast czy jest to właści-wy kierunek dla konkretnej placówki medycznej, czy też

nie – na tak zadane pytanie każda z nich musi sobie od-powiedzieć samodzielnie. Każde rozwiązanie bowiem ma swoje plusy i minusy. Zaletą chmury jest na pewno zdjęcie z jednostki obowiązku utrzymywania całej infrastruktury (serwerów), kadry (informatyków) – a to wszystko ozna-cza konkretne oszczędności. Tym samym delegujemy na zewnątrz zarówno usługę, jak i konieczność zapewnienia bezpieczeństwa dla tych danych. Minusami na pewno będzie to, że w przypadku awarii placówka przejściowo utraci dostęp do swoich danych. Co więcej, będzie uza-leżniona od ryzyka awarii nie tylko sprzętu własnego, ale też: awarii dostawcy łączy internetowych (bo dostęp do danych odbywa się przez Internet) oraz awarii w firmie przechowującej dane. Uzależniona jest więc w większym stopniu od ryzyk zewnętrznych.

Jednak punktem wyjścia do decyzji o tym, czy zlecić przechowywanie danych, czy składować i utrzymywać je samodzielnie, jest oczywiście kwestia finansów. W bar-

}W przypadku roszczenia pacjenta koszty w pierwszej kolejności

poniesie placówka medyczna, która później może zwrócić się z roszczeniem do firmy informatycznej – wynajętej do przecho-

wywania danych – o pokrycie kosztów wypłaconego pacjentowi odszkodowania.

Zaletą chmury jest brak kosztów utrzymywania infrastruktury i kadry



dziej komfortowej sytuacji są zawsze placówki zasobniej-sze, które mogą wybrać czy zakupić i utrzymywać własną infrastrukturę lub też przekazać to zadanie na zewnątrz. Przekazanie tego zadania firmie outsourcingowej i płacenie za to zryczałtowanej opłaty miesięcznej będzie zapewne w wielu przypadkach rozwiązaniem tańszym. Nie trze-ba wtedy dokonywać kosztownych inwestycji w sprzęt i oprogramowanie. Funkcjonują jednak już nowoczesne placówki, które mają własne serwerownie i komputery spię-te w bezpieczną sieć, gdzie z kolei nie opłacałoby się tego zadania delegować. One będą w stanie same zarządzać tworzonymi w placówce danymi medycznymi. Dlatego powtórzę, że zarówno samodzielne przetwarzanie da-nych, jak i zlecenie tego zadania ma swoje plusy i minusy. Każda placówka będzie musiała samodzielnie podjąć de-cyzję, na podstawie własnego: usprzętowienia, posiadanej wiedzy i możliwości finansowych.

Placówkom, które zdecydują się na wykorzystanie roz-wiązań chmurowych przy podpisywaniu umowy z firmą zewnętrzną, przede wszystkim radziłbym skupić się na zapisach dotyczących bezpieczeństwa informacji. Firma przejmująca dane powinna wskazać scenariusze wyjścia z przykładowych sytuacji krytycznych (awarii) występu-jących zarówno po stronie placówki, dostawcy Internetu, jak i firmy przetwarzającej dane.

Robert Mołdach

– Mimo że jestem za przetwarzaniem danych w chmurze, to jednak zabiorę głos jako „adwokat diabła”. Co stanie się, gdy z tej chmury spadnie deszcz, czyli wypłyną z niej dane, zostaną utracone bądź będzie przerwany do nich dostęp? Otóż trzeba w tej sytuacji pamiętać o właściwym zabezpieczeniu ciągłości operacji. W swojej praktyce prze-żyłem wielogodzinny „pad” zasilania połowy Warszawy,

niezależną utratę radiowej łączności rezerwowej i awarię łączy podstawowych dwóch niezależnych operatorów. Jeżeli podmiot w całości uzależniłby się od chmury, czyli przechowywał informacje medyczne tylko w firmie ze-wnętrznej, to utrata dostępu do tych informacji staje się bardzo dużym problemem. Należy mieć procedury rezer-wowe. Trzeba także zadać pytanie, jak chroni się firma chmurowa przed takim zagrożeniem? Pewnie prowadzi backup w innej, większej firmie chmurowej. Tylko w ta-kiej sytuacji okazuje się, że na końcu nie wiemy, gdzie są nasze dane. Krajowe przepisy zobowiązują natomiast pla-cówki medyczne do tego, żeby było jasno określone, na którym serwerze znajdują się jej dane medyczne.

Niemniej jednak uważam, że w przypadku indywidualnych praktyk lekarskich, jeśli zminimalizuje się wspomniane zagrożenia, przetwarzanie danych w chmurze, jest dobrym

wyjściem. Jest to też korzystne rozwiązanie dla „głębokiego” archiwum.

}W przypadku indywidualnych praktyk lekarskich, jeżeli zminimalizuje się problemy związane np. z backupem danych czy wskazaniem, na którym znajdują się serwerze, przetwarzanie danych w chmurze jest dobrym wyjściem.

Odszkodowanie dla pacjenta za wyciek jego danych osobowych zapłaci lekarz


Czy lekarz poniesie odpowiedzialność finansową za wyciek danych z chmury?Utrata danych przetwarzanych przy pomocy firmy ze wnętrznej to jeden problem. Drugim jest kwestia odpowiedzialności w przypadku roszczeń pacjenta (pacjentów), gdy ich dane trafią w niepowołane ręce. Odpowiedzialność ta ma głównie wymiar finansowy. Więc kto zapłaci odszkodowanie pacjentowi – lekarz, czy firma przechowująca dane?

Konrad Wiliczkiewiczradca prawny w kancelarii LEXTRA

– Przy przetwarzaniu danych w chmurze najważniejsza pozostaje kwestia odpowiedzialności za wyciek danych. Zagwarantowanie bezpieczeństwa informacji medycz-

nych jest kwestią techniczną. Wiadomo, że nawet przy spełnieniu najwyższych standardów zabezpieczeń mogą zdarzyć się nieprzewidziane sytuacje. I wtedy powstaje pytanie – kto ponosi odpowiedzialność finansową w przy-padku roszczeń osób poszkodowanych? Otóż za prze-chowywanie danych medycznych w Polsce zawsze odpo-wiada podmiot medyczny. Nawet jeśli świadczeniodawca

zleci to zadanie firmie zewnętrznej, to jednak nadal od-powiada za bezpieczeństwo tych danych. Tej odpowie-dzialności placówki medyczne nigdy pod względem prawnym w 100% nie będą w stanie z siebie zdjąć. Jednak można się przed tym zabezpieczyć. Jak? Na podstawie Kodeksu cywilnego można w umowie zawrzeć zapisy o odpowiedzialności solidarnej i roszczeniu regresowym w stosunku do firmy informatycznej świadczącej usługę. Wtedy umowa umożliwia zwrócenie się z roszczeniem re-gresowym do firmy, która świadczy tę usługę. Podsumo-wując: w przypadku wystąpienia rzeczywistego rosz-czenia koszty w pierwszej kolejności zawsze poniesie placówka medyczna, ale później może się ona zwrócić z roszczeniem do firmy informatycznej, która została wynajęta do przechowywania tych danych, o pokrycie kosztów wypłaconego odszkodowania dla pacjenta.

IV edycja Ogólnopolskiego Forum Menedżerów i Kadry Zarządzającej w Ochronie Zdrowia zorganizowana zo-stała pod hasłem „Zarządzanie podmiotem leczniczym – wyzwania i trendy 2013”. Odbyło się ono 25–26 kwiet-nia 2013 r. w Warszawie. Organizatorami byli: Healthcare Management Magazine, Serwis Kadry Zarządzającej ZOZ i Akademia Wiedza i Praktyka.

W sejach plenarnych konferencji oraz panelach dyskusyj-nych wzięło udział około 20 uznanych ekspertów ochrony zdrowia i doświadczonych menedżerów m.in. Piotr War-

czyński – dyrektor Departamentu Organizacji Ochrony Zdrowia w Ministerstwie Zdrowia, Adam Rozwadowski – prezes zarządu Centrum Medyczne ENEL-MED i Krzy- sztof Macha – ekspert pracodawców RP i wiceprezes Ogól- nopolskiego Stowarzyszenia Szpitali Prywatnych.

Notował Mariusz Jendra


} Dopiero na ponad rok przed uruchomieniem elektronicznej dokumentacji medycznej poruszamy temat standardów

wymiany tych danych. Jest to błąd projektowy, bo o standardach interoperacyjności powinniśmy rozmawiać już pięć lat temu.

Ogólnopolska konferencja administratorów sieci IT w placówkach medycznych

HEALTHCARE IT TRENDS 2013

Do wzięcia udziału w konferencji zapraszamy:• administratorów sieci IT w placówkach medycznych • kierowników działu IT/administracji/technicznego

• dyrektorów pionu technicznego • przedstawicieli kadry zarządzającej odpowiedzialnych za rozwój IT w placówkach medycznych

KATOWICE • WARSZAWAIII edycja – marzec 2013, IV edycja – czerwiec 2013, V edycja – październik 2013

Uczestnikom konferencji gwarantujemy:

prelekcje ekspertów z zakresu IT w ochronie zdrowia

profesjonalne prezentacje wymianę doświadczeń i możliwość konsultacji

w gronie wybitnych specjalistów serwisy kawowe i poczęstunek

I edycja konferencji zgromadziła blisko 2oo uczestników. Poznaj ich opinie:

„Bardzo ważna. Bardzo potrzebna. Bardzo dobrze zorganizowana.”Małgorzata Dłużewska, INTEGRA-MED

„Prezentacje krótkie, lecz konkretnie omawiały temat. Organizacja bardzo dobra.”Katarzyna Fibak, NZOZ MULTIMED

„Bdb. Cieszę się, że zainteresowaliście się Państwo takim trudnym problemem, który jest obecnie bardzo kosztowny dla ZOZ-ów.”Beata Rabiega, Jovimed Ośrodek Opiekuńczo-Rehabilitacyjny

Partnerzy medialni

Organizatorzy

Już dziś zarejestruj się bezpłatnie na stronie:

www.healthcareit2013.wip.pl

HEALTHCARE IT TRENDS 2013

W programie konferencji między innymi:Polityka bezpieczeństwa danych medycznych w placówce dostęp do danych wrażliwych – kto może, a kto nie bezpieczeństwo sieci bezprzewodowej w placówce

medycznej instrukcja przetwarzania danych osobowych

– co powinna zawieraćElektroniczna dokumentacja medyczna jak prawidłowo określić wymagania funkcjonalne

dla oprogramowania praktyka zarządzania EDM – od projektu do wdrożenia e-recepta i e-konto pacjentaNewralgiczne punkty procesu informatyzacjiNowoczesne technologie w medycynie – przykłady efektywnych wdrożeń

Polityka bezpieczeństwa danych

▶

Doktor administratorem Lekarze są włodarzami ogromnych baz danych o zdrowiu swoich pacjentów

Polityka bezpieczeństwa informacji jest jak instrukcja ppoż. – musi mieć ją każdy podmiot świadczący usługi medyczne. Ochrona danych osobowych zrównuje świadczeniodawców – każda placówka, niezależnie od wielkości, ma takie same obowiązki.

Z punktu widzenia ochrony danych osobowych nie ma znaczenia, czy dane medyczne pacjenta znajdują się w dużym szpitalu, czy prywatnym gabinecie stomatologicznym. W obu tych podmiotach muszą być tak samo chronione. Każdy podmiot powinien opracować politykę bezpieczeństwa informacji oraz instrukcję zarządzania systemem informatycznym.



Problemy z ochroną danych osobowych mogą szczególnie dotknąć lekarzy prowadzących indywidualną praktykę. Jako właściciele są oni również, co wynika z przepisów, administratorami danych osobowych.

Co ma zrobić lekarz dentysta prowadzący indywidualną praktykę, zatrudniający pomoc dentystyczną, przechowu-jący dane (osobowe) medyczne pacjentów na laptopie po-zostawianym w gabinecie?

Lekarz to administrator danych. W większej placówce zapewne wyznaczyłby któregoś z pracowników na administratora bezpieczeństwa informacji (ABI). ABI byłby odpowiedzialny za nadzorowanie przestrzegania zasad ochrony danych osobowych. Niestety w jednoosobowej firmie właś- ciciel jest jednocześnie administratorem danych (ADO) i administratorem bezpieczeństwa informacji. Sam wykonuje więc te połączone obowiązki. A jakie? ADO sam siebie

do niczego nie upoważnia i sam sobie niczego nie oświadcza. Jako lekarz ma prawo tworzyć dokumentację medyczną i mieć do niej wgląd. Wynika to z art. 13 i 14 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta. Przywołane przepisy wskazują, że do dokumentacji medycznej, szcze-

gólnie historii choroby, mogą mieć wgląd tylko osoby wy-konujące zawód medyczny, gdyż są związane tajemnicą lekarską. Natomiast osoba wykonująca zawód medyczny to według ustawy z 15 kwietnia 2011 r. o działalności lecz-

niczej – osoba uprawniona na podstawie odrębnych prze-pisów do udzielania świadczeń zdrowotnych oraz osoba legitymująca się nabyciem fachowych kwalifikacji do udzielania świadczeń zdrowotnych w określonym zakresie lub w określonej dziedzinie medycyny. Są to więc: lekarz

Wyciek danych pacjentów może być kosztowny, dokumenty trzeba przechowywać w zamkniętej szafie

Podmiot leczniczy to administrator danych

{ Komputer zawierający dane osobowe, połączony z Internetem, musi być wyposażony

w program antywirusowy i system typu firewall.




i lekarz dentysta, felczer, pielęgniarka i położna, diagnosta laboratoryjny, farmaceuta i ratownik medyczny, a także fizjo-terapeuta, technik dentystyczny, logopeda. W przypadku tych osób dane wrażliwe pacjenta są, od strony prawnej, zabezpieczone, ponieważ pracownicy ci związani są tajem-nicą zawodową.

Pozostaje jednak problem wspomnianej pomocy denty-stycznej. Czy może mieć ona dostęp do danych osobowych

(medycznych) przechowywanych w laptopie? Otóż zależy to od jej wykształcenia. Jeśli jest technikiem dentystycz-nym, to nie ma problemu z jej prawem do wglądu i prowa-dzeniem dokumentacji oraz zobowiązaniem do zachowania tajemnicy. Co jednak jeśli pełniącą obowiązki rejestrator-ki, recepcjonistki czy asystentki jest osoba niewykonująca zawodu medycznego. W praktyce wiadomo, że musi mieć ona dostęp do danych medycznych. Wtedy osoba taka musi mieć pisemne upoważnienie do przetwarzania danych (nawet jeśli je tylko przegląda). W upoważnieniu powin-no być określone: co i z jakimi informacjami taka osoba może robić. W upoważnieniu zostanie też zobowiązana do zachowania tajemnicy danych osobowych. Dokument musi wydać swojej pracownicy właściciel placówki – zazwyczaj lekarz dentysta, a z punktu widzenia przepisów o ochronie danych osobowych pełniący również funkcję administra-tora danych osobowych i administratora bezpieczeństwa informacji.

Upoważnienie do przetwarzania danychNie ma jednolitego i obligatoryjnego wzoru upoważnienia (przykładowy wzór upoważnienia jest w książce „Ochro-na danych medycznych według najnowszych przepisów. 25 praktycznych porad”). Może ono mieć różne formy i za-wierać się np. w umowie o pracę czy obowiązkach pracow-niczych. Ważne, aby osoba upoważniona do przetwarzania danych osobowych, a zwłaszcza medycznych, wiedziała, do czego może mieć dostęp, i zagwarantowała, że zna przepisy

z zakresu ochrony danych, że się do nich stosuje i zachowu-je w tajemnicy dane osobowe.

To jednak nie koniec obowiązków lekarza-właściciela (ADO, ABI). Jeżeli zatrudnia jedną osobę, to nie musi prowadzić ewidencji osób upoważnionych. Trzeba jednak pamiętać, że jednym z ważniejszych obowiązków administratora danych jest prowadzenie ewidencji osób upoważnionych do prze-twarzania danych, która powinna zawierać: imię i nazwisko

osoby upoważnionej, datę nadania i ustania, zakres upo-ważnienia (np. wgląd, wprowadzanie, modyfikowanie itp.) oraz identyfikator przydzielony w systemie informatycz-nym. Podsumowując, jeżeli właściciel zatrudnia więcej niż jednego pracownika, to oprócz upoważnienia musi prowa-dzić ewidencję osób upoważnionych. Można mieć stupro-centową pewność, że w przypadku kontroli Generalnego

PBI jak instrukcja ppoż.

Lekarze prowadzący indywidualną praktykę powinni samodzielnie zadbać o bezpieczeństwo danych. Zasto-sowane środki ochrony muszą w prosty sposób opisać i tym samym posiadać politykę bezpieczeństwa infor-macji (PBI). Trzeba mieć instrukcję ppoż. oraz PBI. Z formalnego punktu widzenia każdy podmiot prze-twarzający dane, czyli administrator danych (lekarz mający prywatną praktykę), musi opracować w formie pisemnej politykę bezpieczeństwa danych osobowych i instrukcję zarządzania systemem informatycznym służącym do przetwarzania danych osobowych. Taka dokumentacja powinna być krótka i rzeczowa. Można w tym zakresie skorzystać z pomocy firmy zewnętrznej. Można też samodzielnie w kilku zdaniach opisać, jak chroni się dokumentację medyczną przetwarzaną za-równo w formie papierowej, jak i elektronicznej. W przypadku samodzielnego jednoosobowego gabinetu lekar-skiego taka PBI zmieści się na kilku stronach.

}Niedopuszczalne jest, żeby wgląd w kartoteki papierowe mogły mieć osoby postronne lub nieupoważnione. Dokumenty papierowe powinny być przechowywane w zamykanych szafach.



Inspektora Ochrony Danych Osobowych (GIODO), zosta-nie poproszony o przedstawienie tych dokumentów. Zabez-pieczeniem danych osobowych od strony pracowniczej będzie więc: zobowiązanie tajemnicą zawodową albo posiadanie podpisanych upoważnień do przetwarzania danych oraz – w większych placówkach – ewidencji osób upoważnionych.

Administratorem danych jest każdyW praktyce każdy, kto jest w posiadaniu danych osobowych czy to klientów, pracowników, pacjentów, uczniów, intere-santów, jest administratorem danych. W przypadku pod-miotów leczniczych będzie to więc zarówno dyrektor szpi-tala, kierownik przychodni, prezes prywatnej kliniki czy lekarz prowadzący prywatną praktykę. Niestety na chwilę obecną przepisy polskiego prawa nie rozróżniają „małych” i „dużych” administratorów. Trwają wprawdzie prace nad tym, aby dostosować wymagania do realiów. Na razie jednak trzeba polegać na rozsądku i ustawowe obowiązki w zakre-sie przetwarzania i ochrony danych osobowych realizować adekwatnie i z rozwagą.

Najważniejszym obowiązkiem każdego administratora da-nych jest zastosowanie środków technicznych i organiza-cyjnych zapewniających ochronę przetwarzanym danym osobowym odpowiednią do zagrożeń oraz kategorii danych

objętych ochroną, a w szczególności zabezpieczenie danych przed ich udostępnieniem osobom nieupoważnionym, za-braniem przez osobę nieuprawnioną, przetwarzaniem z na-ruszeniem przepisów oraz zmianą, utratą, uszkodzeniem lub zniszczeniem. Te środki powinny być ujęte i opisane w polityce bezpieczeństwa informacji (PBI). Każdy podmiot przetwarzający jakiekolwiek dane wdraża przecież jakiś sys-tem zabezpieczeń, chroniąc swoje informacje. Niektóre jed-nak procedury muszą być udokumentowane i prowadzone w formie pisemnej. Na tak wymaganą dokumentację składa się polityka bezpieczeństwa i instrukcja zarządzania syste-

mem informatycznym służącym do przetwarzania danych osobowych. Tam opisane powinno być, gdzie dane są prze-twarzane i jak są zabezpieczone pomieszczenia. Wskazane też – kto i w jakim zakresie ma prawo przetwarzać te infor-macje. Określone muszą być też środki techniczne zabez-pieczające system informatyczny służący do przetwarzania danych osobowych.

Należy przy tym pamiętać, że dokumentacja związana z bez-pieczeństwem informacji powinna być krótka, treściwa i przede

wszystkim zrozumiała dla użytkowników, czyli osób za-trudnionych przy przetwarzaniu danych. To dokumenty powinny służyć administratorowi danych i pomagać mu w praktycznym zabezpieczeniu informacji, a nie odwrotnie. Same zresztą dokumenty i nawet uznane certyfikaty nie za-pewnią bezpieczeństwa. Jednak opracowane na podstawie realnych warunków konkretnego administratora i opisujące oraz porządkujące zastosowane środki bezpieczeństwa na odpowiednim poziomie mogą pomóc w zminimalizowaniu zagrożeń i zapobiec utracie danych. Trzeba na to zwrócić dokładniejszą uwagę, mając do czynienia z dokumentacją

Lekarz prowadzący praktykę jest administratorem danych pacjentów

}W małej placówce lekarz-właściciel jest jednocześnie administratorem danych i administratorem

bezpieczeństwa informacji. Sam wykonuje wszystkie obowiązki związane z ochroną danych osobowych.



medyczną i tym samym przetwarzając tzw. dane wrażliwe, czyli między innymi związane z informacjami dotyczącymi stanu zdrowia. Dane takie podlegają szczególnym zasadom przetwarzania i ochrony. Pomóc w spełnieniu wymagań mogą polskie i międzynarodowe normy, np. PN-ISI/IEC 27001 – Systemy zarządzania bezpieczeństwem informacji czy PN-EN 13606 – Informatyka w ochronie zdrowia.

Ochrona od strony sprzętowejWspomniany lekarz dentysta (właściciel, ADO, ABI) musi też szczególną uwagę poświęcić zabezpieczeniu laptopa, na którym przetwarza dane, w tym zdjęcia rentgenowskie zę-bów (zdjęcia zębów są danymi wrażliwymi podlegającymi ochronie). Zarówno w zgodzie z przepisami, jak i ze zdro-wym rozsądkiem komputer taki i dane na nim się znajdu-jące, muszą być chronione na naprawdę wysokim pozio-

mie. Takim niezbędnym minimum jest m.in. zapewnienie kontroli dostępu zarówno do systemu informatycznego, jak i do pomieszczenia, w którym przechowywany jest sprzęt i dane. Jeżeli rzeczywiście laptop z danymi nie jest wyno-szony poza tzw. obszar przetwarzania danych, czyli zostaje w pracy, to jednak powinien być przechowywany w zamknię-tej szafie, a jego uruchomienie może następować po wpro-wadzeniu loginu i hasła. Hasło składać się musi co najmniej z 8 znaków, zawierać małe i wielkie litery oraz cyfry lub znaki specjalne i powinno być czasami zmieniane. Prze-pisy mówią o 30 dniach. Mając zapewne dostęp do Inter-netu, trzeba stosować aktualny, wykorzystywany zgodnie z licencją program antywirusowy i system typu firewall. Bez-względnie należy zadbać o regularne tworzenie kopii zapa-sowych. Kopie takie, odpowiednio opisane i zabezpieczone, powinny być przechowywane w innym pomieszczeniu niż to, w którym znajduje się komputer, na którym dane oso-bowe przetwarzane są na bieżąco. Jeżeli jakieś urządzenia lub nośniki, na których są informacje wrażliwe, mają być naprawiane przez zewnętrznych serwisantów, to trzeba tak zabezpieczyć te dane, aby dostęp do nich nie był możliwy.

Ustawienie monitora musi uniemożliwić wgląd w dane osobom postronnym

Obowiązki właściciela placówki

Właściciel placówki jako administrator danych musi zadbać, aby do przetwarzania danych zostały dopusz-czone osoby przeszkolone, upoważnione i zobowiązane do zachowania tajemnicy. Powinien więc:• zorganizować szkolenie z praktycznych aspektów

ochrony danych osobowych,• nadać pisemne upoważnienia do przetwarzania da-

nych adekwatne do wykonywanych obowiązków,• odebrać oświadczenie od pracowników o znajomo-

ści i przestrzeganiu przepisów i procedur z zakresu ochrony danych oraz zachowaniu ich w tajemnicy,

Administrator danych powinien też wyznaczyć admini-stratora systemu informatycznego. Zadanie to może przekazać zatrudnionemu informatykowi. ADO wspól-nie z ASI powinni opracować i opisać procedury bez-pieczeństwa stosowane w jednostce.

}Należy pamiętać, żeby monitor posiadał wygaszacz ekranu z automatyczną blokadą i był ustawiony tak, by uniemożliwić wgląd w przetwarzane dane osobom postronnym (pacjentom oczekującym na leczenie, osobom towarzyszącym, osobie sprzątającej itd.).



Nie można zapominać o takich szczegółach jak wygaszacz ekranu z automatyczną blokadą i ustawienie monitora uniemożliwiające wgląd w przetwarzane dane osobom po-stronnym (pacjentom oczekującym na leczenie, osobom towarzyszącym, osobie sprzątającej itd.). Wszystko po to, aby komputer, a zwłaszcza przetwarzane na nim dane były bezpieczne i nie dostały się przed nieodpowiednie oczy. Wszystkie te wymogi dotyczą również danych przetwarza-nych również w formie papierowej. Niedopuszczalne jest, aby wgląd w kartoteki mogły mieć osoby postronne lub nieupoważnione. Obowiązuje więc zasada czystego biurka i czystego ekranu. Dokumenty papierowe powinny być prze-chowywane w zamykanych szafach, niekoniecznie metalo-wych. Podsumowując, dane osobowe pacjentów zabezpie-cza się w komputerach poprzez: stosowanie loginów, haseł, oprogramowania firewall, zamykanie laptopa w szafie oraz zabezpieczenie ekranu przed osobami nieupoważnionymi.

Lekarz z wizytą domowąW najbliższej przyszłości, po wprowadzeniu elektronicznej dokumentacji medycznej (od 1 sierpnia 2014 r.), lekarz bę-dzie udawał się do pacjenta z tabletem lub smartfonem. Jak będzie musiał chronić dane medyczne w nich zawarte?

Szczególną ostrożność należy zachować właśnie przy prze-twarzaniu danych na odległość i pracy mobilnej. Lekarz internista, który dojeżdża do pacjenta i ma ze sobą laptop lub tablet dający możliwość wglądu w historię choroby, wy-jątkowo musi uważać na taki sprzęt. Lepiej jest, gdy te urzą-dzenia służą tylko do łączenia się z bazą danych, a połą-czenie jest szyfrowane i możliwe przy użyciu tzw. mocnego uwierzytelnienia. Jeśli jednak są na nich przenoszone rze-czywiste dane, to muszą być one dodatkowo zabezpieczo-ne programem szyfrującym lub innymi środkami ochrony kryptograficznej.

Co się stanie w razie zgubienia lub kradzieży takiego sprzę-tu? Za bezpieczeństwo urządzeń przenośnych i danych na nich przetwarzanych odpowiada użytkownik. Jeżeli otrzy-mał służbowy już odpowiednio zabezpieczony sprzęt, to w odpowiednim protokole przyjęcia lub karcie pracow-nika zobowiązuje się do przestrzegania zasad bezpieczeń-stwa. Jeśli wykorzystywany jest sprzęt prywatny – to tylko na podstawie odpowiednio zredagowanych porozumień, umów powierzenia, upoważnień lub zapisów w umowie o pracę. Powinny one wskazywać bezpieczny sposób użyt-

kowania sprzętu. Chodzi o to, żeby dane, które są własno-ścią administratora, zawsze były bezpieczne.

Zadania administratora danychKażdy administrator danych (właściciel placówki) obo-wiązany jest zapewnić kontrolę nad tym, jakie dane i przez kogo są przetwarzane. Jeżeli administratorem danych jest przychodnia reprezentowana przez dyrektora lub właściciela zatrudniającego kilka lub kilkanaście osób, to te obowiązki rozkładają się na wszystkich. Administrator danych musi zadbać, aby do przetwarzania danych zostały dopuszczo-ne osoby przeszkolone, upoważnione, zobowiązane do za-chowania tajemnicy. Powinien więc zorganizować szkole-nie z praktycznych aspektów ochrony danych osobowych w dowolnej i wygodnej formie. Nadać pisemne upoważ-nienia do przetwarzania danych adekwatne do wykonywa-

Jestem szefem gabinetu, jestem ADO, jestem ABI, kiedy mam leczyć?



nych obowiązków. Odebrać oświadczenie od pracowników o znajomości i przestrzeganiu przepisów oraz procedur z zakresu ochrony danych oraz zachowaniu ich w tajemnicy. O ile obowiązki administratora bezpieczeństwa informacji (ABI), polegające na organizacyjnym nadzorze zasad ochro-ny danych, może pełnić administrator danych, o tyle obo-wiązki administratora systemu informatycznego warto już zlecić informatykowi. ADO wspólnie z ASI powinni opra-cować i opisać procedury bezpieczeństwa stosowane w jed-nostce i wdrożyć je jako politykę bezpieczeństwa, zapozna-jąc z takim dokumentem wszystkich pracowników. Wtedy za codzienną ochronę danych odpowiadają indywidualnie użytkownicy, czyli upoważnieni pracownicy.

Rejestracja zbiorów danychObowiązkiem każdego administratora danych jest zgłosze-nie zbiorów danych do rejestracji u Generalnego Inspekto-ra Ochrony Danych Osobowych. Zbiory danych to nazwy tematów, zagadnień i grup danych, które są gromadzone na podstawie danej przesłanki prawnej w określonym celu i zakresie. Niektóre zbiory są ustawowo zwolnione z reje-stracji. I tak np. nie zgłasza się zbiorów danych przetwa-rzanych w związku z zatrudnieniem u administratora czy też korzystających z jego usług medycznych. Zbiór o nazwie „pacjenci” jest zwolniony z rejestracji, ale już zbiór pt. „oso-by upoważnione do odbioru wyników badań” powinno się zgłosić.

Niezależnie jednak od tego, czy jakiś zbiór trzeba rejestrować, czy nie, to zawsze należy go chronić. Aby jednak wiedzieć, co chronić, warto przeprowadzić inwentaryzację aktywów i zabezpieczyć informacje posiadające szczególną wartość. W pierwszej kolejności trzeba się jednak zająć praktyczną ochroną, natomiast obowiązek rejestracyjny zostawić na koniec. Pamiętajmy, że każdy administrator danych odpo-wiada przede wszystkim za bezpieczeństwo posiadanych

informacji osobowych. Trzeba więc dołożyć szczególnej staranności, żeby nie narazić się na odpowiedzialność admi-nistracyjną, dyscyplinarną, odszkodowawczą, karną czy fi-nansową. Tam, gdzie przetwarzane są dane dotyczące stanu zdrowia, powinny być stosowane środki bezpieczeństwa na najwyższym poziomie.

Obecnie przygotowywana jest zmiana przepisów dotycząca rejestracji zbiorów. Wkrótce to ABI będzie prowadzić we-wnętrzny wykaz zbiorów danych osobowych, bez koniecz-ności zgłaszania ich do GIODO. ■

Piotr Glenadministrator bezpieczeństwa informacji

Audytor SZBI wg PN-ISO/IEC 27001

Politykę bezpieczeństwa informacji lekarz-właściciel musi opracować samodzielnie

}Jeżeli lekarski laptop z danymi medycznymi nie jest wynoszony poza tzw. obszar przetwarzania danych, czyli zostaje w gabinecie, to powinien być przechowywany w zamkniętej szafie, a jego uruchomienie powinno następować po wprowadzeniu loginu i hasła.



Coraz więcej danych medycznych przechowywanych jest na urządzeniach mobilnych: laptopach, tabletach czy nawet smartfonach. Od 1 sierpnia 2014 r. lekarze będą już używali wyłącznie komputerów, również przenośnych. Jak medycy mają chronić dane pacjentów zapisane na laptopach?

Każdy lekarz powinien wykazać się podstawową znajomo-ścią zasad kryptografii. – Szyfrowanie danych na twardych dyskach czy pendrive’ach jest absolutnie konieczne. Przy dzi-siejszych metodach kryptograficznych, często darmowych, możliwe jest zaszyfrowanie dysku w komputerze lub innym urządzeniu mobilnym w taki sposób, że osoba, która przej-mie nad dyskiem kontrolę, bo na przykład ukradnie nam sprzęt, nie będzie w stanie dotrzeć do zapisanych tam danych. W przeciwnym przypadku możemy być współodpowiedzial-

ni za utratę danych osobowych – mówi dr Wojciech Rafał Wiewiórowski, Generalny Inspektor Ochrony Danych Oso-bowych. Do ochrony wystarczy pobrać z Internetu lub za-kupić program do szyfrowania pendrive’ów i zabezpiecza-nia ich hasłem. Ale to tylko wierzchołek góry lodowej, jaką jest ochrona danych medycznych pacjentów.

Ogólne zasady przetwarzania informacji osobowych określa ustawa o ochronie danych osobowych (z 29 sierpnia 1997 r.).

Jednak ich uszczegółowienie znajduje się w przepisach branżowych. W każdym przypadku, gdy przetwarzanie da-nych (np. ich pozyskiwanie czy udostępnianie) jest normo-wane przepisami szczególnymi, mają one pierwszeństwo przed regulacjami ustawy o ochronie danych osobowych. Jakie obowiązki ma więc lekarz prowadzący indywidualną praktykę, będący jednocześnie wytwarzającym dane, a także administratorem danych osobowych?

Lekarz tworzy i chroniLekarz, zgodnie z przepisami, ma obowiązek prowadzić in-dywidualną dokumentację medyczną pacjenta. Wynika to z art. 41, ust. 1 ustawy z 5 grudnia 1996 r. o zawodach leka-rza i lekarza dentysty. Sposób prowadzenia i udostępniania dokumentacji medycznej przez lekarza określają przepisy ustawy z 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta. Dlatego to przede wszystkim w kontekście tej ustawy i wydanego na jej podstawie rozporządzenia

Elementem bezpieczeństwa danych jest wykonywanie kopii zapasowych

Ochrona lekarskiego laptopa

{ W obecnych czasach każdy lekarz powinien wykazać się podstawową znajomością zasad kryptografii. Szyfrowanie danych na twardych dyskach czy pendrive’ach jest absolutnie konieczne.



ministra zdrowia z 21 grudnia 2010 r. w sprawie rodzajów i zakresu dokumentacji medycznej oraz sposobu jej przetwa-rzania należy rozpatrywać kwestię zabezpieczenia danych osobowych przetwarzanych przez lekarza. Dodatkowo

w odniesieniu do zabezpieczenia dokumentacji medycznej w formie elektronicznej należy jeszcze wziąć pod uwagę przepisy ustawy z 28 kwietnia 2011 r. o systemie informacji

w ochronie zdrowa. To one określają m.in. zasady pozyski-wania, wykorzystywania i przechowywania danych medycz-nych, w tym tworzenia, archiwizowania i zabezpieczania dokumentacji medycznej.

Na podmiocie tworzącym dokumentację – lekarzu – ciąży obowiązek jej odpowiedniego zabezpieczenia. Wynika to z § 73 powołanego rozporządzenia ministra zdrowia z 21 grud-nia 2010 r., który brzmi: Podmiot udzielający świadczeń zdro-wotnych zapewnia odpowiednie warunki zabezpieczające dokumentację przed zniszczeniem, uszkodzeniem lub utratą i dostępem osób nieupoważnionych, a także umożliwiające jej wykorzystanie bez zbędnej zwłoki. W przepisach jest mowa o podmiocie udzielającym świadczeń. W praktyce lekarz prowadzący indywidualną praktykę lekarską jest takim podmiotem. Również miejsce przechowywania bieżącej dokumentacji wewnętrznej określa podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych (§ 74 powołanego rozporządzenia). Lekarz-właściciel placówki tworzy dokumentację oraz określa miejsce jej przechowywania zarówno w formie papierowej, jak i elektronicznej (o wymogach dotyczących przechowy-wania dokumentacji elektronicznej czytaj w ramce: Prze-chowywanie dokumentacji).

Warto zauważyć, że wiele rozwiązań technicznych związanych z zabezpieczeniem dokumentacji medycznej prowadzonej w formie elektronicznej zawartych w rozdziale 8 rozporzą-dzenia ministra zdrowia (z 21 grudnia 2010 r. w sprawie rodzajów i zakresu dokumentacji medycznej oraz sposobu jej przetwarzania) jest wzorowanych na przepisach rozpo-rządzenia ministra spraw wewnętrznych i administracji z 29 kwietnia 2004 r. w sprawie dokumentacji przetwa-rzania danych osobowych oraz warunków technicznych i organizacyjnych, jakim powinny odpowiadać urządzenia i systemy informatyczne służące do przetwarzania danych osobowych, jako aktu wykonawczego do ustawy o ochronie danych osobowych, do przestrzegania których lekarz rów-nież jest zobowiązany. Przesądzają one o tym, że administrator danych (właściciel placówki) jest zobowiązany do właści-wego zabezpieczenia danych osobowych. W tym celu musi

Trzy poziomy przetwarzania danych

Poziom co najmniej podstawowy stosuje się, gdy admi-nistrator w systemie informatycznym przetwarza tylko dane tzw. zwykłe (bez szczególnie chronionych), jak np. imię i nazwisko, adres zamieszkania czy numer PESEL i żadne z urządzeń systemu informatycznego, służącego do przetwarzania danych osobowych nie jest połączone z siecią publiczną.

Poziom co najmniej podwyższony stosuje się, gdy w systemie informatycznym przetwarzane są dane szcze-gólnie chronione, czyli przykładowo dane o stanie zdro-wia, kodzie genetycznym czy nałogach, ale żadne z urzą-dzeń systemu informatycznego nie jest połączone z siecią publiczną.

Natomiast poziom wysoki stosuje się, gdy przynajmniej jedno urządzenie systemu informatycznego, służącego do przetwarzania danych osobowych, połączone jest z siecią publiczną.

Szczegółowy opis środków bezpieczeństwa stosowany na poszczególnych poziomach określa załącznik do rozporządzenia (§ 6 ust. 5) z 29 kwietnia 2004 r. w spra-wie dokumentacji przetwarzania danych osobowych oraz warunków technicznych i organizacyjnych, jakim powinny odpowiadać urządzenia i systemy informa-tyczne służące do przetwarzania danych osobowych.

}Wymogi dotyczące zabezpieczenia danych odnoszą się zarówno do danych przetwarzanych na kartach papierowych, jak w systemach informatycznych.



zastosować środki zabezpieczające zbiór danych, o których mowa w art. 36–39a ustawy o ochronie danych osobowych. Ma zatem obowiązek zastosować środki techniczne i orga-nizacyjne zapewniające ochronę przetwarzanych danych

osobowych odpowiednią do zagrożeń oraz kategorii danych objętych ochroną. W szczególności powinien zabezpieczyć dane przed ich udostępnieniem osobom nieupoważnio-nym, zabraniem przez osobę nieuprawnioną, przetwarza-niem z naruszeniem ustawy oraz zmianą, utratą, uszkodze-niem lub zniszczeniem (art. 36 ust. 1).

Wybór odpowiednich środków gwarantujących przetwa-rzanym danym optymalny stopień zabezpieczenia pozosta-wiają do uznania konkretnemu administratorowi danych osobowych (lekarzowi-właścicielowi). To on najlepiej zna środowisko, w jakim przetwarza dane osobowe, dlatego sam decyduje o użyciu środków danego rodzaju. Natomiast sku-teczność zastosowanych rozwiązań podlega ocenie w czasie kontroli przeprowadzanej przez upoważnionych pracow-ników Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobo-wych. Podsumowując: lekarz-właściciel wytwarza i chroni dane wytworzone, odpowiada za wybór sposobu ochrony, a GIODO tylko kontroluje jej skuteczność.

Jakie rodzaje zabezpieczeń wybraćWybór rodzajów zabezpieczeń jest zależny przede wszyst-kim od wielkości placówki. W szczególności od ilości pomiesz-czeń w których przetwarzane są dane, liczby baz danych oraz pracowników mających dostęp do danych. Zastosowane rodzaje zabezpieczeń składają się na tzw. politykę bezpie-czeństwa, która powinna zostać udokumentowana (opisana) przez administratora danych (właściciela, dyrektora). W przy-padku indywidualnej praktyki lekarskiej – samodzielnie przez lekarza. Natomiast zastosowane zabezpieczenia w sys-temie informatycznym, służącym do przetwarzania danych osobowych, administrator danych powinien opisać w spe-cjalnej dokumentacji zwanej instrukcją zarządzania syste-mem informatycznym. Wymogi dotyczące zabezpieczenia danych odnoszą się zarówno do danych przetwarzanych w sposób tradycyjny, jak i do danych przetwarzanych w sys-

temach informatycznych (o tym, co powinna zawierać po-lityka bezpieczeństwa informacji, czytaj w ramce: Polityka bezpieczeństwa informacji).

Ponadto każdy administrator danych ma obowiązek wska-zania w instrukcji zarządzania systemem informatycznym

} Wybór środków gwarantujących bezpieczeństwo danych pozostaje w gestii administratora danych osobowych (właściciela placówki). To on najlepiej zna środowisko. Natomiast skuteczność

zastosowanych rozwiązań podlega ocenie GIODO w trakcie kontroli.

dr. Wojciech Rafał WiewiórowskiGeneralny Inspektor Ochrony Danych Osobowych

GIODO uprawniony jest do:• kontroli zgodności przetwarzania danych z przepi-

sami o ochronie danych osobowych, • wydawania decyzji administracyjnych i rozpatrywa-

nia skarg w sprawach wykonania przepisów o ochro-nie danych osobowych,

• prowadzenia rejestru zbiorów danych oraz udziela-nia informacji o zarejestrowanych zbiorach,

• opiniowania projektów ustaw i rozporządzeń doty-czących ochrony danych osobowych,

• inicjowania i podejmowania przedsięwzięć w zakre-sie doskonalenia ochrony danych osobowych,

• uczestniczenia w pracach międzynarodowych organi-zacji i instytucji zajmujących się problematyką ochro-ny danych osobowych.



(dokumencie zatwierdzonym przez administratora danych – właściciela placówki) zastosowanego przez niego poziomu bezpieczeństwa przetwarzania danych osobowych. Uwzględ-niając kategorie przetwarzanych danych oraz zagrożenia, rozporządzenie wprowadziło poziomy bezpieczeństwa prze-twarzania informacji: podstawowy, podwyższony, wysoki (o poziomach bezpieczeństwa przetwarzanych danych, czytaj w ramce: Trzy poziomy przetwarzania danych).

Obowiązki dużych podmiotówW przypadku większych placówek, zatrudniających kilku, kilkunastu czy większą liczbę pracowników, w instrukcji za-rządzania systemem informatycznym administrator danych (właściciel, reprezentujący go menedżer) powinien opisać także szereg procedur związanych z bezpieczeństwem prze-twarzanych danych osobowych, o których mowa w § 5 roz-porządzenia (z 29 kwietnia 2004 r. w sprawie dokumentacji przetwarzania danych osobowych oraz warunków tech-nicznych i organizacyjnych, jakim powinny odpowiadać urządzenia i systemy informatyczne służące do przetwarza-nia danych osobowych). Ma on m.in. obowiązek wskazać procedury nadawania uprawnień do przetwarzania danych i rejestrowania tych uprawnień w systemie informatycznym oraz wskazać osobę odpowiedzialną za te czynności. Powi-nien także wymienić procedury rozpoczęcia, zawieszenia i zakończenia pracy przeznaczone dla użytkowników syste-

mu oraz opisać stosowane metody i środki uwierzytelnienia związane z zarządzaniem i użytkowaniem (np. procedury tworzenia i przyznawania haseł użytkownikom). Ważne jest także opisanie, jak tworzone są kopie zapasowe zbiorów danych oraz programów i narzędzi programowych służą-cych do ich przetwarzania, a także miejsce i okres przecho-wywania elektronicznych nośników informacji zawierają-cych dane osobowe oraz kopii zapasowych.

Instrukcja zarządzania systemem informatycznym powinna obejmować również informację, w jaki sposób zabezpieczo-no system informatyczny przed działalnością oprogramo-

Ochronie podlegają zarówno dane papierowe, jak i elektroniczne

Polityka bezpieczeństwa informacji

Polityka bezpieczeństwa powinna zawierać w szczegól-ności:1) wykaz budynków, pomieszczeń lub części pomiesz-

czeń, tworzących obszar, w którym przetwarzane są dane osobowe,

2) wykaz zbiorów danych osobowych wraz ze wskaza-niem programów zastosowanych do przetwarzania tych danych,

3) opis struktury zbiorów danych wskazujący zawar-tość poszczególnych pól informacyjnych i powiąza-nia między nimi,

4) sposób przepływu danych pomiędzy poszczególny-mi systemami,

5) określenie środków technicznych i organizacyjnych niezbędnych do zapewnienia poufności, integral-ności i rozliczalności przetwarzanych danych.

(Na podstawie § 4 rozporządzenia ministra spraw we-wnętrznych i administracji z 29 kwietnia 2004 r. w spra-wie dokumentacji przetwarzania danych osobowych oraz warunków technicznych i organizacyjnych, jakim powinny odpowiadać urządzenia i systemy informatyczne służące do przetwarzania danych osobowych).

}Każda placówka, nawet jednoosobowa, powinna mieć politykę bezpieczeństwa informacji oraz instrukcję zarządzania systemem teleinformatycznym.



wania szkodliwego, a także wskazywać procedury wykony-wania przeglądów i konserwacji systemów oraz nośników informacji służących do przetwarzania danych. W instrukcji zarządzania systemem informatycznym powinny być także

określone procedury wykonywania kopii zapasowych oraz sposób zabezpieczenia oprogramowania przed ingerencją osób trzecich, atakiem hakerskim, złośliwymi wirusami (np. poprzez firewalle).

Jeśli dane przetwarzane w zbiorze udostępnia się innym pod-miotom za pomocą systemu informatycznego (teletransmi-sja danych), to w instrukcji powinien być opisany sposób takiego przepływu danych. Podstawowym wymogiem jest wówczas zabezpieczenie informacji przesyłanych drogą tele-transmisji przed udostępnieniem ich osobom nieupraw-nionym oraz przed utratą, uszkodzeniem lub zniszczeniem. W przypadku gdy przetwarzający dane wykorzystuje prze-nośne urządzenia zawierające dane osobowe (np. laptop, pendrive), to jest zobowiązany do szyfrowania tych danych. Wracamy więc do zagadnienia zaszyfrowania danych, które będzie głównym zadaniem każdego lekarza. Najprostszym sposobem jest zaś użycie loginu i odpowiednio skompliko-wanego hasła dostępu.

Biuro Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych

Urządzenia mobilne zawierające dane muszą być zaszyfrowane

} Zastosowane zabezpieczenia w systemie informatycznym służącym do przetwarzania danych osobowych administrator

danych powinien opisać w specjalnej dokumentacji zwanej instrukcją zarządzania systemem informatycznym.

Przechowywanie e-dokumentacji

Wymagania dotyczące przechowywania dokumentacji prowadzonej w postaci elektronicznej określone zo-stały w rozdziale 8 rozporządzenia ministra zdrowia z 21 grudnia 2010 r. w sprawie rodzajów i zakresu do-kumentacji medycznej oraz sposobu jej przetwarzania (§ 80–86). Przykładowo, zgodnie z § 80 tego rozporzą-dzenia, dokumentacja może być prowadzona w postaci elektronicznej, pod warunkiem sporządzania jej w sys-temie teleinformatycznym zapewniającym:1) zabezpieczenie dokumentacji przed uszkodzeniem

lub utratą,2) zachowanie integralności i wiarygodności doku-

mentacji,3) stały dostęp do dokumentacji dla osób uprawnio-

nych oraz zabezpieczenie przed dostępem osób nie-uprawnionych,

4) identyfikację osoby dokonującej wpisu oraz osoby udzielającej świadczeń zdrowotnych i dokonywa-nych przez te osoby zmian,

5) udostępnienie, w tym przez eksport w postaci elek-tronicznej dokumentacji albo części dokumentacji będącej formą dokumentacji określonej w rozpo-rządzeniu, w formacie XML i PDF,

6) eksport całości danych w formacie XML, w sposób zapewniający możliwość odtworzenia tej dokumen-tacji w innym systemie teleinformatycznym,

7) wydrukowanie dokumentacji w formach określo-nych w rozporządzeniu.

PRENUMERATA 2013Kwartalna: 71,99 zł brutto + 18,44 zł brutto kosztów pakowania i wysyłki (KOD:MS08)Półroczna: 122,39 zł brutto + 36,89 zł brutto kosztów pakowania i wysyłki (KOD:MS09)Roczna (11 wydań w roku): 197,99 zł brutto + 63,96 zł brutto kosztów pakowania i wysyłki (KOD:MS0A)

Zamówienia prosimy składać do Centrum Obsługi Klientatel.: 022 518 29 29, e-mail: [email protected], [email protected]

W zamówieniu proszę podać odpowiedni KOD.

Marketing, zarządzanie, finanse, ITJedyny opiniotwórczy magazyn!

Mobilna aplikacja na iPhone oraz iPadjuż dostępna!

healthcare.wip.pl

PRENUMERATA 2013

Trendy, opinie, skuteczne rozwiązania, sprawdzone strategie i najnowsze technologie w ochronie zdrowia

Czytaj i poznawaj


Temat numeru


Pacjent nasz pan

Ostatni dzwonek!

Sięgnąć po darmowe...

HMm

agaz

ine

FelieTon Robert Mołdach • interes publiczny czy prawa jednostki?

Krzysztof M. Macha • Komu się powiedzie, a komu mniej?

ToSHiBA: nowe rozwiązania technologiczne

więcej s. 53

zdrowy rdzeń sieci

AM

S01


Temat numeru Pod ochroną Jak się zabezpieczyć przed

roszczeniowym pacjentem?


HMm

agaz

ine

FelieTon Robert Mołdach • Serce i rozum – nie zawsze w parze

Krzysztof M. Macha • TUw a sprawa polska

Konferencja: heaLThcare iT TrendS 2012 więcej s. 61


Temat numeru


HMm

agaz

ine

TOSHIBA: Leader w technice obrazowania więcej s. 51NES Healthcare jest fi rmą z ponad 25-letnim doświadczeniem w rekrutacji medycznej na rynku brytyjskim i ponad 5-letnim doświadczeniem w Polsce

Chcesz otrzymywać oferty pracy zgodne z Twoimi kwalifi kacjami?Zarejestruj się na stronie www.neshealthcare.pl

lub wyślij swoje CVGwarantujemy:

• bezpłatną pomoc w znalezieniu atrakcyjnej pracy• dyskrecję

Szukasz ciekawej pracy?

Jestes lekarzem?

Zapraszamy do kontaktu: 22 292 68 32, 22 292 68 33 [email protected]

Oferujemy:• rekrutację personelu medycznego

• szkolenia dla lekarzy i pielęgniarek• komunikacja z pacjentem • przeciwdziałanie wypaleniu zawodowemu • radzenie sobie ze stresem • asertywność• szkolenia dla pracowników działów personalnych• doradztwo w zakresie Zarządzania Zasobami Ludzkimi• coaching dla lekarzy i menedżerów• badania satysfakcji pracowników i kultury organizacyjnej

Korzysci ze współpracy z NES Healthcare:• Pobieramy wynagrodzenie dopiero, gdy zarekomendowany przez nas lekarz zostanie przez Państwa zatrudniony• Dysponujemy własną bazą lekarzy tworzoną od 2006 roku• Aktywnie docieramy do potencjalnych Kandydatów

w słuzbie zdrowia?

Jestes menedzerem


magazyn menedżerów ochrony zdrowia Temat numeru

HMm

agaz

ine



FelieTon Robert Mołdach • między etyką a zyskiemKrzysztof M. Macha • Szczupli pożyją dłużej


▶

Wydawać, żeby leczyćPodwyżka VAT, a także konieczność wdrożenia EDM to ogromne koszty

Placówki medyczne w najbliższym czasie będą musiały pogodzić się zarówno ze zbliżającą się podwyżką VAT na artykuły medyczne, a także sporo wydać na urucho-mienie elektronicznej dokumentacji medycznej.

Ministerstwo zdrowia odkłada nieuchronną podwyżkę VAT z 8 na 23%. Mimo że na Polskę naciska Komisja Europejska, to proces ten być może uda się odłożyć o 2 może 3 lata. Placówki medyczne mają przed sobą i tak duże wydatki związane z wdrożeniem elektronicznej dokumentacji medycznej. Żeby odnieść korzyści z dokumentów elektronicznych, trzeba najpierw ponieść duże nakłady.

Strategie inwestycyjne w medycynie



Obecnie VAT na wyroby medyczne w Polsce wynosi 8%. To stawka obniżona. Unia Europejska zezwala na jej sto-sowanie w odniesieniu do sprzętu medycznego, jednak pod dwoma warunkami: gdy sprzęt jest przeznaczony do łagodzenia skutków lub leczenia niepełnosprawności oraz gdy jest przeznaczony do osobistego użytku osób niepełno-sprawnych. Niestety obniżona stawka podatku od towarów i usług w Polsce – obejmująca także sprzęt do użytku ogól-nego – wykracza poza te warunki. Na początku 2013 roku Komisja Europejska skierowała do Polski w tej sprawie żą-danie dostosowania krajowych przepisów do wymogów unijnych.

VAT wzrośnieBezsporny pozostaje fakt, że VAT na te artykuły, co do któ-rych nie ma wątpliwości, że nie spełniają unijnych warunków dla stosowania obniżonej stawki, będzie musiał wzrosnąć do stawki podstawowej, wynoszącej u nas 23%. Ponieważ szpitale w Polsce nie mają możliwości odliczania VAT-u,

po podwyżce koszt każdego kupowanego urządzenia dla placówek ochrony zdrowia realnie wzrośnie o 15 punktów procentowych. – Skutki tej podwyżki uderzą we wszystkich uczestników rynku, w szpitale, producentów sprzętu i na koniec w pacjentów – mówi Witold Włodarczyk, dyrektor Biura Ogólnopolskiej Izby Producentów Sprzętu Medycznego POLMED. Skoro wycena procedur pozostanie na tym sa-

mym poziomie, a zwiększą się wydatki na sprzęt medyczny, zmniejszą się więc możliwości leczenia pacjentów.

Z drugiej strony, jeśli sprzęt będzie droższy, szpitale będą go kupowały mniej albo będą się decydowały na sprzęt gor-szej jakości. – Obecnie można leczyć naprawdę nowocześnie z korzyścią dla budżetu państwa. Jeśli podniesiony zostanie VAT, nie będzie wykorzystywana możliwość, jaką daje naj-lepszy sprzęt, branża zdrowia musi być bardzo innowacyjna – mówi Witold Włodarczyk. Przy użyciu najnowszych urzą-

Podwyżka VAT najbardziej dotknie najdroższego sprzętu

Zdążyć przed podwyżką VATTo, że VAT na sprzęt medyczny wzrośnie, jest raczej pewne. Najważniejsze obecnie pytanie brzmi: od kiedy? Żeby zdążyć przed podwyżką, szpitale już teraz robią zakupy. Gra toczy się o 15 punktów procentowych, co ma niebagatelne znaczenie zwłaszcza w przypadku drogiej aparatury.

{ Zwiększony popyt zauważyli producenci sprzętu, choć największa intensywność zakupów nastąpi wtedy,

gdy będzie już znany konkretny termin zmiany przepisów.



dzeń (np. robotów medycznych) pacjenci szybciej dochodzą do zdrowia, krócej są hospitalizowani i mniej dni przeby-wają na zwolnieniu.

Szef izby zrzeszającej producentów zgadza się jednak, że podwyżka jest nieunikniona, a w tej sytuacji jedną z naj-bardziej istotnych spraw jest data jej wdrożenia. Wszystkie strony są zainteresowane, by był on jak najbardziej odległy, bo to, po pierwsze, stwarza szansę na dokonanie zakupów po niższej cenie brutto, a po drugie, daje możliwość upo-rządkowania umów długoterminowych. Przy niektórych zakupach zawierane są umowy na 3- lub nawet 5-letni okres leasingu. Jeśli w trakcie trwania takiego projektu pojawi się zmiana VAT, trudno będzie rozstrzygnąć, kto ma pokryć różnicę we wcześniej ustalonej cenie brutto.

Szpitale nie odliczają VATWedług Ogólnopolskiej Izby Producentów Sprzętu Medycz-nego POLMED obniżona stawka powinna funkcjonować najwcześniej do 1 stycznia 2015 r. Co do terminu na razie ofi-cjalnie nie chce się odnieść resort zdrowia, tłumacząc to fak-tem niezakończenia postępowania przed Komisją Europejską.

Inny aspekt tej sprawy to konieczność rozstrzygnięcia, któ-re grupy produktów powinny pozostać, jak dotychczas, na

obniżonej stawce, a które nie będą mogły korzystać z ulgi. Nie ma wątpliwości, że przy 8% pozostaną produkty wyda-wane jako zalecenie dla pacjentów. Po drugiej stronie – przy stawce 23% z pewnością znajdzie się duży sprzęt stanowią-cy wyposażenie szpitali. Pomiędzy nimi jest jednak sporo produktów, których zakwalifikowanie do określonej grupy nie jest już tak oczywiste. Właśnie ten obszar przysparza sporo problemów Czechom, u których stawka na wyroby medyczne wzrosła z początkiem tego roku. Niestety tam również do końca nie sprecyzowano, które produkty nadal objęte są stawką obniżoną. Ucząc się na błędach innych, Izba POLMED zaproponowała katalog produktów, które m.in. ze względu na sposób użycia nadal powinny korzy-stać ze stawki obniżonej.

Jeśli podwyżka VAT stanie się faktem, warto też zastano-wić się nad sposobem wykorzystania pieniędzy, które z tego

}Ogólnopolska Izba Producentów Sprzętu Medycznego POLMED zaproponowała katalog produktów, które m.in. ze względu na sposób użycia nadal powinny korzystać ze stawki obniżonej.

Problemem jest brak sprecyzowania, które produkty nadal będą objęte stawką obniżoną

Leasing sprzętu medycznego

Według raportu przygotowanego przez firmę Deloitte leasing sprzętu medycznego w lamach 2013–2017 wzrośnie o 26%. Leasingiem aparatury coraz częściej interesują się przychodnie, centra medyczne, a nawet szpitale, a nie jak to było dotychczas, jedynie małe gabinety le-karskie. Trend ten jest wspomagany przez rozwój pry-watnej opieki medycznej oraz prognozowany wzrost stawki VAT. Według szacunków Deloitte 2017 r. przed-siębiorstwa przekażą w leasing sprzęt medyczny o war-tości ponad 2,5-krotnie większej niż w 2012 roku.



tytułu pojawią się w budżecie. Skoro VAT będzie istotnym obciążeniem podmiotów leczniczych, zasadne wydaje się pytanie, czy nie mogłyby one w jakiejś formie wracać do systemu ochrony zdrowia, co sprawiłoby, że szpitale odczu-łyby zmianę przepisów mniej dotkliwie.

Tymczasem, w reakcji na upomnienie, które Polska otrzy-mała z Unii, szpitale przystąpiły do zintensyfikowania zaku-pów, zwłaszcza drogiego sprzętu. Zwiększony popyt zauwa-żyli producenci, choć największa intensywność zakupów nastąpi wtedy, gdy będzie już znany konkretny termin zmiany przepisów. Jak każdy boom, zakończy się on wraz z dniem podwyżki. Po podwyżce VAT nastąpi kilkuletnia zapaść w zakupach sprzętu. ■

Elżbieta Pałys

Bezsporny pozostaje fakt, że VAT będzie musiał wzrosnąć do 23%

}Unia Europejska zezwala na stosowanie stawki obniżonej

(w Polsce jest to 8%.) w odniesieniu do sprzętu medycznego, jednak pod dwoma warunkami: gdy sprzęt jest przeznaczony do

łagodzenia skutków lub leczenia niepełnosprawności oraz gdy jest przeznaczony do osobistego użytku osób niepełnosprawnych.

Rozstrzygnie Trybunał Sprawiedliwości

Zgodnie z procedurą Polska miała dwa miesiące, by odnieść się do wskazanych przez Komisję Europejską uchybień. Według resortu zdrowia: „Polska nie podzie- liła stanowiska Komisji co do objęcia stawką podsta-wową niektórych pozycji zakwestionowanych przez Komisję Europejską, ze względu na fakt przeznaczenia towarów w nich ujętych do użytku osobistego przez osoby niepełnosprawne w celu łagodzenia skutków nie- pełnosprawności”. Na razie nie wiadomo, jak Komisja przyjmie tę odpowiedź. Jeśli się z nią nie zgodzi, może wnieść sprawę do Trybunału Sprawiedliwości, a gdy ten orzeknie, że nasze przepisy są niezgodne z odpo-wiadającymi im przepisami prawa unijnego, na mocy art. 260 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, Polska będzie zobowiązana podjąć środki, które zapew-nią wykonanie wyroku Trybunału, w określonym wtedy terminie.

Szpitale przyśpieszą zakupy

Renata Jażdż-Zaleskaprezes Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Szpitali Samorządowych

Wkrótce szpitale zakończą przygotowywanie sprawoz-dań finansowych za ubiegły rok i oczywiste jest, że te placówki, które mają środki złożone na lokatach, nawet jeśli planowały zakupy sprzętu dopiero w przyszłym roku, będą chciały zrealizować te inwestycje wcześniej. Jeśli przepisy związane z VAT wejdą w życie, będziemy musieli ich przestrzegać, a różnica między 8 a 23% podat-ku jest bardzo istotna. Innowacyjny sprzęt dla szpitali jest bardzo drogi, a patrząc z punktu widzenia zarzą-dzającego szpitalem, nowoczesne technologie są nie-zbędne. Jeśli więc mamy wydać kwotę rzędu np. 3 mln zł na konkretne urządzenie, to racjonalnym działaniem jest dokonanie tego wcześniej, po to, by zaoszczędzić.



Najpóźniej od 1 sierpnia 2014 r. wszystkie dane medyczne pacjentów muszą być przechowywane w formie elektro-nicznej. Obowiązek taki nakłada ustawa z 28 kwietnia 2011 r. o systemie informacji w ochronie zdrowia (Dz.U. z 2011 r. nr 113, poz. 657 ze zm.).

Szanse na dofinansowanieNiestety, aby czerpać korzyści ze zmian, należy najpierw podjąć się tej inwestycji. Trzeba zarchiwizować dotych-czasowe papierowe dane medyczne pacjentów, zaopatrzyć placówki w sieć, komputery, a także zakupić właściwe opro-gramowanie medyczne. Od jego wyboru będzie zależeć, czy i w jakim czasie uda nam się uzyskać zwrot z inwestycji.

W 2013 roku przewidywane wydatki na ochronę zdrowia w Polsce wyniosą ok. 100 mld zł. W tym 2/3 (ok. 66,5 mld zł) to środki z budżetu państwa oraz pieniądze Narodowego Funduszu Zdrowotnego i Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego. Pozostałe 33,5 mld zł to wydatki prywatne obywateli. Na dofinansowanie procesów informatyzacji li-czyć może zaledwie znikoma część podmiotów – są to przede wszystkim szpitale, choć nie wszystkie.

Programy dofinansowania systemowo pomijają lecznice prywatne. Wsparcie przy wdrożeniu ustawy o systemie informacji dla szpitali publicznych wyniesie minimum 800 mln zł, przy jednoczesnym braku wsparcia dla szpitali prywatnych. Informatyzacja prawie 17 tysięcy podmiotów ochrony zdrowia odbędzie się więc niemal całkowicie ze środków własnych przedsiębiorstw medycznych.

Przy wdrożeniu trzeba uważać na ukryte koszty

Zderzenie świata informatyków i lekarzy

Informatyzacja może przynieść placówkom medycznym wiele korzyści. Usprawni ich pracę i jest w stanie zredukować koszty funkcjonowania. Niestety, najpierw należy ponieść duże nakłady. Trzeba też przełamać barierę w komunikacji informatyków i lekarzy.

} Wybór oprogramowania jest kluczowy dla działania

placówki po sierpniu 2014 r.



Dogadali się jak informatyk z lekarzemJedną z większych barier we wdrażaniu systemów informatycznych w medycynie wydaje się pokoleniowy konflikt informa-tyków i lekarzy. Szacuje się, że przeciętny lekarz nabywa w pełni kompetencji około czterdziestego pierwszego roku życia, zwy-kle na stanowiska kierownicze w placówce medycznej trafia dziesięć lat później. Tym- czasem informatyk – pasjonat już w okresie studiów uzyskuje szeroką wiedzę praktycz-ną, której przeniesienie w obszar medycyny nie jest nadmiernie trudne. Pełnię spraw-ności zawodowej informatycy osiągają już w okolicach trzydziestego roku życia.

Kiedy obie strony spotkają się przy stole rozmów – pewne są swoich racji, a do tego każda z nich wypowiada się języ-kiem technicznym, mało zrozumiałym dla drugiej strony. Zwykle żadna ze stron nie dysponuje dostateczną ilością czasu na porozumienie – na rynku pracy brakuje zarów-

no lekarzy (Polska ma najniższą średnią liczby lekarzy na 100 000 mieszkańców w UE), jak i informatyków. Istotną barierą komunikacji są też kwestie ambicjonalne, bo medyk często nie chce się przyznać do braku kompetencji, a infor-matyk nie akceptuje pouczania laika.

Rynek dostawców oprogramowaniaSytuacja na rynku dostawców oprogramowania zmienia się intensywnie wraz ze wzrostem liczby producentów. Przez długi czas panujący duopol wielkich marek ustępuje miejsca konkurencji, dzięki czemu jakość oferowanych produktów wzrasta. Firmy o zasięgu krajowym (np. Kamsoft, GaBoS Software, Ericpol) i międzynarodowe korporacje (m.in. Comarch, Asseco) toczą dziś bezpardonowy bój o klienta. W tle są oczywiście ogromne pieniądze – najskromniejsze

szacunki mówią o kwocie 1,5 mld zł, naj-odważniejsze o 5 mld, jakie musi wydać sektor na swoją informatyzację. Podmioty publiczne obejmuje przy tym szeroki nad-zór właścicielski państwa, które za pomocą „trzyliterowych” służb kontroluje procesy wydatkowania środków.

Konkurujące o kontrakty firmy różnią się diametralnie – są mniejsze lub większe, jedne skupiają się tylko i wyłącznie na sek-torze medycznym, inne są rozproszone na wiele różnych branż. Niektóre oferują także kompleksowe usługi doradcze, wdrożenio-we i serwisowe, inne – jedynie oprogramo-wanie. Istnieją takie firmy, które zajmują się informatyzacją w placówkach medycznych

nawet od ponad 20 lat, co pozwoliło im zdobyć niezbędną wiedzę odnośnie do potrzeb personelu oraz przepisów i za-sad, jakimi rządzi się branża medyczna. Są też stosunkowo nowe przedsiębiorstwa, które stawiają pierwsze kroki na rynku. Warto więc zastanowić się nie tylko nad pytaniem: co wybrać, ale także od kogo kupić?

Przegląd rynkuNa krajowym rynku występuje kilku czołowych graczy:• Asseco Poland – należy do międzynarodowej grupy Asse-

co i jest w gronie największych oraz najbardziej wszech-stronnych dostawców IT. Wśród jej klientów znajdują się przychodnie i ponad 400 szpitali. Produkty Asseco, choć nieco sztywno zdefiniowane, cieszą się uznaną pozycją na rynku.

• Kamsoft – jest to polska firma posiadająca oddziały na terenie całego kraju. Nadrzędnym jej zadaniem są wdra- żanie i rozwój założeń Ogólnopolskiego Systemu Ochrony Zdrowia. Oferta Kamsoft SA ma charakter uniwersalny – jest adresowana zarówno do dużych, jak i mniejszych podmiotów.

• Comarch – krakowska firma działająca na rynku glo-balnym. Przy zakupie produktów grupy należy pamiętać

Krzysztof Machaekspert Pracodawców RP

}Im bardziej skomplikowany cennik, tym w mniejszym stopniu jesteśmy w stanie samodzielnie wycenić nasze potrzeby, co rodzi wielkie ryzyko natknięcia się na koszty ukryte.



o stosunkowo krótkiej obecności podmiotu na rynku ochrony zdrowia.

• GaBoS Software sp. z o.o. – polski producent działają-cy od blisko 22 lat. Oferuje rodzinę rozwiązań Mediqus pracujących w ponad 500 przychodniach, szpitalach i sieciach medycznych w kraju. GaBoS Software oferuje także usługi wdrożeniowe i opiekę autorską. Dobra rela-cja, jeśli chodzi o stosunek: cena/zakres/jakość.

• Ericpol sp. z o.o. – firma powstała w 1991 roku w Łodzi. Świadczy usługi outsourcingu, consultingu; dla sektora medycznego rozwija aplikację drEryk.

• CompuGroup Medical Polska – powstała w 1995 roku z inicjatywy lubelskiej Akademii Medycznej oraz amery-kańskiej firmy Care LLC, zajmującej się restrukturyzacją szpitali w USA. Swoje Systemy Szpitalne oraz Systemy Diagnostyki Obrazowej wdrożyła w ponad 150 szpita-lach w kraju i za granicą.

Istnieje też cała paleta mniejszych, często ciekawych roz-wiązań, które jednak w dłuższej perspektywie czasu budzą wątpliwości co do gwarancji rozwoju oferowanych produk-tów. Od czasu do czasu pojawiają się też oferty kolejnych podmiotów zagranicznych, nierzadko przedstawiane przez lokalnego partnera. Choć oczywiście nie powinno się dys-kredytować takiej oferty, należy zachować dużą ostrożność przy podejmowaniu decyzji zakupowej.

Jak uniknąć złego wyboruDecyzja o wyborze oprogramowania medycznego jest klu-czowa dla dalszego działania placówki od sierpnia 2014 roku. Dlatego należy solidnie przygotować się, aby była ona w peł-ni świadoma. Niewłaściwy wybór dostawcy czy produktów może przez lata hamować działalność podmiotu medycz-nego. Przede wszystkim należy więc porównać ze sobą ofer-ty kilku dostawców, a także zasięgnąć języka u właścicieli placówek, w których są wdrożone poszczególne systemy.

Odpowiedź na pytanie, czego tak naprawdę potrzebujemy, będzie możliwa, jeżeli zastanowimy się nad kilkoma aspek-tami systemu informatycznego:

• zakres funkcjonalny – czyli możliwości rozwoju, jakie oferuje system,

• otwartość systemu – czyli możliwości integracji systemu z innym systemami,

• sposób obsługi – czyli na co mogę liczyć po zakupie,• efekt finalny – czyli co mi da system.

Zakres funkcjonalnyMając gotową analizę potrzeb, musimy zastanowić się, czy zakres funkcjonalny obejmuje nasze obecne potrzeby i czy będzie je obejmował w przyszłości, jeżeli wdrożymy plan rozwoju. Analizując i porównując możliwości programów,

}Informatyzacja prawie 17 tysięcy prywatnych podmiotów ochrony zdrowia odbędzie się całkowicie za pieniądze ich właścicieli.

Potencjalne korzyści z informatyzacji kosztują



bądźmy uważni, ponieważ niektórzy dostawcy kuszą bogac-twem funkcji systemów, wymagając jednocześnie dodatko-wych opłat za dostęp do nich. Warto szukać rozwiązania, którego wybór nie zablokuje nam w przyszłości możliwości rozwoju placówki – najlepiej przy okazji porównywania ofert przyjrzeć się również oferowanym modułom dodat-kowym do programu.

Istotne jest również, by nie podejmować współpracy z firmą, która nie daje nam gwarancji rozwoju systemu i bieżącego dostosowywania go do zmiennych wymogów prawnych. Warto dowiedzieć się, jak często wydawane są aktualizacje systemu i na czym głównie polegają zmiany, a także czy sys-tem jest elastyczny i pozwala na obsługę procesów tak, jak my je prowadzimy, czy wymusza odgórnie określony spo-sób postępowania. Miejmy na uwadze, iż dla dużej firmy raczej nie będziemy odpowiednim partnerem do dyskusji o naszych potrzebach i raczej będziemy musieli czekać, aż rozwój systemu wyprzedzi potrzeby lub nadąży za nimi. W praktyce bywa z tym różnie. Mniejszy dostawca może

być bardziej zainteresowany i zdolny do wsłuchiwania się w nasze indywidualne potrzeby. Z kolei zbyt mała firma jest bardziej narażona na ryzyko wypadnięcia z rynku. Jak zwykle w takich sytuacjach, tak i tutaj warto szukać złotego środka.

Otwartość systemuWłaściwy system powinien nie tylko być funkcjonalny i prosty w obsłudze, ale także otwarty na integrację z otocze-niem informatycznym i dawać nam dostęp do bazy danych w formacie pozwalającym na przeprowadzenie integracji z innymi systemami (do obsługi laboratorium, radiologii, diagnostyki obrazowej czy programu ksiegowego). Ostrożnie podchodźmy do producentów oferujących rozwiązania, które „uszczelniają” oferowane przez nich systemy i zawią-zują nam ręce, uzależniając od siebie i od tempa, w jakim program jest rozwijany. Warto sprawdzić, czy po zakupie

systemu będziemy mieli pełen dostęp do danych na pozio-mie bazy danych, czy będzie on możliwy jedynie poprzez interfejs aplikacji, co praktycznie uzależni nas od dostawcy systemu, uniemożliwiając np. eksport danych do innego systemu. Łatwość implementacji nowych, dodatkowych rozwiązań jest istotna, dlatego warto też sprawdzić, w jakim stopniu system może się rozwijać wraz z rozwojem placówki (np. czy zwiększając usługi przychodni o oddział chirurgii jednego dnia, będziemy musieli wgrywać nowy program i uczyć się go, czy możemy bazować na tej samej podstawie albo czy w przypadku jednostek rozproszonych będziemy mogli prowadzić wspólną bazę danych pacjentów).

Sposób obsługiW kolejnym etapie powinniśmy się skupić na zakresie ob-sługi oferowanej nam przez producenta oprogramowania. Warto zasięgnąć informacji, czy firma będzie nas obsługiwać

Korzyści z informatyzacji

Informatyzacja może przynieść placówkom medycznym wiele korzyści, ponieważ w dużym stopniu usprawnia pracę i jest w stanie w perspektywie czasu znacznie zredukować koszty ich funkcjonowania poprzez auto-matyzację wielu procesów. Odpowiedni system infor-matyczny powoduje, że wrażliwe dane medyczne są le-piej chronione przed dostępem osób nieuprawnionych, uszkodzeniem lub utratą i mogą być przetrzymywane przez dłuższy okres. Dodatkowo personel medyczny ma dużo szybszy i łatwiejszy dostęp do informacji dia-gnostycznej, która jest bardziej integralna i wiarygod-na, a jednocześnie osoby udzielające świadczeń zdro-wotnych i zmiany przez nie rejestrowane można łatwo i bezbłędnie zidentyfikować, co nie tylko poprawia ja-kość usług medycznych, ale także w znacznym stopniu niweluje ryzyko wystąpienia błędu.

}Odpowiedni system informatyczny powoduje, że wrażliwe dane medyczne są lepiej chronione przed dostępem osób nieuprawnionych, uszkodzeniem lub utratą i mogą być przetrzymywane przez dłuższy okres.



bezpośrednio czy przez partnerów. To jest odpowiedni mo-ment, aby przyjrzeć się także firmom partnerskim – z kim współpracuje dostawca i w jaki sposób dobiera oraz wspiera swoich partnerów. Wsparcie nie może dotyczyć tylko sprze-daży programu, ale i całego procesu obsługi posprzedażo-wej. Dobrze jest przed nawiązaniem współpracy z partnerem dowiedzieć się, jaki jest jego realny wpływ na rozwój opro-gramowania – czy producent liczy się z uwagami partnerów, którzy są znacznie bliżej klientów, wysłuchując ich głosów i dostosowując system do ich potrzeb, czy może traktuje ich jako zaporę ogniową osłaniającą go przed klientami.

Wsparcie posprzedażoweNie można także zapomnieć, że zakup systemu elektronicz-nego wcale nie jest ostatnim etapem, jaki trzeba przejść, aby zinformatyzować placówkę. Jakość obsługi posprzedażowej wpływa w znaczącym stopniu na prawidłowe funkcjono-wanie placówki. W tym celu mamy trzy możliwości: mo-żemy zwrócić się do partnera producenta, możemy robić to własnymi zasobami albo możemy zwrócić się bezpośrednio do producenta (jeżeli daje on nam taką możliwość). Należy

więc dowiedzieć się, w jakim stopniu i w jakiej formie ofero-wanie jest wsparcie dla systemu – czy jest to pomoc zdalna przy użyciu połączenia internetowego, czy może wymaga wizyty w placówce (co podwyższa koszty serwisu).

To samo dotyczy oferty szkoleniowej. Na rynku (np. u Ga-BoS Software) pojawiają się oferty szkoleń online, które w znacznym stopniu ułatwiają dostęp do wiedzy, a także redukują jednocześnie koszty doszkalania się (niwelując konieczność bezpośredniej wizyty pracowników producenta u klienta). Daje to pewność, że w razie potrzeby (np. zmiana pracownika) nie będziemy mieć problemów z wdrożeniem nowych osób. Przy okazji kosztów powinniśmy skupić się na cenniku, zwracając uwagę nie tylko na wysokość cen, ale także na sposób ich prezentacji. Im bardziej skomplikowa-ny cennik, tym w mniejszym stopniu jesteśmy w stanie sa-modzielnie wycenić nasze potrzeby, co rodzi wielkie ryzyko natknięcia się na koszty ukryte. Należy tu pamiętać, że nie-którzy dostawcy mają wiele sposobów na ukrywanie rze-

czywistych kosztów oferty przed klientami. Zazwyczaj są to koszty modułów rozszerzających podstawową funkcjo-nalność systemu (np. moduł sprawdzania w eWUŚ, obsłu-gę grupera czy gabinety specjalistyczne), koszty integracji z innymi systemami, dodatkowych raportów, serwisu, opłat za aktualizacje systemu. Mogą dojść też koszty licencji ob-cych, które trzeba dodatkowo zakupić z systemem (m.in. baza danych, system operacyjny) oraz pozostałej niezbędnej infrastruktury technicznej, czyli sprzętu komputerowego. Dobrze jest upewnić się, że wiemy, ile przyjdzie nam zapła-

cić za kupowany system w momencie zakupu oraz później, za jego utrzymywanie.

Efekt finalnyNa koniec pozostaje odpowiedź na pytanie, czy na bazie wdrożonego systemu będziemy w stanie monitorować i oce-niać aspekty związane z wydajnością i efektywnością na-szych działań. Niektóre systemy ułatwiają kontrolę kosztów szpitala czy przychodni poprzez moduły statystyczne pozwa-lające na szybkie podsumowanie pracy placówki. Programy różnią się od siebie łatwością obsługi – warto więc obserwo- wać, czy nasz personel jest w stanie w krótkim czasie nauczyć się pracy z systemem informatycznym. Wdrożenie nowego systemu musi optymalizować dzianianie placówki medycz-nej, a nie spowalniać efektywność pracy. Dobrze wybrane oprogramowanie ma ogromny wpływ na podniesienie pozio-mu jakości obsługi klientów, co pozytywnie wpływa na pre-stiż placówki. Dlatego też rozważnie dokonujmy wyboru. ■

Mały dostawca jest bardziej zagrożony upadkiem

} Zakup systemu nie jest ostatnim etapem, jaki trzeba przejść, aby zinformatyzować placówkę.

▶

IT system management

Szpitale są teżdla pacjentów Informatyzacja szpitali powinna uwzględniać potrzeby chorych

Elementem oprogramowania zarządzającego szpitalem powinny być funkcjonalności przygotowane dla pacjenta. Powinien mieć on dostęp do informacji online, kiedy i jaki przejdzie zabieg. Nie musiałby po raz kolejny dopytywać o to lekarza.

Wśród pacjentów rośnie świadomość ich praw, chcą być lepiej poinformowani, na jaki zabieg się decydują. Pełna informacja szpitalna, dostępna dla pacjentów online, dawałaby im poczucie komfortu. Pozwoliłaby na ułożenie sobie w głowie przebiegu dalszego leczenia, ułatwiłaby zapoznanie się z nieznanymi terminami medycznymi. Już nawet środki trwałe w szpitalu mają dedykowane oprogra-mowanie. Czy więc przy okazji informatyzacji szpitali nie zapomina się o jednym ważnym elemencie – o pacjencie?



Jakie zastosowanie ma aplikacja służąca do ewidencji i inwentaryzacji środków trwałych?

– Zastosowanie takiego systemu jest bardzo szerokie. Pozwala on zarządzać nie tylko środkami trwałymi, ale także całym wyposażeniem szpitali czy innych placówek medycznych, materiałami, narzędziami, czyli wszystkim tym, co znajduje się w danej jednostce organizacyjnej. Jest to aplikacja, która wspiera i usprawnia pracę wielu działów odpowiedzialnych za prawidłowe funkcjono-wanie placówki ochrony zdrowia. Począwszy od działów administracyjnych, finansowo-księgowych, aż po komórki odpowiedzialne za planowanie inwesty-cji i zakupów, a nawet serwis i naprawy sprzętu medycznego.

W jaki sposób system ten może usprawnić pracę w placówce?

– Na przykład poprzez szybki i łatwy dostęp do informacji o składnikach ma-jątku. I to niezależnie od lokalizacji, w której się znajdujemy. Każdemu środ-kowi trwałemu bądź innemu elementowi wyposażenia po zarejestrowaniu w systemie zostaje nadany indywidualny numer inwentarzowy, po którym jest on rozpoznawany. Ten numer zostaje ponadto naniesiony na dany środek w posta-ci kodu kresowego wydrukowanego na specjalnej trudnozrywalnej etykiecie. Dzięki naklejkom z kodami każdy przedmiot można w prosty sposób zidenty-fikować. Ułatwia to przeprowadzanie inwentaryzacji oraz okresowych kontroli. System obejmuje swoim zasięgiem historię środka trwałego od momentu jego przyjęcia, wraz z rozliczeniem amortyzacji, aż po jego likwidację lub przekazanie.

Ponadto każdy składnik majątku ma w systemie własną tzw. kartę środka, na której możemy zamieścić ważne informacje, np. nazwę, datę zakupu i przyjęcia, numer faktury, nazwę dostawcy, miejsce użytkowania, imię i nazwisko osoby odpowiedzialnej za dane urządzenie, a także MPK – czyli miejsce powstawania kosztów (nazwę oddziału, w którym środek jest wykorzystywany). Dzięki zgro-madzeniu wszystkich danych w jednym miejscu, a także możliwości swobod-nego ich filtrowania i sortowania osoba posiadająca dostęp do systemu może w szybki i łatwy sposób uzyskać informacje na dowolny temat dotyczący majątku

Oprogramowaniem do ewidencjonowania środków trwałych można objąć kredyty na sprzęt, umowy leasingowe oraz ubezpieczenia. Jest to wygodne narzędzie do wspomagania zarządzania placówką – mówi Maciej Rafałowski, dyrektor sprzedaży w firmie BCS Polska.

Maciej Rafałowski, dyrektor sprzedaży w firmie BCS Polska

Wywiad ▶ IT system management

BCS Polska jest integratorem rozwiązań informatycznych zapewniających przedsiębiorstwom pełną mobilność procesów logistycznych, magazynowych oraz sprzedaży

Zarządzanie przez ewidencję



czy wyposażenia szpitala, przychodni czy innej placówki medycznej.

Dzięki elektronicznej ewidencji można sprawdzić i porów-nać zakres wyposażenia poszczególnych oddziałów szpita-la. Na tej podstawie podejmowane są decyzje o przesunięciu niektórych elementów wyposażenia lub sprzętu medyczne-go w celu ich lepszego wykorzystania. Można też wykorzy-stać te informacje przy kreowaniu planów inwestycyjnych i formułowaniu wydatków na zakup sprzętu i wyposażenia w kolejnych latach. Rzetelne planowanie wydatków przekłada się bezpośrednio na właściwą alokację zasobów danej pla-cówki i wpływa pozytywnie na jej wynik finansowy.

Oczywiście podstawową cechą systemu jest możliwość przeprowadzenia ekspresowej inwentaryzacji?

– Funkcjonalność systemu obejmuje swoim zakresem wszel-kie działania związane z inwentaryzacją środków trwałych. Począwszy od przypisania każdemu środkowi indywidual-nego numeru inwentarzowego, który może być nadany ręcz-nie lub automatycznie, poprzez możliwość dokonania spisu z natury, aż po sam proces inwentaryzacji. Oczywiście główną

zaletą systemu i najbardziej znaną jego cechą jest zautoma-tyzowanie inwentaryzacji, która ogranicza się do odczyta-nia kodów na etykietach za pomocą terminala. Chciałbym jednak wskazać inną korzyść, a mianowicie wyeliminowanie ryzyka popełnienia błędów podczas sczytywania danych. Po przeprowadzeniu inwentaryzacji w systemie generowa-ny jest raport poinwentaryzacyjny wykazujący zgodności, różnice lub braki dotyczące składników majątku. Podsumo-wując – automatyzacja procesu pozwala na znaczne oszczę-dzenie czasu koniecznego do przeprowadzenia inwentary-zacji oraz ograniczenie zasobów ludzkich.

Jakie są inne interesujące funkcje oprogramowania?

– Dzięki naszej aplikacji IcInveo możemy nie tylko szybko zweryfikować informacje na temat danego środka trwałego (np. gdzie powinien się on znajdować lub kto za niego od-powiada), ale także wygenerować całą listę środków, za

którą odpowiedzialny jest dany pracownik. Jest to bardzo przydatna funkcja w przypadku działów odpowiedzialnych za rozliczenia pracowników z przypisanego im wcześniej sprzętu czy innych narzędzi pracy, szczególnie w przypadku zmiany stanowiska pracy bądź rozwiązania stosunku pracy z danym pracownikiem. Przypisanie środka trwałego do konkretnej osoby czy lokalizacji zwiększa także świadomość odpowiedzialności za powierzone dobra wśród pracowni-

ków. Wpływa też pozytywnie na zmniejszenie liczby zagi- nięć bądź kradzieży przedmiotów. To z kolei ogranicza koszty inwestycyjne oraz eksploatacyjne sprzętu.

Czy można powiązać ewidencję środków trwałych z infor-macjami o ich finansowaniu czy spłacie rat?

– Faktycznie, inną funkcjonalnością systemu jest możliwość stworzenia tak zwanego planu amortyzacji, czyli wysokości i sposobu naliczania rat amortyzacyjnych w układzie mie-sięcznym lub rocznym. Mamy możliwość wprowadzenia war- tości, rodzaju amortyzacji (jednorazowa, degresywna, linio-wa, indywidualna), stopy procentowej, dotychczasowego umorzenia, podziału na MPK oraz eksportu tych danych do innego systemu finansowo-księgowego. System wspomaga więc dział księgowości poprzez naliczanie comiesięcznych składek amortyzacji. Ponadto śledzi on wszelkie zmiany na karcie środka, zapisując je jako operacje księgowe.

Drukarka do etykiet ewidencyjnych

{Darmowa 30-dniowa wersja DEMO systemu IcInveo znajduje się na stronie www.bcspolska.pl.



Nieźle, ale systemy informatyczne oferują dziś więcej.

– Tak, faktycznie. Moduł podstawowy, o którym mówiłem wcześniej, może być poszerzony np. o moduł serwisowy, przypomnień bądź wypożyczeń. Prowadzone są przez nas prace nad wzbogaceniem systemu o kolejne elementy uspraw-niające pracę przedsiębiorstw, a dotyczące np. ewidencji kredytów, umów leasingowych czy ubezpieczeń. Dzięki temu nasi klienci będą mieli możliwość korzystania z jednego systemu wspierającego ich przedsiębiorstwa w wielu ob-szarach związanych z zarządzaniem majątkiem firmy, a nie tylko wynikających z ewidencji i inwentaryzacji środków trwałych.

Moduł serwisowy pozwala na stworzenie i przeglądanie historii napraw oraz przeglądów okresowych urządzeń. Dzięki temu w każdej chwili istnieje możliwość wglądu do informacji o awaryjności danego sprzętu. Można w prosty sposób sprawdzić, czy wartość dotychczasowych napraw nie przekracza ceny samego środka, i podjąć decyzję o kolejnej naprawie lub np. o wymianie sprzętu na nowy. Moduł ten pozwala dodatkowo wpiąć do systemu elektroniczną wer-

sję karty gwarancyjnej, czy umowy serwisowej podpisanej z dostawcą sprzętu, dzięki czemu zarządzający zyskuje szybki wgląd do informacji na temat warunków w nich zawartych.Moduł przypomnień umożliwia automatyczne otrzymywa-nie na e-mail informacji np. o kończącym się okresie gwa-rancyjnym, o terminie obowiązkowego przeglądu technicz-nego, naprawie bądź terminie, w którym sprzęt powinien wrócić z naprawy, wymianie leasingowej itp.

Wróćmy proszę do początku, od czego należy rozpocząć wdrożenie takiego systemu?

– Przede wszystkim od dokładnej analizy potrzeb i struk-tury organizacyjnej danej placówki medycznej. Należy za-

} Ustawa o rachunkowości nakłada obowiązek wykazywania w dodatkowych informacjach do sprawozdań finansowych

danych o ilości oraz wartości sprzętu obcego, czyli używanego na podstawie umowy użyczenia bądź dzierżawy.

Zestaw podstawowy do elektronicznej ewidencji

Korzyści z elektronicznej ewidencji

• szybkie rozeznanie faktycznego stanu majątku szpi-tala bądź poszczególnych jego oddziałów (sprzętu, aparatury medycznej czy elementów wyposażenia),

• skrócenie czasu przeprowadzania inwentaryzacji,• ograniczenie ryzyka popełnienia błędu podczas inwen-

taryzacji,• redukcja kosztów inwentaryzacji,• łatwa identyfikacja osób odpowiedzialnych za dany

składnik majątku trwałego,• zwiększenie odpowiedzialności za powierzone do-

bra wśród pracowników,• zmniejszenie liczby zaginięć bądź kradzieży przed-

miotów,• szerokie możliwości generowania różnego rodzaju

raportów, które mogą być eksportowane do plików Excel lub PDF,

• możliwość wymiany danych z innymi systemami, np. finansowo-księgowymi bądź klasy ERP.



stanowić się, jaka docelowo jest planowana ilość środków przewidywanych do ujęcia w systemie oraz jaka liczba osób powinna mieć do niego dostęp. Te dwa czynniki warunkują to, ile i jakiego rodzaju licencje należy zakupić, a także ile i jakiego rodzaju sprzętu do obsługi całego systemu będzie nam potrzeba.

Jakie są elementy składowe systemu ewidencji i inwentary-zacji?

– Infrastruktura całego systemu do ewidencji i inwentary-zacji środków trwałych składa się w podstawowej wersji z: licencjonowanego oprogramowania zainstalowanego na stanowisku PC, drukarki kodów kreskowych zintegrowanej z komputerem, materiałów eksploatacyjnych, czyli specjali-stycznych etykiet i kalek, za pomocą których kody kreskowe są na nich nadrukowywane, oraz przenośnego terminala do sczytywania kodów kreskowych.

Ile kosztuje zainstalowanie takiego oprogramowania wspo-magającego zarządzanie?

– To bardzo trudne pytanie, ponieważ wszystko zależy od potrzeb i oczekiwań klienta. Decydując się na stanowisko jednoosobowe, gdzie jedna osoba uprawniona jest do za-rządzania majątkiem, jak i prowadzenia inwentaryzacji, a ilość środków do zamieszczenia w bazie nie przekracza 5 tys., samo oprogramowanie można kupić już za 1,5 tys. zł. Jeśli ilość środków trwałych mieści się w przedziale 5–15 tys., do zarządzania systemem wystarczy jedno stanowisko, a do

prowadzenia inwentaryzacji dodatkowo dwie licencje. W takim przypadku całkowity koszt aplikacji zamknie się w kwocie 5 tys. zł netto. Do tego należy doliczyć koszt sprzętu (drukarki i terminala wraz z akcesoriami), który w najtań-szej wersji wynosi ok. 1.000 euro. Klient musi też zaplano-wać wydatek rzędu 2,5–3 tys. zł na przeprowadzenie instala-cji, szkolenia, konfigurację terminala oraz zaprojektowanie

formatki wydruku etykiety. Dodatkowe licencje do zarzą-dzania systemem na PC kosztują ok. 1,2 tys. zł, zaś w przy-padku dodatkowej licencji na terminal – 300 zł. ■

Dziękuję za rozmowę.

Eliza Gossa

Naklejka identyfikacyjna na ultrasonografie

}System inwentaryzacji powinien zapewniać wysoki poziom bezpieczeństwa danych. Użytkownicy muszą być wyposażeni w osobiste loginy i hasła do komputerów oraz przenośnych terminali ewidencyjnych.



Zadając to pytanie nie chcę powiedzieć, że oferowane w kraju rozwiązania informatyczne dla ochrony zdrowia są niekompletne, czy nie spełniają oczekiwań placówek me-dycznych. Przeciwnie – w zakresie memoriałowej ewidencji zdarzeń gospodarczych i medycznych oraz metod pozwa-lających na ich optymalne powiązanie i zarządzanie, są to rozwiązania w wielu wypadkach dojrzałe, kompletne, uży-teczne, o ustalonej pozycji rynkowej. Ich producenci stale je doskonalą czerpiąc doświadczenie z kolejnych instala-cji. Co więc powoduje, że jest we mnie uczucie niedosytu, gdy wczytuję się w kolejne oferty producentów mówiące o „zintegrowanych”, „spójnych”, „kompleksowych” rozwią-zaniach dla szpitala, przychodni, czy gabinetu lekarskiego? Jest tam wszystko czego mogą pragnąć księgowi oraz niemalże

wszystko czego mogą oczekiwać od systemu lekarze i per-sonel pielęgniarski. Jeśli czegoś brakuje, to każdy deklaruje, że z pewnością zostanie to implementowane na etapie wdro-żenia. To tylko kwestia czasu i ceny a nie możliwości.

Wsparcie dla pacjentaAby zawęzić dyskusję, skupmy uwagę na leczeniu szpital-nym. Przyjrzyjmy się perspektywie pacjenta – sytuacjom, potrzebom i emocjom jakich doświadcza przygotowując

Niebieska część systemu informatycznego szpitala czeka na wdrożenie

Trzy kolory – biały, szary i niebieski

Systemy informatyczne ochrony zdrowia składają się z części białej i szarej. Nikomu interesującemu się tematem nie trzeba tłumaczyć jakie funkcje te części pełnią. Frazeologia stosowana przez producentów oprogramowania nie pozostawia miejsca na pomyłkę – „zintegrowany system kompleksowej obsługi szpitala lub przychodni”, „kompleksowy system informatyczny przeznaczony do obsługi placówek”, „spójne połączenie wspomagania procesów medycznych i administracyjnych”. Mamy tu kolor biały. Mamy kolor szary. Czy jakiegoś koloru brakuje?

{ Dobre emocje wywołane u pacjenta są także dobrem

szpitala, które wyraża się w wymiernych liczbach.



się do pobytu w szpitalu, lecząc się w nim, a następnie przechodząc rekonwalescen-cję w domu po wypisie. To kluczowy pro-ces, który powinien uzyskiwać wsparcie ze strony systemu informatycznego szpitala. Nie zaczyna i nie kończy się w szpitalu, bo leczenie nigdy nie ma takiego charak-teru. Leczenie to proces wsparty na ciąg-łości opieki medycznej oraz współpracy zaangażowanych ludzi i zespołów. Leżąca u jego podstaw perspektywa pacjenta jest odmienna od perspektywy księgowego, le karza, pielęgniarki. Charakteryzuje ją asymetria wiedzy, napięty reżim czasowy, generalnie deficyt czasu, kruchość zasobów wspierających osobistą logistykę, ambitne oczekiwania co do efektu końcowego, który

jest uzależniony od wsparcia medycznego i socjalnego w całym procesie leczenia, wreszcie osamotnienie, a cza-sem bezsilność. Obszar wsparcia, którego taka perspektywa wymaga, określam kolorem niebieskim. To kolor, z którym wciąż zbyt rzadko się w kraju spotykam.

Niebieska perspektywaObszar niebieski systemu informatycznego szpitala nie tylko odpowiada na specyficzne potrzeby pacjenta. W istotnym stopniu zmienia także sposób funkcjonowania części białej i szarej modyfikując cele realizowane przez personel szpitala. Nie chodzi już tylko o rachunek kosztów działań, ewidencję i organizację zasobów oraz dostępność i kompletność elek-tronicznej dokumentacji medycznej. Lista zagadnień jest o wiele szersza – koordynacja i kontakt z pacjentami ocze-kującymi w kolejkach na przyjęcie do szpitala, uzgodnienia telefoniczne, zmiany terminu, opóźnienia, nieprzygotowanie pacjenta do przyjęcia do szpitala, jego niezrozumienie co ro-bić i gdzie się znaleźć na każdym etapie pobytu, brak pełnej informacji na temat swego stanu zdrowia, brak sprzętu na czas badania, opóźnienia, spadające operacje, błędy w trans-

porcie chorych, zalew papierkowej roboty, opieka po wypisie i wiele innych.

Przenosząc te problemy na konkretne przy-kłady konieczne jest skoordynowanie z pa-cjentem jego przybycia do szpitala i zadbanie o to, by był właściwie do tego przygotowany. Planowanie wykorzystania zasobów szpi-tala powinno uwzględniać prawdopodobne ścieżki postępowania diagnostyczno-tera-peutycznego. Komunikat „Mamy dla Pana łóżko” to zdecydowanie zbyt mało. Sam budynek szpitala jest dla pacjenta sporym wyzwaniem. Pacjenci gubią się, nie potra-fią odnaleźć się w bliźniaczo wyglądających korytarzach. Organizacja transportu wew-nętrznego to także niebanalne wyzwanie.


{Obszar niebieski systemu informatycznego szpitala to m.in.: kontakt z pacjentami oczekującymi na przyjęcie do szpitala, uzgodnienia, zmiany terminu, opóźnienia, koordynacja pobytu, opieka po wypisie itd., itd.

Zadowolony pacjent to najlepsza rekomendacja dla placówki



Pomijając zagregowane koszty, nie chodzi o to, by pacjent trwał w ciągłej gotowości na kolejne zabiegi i konsultacje, ale by był traktowany podmiotowo – świadom, co i kiedy go spotka. Z kolei wypis nie powinien sprowadzać się do prze-kazania zaleceń, wypisania recept, sformułowania epikryzy i wydania ubrania. Szpital ponosi istotną odpowiedzialność za przyszłe losy pacjenta. Winien śledzić ewentualne infekcje

nabyte w trakcie pobytu. Odpowiada za skutki ponownego przyjęcia z tym samym rozpoznaniem, o ile nie upłynął okres karencji wyznaczony przez płatnika. Powinien za-troszczyć się, a niedługo wzorem dobrych praktyk z innych gospodarek, będzie zobowiązany do wyboru we współpracy z pacjentem ośrodka, czy nawet lekarza nadzorującego re-konwalescencję. Lista spraw jest długa. Jest na niej rehabilita-cja, opieka i pomoc społeczna, dbałość o prawidłowe przyj-mowanie leków, zapewnienie telekonsultacji, czy kontaktu ze szpitalem w sytuacji alarmowej. Wiele zadań mieszczących się w perspektywie pacjenta nie leży dziś w bezpośrednim za-kresie obowiązków szpitala. Jednak sposób ich realizacji ma wpływ na jakość efektów klinicznych oraz rodzi wymierne skutki finansowe dla świadczeniodawcy.

Dobre emocje pacjentaZapewne organizację opieki zdrowotnej w Polsce czeka długa droga zanim perspektywa pacjenta będzie tak postrzegana i doceniona jak w rozwiniętych gospodarkach. Jednak pierwsze symptomy zmian można dostrzec już dziś. Zmia-nie ulega legislacja, np. w obszarze kontroli zakażeń szpi-talnych. Rośnie odpowiedzialność szpitali za błędy. Wzra-sta wreszcie świadomość samych zarządzających, że dobre emocje pacjenta są także dobrem szpitala, które wyrażają się nie tylko w ciepłym spojrzeniu, ale także w konkretnych liczbach. Kolor niebieski czeka na swoją chwilę. Jego zwia-stunem będzie odmieniona frazeologia producentów stoso-wana do opisu systemów informatycznych – „zintegrowany system szpitalny kompleksowej obsługi pacjenta”, „kom-pleksowy system informatyczny szpitala przeznaczony do

obsługi pacjenta”, „spójne połączenie wspomagania proce-sów medycznych, administracyjnych i logistyki zdrowotnej pacjenta”. A dlaczego ma to kolor niebieski? Bo wyraża spo-kój, sympatię i harmonię. ■


System informatyczny powinien wspomagać informacyjnie pacjenta

{ Szpital ponosi odpowiedzialność za przyszłe losy pacjenta, winien śledzić ewentualne infekcje nabyte w trakcie pobytu.


Wdrożenie ▶ e-urząd i prawoIT system management

Obecnie w Ministerstwie Zdrowia toczą się kon-sultacje nad założeniami do nowelizacji ustawy o systemie informacji w ochronie zdrowia oraz innych ustaw. Zmiana przepisów ustawy jest ko- nieczna, żebyśmy mogli wprowadzić projekty teleinformatyczne, takie jak: e-recepta, e-skiero-wanie, e-zlecenie, a także rozwiązania z zakresu telemedycyny. Nowelizacja przepisów ma więc umożliwić uruchomienie projektu P1, który jest największym projektem teleinformatycznym reali- zowanym w Polsce. Nie tylko w ochronie zdro-wia – jest to największe wdrożenie elektronicz-ne w skali całego kraju i to zarówno jeśli chodzi o zakres, jak i wysokość finansowania. Wartość projektu opiewa łącznie na ponad 800 mln zł.

W związku z pracami nad projektem P1 powsta-je jednak pytanie: czy jesteśmy w stanie prowa-dzić od połowy przyszłego roku dokumentację medyczną wyłącznie w formie elektronicznej? Jest to oczywiście pytanie retoryczne, ponieważ z badań wynika, że ok. 40% podmiotów w ogóle nie rozpoczęło prac przygotowawczych. Nie są gotowe do uruchomienia e-dokumentacji, na-wet w podstawowym, szczątkowym wymiarze.

Prawdopodobnie więc termin przejścia wyłącz-nie na elektroniczną dokumentację medyczną zostanie odsunięty. Trzeba jednak zaznaczyć, że nie będzie to duże odroczenie.

Przy okazji zmiany ustawy o systemie informacji w ochronie zdrowia znowelizowane zostaną też inne regulacje. Zmodernizowane będą przepi-sy m.in. ustaw o: prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, Prawo farmaceutyczne, o zawodach lekarza i lekarza dentysty oraz refundacji leków, środków spożywczych specjalnego prze-znaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycz-nych. Praktycznie wszystkie zmiany dotyczyć będą tych samych zagadnień, czyli umożliwienia

lekarzom stosowania w codziennej pracy e-re-cepty, e-skierowania i e-zlecenia.

Obecnie pracujemy na założeniach do projektu nowelizacji. Projekt ustawy będzie gotowy w drugiej połowie tego roku. Nie wydaje mi się, żeby wystąpiły jakiekolwiek zagrożenia, które mogły-by opóźnić prace nad tą regulacją. ■

Odroczenie e-dokumentacji będzie nieduże

Nowelizacja ustawy o systemie informacji w ochronie zdrowia ma głównie umożliwić zastosowanie e-recepty, e-skierowania i e-zlecenia w codziennej pracy lekarza.

dr n. med. Piotr Warczyńskidyrektor Departamentu Organizacji Ochrony Zdrowia w Ministerstwie Zdrowia

Felieton



Publikacje

NOWOŚĆ WYDAWNICZA

Autorzy: Piotr Glen, Dorota Kaczmarczyk, Anna Zubkow-ska, Łukasz Siudak, Krzysztof Nyczaj, Paweł Piecuch, Jolan-ta Zientek-Varga, Jakub Jurasz, Eliza Gossa, Paulina Wój-cik-Lulka, Agnieszka Sieńko, Tomasz Ozga, Mariusz Jendra

Wydawnictwo: Wiedza i PraktykaCena z rabatem: 59 złKoszty wysyłki i pakowania: 6,50 zł netto (8 zł brutto) Zamówienia: www.serwiszoz.pl

„Ochrona danych medycznych według najnowszych prze-pisów. 25 praktycznych porad” to poradnik dla wszystkich placówek medycznych, zwłaszcza dla rejestratorek, pielęgnia-rek, położnych, dentystów, lekarzy, właścicieli i zarządzają-cych podmiotami leczniczymi.

W przejrzysty sposób, przedstawia sposoby ochrony infor-macji osobowych (medycznych) pacjentów. Zabezpieczenie przed wyciekiem tych danych jest obowiązkiem każdego lekarza.

Publikacja przedstawia szczegółowo opisane obowiązki w zakresie ochrony danych, rozpisane na poszczególnych uczestników procesu leczenia. Na 100 stronach prezentuje 23 wybrane problemy, które najczęściej pojawiają się w jed-nostkach ochrony zdrowia.

Dzięki publikacji Czytelnik: • dowie się, jakie obowiązki ma każdy uczestnik procesu

leczenia: pielęgniarka, lekarz, właściciel placówki, • pozna dokumenty, jakie każda placówka musi przygo-

tować w związku z przetwarzaniem danych osobowych pacjentów,

• uświadomi sobie, jakie sankcje karne i finansowe grożą za niewłaściwe przetwarzanie danych,

• otrzyma gotowe sposoby zabezpieczania danych pacjentów,• przekona się, jakie niebezpieczeństwa wiążą się z prze-

twarzaniem danych w formie elektronicznej,• pozna możliwości i ograniczenia, jakie wiążą się z prze-

twarzaniem danych w chmurze (cloud computing). Książka składa się z 5 tematycznych rozdziałów: 1) Przetwarzanie danych osobowych i danych medycznych2) Odpowiedzialność prawna za bezpieczeństwo danych3) Bezpieczeństwo informacji a elektroniczna dokumenta-

cja medyczna4) Outsourcing przetwarzania danych oraz cloud compu-

ting w ochronie zdrowia 5) Polityka bezpieczeństwa informacji i instrukcja zarzą-

dzania systemem informatycznym.

Ochrona danych medycznych według najnowszych przepisów. 25 praktycznych porad

PRENUMERATA Z RABATEM

E-zdrowiew praktyce

Strategieinwestycyjnew medycynie

Technologiemedyczne

ElektronicznaDokumentacja Medyczna

Prawo IT

Trendy w branży

Politykabezpieczeństwadanych Na 100 stronach kwartalnika:

• wywiady, komentarze i opinie fachowców z branży IT• porady i wskazówki opracowane przez doświadczonych ekspertów• praktyczne przykłady wdrożeń elektronicznej dokumentacji medycznej

Zamówienia na prenumeratę Centrum Obsługi Klienta:tel.: 22 518 29 29, e-mail: [email protected], [email protected]

196 zł netto

Prenumerata roczna205,80 zł brutto

Prenumerata roczna (4 wydania): 205,80 zł brutto + 36,89 zł brutto kosztów pakowania i wysyłki.

AIM

02

WiP Nowe Technologie IT nr2 72dpi

Documents

Transcript of WiP Nowe Technologie IT nr2 72dpi