Na Poczatku Na to Jedno Przyszlo Pozadanie

8/14/2019 Na Poczatku Na to Jedno Przyszlo Pozadanie

1/59


2/59

M IKOAJEWSKA N A POCZTKU ...


3/59

Inne ksiki B. Mikoajewskiej przez TLVPDesire Came upon that One in the Beginning ... :Creation Hymns of the Rig Veda (2nd Ed'n)

ISBN-10: 0-9659529-1-6

Good Violence Versus Bad: A Girardian Analysis of King Janamejaya's Snake Sacrifice and Allied Events

ISBN-10: 1-929865-29-5

Zjawisko WsplnotyISBN-10: 0-9659529-2-4

Barbara Mikoajewska opowiada Mahabharata

Ksiga I - Adi Parva & Ksiega II - Sabha ParvaISBN-10: 1-929865-34-1

Ksiga III - Vana ParvaISBN-10: 1-929865-35-X

Ksiga IV - Virata Parva & Ksiega V - Udyoga ParvaISBN-10: 1-929865-36-8

The Live Art Series

Child's PlayISBN-10: 1-929865-06-6

The Witches of the HarzISBN-10: 1-929865-11-2

This Is UsVol. 1: Doing Math Category Theorists at Buffalo

ISBN-10: 0-9659529-7-5 (full color)ISBN-10: 0-9659529-3-2 (grey-scale)

Vol. 2: Symposium Celebrating ^with

^ SaundersISBN-10: 1-929865-01-5

Vol. 3: Facing Off

ISBN-10: 1-929865-00-7The Adventures of Marysia Przygodi Marysi

Part 1: At the PlaygroundISBN-10: 1-929865-08-2

Part 2: Going Out for Ice CreamISBN-10: 1-929865-09-0


4/59

Na pocztkuna to jedno

przyszo podanie ...

Hymny Rigwedy o stworzeniu wiata

Barbara Mikoajewska

Tytu oryginau: Desire Came upon that One in the Beginning :

Creation Hymns of the Rig Veda

The Lintons Video Press New Haven, CT

2009


5/59

Copyright 2003, 2008-9 by Barbara Mikoajewska

All rights reservedTechnical and editorial advisor: F. E. J. Linton

Published in the USA in 2009 byThe Lintons Video Press

New Haven, CTUSA

e-mail inquiries: [email protected]

Polish version based on the secondEnglish edition (revised and enlarged) of

Desire Came upon that One in the Beginning :Creation Hymns of the Rig Veda

Printed in the United States of AmericaISBN-13: 978-1-929865-25-3

ISBN-10: 1-929865-25-2


6/59

5

Spis treci

Wprowadzenie 7

Rozdzia I: Na pocztku na to jedno

przyszo podanie ... Podanie i pocztek wiata 11

Rozdzia II: Ku niemu spoglday dwie zwalczajce si masy dygoczc w swychsercach ... Stwrca jako porednik pragnie 25

Rozdzia III: Skadajc ofiar, bogowie zoyli ofiar zoonej w ofierze ofierze Przemoc na pocztku istnienia wiata 35

Rozdzia IV: Co byo oryginalnym modelem,

a co byo kopi ...?Generujca przemoc 47

Podsumowanie 53

Podzikowania 55

Appendix: Hymny o stworzeniu wiata RigwedyHymn o stworzeniu wiata ( Nsadya) 57w nieznany Bg, w Zoty Zarodek 58 Purua-Skta, czyli Sawa Czowiekowi 60Stworzenie skadania ofiary 62


7/59

7

Wprowadzenie

Niekied y wiele mona si nauczy, tumacz c jedn wiz j wiata na jzyk inne j. Maj c to na uwadze, i nie opowiadaj c si po adne j stronie, sprbu jmy przetumaczy staroytne religi jneh ymny o stworzeniu wiata Rigwedyna jzyk wspczesne j perspektywy mimetyczne j rozwinite j

przez R en Girarda. Pode jcie Girarda do tekstu religi jnego jestpode jciem f ilozof icznego realizmu. Girard twierdzi, e tekst religi jny nie jest czyst fantaz j , lecz odnosi si do rzeczywistoci pewnego typuspoecznego impasu, ktrego w yciu spoecznymtrudno unikn, gd y ma on swe rdo w kond ycjiludzkie j. Tekst religi jny nie tylko odnosi si, leczfaktycznie ma swe rdo lub wyrasta zrzeczywistoci tego spoecznego impasu. Cowice j, sam tekst religi jny sprzy jarozwo jowi nowe j rzeczywistoci spoeczne j, gd y dostarcza receptyprzeciw temu impasowi.

Ostatecznie tekst religi jny opisu je mimesis (czyli w jzyku staroytne j Grecji imitacj itworzenie wizerunkw) i tzw. mimetyczny kryzys1 .

1 Pojcie kryzysu mimetycznego odnosi si do stanuspoeczestwa, w ktrym wzory kulturowe rozploty


8/59

8 MIKOAJEWSKA

Sam tekst jest rwnie produktem mimesis iprbu je dostarczy przeciw nie j lekarstwa. R eligi jne narracje s faktycznie ukrytymi rdamiwiedzy oparadoksach mimesis, widziane j jako sia, ktra zarwno tworzy jak i niszczy ludzkiwszechwiat.

Mimesis, jako nieod czna waciwoprocesu

pragnienia (jest to tzw. skcajca lub konfliktowa mimesis), niszczy wszechwiat w kole jnych stadiach rozwo ju tego procesu. Wszczepia ona bowiem konflikt w ludzkie interakcje. Mimesis jednake rwnie tworzy nowy wszechwiat, jeeliprzeksztaci si skutecznie ze skcajce j wimperatywn , czyli w naladowanie normatywnych wzorw spoeczestwa. Mimesis niszczy wic wszechwiat w procesie pragnienia i tworzy nowywszechwiat, jeeli skutecznie przeksztaci si wimperatywn mimesis. Przeksztacenie to jestrozpoczyna nowe stwarzanie wiata. Jest ononajwiksz religi jn tajemnic i dokonu je si za porednictwem tego, co Girard nazywa victimageico sprowadza si do mimetycznego tworzenia boskoci i rytuau skadania of iary. Powstajep ytanie o to, jaksi to dokadnie dzie je?

Odpowiadaj c na to p ytanie, Girard twierdzi, ezarwno bosko jak i rytua skadania of iary s mimetycznymi kopiami tego, co nazywa on

si, lub inaczej mwic, zniky kulturowe rnicemidzy ludmi i ludzie zmierzaj do podobnych celw,co powoduje permanentny konflikt. Mwic jeszczeinaczej, jest to stan, w ktrym znikna zdolno ludzi dopowtarzania kulturowych wzorw (imperatywna mimesis).


9/59

NA POCZTKU ... 9

zaoycielskim morderstwem. Po jciezaoycielskiego morderstwa odnosi si dohipotetycznego linczu (nazywanego tutaj scapegoatingiem), ktry ku zaskoczeniu jegouczestnikw przynosi kres okresowi totalnegozniszczenia, czyli zakacza mimetyczny kryzyscharakterystyczny dla pnego stadium procesu

pragnienia. Stworzenie nowego wiata oznacza wic, eskutecznie dokonao siprzeksztacenie skcaj ce j mimesis w imperatywn . Na p ytanie o to, kto lub co jest w stanie wprowadzi tak rad ykaln zmian, religie odpowiadaj , edzieatego dokona Stwrca i czczenie go poprzez skadanie mu of iary. Girard odpowiada jednak,e dokonaatego sama mimesis. Hymny Rigwedyo stworzeniu wiata udzielaj rwnoczenie ob ydwchodpowiedzi.


10/59

11

I. Na pocztku na to jedno przyszo podanie ...

Po danie i pocz tek wiata

Na pocztku na to jedno przyszo podanie;byo ono pierwszym nasieniem umysu. Poeci, szukajc z mdroci w swych sercach,

znaleli w nieistnieniu wizanie istnienia.

Rigweda , Hymn o stworzeniu wiata ( Nsadya), 10.129, 4

Hymn Rigwedyo stworzeniu wiata Nsadyaczytworzenie wiata zpo daniem. Jednake zarwno wzwizek jak i stworzenie wiata pozostaj dla hymnutajemnic. Koncepcja mimetycznego podania rozwinita przez Ren Girarda dostarcza odpowiedzi na pytania, ktre ten hymn formuuje.

1. Zwalczajce si odrnicowanie

R igwed y jski h ymn Nsadya, f ormuu je trzyzaskaku j ce stwierdzenia:

1. czy tworzenie wiata z po daniem:


11/59

12 MIKOAJEWSKA

(4) Na pocztku na to jedno przyszo podanie... 2. oddziela proces stwarzania od bogw i

odrnia proces stwarzania od stworzenia wiata:(6) Skd jest to stwarzanie? Bogowie przyszli pniej razem ze stworzeniem tego wiata. Ktwic wie, skd to wynikno?

(7) Skd to stwarzanie wiata wynikno bymoe samo si uformowao lub by moe nie... 3. widzi si yciow jako wyaniaj c si z

kosmiczne j nicoci (prni), ktra istniaa na pocztku. Owa prnia jest poetyckimodpowiednikiemgirardowskiego zwalczaj cego siodrnicowania charakteryzu j cego kryzysmimetyczny. Na pocztku wszystko b yo odrnicowane. Nieb yo ani przeciwiestw, ani rnic:

(1) Nie byo w owym czasie ani nieistnienia, ani istnienia; nie byo ani dziedziny przestrzeni, ani nieba, ktre siga ponad. (2) Nie byo w owym czasie ani mierci, ani niemiertelnoci. Nie byo znakuodrniajcego noc od dnia. (3) Na pocztku ciemno krya si wciemnoci; bez znaku odrniajcego wszystkoto byo wod .

Jednake co na pocztku istniao. B yo jaki

dziaanie, co si wyprodukowao:(1) Co poruszao? Gdzie? W czyjej obronie? (2) To jedno oddychao, bezwietrzne, samo zsiebie. Poza tym nie istniao nic od tegoodmienne.


12/59

NA POCZTKU ... 13

(3) Sia yciowa pokryta pustk, ona powstaamoc aru.

Rnice narodzi y si moc aru, czyli moc kontemplacji boskoci i wyrzeczenia si pragnie(po da)2 . ar (tapas) jest rodzajem ascetyzmuded ykowanego bogom. O moc y aru mwi 10.190 Hymn Rigwedy:

1. Porzdek i prawda narodziy si z aru, gdywybuchn on pomieniem. Z niego narodziasi noc i z niego narodzi si falujcy ocean. 2. Z falujcego oceanu narodzi si rok, ktryuporzdkowa dnie i noce, wadajc tymwszystkim, co mruga oczami.3. w Porzdkujcy ustawi we waciwym

miejscu soce i ksiyc, niebo i ziemi,rodkowe krlestwo przestrzeni i w kocuwiato soneczne.

Stwierdzenia h ymnu o stworzeniu wiata mog wyda si mnie j dziwne, gd y zauwaymy, epodobne stwierdzenia f ormuu je R en Girard wswo je j interpretacji Szekspira. Wedug Girarda wsztukach Szekspira ludzki wszechwiat mazarwnoswj koniec jaki pocztek w wymazywaniu rnic. Mwi c inacze j, nowy wszechwiat ma swe rdow odrnicowaniu, w ktrym stary wszechwiatrozp yn si, jak rzeka rozp ywa si w oceanie. R en Girard wszechwiatem nazywa rnicu j c y

system kultury. Prni, odrnicowanie nazywa rwnie kryzysem mimetycznym. Kryzys ten jest

2 Terminy podanie i pragnienie bd tu uywanezamiennie. Angielski termindesire obejmuje bowiemzjawiska okrelane po polsku przy pomocy tych dwchodrbnych terminw.


13/59

14 MIKOAJEWSKA

sytuacj ostatecznego spoecznego impasu, ktry jednak nagle koczy si dziki tajemniczemupo jed ynczemu aktowi przemoc y. Nowe rnicewyp ywaj z kontemplowania tego, jak si wydajecudownego, po jed ynczego aktu przemoc y.

Girard charakteryzu je odrnicowanie jakozwalczaj ce si lub uywaj ce przemoc y. Dziaanie

opisane w h ymnie Nsadya zdaje si rwniecharakteryzowa przemoc . Co poruszao? Gdzie?W czyjej obronie? Nowy wszechwiat opiera siwic na f undamentach poprzedzaj cego tenwszechwiat zniszczenia.

Sk d si wzio owo zwalczaj ce siodrnicowanie? Od czego si ono zaczo?

2. Na pocztku na to jedno przyszo podanie...

R en Girard nie znalazb y rwnie nic niezwykego w powyszymc ytacie ze staroytne j

Rigwedy. Uwaa on bowiem, e zwalczaj ce siodrnicowanie, czy te mwi c inacze j uywaj ca przemoc y prnia, ma swj pocztek w po daniu. Powyszyc ytat z Rigwedy prowoku je jednak dalszep ytania. Na kogo waciwie topo danie przyszo?Od czego si zaczo? Na pocztku czego onoprzyszo? Czy przyszo ono na pocztkustwarzania? A jeeli tak, to co zostao stworzone?

Girard prawdopodobnie poradzib y nam szukaodpowiedzi w lekturze Szekspira. Szekspirowsc ybohaterzy cierpi z powodu po dania. Po danieuderza w nich jak b yskawica i jest zaraliwe jak zaraza.


14/59

NA POCZTKU ... 15

3. ... na to jedno przyszo podanie ...

Na kogo przyszo owopo danie?Od czego siono zaczo?

Od czego w ogle to wszystko si zaczo?Po danie nie przyszo na jedn osob, leczrwnoczenie na kilka. Po danie jest zaraliwe irozprzestrzenia si na innych. Czytaj c Szekspira moemy zauway, e to samo po danie po jawia si nagle u bliskich przy jaci lub braci. Jak wytumaczy t dziwn waciwopo dania?

Osoba dowiadczaj ca jest podmiotempo dania. Jednake po danie nie ma swegorda ani w podmiocie, ani w przedmiociepo dania, lecz w mimetycznym zwizku, ktrymamy z Innym. Jednostkowy podmiot jestrzeczywistoci wtrn . R zeczywistoci pierwotn jest dwo je ludzi po czonych przez mimesis(imitacj). Zwizek mimetyczny jest pierwotnym

zwizkiem midzyludzkim. Ludzkie ego ma swj pocztek we wasnym odbiciu w oczach Innego, ktre imitu je. Pierwotn boskoci jest bycieInnego, gd y ono zdaje si mie bosk warto. Po danie zaczyna si od uwielbienia dla boskocicudzego byciai rozwi jasi dziki mimesis przez touwielbienie sprowokowane j.

Ch posiadania, zwyczajowo zwana podaniem, jest rwnie rzeczywistoci wtrn . Subiektywne, emocjonalne dowiadczenie godu jakiego przedmiotu jest jed ynie widoczn czci tego, co powinno b y nazwane po daniem. Po danie jest procesem i w zwizku z tym ma ono


15/59

16 MIKOAJEWSKA

swj pocztek, rodek i koniec. Proces po dania zostaje uruchomiony przez mimesis, rozwi ja sidziki mimesis i mimesis przyniesie jegozakoczenie. Mimesis towarzysz ca po daniu ma charakter skcajcy. Zaszczepia ona konflikt winterakcje midzyludzkie i ostatecznie doprowadza je do stanu zwalczaj cego si odrnicowania.

4. ... byo ono pierwszym nasieniem umysu ...

Czytaj c Szekspira mona ledzi po danie od samego pocztku a do koca. Mona rwnieledzi jego wytwory. Proces po dania zostajesprowokowanyprzez mimesis midzyprzy jacimilub brami. Tworz oni jednostk powizan pierwotn mimetyczn wizi . Wzrastaj c razemimitu j wzajemnie swo je przypadkowe wybory. S do tego zachcani zarwno przez nauczycieli, jakiprzez ich wasny zwizek przy jani. Mona wrczpowiedzie, e imitacja jest sam istot przy jani.

Imitacja jest rwnie tym, co wie spoeczestwo. Spoeczestwo oczeku je rozwo ju pragnie lub mwi c inacze j celw, do ktrych czowiek moedy. Girard przy jmu je, e czowiek sam z siebienie wie, czego chce i e musi sidopiero swoich pragnie nauczy. Przy jaciele, powtarzaj c nawzajem swo je wybory, tworz swj pierwszywsplny boski wizerunek . Przekonu j siebienawzajem o wartoci po dania pewnegoprzedmiotu poprzez tworzenie boskich symbolicznych reprezentacji jego wizerunku. Przy jaciele prbu j wp ywa na siebie nawzajem wkierunku upodobnienia swoichwyboru:chc wrcz


16/59

NA POCZTKU ... 17

sprowokowa mimesis. Mimesis jest bowiemnagradzaj ca. Dokonanie takiego samego wyboru jest potwierdzeniem, e dany przedmiot jest wartpo dania.

W sztukach Szekspira tragiczny bieg wydarzerozpoczyna si od przy jaci, ktrzy mimetyczniewytworzyli wsplny boski wizerunek przedmiotu,

ktry nie moeb y w tym samymczasie posiadanywsplnie. Na przykadValentine iProteus z Dwchszlachcicw z Weronywytworzyli mimetycznieboski wizerunek S ylwii. Valentine wychwalaj c Silwiprzed Proteusem i zapraszaj c go do udziauw nadawaniu boskoci je j wizerunkowi, prowoku jeu swego przy jaciela mimesis. Wedug Girarda

cierpi on na syndrom strczyciela i rogacza. U Szekspira jest to szeroko rozprzestrzeniaj ca sichoroba. Proteus ostatecznie zakochu je si wS ylwii. Valentine staje si rogaczem. Proteusimitowa wybr Valentina dokadnie tak samo, jak Valentine imitowa jego wybr. Valentinezainspirowa wybr Proteusa, ab y mc samemu za tym wyborem poda i zakocha si w boskimwizerunku S ylwii, ktry zacz dostrzega woczach Proteusa. Bosko wizerunku przedmiotupo dania uruchamia proces po dania. Dotych-czasowa jedno zostaje rozbita na trzy oddzielneelementy: dwa podmioty po dania sto j ce w

obliczu tego samego boskiego przedmiotupo dania oraz sam w przedmiot po dania. Tetrzy elementykonstytuu j cznie trjkt podania (pragnienia).

Przedmiot idwa podmiotypo dania nab ywaj swego wasnego ycia. Boski wizerunek


17/59

18 MIKOAJEWSKA

wprowadza w ruch ich umys y i rozpoczyna wypenianie ich psychiki, motywu je ichzachowaniei zachca do budowy nowe j zewntrzne j spoeczne j rzeczywistoci. Po danie jestprocesem tworzenia iprzeksztacania zarwno ludzkie j subiektywnoci jak i ludzkich interakcji.

5. Poeci, szukajc z mdroci w swych sercach, znaleli w nieistnieniu wizanieistnienia.

Jakaenergia moeb y zdolna do wprowadzenia do nieistnienia wizania istnienia, ktre poeta

dostrzeg? Energi t jest podanie, ktre ... przyszo ... na pocztku. Dokonao ono tego poprzezwszczepienie boskiego wizerunku przedmiotu po dania w podmioty po dania. Boski wizerunek przedmiotu po dania jest tym, co uruchamia proces przeksztacania napdzany nastpnie przezmimesis. Wprowadza on zarwnodo podmiotu jakiprzedmiotu po dania si przeksztacaj c . Boskiwizerunek przedmiotu po dania jest imitowanyprzez sam przedmiot po dania, ktry dziki te j imitacji rozwi ja mio do samego siebie. Wizerunek ten jest rwnie odpowiedzialny za przeksztacenie przy jaci z dziecistwa w rywali. Staj si oni dla siebie nawzajem modelem/ /przeszkod /rywalem. Zwizek tego typu Girard nazywa mimetyczn rywalizacj . Taka rywalizacja nigd y si niekoczy. Nawet wygrana je j niekoczy, lecz jed ynie niszczy zarwno przedmiotpo dania jak i samych rywali. Zdob ycieprzedmiotu po dania usuwa bowiem z jego


18/59

NA POCZTKU ... 19

boskiego wizerunku bosko i niszczy przedmiotpo dania poprzez usunicie wszczepionego wemodelu mioci do samego siebie. W ygrana niezatrzyma rwnie rywalizacji, ktra od tegomomentu staje si dominu j c ym modeleminterakcji. R ywalizacjarwniedobrze moe sta sidominu j c ym modelem dla caego spoeczestwa.

Gd y rozpoczyna si ona na samym szczyciespoeczestwa, wwczas rozprzestrzenia si zogromn atwoci . Niszczy wszystkie inne modelecharakterystyczne dla dobrze zorganizowanegospoeczestwa, gd y pozbawia je wszelkiegozwizku z rzeczywistoci . Po danie jest wic procesem przeksztacania, ktre koczy si stanemzwalczaj cego si odrnicowania. Wprowadzaonodo stosunkw midzyludzkich rywalizacj, ktra ostatecznie staje si dominu j c ym modelem spo-ecznym i wymazu je wszystkie rnice kulturowe.

Stan zwalczaj cego si odrnicowania zostajeostatecznie zlikwidowany przez po jed ynczy, pozornie przypadkowy i tajemniczy akt przemoc y, zidentyf ikowany przez Girarda jako scapegoating . Nawet ta tajemnicza przemoc likwidu j ca przemoc ma swe rdo w mimesis. Po jawia si wwczas, gd y modelowy wizerunek wroga zaczyna sipowiela i zostaje zaszczepiony w umysachwielu iwreszcie wszystkich jednostek. W kocu kad y

ind ywidualnie dec ydu je si zwalcza tego samegowroga, ktrego model rozprzestrzeni si na caespoeczestwo. Zabjstwo owego wcielenia wizerunku wroga przynosi zakoczenie wo jny. Usuwa ono wzr rywalizacji ze spoeczestwa. Osoba, ktra przez kadego ind ywidualnie uwaana


19/59

20 MIKOAJEWSKA

b ya za wcielenie modelu jego wasnego wroga, zostaazabita. Nie ma ju wwczas nikogo innego, kogo naley zwalczy. Demon zosta usunity. Wkrtce nastanie pokj i porz dek.

6. Ich (poetw) ni zostaa wszerzrozcignita

W naszych rozwaaniach dotarlimy wic dostanu zwalczaj cego si odrnicowania i jegolikwidacji. W tym momencie rodz si jednak pewnep ytania. Po danie niesie ze sob stwarzaniei niszczenie zarwno przedmiotu jak i podmiotwpo dania. R ozpoczyna si ono od mimetycznegowytworzenia boskich wizerunkw. S to jednak jed ynie wizerunki drobnych bstw. Jaki jest ich zwizek z pocztkiem wiata i jego stwrcami?Czyistnie je w ogle jaki zwizek midzy procesempo dania i stwarzaniem wiata?

Hymn Nsadyasam zdaje si stawia te same

p ytania:. (5) Ich ni zostaa wszerz rozcignita. Czy byo poniej? Czy byo powyej? Byli umieszczajcynasienie; byy moce. Byo popdzajce poniej;byo ogaszajce powyej. (6) Kto naprawd wie? Kto to tutaj ogosi? Skd to si wzio? Skd jest to stwarzanie? Bogowie przyszli pniej razem ze stworzeniem tegowiata. Kt wic wie, skd to wynikno? Ich ni zostaa wszerz rozcignita, powiada

Rigweda. Poeci maj wic swjudziaw stwarzaniuwiata poprzez wyraanie w swoim jzyku ich wasnego rozumienia stwarzania, co jest rwnie


20/59

NA POCZTKU ... 21

identyf ikowane jako mimesis. Stwarzaneprzez nich wizerunki nie s jednak czyst fantaz j i maj swo jeodniesienie do rzeczywistoci. (3) Sia yciowa,powiadaj poeci z h ymnu, pokryta pustk . Samipoeci take wyonili si z pustki, b y moe moc rozpalania si; pocztek wiata jest rwnie dla nich tajemnic . Tkaj oni wiat, skupiaj c sw

uwag na te j tajemnic y. 7. Skd jest to stwarzanie? Bogowie przyszli

pniej razem ze stworzeniem tego wiata.

Hymn Nsadyap yta o rdo stwarzania, omie jsce z ktrego ono wyp ywa. Skd jest tostwarzanie? Daje si zauway pewna dezorientacja. Hymn widzi stwarzanie jakoniezalene od bogw. Bogowie przyszli pniejrazem ze stworzeniem tego wiata.

Poeci uznali, e po danie jest rdemstwarzania. Po danie byo pierwszym nasieniem

umysu. Nie rozumie j jednak, na czym polega zwizek midzy po daniema stwarzaniem wiata. (6) Kto naprawd wie? Kto to tutaj ogosi? Skd to si wzio? Skd jest to stwarzanie?

Stwarzanie ma swe rdo w mimetyczne j produkcji boskich wizerunkw, ktre maj moc produkcji ludzkie j subiektywnoci i ludzkich zachowa. Jeden typ boskiego wizerunkurozpoczyna proces po dania, a inny wyrastaz jegolikwidacji. Boski wizerunek przedmiotupo dania rozpoczyna proces po dania. Z likwidacji procesupo dania wyrasta wizerunek boskiego Stwrc y


21/59

22 MIKOAJEWSKA

wiata oraz wizerunek skadania of iary, ktre zkolei rozpoczynaj stwarzanie nowego wiata.

Co faktycznie wydarza si na zakoczenieprocesu po dania? Z tajemnic y tego zakoczenia wyrasta stwarzanie nowego wiata. Bez niegostworzenie wiata b yob y niemoliwe. Mimetycznewy janienie tego, jak nagle si koczy przemoc

niekocz ce j si zemsty i wyania si pokj, naszkicowalimy ju poprzednio w paragraf ie 5. Omawiane h ymny pref eru j jednak wy janienietranscendentalne i przypisu j owo nage przerwanieacucha przemoc y boskie j interwencji.

8. Zwalczajce si odrnicowanie i generujca przemoc

Hymn Nsadyazastanawia si nad tajemnic stwarzania nowego wiata. Jak wskazywalimypoprzednio (paragraf 1), h ymn wypowiada trzyzadziwiaj ce stwierdzenia: wie stwarzanie wiata

z po daniem; oddziela stwarzanie od bogw irozrnia midzy procesem stwarzania istworzeniem wiata; widzi si yciow jakowyaniaj c si ze zwalczaj cego siodrnicowania. Hymn Nsadya odnosi si dodwch rodzajw stwarzania. Pierwszy z nich wynika z procesu po dania we wszystkich jegokole jnych stadiach. Drugi ma swj pocztek wkrwawym zakoczeniuprocesupo dania. Ob ydwa te procesy zostaj rozpoczte przez podzielanedowiadczenie takiego samego boskiego wizerunkui rozwi jaj si dziki mimesis. W pierwszymprzypadku proces stwarzania rozpoczyna boski


22/59

NA POCZTKU ... 23

wizerunek przedmiotu po dania, w drugim jestnim wizerunek Stwrc y i skadania of iary. Stanzwalczaj cego si odrnicowania jest ostatnimstadium w procesie po dania. W tym stadiumpierwszy rodzaj stwarzania musi ulec zniszczeniu, ab y drugi mg si rozpocz. Te dwa rodzajestwarzania, rozpoczte przez dwa rne boskie

wizerunki, cho s sobie przeciwstawne to jednak drugi z nich ma swj pocztek w zniszczeniupierwszego.

Cho proces po dania tworzy w nieistnieniuwizanie istnienia, to jednak, wytwarzaj c model rewanu i rywalizacji, koczy si zniszczeniemtego istnienia, ktre sam stworzy. Nowywszechwiat wyania si z ruin istnienia zbudowanego przez po danie. Krwawezakoczenie procesu po dania wynike zmechanizmu scapegoatingu przynosi zarwnozniszczenie istnienia poprzednio zbudowanegoprzez po danie, jak i stworzenie nowego modeludla boskich i of iarniczych wizerunkw; umoliwia w ten sposb wyonienie si nowego wiata z ruinstarego. w nowy wszechwiat jest wiatemcakowicie odmiennym od wiata zbudowanego izniszczonego przez proces po dania. Jest to wiatnormatywnego porz dku i imperatywnejmimesis. W yaniaj si systemy norm, ktre przypisu j

waciwe przedmioty po dania i waciwedziaania rnym kategoriom ludzi. S ystemy te s oparte na boskimautorytecie zarwnoStwrc y jakiskadania of iary, ktre wyoni y si w szczytowymmomencie wzrostu stanu zwalczaj cego siodrnicowania.


23/59

25

II. Ku niemu spogldaydwie zwalczajce si masy,

dygoczc w swych sercach ...

Stwrca jak o po rednik pragnie

Ku niemu spoglday dwie zwalczajce si masy,dygoczc w swych sercach,

wsparte dziki jego pomocy;w nim odbijay si promienie

wschodzcego soca kim jest w bg,

ktrego powinnimy czci z dzikczynieniem?

Rigweda , w nieznany Bg , w Zoty Zarodek , 10.121, 6

Hymnw nieznany Bg, w Zoty Zarodek 10.121kreuje wizerunek Stwrcy. Wanie na tym polega proces, ktry Girard nazywa victimage. Za porednictwem tego procesu dokonuje si przesunicie wkierunku imperatywnejmimesis. Narodziny Stwrcy


24/59

26 MIKOAJEWSKA

oznaczaj wic, e przesunicie w kierunku imperatywnejmimesis si dokonao. Stwrca ma moc przeksztacania chaosu w porzdek lub mwic inaczej wytwarzania imperatywnej mimesis. Hymnw nieznany Bg, wZoty Zarodek opisuje warunki, w ktrych narodzi siStwrca. Z warunkw mona inferowa, e za wizerunkiem Stwrcy kryje si mimetyczneprzeksztacenie oryginalnego linczu w skadanie ofiary i

bosko, dziki czemu lincz ten pooy kresniekoczcej si zemcie. Stwrca ukazuje si w samymrodku wojny midzy dwiema zwalczajcymi si masami(niekoczca si zemsta). Jego ukazanie si jednoczymasy i zakacza wojn. Nie narodzi si on jednak sam.To samo wodne ono, ktre byo ciarne skadaniemofiary, przynioso Dak. Wizerunek Daky bezporednioreprezentuje oryginalny lincz. Stwrca i skadanie ofiarys jego posiadajcymi ogromn moc stwarzania przeksztaconymi reprezentacjami.

1. Stwrca jako porednik pragnie

Rigwedyjski h ymn w nieznany Bg, w ZotyZarodek zdradza nam sam tajemnic stworzenia wiata, ktr jest transcendentalne dowiadczeniewidzenia Stwrc y i szkicowanie jego wizerunku. Wraz z narodzinami tego wizerunku stwarzaniewiata zostaje wprowadzone w ruch. Nowywszechwiat rozpoczyna si tam, gdzie procespo dania znajdu je swj koniec. Hymn stwierdza, e Pan Stwarzania ukaza si przed dwiema spolaryzowanymi, odrnicowanymi, zwalczaj -c ymi si masami, prawdopodobnie podczas wo jny:


25/59

NA POCZTKU ... 27

(6) Ku niemu spoglday dwie zwalczajce simasy, dygoczc w swych sercach.

Po raz pierwszy dostrzeono go wic w paro-ksyzmie wojny (terminGirarda),w szczytowym sta-dium niekocz cego si rewanu, o ktrym wspo-minalimy ju poprzednio3 . Zwalczaj ce si masydostrzeg y go rwnoczenie. W jego obecnoci

przeciwnic y dowiadczali tychsamychuczu. Spo-gl dali ku niemu wstrznici jego moc i ask:(6) dygoczc w swych sercach, wsparte dziki jego pomocy; w nim odbijay si promieniewschodzcego soca.

Poprzez swo je ukazanie si Pan Stwarzania z jednoczy zwalczaj ce si masy, ktre widz c go

dowiadczy y rwnoczenie tych samych uczu. Odwrcio to ich uwag od pragnienia rewanu. Nikt nie mia b y na niego wciek y, gd y b y onzb yt potny. Jego ukazanie si odwrcio uwagkade j z jednostekod je j dotychczasowego rywalaiskierowao j ku niemu, Panu Stwarzania. Wszysc ychcieli czci go i b y muposusznym. Wszysc ychcieli wiedzie: (kim jest w bg, ktrego powinnimy czci z dzikczynieniem? Wszysc yrozpoznali w nim tego, kto poredniczy w realizacjipragnie:

(10) O Pradpatii, panie pokosia, nikt innytylko ty obejmujesz wszystkie te stworzenia.

Spenij nasze pragnienia, za co skadamy Ci nasze dzikczynienia. Pozwl nam by panami bogactwa.

3 Rozdzia 1, paragraf 5.


26/59

28 MIKOAJEWSKA

Zwalczaj c y si przeciwnic y przestali uzaleniaspenienie wasnych pragnie od samych siebie. Prawo do ich spenienia oddali woli boga. W tensposbustanowili wymian midzy sob a bogiem. Dzikczynienie jest of erowane bogu w zamian za spenienie ich pragnie.

Omawiany h ymn zawiera w sobie wszystkie

trzy zasadnicze elementy, na ktre Girard zwraca uwag w swoim wy janianiu mitycznych koncepcjistwarzania wiata. Po pierwsze, bg ukaza si poraz pierwszy w paroksyzmie wo jny i zosta dostrzeony przez tych, ktrzy b yli ju w jakisposb przygotowani do skadania mu of iary. Podrugie, poprzez swo je ukazanie si bg przynis rad ykaln zmian w uczuciach zwalczaj c ych simas, ktre z jednoczya podzielana wiz ja nowegoInnego czyli Jego, z ktrym nawizali nowyimperatywny mimetyczny zwizek. W ten sposbzich umysw znikn dawny rywalizac y jnymimetyczny zwizek. Po trzecie, ludzie b yli w jakim stopniu gotowi na jego nade jcie: czuli jegomoc; patrzyli na niego, jak wyraa to h ymn wnieznany Bg, w Zoty Zarodek, dygoczc w swychsercach. B yli gotowiczci go i b y muposusznym.

2. Gdy ju si narodzi by owym jedynym Panem Stwarzania.

Sf ormuowaniem, gdy ju raz si narodzi, h ymn jednoznacznie sugeru je, e Pan Stwarzania nie zawsze istnia, lecz miaswj pocztekwczymodmiennym od siebie samego. Sam musia si


27/59

NA POCZTKU ... 29

najpierw narodzi. W jakich warunkach sinarodzi? Z czego si narodzi?

W yoni si on z wysokich wd :(7) Gdy przyszy wysokie wody ciarne zarodkiem, ktry jest wszystkim, wydajc nawiat ogie, powsta on z niego, jak w jedenoddech ycia bogw.

W ysokie wod y lub powd s uniwersaln metaf or wszechogarniaj cego odrnicowu j cegochaosu, ktr wkontekcie sf ormuowania, wydajcna wiat ogie, oraz zwalczaj cego si chaosudwch zwalczajcych si mas, mona rozumie jako metaf or tego, co Girard nazywa paroksyz-mem wo jny. Stan zwalczaj cego si odrnico-

wania, ktry zgodnie z h ymnem Nsadya kry wsobie si yciow , stanowi wic warunki, z kt-rych Pan Stwarzania si porednio wyoni. Mwi c dokadnie j, stanowi rodowisko Zotego Zarodka.

Hymnw nieznany Bg, w Zoty Zarodek niemwi wiele o pochodzeniu Zotego Zarodka. Stwierdza jed ynie najpierw, e (1) Na pocztku pojawi si w Zoty Zarodek i nastpnie, e (7) wysokie wody b y y ciarne zarodkiem. Mona wic przypuszcza, e sia yciowa ukryta wzwalczaj c ym si odrnicowaniu wysokich wd uf ormowaa si w Zoty Zarodek, z ktrego z koleiPan Stwarzania si narodzi.

Jednake wwczas narodzi si nie tylko PanStwarzania. W rwnie poredni sposb narodziosi skadanie of iary. Wod y przynios y bowiem nietylko Zoty Zarodek, ale rwnie Dak, z ktregonarodzio si skadanie of iary.


28/59

30 MIKOAJEWSKA

(8) On w swej wielkoci przyglda si wodom,ktre byy ciarne Dak, wydajc na wiat skadanie ofiary, on by tym jedynym bogiemwrd wszystkich bogw.

Skadanie of iary, podobnie jaki Pan Stwarzania, nie zrodzio si wic bezporednio z wd. To racze j sia yciowa ukryta w wodach uf ormowaa si

zarwno w Zoty Zarodek, z ktrego wyoni siPan Stwarzania jak i w Dak, z ktrego narodziosi skadanie of iary. Pan Stwarzania mg obserwowa wod y, (8) ktre byy ciarne Dak,wydajc na wiat skadanie ofiary.

3. On dziki swej wielkoci sta si krlemtego wiata.

Jakimi mocami wada Pana Stwarzania?Ten potnybg po jawi si przynosz c pokj.

Przeksztaci chaos wo jny w porz dek nowegowiata. Nadastruktur cae j przestrzeni.

(1) Utrzymywa on w miejscu zarwno ziemi jak i niebo.(5) Dziki niemu budzce groz niebo i ziemia zostay mocno osadzone w miejscu, a sklepienienieba zostao podparte wraz ze socem, ktre przemierzao rodkowe krlestwo przestrzeni ...

Pan Stwarzania jest samym centrum wiata. Jego krlestwo ma swo je rdo w jego wielkie j moc y, gd y

(3) On dziki swej wielkoci sta si krlem tegowiata ...(4) On, jak powiadaj, z racji swej mocy jest wacicielem owych nienych gr i oceanu


29/59

NA POCZTKU ... 31

razem z rzek Ras i ma sfery nieba za swojedwa ramiona ...

Hymnw nieznany Bg, w Zoty Zarodek in-f ormu je nas wic o bardzo potnymbogu, jed yn- ymPanu Stwarzania, rozkazodawc y i dawc y ycia:

(2) On daje ycie i si, jego rozkazu suchaj wszyscy uznajcy go bogowie;

Hymndodaje, e jego cie jest niemiertelnoci i mierci i opisu je go jako tego, ktry(8) ... by tym jedynym bogiem wrd wszystkich

bogw.

4. Chaos i zniszczenie, stwarzanie i porzdek

W tym mie jscu warto podsumowa wynikinaszych dotychczasowych rozwaa, przygotowu j c si do ichmimetyczne j interpretacji. Stwarzanie wiata rozpoczo si w obliczu dwch zwalczaj c ych si mas, w samymcentrumchaosu izniszczenia opisywanego przez metaf or wysokich

wd. Chaos i zniszczenieb y y onem, z ktrego PanStwarzania si narodzi. Chaos b y rwnie tym, cow jed yny Pan Stwarzania dziki swe j moc yprzeksztaci w porz dek. Ten sam chaos, te samewysokie wod y, z ktrych narodzi si Pan Stwar-zania, przynios y rwnie tajemniczego Dak, zktrego z kolei narodzio si skadanie of iary.

Te same wod y, ktre przynios y Zoty Zarodek b y y ciarne Dak . ZarwnoPan Stwarzania jakiskadanie of iary mia y wic swj pocztek w tymsamymonie. Skadanie of iary jednaknie narodziosi bezporednio z wd, lecz z Daky. T ylko Daka wyoni si bezporednio z wd, gd y Pan


30/59

32 MIKOAJEWSKA

Stwarzania narodzi si ze Zotego Zarodka. wdziwny brak bezporednioci, jeli chodzi onarodziny zarwnoboga jaki skadania of iary, jestz girardowskiego punktu widzenia bardzo znacz c y. Wedug Girardazarwnobg jaki skadanie of iarys przeksztaconymi wizerunkami oryginalnegolinczu. Jed ynie wizerunek Daky zdaje si

reprezentowa nie przeksztacon rzeczywistoowego oryginalnego wydarzenia. Pocztek wiata mona wy jania mimetycznie

lub transcendentalnie. Transcendentalne wy ja-nienie stanowi zasadnicz cz samego stwarzania. Wszczepia ono w stwarzanie po jcia skadania of iary i Stwrc y. Mimetyczne wy janienie z koleistawia p ytania charakterystyczne dla teoriimimetyczne j, t j. nie p yta ani o pierwsz przyczyn, ani o historyczny przebieg wydarze, lecz o to, cob yo modelem tego pocztku? Girard powiedziab y, e Stwrca i skadanie of iary s przeksztaconymiboskimi wizerunkami czego rzeczywistego, cob yo dla nich pierwotnym modelem. Wizerunki tenabior potne j moc y, jeeli zostan wszczepionedo wiadomoci wielu jednostek. Skadanie of iaryreprezentu je metod przeksztacania chaosu wpokj. Stwrca reprezentu je porednika wspenianiu ludzkich pragnie.

Jaka jest wic owa rzeczywistoprzedstawiana

przez ob ydwa wymienione wye j wizerunki?Girard twierdzi, e jest ni zaoycielskiemorderstwo. R zeczywisto ta jest jedn z Rzeczyukrytych od zaoenia wiata. Istnienie te j rzeczywistoci moemy pode jrzewa zarwno na podstawie owych przeksztaconych religi jnych


31/59

NA POCZTKU ... 33

wizerunkw, jaki na podstawie mimetyczne j logikiprocesu pragnienia. W wizerunkach zarwnoStwrc y jaki skadania of iary moemydostrzec to, co dzi nazywamy scapegoatingiem (przelado-waniem koza of iarnego) i co prbu jemy obecniepotpia. Kozio ofiarny jest okreleniem of iary, ktra jest faszywie obwiniona o spowodowanie

chaosu i ktre j mier jest faszywie postrzegana jako przywracaj ca porz dek. Of iara ta moe b yreprezentowana zarwno przez boskie jak idemoniczne wite wizerunki. Stwrca jestwizerunkiem takie j of iary uczynione j bogiem. Skadanie of iary jest wizerunkiem scapegoatingu, ktry zosta uwicony. R zeczywistozaoycielskiego morderstwa moe b y jednak rwnie inf erowana z mimetyczne j logiki procesupragnienia,zgodnie zktr niekocz c y si acuch rewanu napdzany przez imitacj rewanuostatecznie koczy si, gd y model rewanu zostajeze spoeczestwa usunity. Owo usuniciedokonu je si, gd y caa spoeczno skieru je siprzeciwpo jed yncze j of ierze, ktra jest postrzegana przez kadego ind ywidualnie jako wcielenie jegowasnego modelowego wroga. Kolektywnezabjstwo takiego koza of iarnego przynosipokj, gd y w kozio of iarny jest dla kadego jegowasnym ostatnim rywalem. Ludzie tak jakb y

posiadaj jeden i ten sam umys i cz si w swymataku na t jedn osob. Gd y zostaje ona zabita, wo jna koczy si, gd y nikt nie ma ju wice j adnego rywala. Zdemonizowany kozio of iarnyprzeksztacasi wwczas w model dlawizerunkwStwrc y i skadania of iary.


32/59

34 MIKOAJEWSKA

Girard zakada, e oryginalny scapegoating naprawd si wydarzy. Ma on swo je korzenie wprocesie pragnienia, dla ktrego jest on logicznymzakoczeniem. Stwrca i skadanie of iary s zastyg ymi wczasie wizerunkami tego scape-goatingu. Po jawi y si one rwnoczenie w ind ywi-dualnych umysach grup y ludzi jednomylnie

z jednoczonych przeciw zdemonizowanemukozowiof iarnemu. Wizerunki te nie s czyst wyobrani , lecz przeksztacon pamici rzeczywistego scape-goatingu. Bd c dowiadczane przez wielu ludzirwnoczenie, staj si zasadnicz czci stwar-zania nowego wiata: cile j mwi c, staj si jegof undamentem. Nabieraj one moc y produkowania imperatywne j mimesis. Cho scapegoating wnaszych czasach podleg prawie cakowite j dekon-strukcji, niestety rz dzi on ci gle jeszcze ludzkimiinterakcjami. Ma on swe korzenie w konfliktowe j mimesis i ma swo je mimetyczne wytumaczenie.

Jednake mimetyczne wy janienie mechanizmukoza of iarnego samo w sobie nie posiada moc ypotrzebne j do stwarzania nowego wiata. Ory-ginalny scapegoating nie jest te zwyklebezporednio opisany w wikszoci religi jnych narracji, poniewa zosta on skutecznie przekszta-cony w rytua skadania of iary i w Stwrc. Jednake h ymn w nieznany Bg, w Zoty

Zarodek , wprowadzaj c wizerunek Daky, zarysowu je zoony obraz scapegoatingu i jegoprzeksztacenia w rytua skadania of iary. Hymnw nieznany Bg, w Zoty Zarodek zdaje si wic reprezentowa metaf izyk tak wszechstronn , eu jawniaj c swo je wasne mimetyczne rda.


33/59

35

III . Skadajc ofiar, bogowie zoyli ofiar zoonej w ofierze

ofierze

Przem oc na pocz tku istnienia wiata

Skadajc ofiar, bogowie zoyli ofiar zoonej w ofierze ofierze.

Byy to pierwsze rytualne prawa.Te wanie moce dosigny sklepienia nieba,

gdzie zamieszkuj Sdhyas, staroytni bogowie. Rigweda , Purua-Skta, czyli Sawa Czowiekowi, 10.90, 16

HymnSawa Czowiekowiopisuje wprost to, co w

hymniew nieznany Bg, w Zoty Zarodek sugeroway jedynie zewntrzne okolicznoci: oryginalnyscapegoating zostaje przeksztacony w zaoycielskiemorderstwo nowego wiata, gdy staje si modelemzarwno dla rytuau skadania ofiary, jak i dla wizerunkuboskoci. Wanie to przeksztacenie czy procespragnienia ze stwarzaniem nowego wiata, gdy za jego


34/59

36 MIKOAJEWSKA

porednictwem scapegoating, ktry zakacza procespragnienia, konstytuuje pocztek nowego wiata W hymnie Sawa Czowiekowi, wizerunekCzowieka, podobnie jak wizerunek Daky w hymniewnieznany Bg, w Zoty Zarodek , jest reprezentacj rzeczywistoci scapegoatingu. W hymnie tym mona dostrzec mimetyczne przeksztacenie Czowieka koza ofiarnego w bosko, a jego rozszarpania na strzpy

czyli scapegoatingu w rytua skadania ofiary, cocznie dostarcza fundamentu nowemu wszechwiatowi.Skuteczno rytuau skadania ofiary jako mechanizmuprzeksztacajcego chaos w porzdek wyjania imperatywnamimesis.

1. Zaoycielskie morderstwo i jego kopia

Wend y Doniger OFlaherty, tumaczka h ymnu, uznaa,e wierszh ymnuSkadajc ofiar, bogowie zoyli ofiar zoonej w ofierze ofierze, jest na tylezagadkowydlazachodniego czytelnika,e w swym

komentarzu uznaaza konieczne potwierdzenie, enie jest to pomyka drukarska: Oznacza to, e Purua (Czowiek) b y zarwno of iar , ktr bogowie zoyli w of ierze jak i bstwem, ktremuof iara ta zostaa zoona. B y moedlatego, eci gle wydao je j si to dziwne, dodaa: czyli b y on zarwno podmiotem jak i przedmiotemskadane j of iary. T ymczasem wanie ta dokadniemyl, e podmiot iprzedmiot of iarowywania, czyliof iara i bstwo, ktremu of iara jest skadana, s identyczne, jest podstaw girardowskiego po jcia zaoycielskiego morderstwa, bowiem zarwnoof iara jaki bstwo s reprezentacjami tego samego


35/59

NA POCZTKU ... 37

scapegoatingu, ktry przeksztacaj wzaoycielskie morderstwo, dziki swemuzaistnieniu. W h ymnie Sawa Czowiekowi idea zaoycielskiego morderstwa ley upodstawcaegotekstu. R ytua skadania of iary i bstwo zosta yprzedstawione jako wyaniaj ce si z rozszarpanegoCzowieka. Czowiek, podobnie jak Daka,

reprezentu je sam scapegoating, z ktrego zrodziosi skadanie w of ierze. Autor h ymnu, ktryzapewne wierzy wbosko rytuau skadaniaof iary, widzi i opisu je Czowieka, skadanie of iary, bosko, jak i samo przeksztacanie wizerunkuCzowieka, tak jasno i bezporednio, e h ymnmimowolnie dostarcza mimetycznego wy janienia rde tych boskich wizerunkw. W h ymnie Sawa Czowiekowi procesprzeksztacenia scapegoatingu w rytua skadaniawof ierze jeszcze si nie zakoczy. Hymn niepotraf isi uwolni od dwuznacznoci waciwe j dla procesu kopiowania. Moemy tutaj obserwowabezporednio dziaanie same j mimesis. Oryginalna of iara (Czowiek) rozmnaa si w kopiach. R ytua skadania w of ierze zostanajpierw wykonanyprzezbogw, ktrzy czerpali swo je prawo do jegowykonania z ich rozumienia ycze samegoCzowieka. Czynienie tego, co Czowiek oczeku je, ab y zostao uczynione, jest pierwszym modelem

imperatywnejmimesis. Gd y bogowie wykonywaliswj pierwszy rytua skadania of iary, odbiorca of iary ci gle zb ytnio przypomina samo skadanieof iary. Rwnoczenie jednak odbiorca w b y w jaki sposbodmienny, poniewa b y ju bstwem. Oryginalna of iara (model), akt skadania of iary i


36/59

38 MIKOAJEWSKA

bstwo (kopie) nie s w umyle poety ani dobrzezrnicowane, ani cakowicie identyczne. S onerwnoczenie rne i takie same.

Jzyk h ymnuSawa Czowiekowi odzwierciedla pami okrelone j empiryczne j rzeczywistoci, ktra jest wystarczaj co wiea w umyle poety, ab y zachowa dwuznaczno. Wspczesny

czytelnik tego staroytnego tekstu nie potraf i juzapewne odczu takie j same j dwuznacznoci. Dziautomatycznie rozrniamy of iar od bstwa i od skadane j of iary. S to odrbne konstrukty wnaszym jzyku, gd y stracilimypami oryginau. Dlanas przeksztacenie scapegoatingu w of iarniczyrytua i bosko ju si zakoczyo.

2. Byy to pierwsze rytualne prawa.

Hymn Sawa Czowiekowi opisu je wyonieniesi pierwszych praw rytualnych, ktre mia y swerdo w przeksztacaniu scapegoatingu w rytua

skadania of iary. Przeksztacenie to zostaodokonane przez bogw, gd y oni b yli pierwszymiof iarnikami i w ten sposb dali przykad waciwego dziaania:

(16) Skadajc ofiar, bogowie zoyli ofiar zoonej w ofierze ofierze. Byy to pierwszerytualne prawa.

Bogowie, konstruu j c rytua skadania wof ierze, powo ywali si na przykad tego, coCzowiek sam zrobi. Powtarzali tylko to, coCzowiek zrobi i robili to dlaniego. Przygotowu j c dla niego of iar, dostarczyli doskonaego modelutego, jak poda za przykadem Czowieka.


37/59

NA POCZTKU ... 39

Pnie j skadanie of iary Czowiekowi jesttraktowane jako oczywiste i ma swo je uzasadnieniew przykadzie ustanowionymprzez bogw.

Bogowie uczynili ze skadania of iaryobowizu j c y sposb przeksztacanie chaosu wporz dek. Pokazali oni dokadnie to, co naleyrobi, ab y uzyska po dany rezultat. R ozszarpanie

Czowieka jest oryginalnym przepisemprowadz c ym do po danych rezultatw. Zwizek przyczynowy midzy aktem rozszarpania ipo danymi rezultatami jest jednak na tylenieokrelony, e osi gnicie sukcesu wymaga porednictwa bogw lub ich przedstawicieli. Onistaj si usankcjonowanymi rdami

autorytatywne j wiedzy o tym, jakie zachowanie jestodpowiednie. Nab ywaj oni autorytet dof ormuowania waciwych praw. Owoprzeksztacenie oryginalnego rozszarpania w rytua skadania of iary stanowi pocztek imperatywnegoporz dku i imperatywne j mimesis, ktra nakazu je, ab y naladu j co powtarza wzory ustanowioneprzez uznany autorytet.

3. Z tej zoonej ofiary, w ktrej wszystko zostao ofiarowane, zebrano stopiony tuszcz.

R ytua skadania of iary jest postrzegany jakordo materii (stopiony tuszcz) su ce j donadawania ksztatu y j c ym istnieniom. HymnSawa Czowiekowi traktu je dosownie to, co dzib yob y metaf or opisu j c ksztatowaniekulturowego znaczenia poprzez rodkiimperatywnejmimesis. Twrcza moc resztek z


38/59

40 MIKOAJEWSKA

rytualne j of iary wywodzi si z faktu, e skadanieof iary jest kopi oryginalnego rozszarpania Czowieka. R ytualne zabicie of iary, jak i je j skadanie, s kopiami Czowieka, oryginalne j of iary. Tajemniczy autorytet oryginau jestpro jektowany na kopie. W procesie skadaniaof iarywszystko zostao zaoferowane (8, 9).

Przypuszczalnie nic nie zostao ukryte lubodoonena bok. Pozosta jed yniestopiony tuszcz, z ktregoon kim jest w on zrobi owe zwierzta, ktre yj w powietrzu, w lesie i we wioskach (8). Kim jest w on, ktry nadaje ksztat y j c ymistnieniom? Czy sowo to odnosi si dooryginalnego Czowieka, czy do jedne j z jegorytualnych kopii? Faktycznie sf ormuowanie on zdaje si odnosi zarwno do Czowieka jak i do jego dwch kopii. Czowiek nada wszystkiemuksztat po raz pierwszy, uywaj c resztek zezoone j z samego siebie of iary. I uczyni toponownie, uywaj c bogw jako porednikw. I wprzysz ych mimetycznych powtrzeniach bdziepowtarza to w nieskoczono.

R esztki ze zoone j of iary s materi su c tworzeniu, przeksztacaniu -- lub oglnie j nadawaniu ksztatu -- ludzkie j kulturze. Z tych resztek narodzi si wity jzyk, wita muzyka imodlitwy:

(9) Z tej zoonej ofiary, w ktrej wszystko zostao ofiarowane, narodziy si wersety i intonowanie, metrum z niej si narodzio i formuy z niej si narodziy.

Oswo jone zwierzta maj swe rdo w skadaniuof iary:


39/59

NA POCZTKU ... 41

(10) Konie z niej si narodziy, i inne zwierzta z dwoma rzdami zbw; krowy si z niejnarodziy; kozy i owce o z niej si narodziy.

Warto podkreli, e h ymn Sawa Czowiekowi wylicza jed ynie oswo jone a nie dzikie zwierzta, zktrych wikszo nadaje si na of iar (Girard mgb y tu stwierdzi, e to skoncentrowanie uwagi

h ymnupotwierdza,e samo oswajanie wywodzi size skadania of iary, lub mwi c dokadnie j, zestaego zapotrzebowania na of iary). Nawetspoeczne zrnicowanie jest uksztatowane zresztek rnych czci ciaa zoonego w of ierzeCzowieka:

(11) Gdy podzielili oni tego Czowieka, to na ile

czci go podzielili? Co nazwali jego ustami, aco jego ramionami, udami i stopami? (12) Jego usta stay si Braminen; z jegoramion zrobiono Wojownika; z jego ud zrobiono Lud, a z jego stp zrodzili si Sucy.

Uywaj c rnych czci ciaa Czowieka, bogowiezorganizowali rwnie przestrze, lub mwi c sowami h ymnu, nadali oni wiatom porzdek

(13) Ksiyc narodzi si z jego umysu; socenarodzio si z jego oczu. Indra i Agni wyszli z jego ust, a z jego yciowego oddechu narodzi si wiatr. (14) Z jego ppka wyonio si rodkowe

krlestwo przestrzeni; z jego gowy rozwinosi niebo. Z jego stp pochodzi ziemia, a sferynieba z jego uszu. W ten sposb nadali oni wiatom porzdek.

Materia, ktre j dostarczya zoona of iara, nadaje wic ksztat kademu aspektowi kultury.


40/59

42 MIKOAJEWSKA

Girard potraktowab y powanie tpozorniedziwn wiz j zarysowan w h ymnie Sawa Czowiekowi , zgodnie z ktr skadanie of iary ma moc generowania ludzkie j kultury. Skadanie of iaryfaktycznie moe b y machin do przeksztacania chaosu w kultur dziki swe j moc y generowania imperatywne j mimesis. Machina ta jest jednak

napdzana przez jednomyln wiar w koza of iarnego i jego cudown moc przeksztacania nieuchronne j wo jny niekocz ce j si zemsty wnowy porz dek. Girard nazywa generujc przemoc kad y akt przemoc y, ktry zawiera wsobie ow dziwn moc koza of iarnego. HymnSawa Czowiekowi opisu je przeksztacaj c potg

generu j ce j przemoc y, jak jest skadanie of iary. Czy ma on rwnie wiadomo sk d ta potga siwywodzi?

4. Czowieka, skadan ofiar, narodzonna samym pocztku

Wszechwiat zosta stworzony, poniewabogowie wprowadzili rytua skadania w of ierze izaded ykowali go Czowiekowi. Tak wic, chogeneru j ca moc rytuau wywodzi si z jegomimetycznego zwizku z Czowiekiem, to jednak nie sam Czowiek, lecz jego boska kopia posiada moc stwarzania wiata. Ta pozorna sprzecznowynika st d, e w h ymnie Sawa Czowiekowi wspwystpu j dwa niezalene sposob y opisuoryginalnego scapegoatingu, ktry kadzie kresprocesowi pragnienia. Czowiek, podobnie jak Daka, jest zarwno obrazem rzeczywistoci


41/59

NA POCZTKU ... 43

oryginalnego scapegoatingu, jak i jegoprzeksztacenia w wity rytua skadania of iary, ktry z kolei sam w sobie jest boskim obrazemskutku tego przeksztacenia. Te wanieprzeksztacone boskie obrazy maj moc nadawania ksztatu y j c ym istnieniom, gd y one maj zdolno organizowania ludzkich dziaa i

zaporedniczania ich pragnie. Jzyk h ymnu Sawa Czowiekowi rozrnia midzy Czowiekiem a materi , ktra nadajewszechwiatowi ksztat. Czowiek jest rdem te j materii o tyle, o ile zostaje przeksztacony wskadanie of iary i wbstwo. Materia ta jest opisana jako resztki ze skadane j of iary: stopiony tuszcz.

Jest ona rwnie nazywana Vir j (pnie j Prakti). Czowiek rni si od Vir ja, cho zarwnoCzowiek jaki Vir j wywodz si jeden zdrugiego.

(5) Z niego Virj si narodzi i z Virja przyszed ten Czowiek .

Ostatnio zac ytowany wiersz mona w nastpu j c ysposb zinterpretowa: z Czowieka zrodzi siVir j, poniewa Czowiek zosta skopiowany jakorytua skadania of iary, ktry jest rdem Vir ja. Z kolei Czowiek zrodzi si z Vir ja, poniewaskadanie of iary, ktre dostarcza wite j materii, przeksztaca Czowieka w bstwo. PrzeksztacanieCzowiekaw skadanie of iary musi wic b y ci gle

powtarzane, ab y dostarcza boskie j materii. Z boskoci materii z kolei wynika zarwno boskoCzowieka, jak i jego przeksztacenia w skadanieof iary. Faktycznie, boskamoc Czowieka pochodziz jego zdolnoci dostarczenia modelu dlaskadania of iary. Boska moc jego kopii zaley z kolei od


42/59

44 MIKOAJEWSKA

utrzymania zdolnoci Czowieka do dostarczania tego modelu. W ten sposb zwizek midzyCzowiekiem (pnie j zwanym Purua) a materi (zwan pnie j Prakti) moe zostazinterpretowany jako mimetyczny zwizek midzyoryginalnym kozem of iarnym i jego of iarnicz kopi , ktra staje si urz dzeniem do produkcji

materii su ce j do nadawania ksztatuwszechwiatowi. Hymn Sawa Czowiekowi zdoa uchwyci

mimetyczny zwizek midzy oryginalnymscapegoatingiem i jego przeksztacon kopi . Tomimetyczne powizanie stanowi pomost midzykocem egzystencji wytworzone j przez proces

pragnienia a pocztkiem nowego wiata. Mimesisprzeksztaca oryginalny scapegoating wzaoycielskie morderstwo nowego wiata. Czowiek jest oryginalnymkozem of iarnym, ktrystaje si pnie j zoon of iar . Po jcia koza of iarnego i skadania of iary s podobne, cho nie s identyczne. Zarwno skadanie of iary, jak iCzowiek maj swo j wasn generu j c moc. Jednake Czowiek, oryginalny kozio of iarny, czerpie sw moc z przeksztacenia si w zoon of iar. Dziki swemu przeksztaceniu jest on tymwszystkim, co kiedykolwiek byo i co kiedykolwiek bdzie. Jest on nie tylko pocztkiem wiata, ale

take jego rodkiem i kocem.


43/59

NA POCZTKU ... 45

5. Czowiek w jest jeszcze czym wicej.Wszystkie stworzenia s w jego jednej wierci;trzy wierci s za tym, co jest niemiertelne wniebie .

Sawi c Czowieka, h ymn Sawa Czowiekowi opisu je rwnie przeksztacenie Czowieka wbstwo i uzalenienie tego przeksztacenia od ludzkie j wiary w moc skadania of iary.

(1) Czowiek ten ma tysic gw, tysic oczu,tysic stp. Napenia on ziemi ze wszystkichstron i siga poza ni tak daleko jak dziesi palcw.

(2) Wanie ten Czowiek jest tym wszystkim, cokiedykolwiek byo i co kiedykolwiek bdzie. Jest on wadc niemiertelnoci, gdy wyrasta ponad wszystko dziki jedzeniu.(3) Cho taka jest jego wielko, Czowiek w jest jeszcze czym wicej. Wszystkie stworzenias w jego jednej wierci; trzy wierci s za tym, co jest niemiertelne w niebie.O wiele wiksza cz Czowieka jest tym, co

boskie (niemiertelne). Czowiek ma wadz nad boskoci . Ta moc Czowieka jest jednak przedstawiona w h ymnie jako warunkowa: Jest onwadc niemiertelnoci, gdy wyrasta ponad wszystko dziki jedzeniu. Wend y Doniger, tumaczka h ymnukomentu je, e sowo jedzenie zca pewnoci odnosi si do skadane j of iary. Czowiek wyrasta wic na wadc tego, co boskie(wadc niemiertelnoci ) jed yniedziki skadanymof iarom, ktre s rezultatem wiary ludzi w boskoskadania of iary.


44/59

46 MIKOAJEWSKA

HymnSawa Czowiekowi wskazu je na jeszcze jeden aspekt wielkoci Czowieka. Jedna wiartka Czowieka pozostaje na ziemi i jest przeksztacona w stworzenia. Co wice j wanie ta wier gra zasadnicz rol w jego przeksztaceniu si wbosko.

(4) W trzech wierciach w Czowiek ronie w

gr, a jedna wier cigle tu pozostaje. Z niejrozszerza si on we wszystkich kierunkach w to,co je i w to, co nie je.

Pnie j w Mahabaracieten wizerunek Czowieka znajdzie swjwyraz w wizerunku Kriszny, awararyboga Wisznu, w kontekcie nieskoczenieprzeci gaj ce j si bitwy pod Kurukszetr . Kriszna

jest czowiekiem, ktry umrzeludzk mierci , ale jest on rwniebogiem, ktry da od ludzi of iary. Ludzka cz martwego Kriszny pozostanie na ziemi. Podobnie wielko Czowiekazaley od jegoludzkie j mierci. Opisem jego mierci jest rytua skadania of iary. Przedstawia on jego mier jakomier koza of iarnego. Raz jeszcze widzimy jak paradoksy uyte w poetyckim jzyku h ymnu dozarysowania wizerunku Czowieka mog b yodczytane jako opisu j ce mimetyczneprzeksztacenie koza of iarnego i scapegoatinguwbstwo i rytua skadania of iary.


45/59

47

IV . Co byo oryginalnym modelem,a co byo kopi ...?

Generujca przemoc

Co byo oryginalnym modelem, a co byo kopi i jaki jest zwizek midzy nimi ?

Co byo masem, a co otaczajcym drewnem? Co byo metrum, a co inwokacj

i pobonym nuceniemwwczas, gdy wszyscy bogowie

skadali tego boga w ofierze? Rigweda, Stworzenie skadania ofiary, 10.130, 3

Skadanie ofiary tkane przez siedmiu mdrcw jest

widziane w hymnieStworzenie skadania ofiaryjakosilnie mimetyczne. Harmonizuje ono z modelamidostarczonymi przez pierwotne skadanie ofiary i przezCzowieka. Troska poety o mimetyczn dokadnosygnalizuje wiadomo, e kopia powinna bydoskonaym odpowiednikiem oryginau, aby umoliwiakontynuacj przechodzenia do imperatywnej mimesis.


46/59

48 MIKOAJEWSKA

1. O robieniu ofiarniczych kopii

W R igwedowskimh ymnieStworzenie skadaniaofiarypoeta nuci:(6) ... Z okiem, ktrym jest umys, w myli widz tych, ktrzy jako pierwsi zoyli t ofiar. Poeta jest jednakzakopotany, gd y widzi co poza

nimi. Dziaanie tych, ktrzy jako pierwsi zoyli tofiar postrzega jako robieniekopii. Poeta, ktregowiz ja jest rozmyta, zastanawia si

(3) Co byo oryginalnym modelem, a co byokopi i jaki jest zwizek midzy nimi?

Zdaje si b y niezdolny do rozrnienia midzypierwotnym rytuaem of iarniczym (6) pierwotn skadan ofiar i oryginalnym scapegoatingiem, ktry ona kopiu je. Dziaanie bogw, gdy wszyscybogowie skadali tego boga w ofierze, b yo z ca pewnoci mimetyczne. Poeta chce jednak znakad y szczeg:

(3) Co byo oryginalnym modelem, a co byokopi i jaki by zwizek midzy nimi? Co byomasem, a co otaczajcym drewnem? Co byometrum, a co inwokacj i pobonym nuceniemwwczas, gdy ci wszyscy bogowie skadali tegoboga w ofierze?

2. Siedmiu boskich mdrcw

harmonizowao z oryginalnymi modelami.

Poeta widzi rwnie siedmiu mdrcw i o jcwzaoycieli. Ich akcj skadania of iary widzirwnie jako mimetyczn , cho nie uwaa je j za proste imitowanie bogw.


47/59

NA POCZTKU ... 49

(7 ) Siedmiu boskich mdrcw harmonizowao zoryginalnymi modelami.

Opisu j c dziaanie mdrcw poeta uywa gramatyczne j f ormy mnogie j: modelami . Maon na myli zarwno model dostarczony wwczas, gd ywszyscy bogowie skadali tego boga w ofierze, jakiprzypuszczalny orygina, ktry stanowi rwnie

model dla bogw. w orygina nie jest bezpo-rednio znany. Co wice j, jest on niewyobraalny. Jednake twierdzi, e o jcowie zaoycieleharmonizowali mimetycznie ze wszystkim, z czymmogli: z modelem dostarczonym przez bogw i zoryginalnym modelem dostpnym bogom.

(7) Rytualne powtrzenia harmonizoway z

pobonymi nuceniami i z metrum.R ytualne powtrzenia harmonizowa y z modelemdostarczonymprzez bogw. Jednake

(7) siedmiu boskich mdrcw harmonizowao zoryginalnymi modelami .

Wiz ja mdrcw siga wic poza dziaanie bogw. Ojcowie zaoyciele i mdrc y nie imitowali poprostu dziaania bogw. Harmonizowali onizarwno z modelemdostarczonymprzezbogw jak i z oryginaem. Uczestniczyli oni w tworzeniuof iarniczego rytuau poprzez harmonizowanie zmodelami.

3. Z okiem, ktrym jest umys Ab y opisa stworzenie skadania of iary, poeta

odwou je si do metaf ory tkania. (1) Skadana ofiara, ktra rozszerza si nitkami we wszystkich kierunkach.


48/59

50 MIKOAJEWSKA

Czowiek opisany w h ymnie Sawa Czowiekowi jest tym, kto

(2) rozcign j a po to sklepienie nieba. On jest rwnie tym, kto

(2) napra osnow i wyciga wtek . Bez Czowieka tkanie skadania of iary b yob yniemoliwe. Skadana of iara

(1) jest tkana przez tych ojcw, (6) mdrcw, ktrzy siedz (1) przy warsztacie tkackim, ktry jest mocnonaprony.

Skadanie of iary jest naci gnite(1) mocno poprzez sto i jeden boskich czynw.

Mdrc y tkaj skadan of iar, gd y ich mistyczna wiz ja zblia si do oryginalnego modelu. (1) Skadana ofiara ... jest tkana przez tych

ojcw, gdy podchodz bliej: Tkajmy ni do przodu, tkajmy ni do tyu mwi oni, siedzc przy warsztacie tkackim, ktry jest mocnonaprony.

Czowiek dostarcza osnowy, na ktre j tkanina jest tkana a boskie czynny trzymaj nici naprone. Mdrc y tkaj skadan of iar, wsppracu j c zCzowiekiem. Czowiek rozci gn skadan of iarwe wszystkich kierunkach. Pierwotny rytuaof iarnyzosta jednak przeprowadzony przez bogw. Poeta zap ytu je:

(3) gdy ci wszyscy bogowie skadali tego boga wofierze ... Co byo oryginalnym modelem, a cobyo kopi i jaki jest zwizek midzy nimi?

Pierwotna of iara zoona przez bogw b ya modelem dla mdrcw. Poeta moe to dostrzec okiem, ktrym jest umys . Jednake


49/59

NA POCZTKU ... 51

(6) owa pierwotna skadana ofiara ... narodziasi.

Czowiek jest tym, co siga poza of iar skadan przez bogw. Mdrc y naladu j jed ynie bogw, powtarzaj c rytua. Wsppracu j oni rwnie zCzowiekiem w swoim tkaniu skadane j of iary. Poeta wszystko to widzi. Widzi tych, ktrzy jako

pierwsi zoyli of iar. Patrzenie wstecz(7) na ciek tych, ktrzy przemierzali j pierwsi

daje mdrcom moc i wiz j tego, co i jak naleyzrobi.

Poeta odrnia samego siebie od przedmiotu, ktry prbu je opisa. Z okiem, ktrym jest umys (6)

prbu je on opisa empiryczn rzeczywistoskadania of iary je j pocztek i dalsz ewolucj. Jest on blie j te j rzeczywistoci ni my. Moe jeszcze dostrzec to, czego my ju nie widzimy. Gd ypatrzy on na ni , dostrzega mimetycznepowtrzenia giradowskie podwajania. Widzimodel i jego kopi. Stworzenie skadania ofiary jesth ymnem sawi c ym (imperatywn ) mimesis.


50/59

53

Podsumowanie

W mo je j prbie ponownego odczytania h ymnw o stworzeniu wiata Rigwedy prbowaami ladamimimesis. W h ymnie Nsadjaznalazamskcajc mimesis. Hymny Sawa Czowiekowi iw Zoty Zarodek z kolei mwi o mimetycznymtworzeniuboskiego wizerunku Stwrc y i skadania of iary. Udao im si uchwyci proces dokonywania si przesunicia wkierunku imperatywnejmimesis. Hymn Stworzenie skadania ofiaryodnosi si doimperatywne j mimesis, czyli mimetycznych powtrze rytuau skadania of iary.

Hymn Nsadja czy stwarzanie zpo daniem.

Po danie ma zdolno wizania istnienia wnieistnieniu. Proces po dania jest jednak samo-niszcz c y. Wszczepia on permanentny konflikt winterakcje midzyludzkie i ostatecznie niszczyistnienie, ktre stworzy. Procesem po dania rz dzi skcaj ca mimesis. Hymn Nsadja czyrwnie prni, ktra b ya na pocztku wiata, zsi yciow , ktr prnia w sobie zawiera. Prni rozumielimy jako stan zwalczaj cego siodrnicowania, czyli w rozumieniu Girarda ostatnie stadium procesu po dania. Jest to stanniekocz cego si rewanu, ktry zostajezlikwidowany przez po jed ynczy akt przemoc y,


51/59

54 MIKOAJEWSKA

ktrym jest zabjstwo osob y, ktra staa siosobistym wrogiem kadego, i ktrego zabjstwo jest oryginalnym scapegoatingiem. Pokj istwarzanie nowego wiata zdaj si b ysprowokowane przez to wydarzenie, gd ydostarczyo ono modelu dla mimetycznegotworzenia boskichwizerunkw Stwrc y i skadania

of iary. Hymnw Zoty Zarodek opisu je wyonienie siStwrc y w samym rodku wo jny i stanuzwalczaj cego si odrnicowania. Z ona tegosamego stanu zwalczaj cego si odrnicowania narodzi si Daka ciarny skadaniem of iary. Hymn Sawa Czowiekowi skupia si na opisietworzenia boskichwizerunkw Stwrc y i skadania of iary poprzez robienie kopii oryginalnego linczu. Hymn Stworzenie skadania ofiarywskazu je na znaczenie roli, jak proces kopiowania odgrywa wpowtarzaniu rytuau skadania of iary.


52/59

55

Podzikowania

Wszystkie c ytaty z Rigwedytumaczone zsanskrytu na jzyk angielski przez Wend y DonigerOFlaherty pochodz z The Rig Veda: An Anthology, Penguin Books, London, 1981i zosta yzamieszczone za zgod tumaczki.

Praca ta opiera si na odniesieniach donastpu j c ych prac R en Girarda: A Theater of Envy (Oxf ord University Press, New York, 1991), Things Hidden since the Foundation of the World (Stanf ord University Press, Stanf ord, 1987), i TheScapegoat (The Johns Hopkins University Press, Baltimore, 1989).

Autor skada rwnie podzikowania prof esorom Chandana i Kisior Chakrabarti za zaproszeniedo zaprezentowania i d yskus ji wstpne j wers ji te j prac y na konf erencji na tematrelatywizmu zorganizowane j przez Society for Indian Philosophy and Religion, ktra odb yasi wsierpniu 1997 roku w Kalkucie.


53/59

57

Appendix

Hymny o stw orzeniu wiata Rigwedy

10.129 Hymn o stworzeniu wiata ( Nsadja )

1. Nie b yo w owymczasie ani nieistnienia, ani

istnienia; nie b yo ani dziedziny przestrzeni, aninieba, ktre siga ponad. Co poruszao? Gdzie?W czy je j obronie? Czy b ya tam woda bez dna?

2. Nie b yo w owymczasie ani mierci, aniniemiertelnoci. Nie b yo znakuodrniaj cegonoc od dnia. To jedno odd ychao, bezwietrznie, samo z siebie. Poza tym nie istniao nic od tegoodmienne.

3. Na pocztku ciemnokrya si w ciemnoci; bez znaku odrniaj cego wszystko to b yo wod . Sia yciowa pokryta pustk , ona powstaa moc aru.

4. Na pocztku na to jedno przyszo po danie; b yo ono pierwszym nasieniem umysu. Poeci, szukaj c z m droci w swych sercach,znaleli wnieistnieniu wizanie istnienia.


54/59

58 MIKOAJEWSKA

5. Ich ni zostaa wszerz rozci gnita. Czy b yoponie j? Czy b yo powye j? B yli umieszczaj c ynasienie; b y y moce. B yo popdzaj ce ponie j; b yo ogaszaj ce powye j.

6. Kto naprawd wie? Kto to tutaj ogosi? Sk d tosi wzio? Sk d jest to stwarzanie? Bogowie

przyszli pnie j razem ze stworzeniem tegowiata. Kt wic wie, sk d to wynikno?

7. Sk d to stwarzanie wiata wynikno b y moesamo si uf ormowao lub b y moe nie tylko on jeden na wysokociach, ktry spogl da na nie zgry, tylko on wie lub b y moe nie wie.

10.121 w nieznany Bg, w Zoty Zarodek

1. Na pocztku po jawi si w Zoty Zarodek. Gd y ju si narodzi b y owym jed ynymPanemStwarzania. Utrzymywa on w mie jscu zarwno

ziemi jak i niebo. Kim jest w bg, ktregopowinnimyczci z dzikczynieniem?

2. On daje ycie i si, jego rozkazu suchaj wszysc y uznaj c y go bogowie; jego cie jestniemiertelnoci i mierci . Kim jest w bg, ktrego powinnimyczci z dzikczynieniem?

3. On dziki swe j wielkoci sta si krlem tegowiata, ktry odd ycha i migocze, i rz dzi swymidwu i czterononymi stworzeniami kim jest wbg, ktrego powinnimyczci zdzikczynieniem?


55/59

NA POCZTKU ... 59

4. On, jak powiadaj , z racji swe j moc y jestwacicielem owych nienych gr i oceanurazem z rzek Ras i ma sf ery nieba za swo je dwa ramiona kim jest w bg, ktrego powinnimyczci z dzikczynieniem?

5. Dziki niemubudz ce groz niebo i ziemia zosta y mocno osadzone w mie jscu, a sklepienienieba zostao podparte wraz ze socem, ktreprzemierzao rodkowe krlestwoprzestrzeni kim jest w bg, ktrego powinnimyczci zdzikczynieniem?6. Ku niemu spogl da y dwie zwalczaj ce simasy, d ygocz c w swych sercach,wsparte dziki jego pomoc y; w nim odbi ja y si promieniewschodz cego soca kim jest w bg, ktregopowinnimyczci z dzikczynieniem?

7. Gd y przysz y wysokie wod y ciarnezarodkiem, ktry jest wszystkim, wydaj c na wiat ogie, powsta on z niego, jak w jedenoddech ycia bogw. Kim jest w bg, ktregopowinnimyczci z dzikczynieniem?8. On w swe j wielkoci przygl da si wodom, ktre b y y ciarne Dak , wydaj c na wiatskadanie of iary, on b y tym jed ynymbogiemwrd wszystkich bogw kim jest w bg,

ktrego powinnimyczci z dzikczynieniem?9. Niech nas nie rani on, ktry spodzi ziemi istworzy niebo, ktrego prawa s suszne, on, ktry stworzy wzburzone, janie j ce wod y. Kim jest w bg, ktrego powinnimyczci zdzikczynieniem?


56/59

60 MIKOAJEWSKA

10. O Pradpatii, panie pokosia, nikt inny tylkoty obe jmu jesz wszystkie te stworzenia. Speni j nasze pragnienia, za co skadamy Ci naszedzikczynienia. Pozwl nam b y panamibogactwa.

10.90 Purua-Skta , czyli Sawa Czowiekowi

1. Czowiek ten ma tysi c gw, tysi c oczu, tysi c stp. Napenia on ziemi ze wszystkich stron i siga poza ni tak daleko jak dziesipalcw.

2. Wanie tenCzowiek jest tym wszystkim, cokied ykolwiek b yo i co kied ykolwiek bdzie. Jeston wadc niemiertelnoci, gd y wyrasta ponad wszystko dziki jedzeniu.

3. Cho taka jest jego wielko, Czowiek w jest jeszcze czym wice j. Wszystkie stworzenia s w jego jedne j wierci; trzy wierci s za tym, co jest niemiertelne w niebie.

4. W trzech wierciach w Czowiek ronie wgr, a jedna wierci gle tu pozostaje. Z nie j rozszerza si on we wszystkich kierunkachw to, co je i w to, co nie je.

5. Z niego Vir j si narodzi i z Vir ja przyszed ten Czowiek. Gd y si on narodzi, rozci ga sipoza ziemi zarwno przed ni jak i za ni .


57/59

NA POCZTKU ... 61

6. Gd y bogowie rozci gnli skadan of iar zCzowiekiem jako of iarowywanym darem wiosna b ya oczyszczonym masem, lato opaem, jesiedzikczynieniem.

7. Namacili oni Czowieka, skadan of iarnarodzon na samympocztku, na wite j trawie.

Razem z nim of iar skadali bogowie, Sdh yas imdrc y.

8. Z te j zoone j of iary, w ktre j wszystko zostaoof iarowane, zebrano stopiony tuszcz, z ktregoon zrobi owe zwierzta, ktre y j w powietrzu, w lesie i we wioskach.

9. Z te j zoone j of iary, w ktre j wszystko zostaoof iarowane, narodzi y si wersety i intonowanie, metrumz nie j si narodzio i f ormu y z nie j sinarodzi y.

10. Konie z nie j si narodzi y, i inne zwierzta zdwoma rzdami zbw; krowy si z nie j narodzi y; koz y i owce o z nie j si narodzi y.

11. Gd y podzielili oni tego Czowieka, to na ileczci go podzielili? Co nazwali jego ustami, a co jego ramionami, udami i stopami?

12. Jego usta sta y si Braminem; z jego ramionzrobiono Wo jownika;z jego ud zrobiono Lud, a z jego stp zrodzili si Su c y.


58/59

62 MIKOAJEWSKA

13. Ksiyc narodzi si z jego umysu; socenarodzio si z jego oczu. Indra i Agni wyszli z jego ust, a z jego yciowego oddechu narodzi siwiatr.

14. Z jego ppkawyonio si rodkowekrlestwoprzestrzeni; z jego gowy rozwino si

niebo. Z jego stp pochodzi ziemia, a sf ery nieba z jego uszu. W ten sposb nadali oni wiatomporz dek.

15. B yo tam dlaniego siedem za czonych paeczek i trzy razy siedem opaowych paeczek, gd y bogowie, rozci gaj c of iar, zwizali tego

Czowieka jakof iarnicze zwierz. 16. Skadaj c of iar, bogowie zoyli of iarzoone j w of ierze of ierze. B y y to pierwszerytualne prawa. Te wanie moce dosig ysklepienia nieba, gdzie zamieszku j Sdh yas, staroytnibogowie.

10.130 Stworzenie skadania ofiary

1. Of iara, ktra rozszerza si nitkami wewszystkich kierunkach,naci gnitymi mocno

poprzez sto i jeden boskich czynw, jest tkana przez tych o jcw, gd y podchodz blie j: Tkajmyni do przodu, tkajmy nido tyu mwi onisiedz c przy warsztacie tkackim, ktry jest mocnonaprony.


59/59

NA POCZTKU ... 63

2. w Czowiek napra osnow i wyci ga wtek; rozci gn j a po sklepienie nieba. Koeczki uwizane w mie jscu tworz melodie wczenkach do tkania.

3. Co b yo oryginalnym modelem, a co b yokopi i jaki b y zwizek midzy nimi?Co b yomasem, a co otaczaj c ym drewnem?Co b yometrum, a co inwokacj i pobonym nuceniemwwczas, gd y ci wszysc y bogowie skadali tegoboga w of ierze?

4. Gyatr metrum towarzyszyo Agni; Savitdo czy do metrumUi, a z metrumAnuubh

b y Soma, ktry rozp ywa si w pobonymnuceniu. Metrum Bhat rezonowao w gosieBhaspati.

5. Vir ja metrumb yo przywile jem Mitry iVaruy; Triubh metrum stanowio cz dnia Indry. Jagat weszo we wszystkich bogw. Tob y w model dla wszystkich mdrcw. 6. B y to w model dlamdrcw, naszych o jcwwwczas, gd y narodzia si pierwotna skadana of iara. Z okiem, ktrym jest umys, w myliwidz tych, ktrzy jako pierwsi zoyli t of iar.

7. R ytualne powtrzenia harmonizowa y zpobonymi nuceniami i z metrum; siedmiuboskich mdrcw harmonizowao z oryginalnymi

Na Poczatku Na to Jedno Przyszlo Pozadanie

Documents

Transcript of Na Poczatku Na to Jedno Przyszlo Pozadanie