wikingowie na rusi.pdf

7/30/2019 wikingowie na rusi.pdf

1/6

PROF. WADYSAW DUCZKO DLA DZIENNIKA

Wikingowie na Rusi

Wanie ukazaa si ksika "Ru wikingw"autorstwa prof. Wadysawa Duczko. Opisuje onaobecno Skandynaww na terenie EuropyWschodniej, tumaczy skandynawskie pochodzeniesw: Ru, ruski. "Oznacza to, e nazwa Rosja takenie jest pochodzenia sowiaskiego" - mwiprof.Wadysaw Duczko.

Anna Piotrowska: Wspczesnym Rosjanom chyba trudno pogodzi si zfaktem, e nazwa ich kraju wywodzi si z obcego jzyka?

Prof. Wadysaw Duczko*: Trudno. Tak jest od 1747 roku, kiedy na zebraniu naukowymAkademii Rosyjskiej w Petersburgu niemiecki historyk przedstawi dowody pozyskanedziki analizie zapiskw arabskich i bizantyjskich, z ktrych wynikao, e pastworosyjskie zaoyli Szwedzi. A byo to tu po wielkich wojnach, jakie car Piotr Wielkiprowadzi ze szwedzkim krlem Karolem XII. Skandal wybuch straszliwy. W XIX wiekuwycignito jeszcze wicej arabskich rde. Wskazyway one jednoznacznie, e Rusowieto Skandynawowie. Mimo to w XIX wieku usiowano dowodzi, e jest to okreleniesowiaskie. Prbowano je odnosi do rnych maych rzeczek, ktre si nazyway Rosiaitp. Te prby nie miay jednak zbyt wiele wsplnego z nauk. Co najwaniejszeprowadzone w tym samym czasie wykopaliska ujawniy, e na ogromnych poaciach Rosjimona znale groby czy osady, gdzie dominowaa skandynawska kultura materialna. WXX wieku wielu rosyjskich uczonych dao si przekona do tezy skandynawskiegopochodzenia zaoycieli ich pastwa. Cho do dzi kwestia ta budzi wiele emocji.

Nadal jest kontrowersyjna?

Tak jak bya przez ostatnie 300 lat. Po upadku Zwizku Radzieckiego, wikszouczonych rosyjskich zaakceptowaa teori, e Skandynawowie odegrali gwnrol wpowstaniu pastwa kijowskiego, e nazwa Ru jest pochodzenia szwedzko-fiskiego.Obecnie jednak w putinowskiej, nacjonalistycznej Rosji zaczyna si znowu od tegoodchodzi.

Z jakich sw dokadnie wywodzi si nazwa Ru ?

Ma swoje pocztki w staroszwedzkim sowie roa, oznaczajcym wiosowanie, i od sowa

rotsmenn, oznaczajcego wiolarzy oraz wypraw morsk. Sowo to przeksztacio siwrd Ugrofinw, ludzi zamieszkujcych w redniowieczu wielkie tereny od zatoki Fiskiejpo Wog, w form rus. Finowie do dzi nazywajSzwecj Ruotsi. Tak wic sowo Ru

jest pochodzenia szwedzko-fiskiego.

Kiedy Szwedzi przybyli na teren wschodniej Europy?

Pierwsi Skandynawowie pojawili si tam ju w epoce brzu ok. 1000 roku p.n.e. Trzebapamita, e Szwecja rodkowa ley bardzo blisko pnocnej Rosji. Wystarczy przepynZatok Fisk, by dosta si do jeziora adoga i dalej na poudnie - rzekWochow doDniepru lub Wogi. Przez setki lat Skandynawowie przybywali na tereny Rosji powspaniae futra miejscowych zwierzt. Kiedy w VIII wieku w arabskim kalifacie

istniejcym na terenie dzisiejszego Iraku dosza do wadzy nowa dynastia nastawiona nakonsumpcj dbr luksusowych, w tym futer, Szwedzi
http://win%28%27http/www.dziennik.pl/Load.aspx?TabId=198&Action=LoadF&lsnf=AS03-0006&photoId=201431&ArticleId=29727%27,%27%27,%20%27710px%27,%20%27602px%27,%200)http://win%28%27http/www.dziennik.pl/Load.aspx?TabId=198&Action=LoadF&lsnf=AS03-0006&photoId=201431&ArticleId=29727%27,%27%27,%20%27710px%27,%20%27602px%27,%200)


2/6

zwietrzyli w tym dobry interes. Zaczli dostarcza futra Arabom. I mimo e docieray onena Bliski Wschd przez licznych porednikw, to i tak by to niezy biznes i jedna zwanych przyczyn, dla ktrych zaczli si osiedla na terenie Europy Wschodniej. Wpoowie VIII Skandynawowie zaoyli emporium na rzece Wochow, nieopodal jezioraadoga.

Co oznacza ten termin?

Emporium to miejsce handlu, gdzie zbierali si kupcy. Poniewa przybywajcy w obcestrony handlarz stawa siakomym kskiem dla rabusiw, emporia znajdoway si

zazwyczaj pod specjalnochronkrlw.

Czy to szwedzcy krlowie mieli pod swpieczemporium na rzecze Wochow,zwane dzi Stara adoga?

Podejrzewam, e tak wanie byo, cho nie mamy na to adnych bezporednichdowodw. Sza to przesanki, pozwalajce stwierdzi, e szwedzkie elity byyzaangaowane w zaoenie w 860 roku drugiej skandynawskiej osady na tereniepnocnej Rosji. Znajdowaa si ona niecae dwiecie kilometrw dalej na poudnie, przyrzecze Wochow, w okolicach jeziora Ilmie. Dzi nazywa si jRurykowymGorodziszczem, czyli Grodem Ruryka, cho jej pierwotna nazwa bya szwedzka i brzmiaaprawdopodobnie Holm, czyli pwysep. Rurykowe Gorodiszcze znajduje si zaledwie kilkakilometrw od zaoonego w poowie X wieku przez Ugrofinw i Sowian Nowogrodu.

Czy zaoenie Holmu miao zwizek z przybyciem do pnocnej Rosji Ruryka -zaoyciela ruskiej dynastii Rurykowiczw?

Tak byo. Wydaje si, e pojawienie si na tych terenach klanu Ruryka w kocu lat 50. IXwieku (nazwa ta jest umowna, bo jest to posta legendarna) miao jeden cel -zorganizowanie wielkiej wyprawy na Konstantynopol. W 860 roku mia miejsce pierwszywielki napad Rusw, czyli Szwedw na to miasto. Nie mieli adnych szans na jegozdobycie, bo byo otoczone potnymi murami, ale w kronikach zachoway si wzmianki otym, jak palili wszystko dookoa, mordowali ludzi. Potem te wyprawy Rusw naKonstantynopol stay si swoistym rytuaem, wszystkie kolejne generacje wadcworganizoway taki najazd. Spywali Dnieprem a do Morza Czarnego i stamtd wzduwybrzey docierali do Bosforu. Kady z nich koczy si niepowodzeniem Szwedw ipodpisaniem umowy z Grekami, ktra regulowaa sprawy handlu pomidzy Rusia


3/6

Bizancjum.

A jak doszo do podboju Kijowa?

Pync Dnieprem w kierunku Konstantynopola, Rusowie zainteresowali si terenaminaddnieprzaskimi. Kiedy dokadnie w podbj mia miejsce - nie wiadomo. Wszystko

wskazuje, e na przeomie IX i X wieku. rda pisane mwio ksitachz klanuRuryka: Olegu i Igorze, ktrzy rozpoczli wwczas wadanie Kijowem. Nie rnili si przytym wcale od innych wikingw z tego okresu - napadali i upili okoliczn ludno, nakadalina nitrybuty. No i oczywicie owili niewolnikw. Byli naprawd wielkimi owcaminiewolnikw, ich sia i dobrobyt w ogromnym stopniu zaleay od handlu ludmi.

Na pocztku X wieku kijowskie elity wywodziy si ze Skandynawii, za poddanibyli sowiascy. Kiedy doszo do asymilacji Rusw?

Pierwsza zmiana dotyczya imion. Dziki temu, e zachoway si skrty umwzawieranych pomidzy Rusami i Grekami, wiemy, i pocztkowo ludzie z klanu Rurykanosili wycznie skandynawskie imiona: Oleg, czyli Helge, Olga - Helga, Igor - Ingvar...

To sowiaskie imi Igor ma skandynawskie korzenie?

Oczywicie. (miech) W tym tkwi zresztproblem - wietlani bohaterowie najstarszychruskich kronik to w rzeczywistoci Szwedzi...Rosjanie nie mogsi z tprawddo tej pory pogodzi... Wracajc jednak do tych umwzawieranych pomidzy Rusami a Grekami, z kadkolejnwida, e coraz wicejSzwedw nosi sowiaskie imiona.

Kto nosi pierwsze takie imi w klanie Ruryka?

Ksiwitosaw, ktry si urodzi ok. 940 roku i zacz dziaa na arenie politycznej

pod koniec lat 60. X wieku. Co jest najbardziej ciekawe, on nawet nie wyglda ju jakSkandynaw. Do czasw obecnych zachowa si opis witosawa sporzdzony przezGrekw. Gow mia niemal cakowicie ogolon, jedynie z tyu zosta mu pojedynczykosmyk wosw. Czyli wyglda tak jak pniejsi kozacy. W jednym uchu mia zotykolczyk ze szlachetnymi kamieniami. Skandynaw nigdy by takiego kolczyka nie zaoy,bo by zosta posdzony o to, e jest homoseksualist. witosaw by zresztpostacibardzo barwn. Gdyby zrealizowa wszystkie swoje plany, mapa dzisiejszej Europymogaby wyglda inaczej...

Co zamierza?

Chcia zebra cay swj klan i przenie jego siedzib nad Dunaj do Bugarii. Olnia gowspaniao ssiedniego Bizancjum. Plany ruskiego ksicia wystraszyy Bizantyjczykw,ktrzy bali si, e bdzie na nich napada. Dlatego zmontowali spisek z niebezpiecznymikoczownikami Pieczyngami zamieszkujcymi wwczas stepy ukraiskie. Kiedy ksiwitosaw z czciswojej druyny zacz wpywa w Dniepr, zosta napadnity, zabity,a jego druyna wycita w pie. I tak jego ambitne plany nigdy si nie ziciy.

Kto by jego nastpc?

Jego syn Wodzimierz Wielki, ktry mia kontakty ze Skandynawi, ale z wychowania byju Sowianinem. Wodzimierz trzy lata spdzi w Szwecji, bo uciek z Rusi, kiedy jegobrat Jaropek prbowa go zabi. Jak wrci, rozpocz zupenie nowy okres obecnociskandynawskiej na terenie Europy Wschodniej. Przywiz ze soboddzia najemnychSkandynaww nazywanych Waregami. Rusowie byli osadnikami przenoszcymi si natereny pnocnej Rosji na stae, natomiast szwedzcy Waregowie "zawodowymi"wojownikami, armido wynajcia.


4/6

Jaka bya rnica pomidzy wiatosawem a Wodzimierzem?

wiatosaw zachowywa si jak wiking, a wyglda jak koczownik i by klasycznymzaborcw stylu huskim. Wodzimierz by przede wszystkim wspaniaym politykiem,

waciwym twrcWielkiego Ksistwa Kijowskiego.

Wodzimierz wada Rusipod koniec X i na pocztku XI wieku. To okres, kiedyformowao si take i nasze pastwo. Na wschodzie mielimy szwedzkichRusw, na pnocy Szwedw i innych Skandynaww. Nawet na Pomorzu byywwczas osady duskie. W zwizku z tym rodzsi oczywiste pytania: Czywikingowie mieli wpyw na powstanie naszego pastwa? Czy Mieszko bywikingiem?

Nie mamy adnych ladw obecnoci wikingw na obszarze obecnej Wielkopolski w IXwieku. Z XI wieku mamy jedynie spore iloci skandynawskiej broni. Co jest uderzajce,nie ma adnych dowodw na przebywanie na tych terenach skandynawskich kobiet. W

Europie Wschodniej Skandynawek byo duo. eby jakie miejsce nazwaskandynawskim, czyli takim, gdzie istnieje spoeczno skandynawska, muszby rodziny.U nas tego nie ma.

Istnieje teoria, wedug ktrej Mieszko czy Chrobry zatrudniali wikiskichnajemnikw. Czy bro znaleziona na terenie Wielkopolski, gwnie w okolicachJeziora Lednickiego, moe by tego dowodem?

Nie mona tego wykluczy. Gdybym ja by Mieszkiem, natychmiast bym zaangaowaSkandynaww, bo byli oni jednymi z najlepszych wojownikw wczesnej Europy.

Wracajc jednak do Mieszka...

Jest z nim pewien problem. W zachodnich rdach pod dat962 rok pojawia siwzmianka, e jest sobie w centralnej Europie jaki ksi Mieszko, ktry prowadzi wojny.Z zapiskw tych wynika, e jest wadcsilnego ksistwa. Z kolei ydowski kupiec zarabskiej Hiszpanii Ibrahim Ibn Jakub, siedzc ok. 965 roku w Pradze, odnotowa, iwiele sysza o ksiciu Mieszce: ma on 3 tysice zbrojnych, ktrzy sbardzo duo warci,a na dodatek jest wadcpotnego i bogatego pastwa. Dlaczego nikt wczeniej niezauway istnienia w rodku Europy takiego silnego organizmu politycznego?

Mieszko pojawi si na arenie dziejw nagle, niczym diabe z pudeka?

Ma pani dobre skojarzenia. Nasz ksi pojawi si ni std, ni zowd. Chociardaarcheologiczne pokazuj, e ju w latach 30-40. X wieku kto, na pewno dziad i ojciecMieszka, zniszczy plemienne grody w poudniowej Wielkopolsce i przerzuci przynajmniejcz mieszkajcej tam ludnoci na ziemi gnienieski, gdzie pojawio si noweosadnictwo, ktrego wczeniej nie byo. Oznacza, to, e dokonano rozbicia jakichlokalnych si i powstay nowe orodki wadzy.

Ale w historiografii niemieckiej pojawiay si stwierdzenia, e Mieszko bySkandynawem?

W jednym z dokumentw, ktry wystawi Mieszko, pojawio si okrelenie Dagome.Wedug Niemcw oznaczao to, e nasz ksi mia na imi Dago i by wikingiem.Tymczasem owo okrelenie powstao prawdopodobnie na skutek bdu kopistwprzepisujcych kolejne wersje tego samego dokumentu. Wspczesna modzie, takbardzo zafascynowana wikingami pewnie by chciaa, eby Piastowie byli Skandynawami,ale nie ma si co oszukiwa - to lokalna, sowiaska dynastia.


5/6

Jakim wadcby Mieszko?

Mia wielkklas. By jednym z wybitniejszych politykw europejskich X wieku. Jegodecyzja o przyjciu chrzecijastwa bya wietna. Wiedzia doskonale, w jaki sposb to

zrobi. Przyjcie chrzecijastwa od Czechw, a nie od Niemcw dowodzi jegoniesychanego wyczucia politycznego. Innym niesychanie rozwaym posuniciem byozawarcie sojuszu ze Szwedami, ktry przypiecztowao maestwo modej Mieszkwnyze szwedzkim krlem Erykiem Zwyciskim zawarte w 983 roku.

Jakie mielimy wsplne interesy ze Szwedami?

Szwedzi byli wrogami Duczykw. Za to Duczycy dogadywali si z ze Sowianami zdzisiejszych Niemiec: Obodrzycami i Wieletami. Z Obodrycami i Wieletami walczyMieszko przez wiele lat. Wsppraca naszego ksicia i szwedzkiego krla bya wiclogicznkonsekwencjwczesnej sytuacji politycznej. To by sojusz strategiczny.

Co wiemy o dziewczynie, ktrej osoba gwarantowaa trwao tego ukadu?

W sumie niewiele. Nawet nie jestemy pewni, czy naprawd nazywaa siwitosawa,jak to wynika ze rde niemieckich czy angielskich. Wspominajo niej te XIII-wiecznesagi islandzkie, w ktrych wystpuje niejaki Sigrid o przydomku, ktry monaprzetumaczy jako dumna czy pyszna. To okrelenie dobrze oddaje jej charakter. Proszpamita, e jej brat Chrobry te nie by aniokiem. Wydaje si, e Mieszko by bardziejna luzie, to by przede wszystkim dyplomat. Natomiast Bolesaw Chrobry zapisa si nakartach historii jako wielki wojownik, zwolennik zdecydowanych rozwiza siowych.Dlatego Niemcy si go tak bardzo bali.

Myli pan, e witosawa bya podobna do swojego brata?

Moliwe... (miech) Co byo zresztdziwnego w jej maestwie ze szwedzkim krlem.Kiedy ju urodzia mu syna Olofa, nie miaa ju z nim wicej dzieci. Eryk zmar w 995roku, a potem w niewyjanionych do dzi okolicznociach witosawa zostaa onkrlaDanii - Swena Widobrodego. Zacza wic sypia z wrogiem... I to z jakim skutkiem. WSzwecji urodzia tylko jednego syna, a w Danii czworo czy te picioro dzieci i to wstosunkowo krtkim okresie. Oznacza to, e albo Eryk by ju tak stary, e do niczego sinie nadawa, albo maonkowie si tak poarli, e przestali ze sobsypia. Wrd dzieci,ktre witosawa urodzia Swenowi, byy dwie bardzo wane postaci historyczne: Haraldkrl Danii oraz Kanut Wielki, krl Anglii, Danii i czci Szwecji.Kiedy Swen rozpocz wielkie dzieo swojego ycia - podbj Anglii na pocztku XI wieku,odesawitosaw do Sclavinii, czyli Polski. Mieszkwna wrcia na dwr swego brataBolesawa. Ale gdy w 1014 roku Swen zmar, Harald i Kanut natychmiast wybrali si poniosobicie do naszego kraju i zabrali z powrotem do Danii. To moe znaczy, e nietylko bardzo jkochali, ale bya ona take wanprzedstawicielkrodu Piastw naskandynawskich dworach krlewskich.

Kanut Wielki rzeczywicie chyba zasuy na swj przydomek?

Po mierci ojca i brata stworzy wielkie pastwo zoone z Anglii, Danii i czci Szwecji,nazywane dzi imperium Morza Pnocnego. Panowa do 1034 roku. W pamicipotomnych zapisa si jako znakomity wadca.

Myli pan, e to mieszkowe geny?

Bardzo moliwe. Jak wiemy, wspczesna nauka coraz czciej dowodzi znaczenia genwdla rozwoju osobowoci, co oznacza, e nie moemy tej hipotezy odrzuca...


6/6

* Prof. Wadysaw Duczko, archeolog, przez ponad 20 lat wykada na szwedzkimuniwersytecie w Uppsali, a obecnie prowadzi zajcia na Akademii Humanistycznej wPutusku

Anna Piotrowska

wikingowie na rusi.pdf

Documents

Transcript of wikingowie na rusi.pdf