WIELKANOC W POLSCE OD WIELKANOC W POLSCE OD ŚREDNIOWIECZA DO CZASÓWŚREDNIOWIECZA DO CZASÓW

WSPÓŁCZESNYCHWSPÓŁCZESNYCH•,,Od średniowiecza do czasów ,,Od średniowiecza do czasów

współczesnych’’współczesnych’’.Red.Andrzej Chwalba..Red.Andrzej Chwalba.

Warszawa 2004.,Warszawa 2004.,

•Jędrzej Kitowicz, ,,Opis obyczajów za Jędrzej Kitowicz, ,,Opis obyczajów za panowania Augusta III’’,panowania Augusta III’’,

•Władysław Broniewski ,,Wiersze’’Władysław Broniewski ,,Wiersze’’

Opracował: Damian Mydlak kl. VI bOpracował: Damian Mydlak kl. VI b

Żegnanie zimy w Polsce było Żegnanie zimy w Polsce było obchodzone w dniu przesilenia obchodzone w dniu przesilenia

wiosennego.wiosennego.

W tym dniu zawsze W tym dniu zawsze topiono topiono marzannęmarzannę czyli uosobienie śmierci. czyli uosobienie śmierci.

Topiono ją w rzece lub błocie Topiono ją w rzece lub błocie oddalonym od wsi lub miasta.oddalonym od wsi lub miasta.

Świętowanie Świętowanie WIELKANOCYWIELKANOCY

WIELKA ŚRODAWIELKA ŚRODA

W Wielką Środę W Wielką Środę palono ogniska palono ogniska w celu ogrzania dusz zmarłych.w celu ogrzania dusz zmarłych.

WIELKI CZWARTEKWIELKI CZWARTEK

W Wielki Czwartek W Wielki Czwartek pozostawiano misy z jedzeniem pozostawiano misy z jedzeniem

na grobach zmarłych .na grobach zmarłych .

WIELKA SOBOTAWIELKA SOBOTA

Rozpoczęcie świętowania Rozpoczęcie świętowania połączonego z zabawą zaczęto połączonego z zabawą zaczęto dopiero w Wielką Sobotę gdy dopiero w Wielką Sobotę gdy

przestawał obowiązywać post .przestawał obowiązywać post .

ROZPOCZĘCIE ROZPOCZĘCIE ŚWIĘTOWANIAŚWIĘTOWANIA

Początek stanowiło poświęcenie Początek stanowiło poświęcenie jedzenia z ogniem i wodą jedzenia z ogniem i wodą

szczególnie jajek. szczególnie jajek.

JajkaJajka

JajkaJajka symbolizowały życie i symbolizowały życie i miały moc przepędzania złych miały moc przepędzania złych

sił.sił.

ŚMINGUS DINGUSŚMINGUS DINGUS

Zabawę polewania się wodą Zabawę polewania się wodą rozpoczynano w poniedziałek po rozpoczynano w poniedziałek po

święcie zmartwychwstania.święcie zmartwychwstania.

NA CZYM ON NA CZYM ON POLEGAŁPOLEGAŁ

W poniedziałek chłopcy oblewali W poniedziałek chłopcy oblewali dziewczyny, a następnego dnia na dziewczyny, a następnego dnia na

odwrót.odwrót.

JAK UNIKNĄĆ JAK UNIKNĄĆ OBLANIA WODĄOBLANIA WODĄ

Żeby nie zostać oblanym wodą Żeby nie zostać oblanym wodą trzeba było się wykupić jakimś trzeba było się wykupić jakimś darem najczęściej pisankami.darem najczęściej pisankami.

ŚmigusŚmigusŚmigus! Dyngus! Na uciechęŚmigus! Dyngus! Na uciechę

z kubła wodę lej ze śmiechem!z kubła wodę lej ze śmiechem!

Jak nie z kubła, to ze dzbana,Jak nie z kubła, to ze dzbana,

śmigus-dyngus dziś od rana!śmigus-dyngus dziś od rana!

Staropolski to obyczaj,Staropolski to obyczaj,

żebyś wiedział i nie krzyczał!,żebyś wiedział i nie krzyczał!,

Gdy w Wielkanoc, w drugie święto,Gdy w Wielkanoc, w drugie święto,

Będziesz kurtkę miał zmokniętą!Będziesz kurtkę miał zmokniętą!Władysław BroniewskiWładysław Broniewski

ŚmigusŚmigus

(z niem. Schmackostern oznacza –(z niem. Schmackostern oznacza –bić na bić na Wielkanoc)Wielkanoc)

Dyngus z niemDyngus z niem. Dingen . Dingen co w wolnym co w wolnym przekładzie znaczyprzekładzie znaczy wykupywać. wykupywać.

Jędrzej Kitowicz ,,Opis obyczajów za Jędrzej Kitowicz ,,Opis obyczajów za panowania Augusta III) tak opisuje panowania Augusta III) tak opisuje

Śmigus –Dyngus:Śmigus –Dyngus:

Była to swawola powszechna w całym Była to swawola powszechna w całym kraju, tak, między pospólstwem, jak i kraju, tak, między pospólstwem, jak i między dystyngowanymi - w Poniedziałek między dystyngowanymi - w Poniedziałek Wielkanocny mężczyźni oblewali kobiety, a Wielkanocny mężczyźni oblewali kobiety, a we wtorek i inne następujące dni kobiety we wtorek i inne następujące dni kobiety mężczyzn, uzurpując sobie tego prawa aż mężczyzn, uzurpując sobie tego prawa aż do Zielonych Świątek…do Zielonych Świątek…

Amanci i dystyngowani, chcąc tę Amanci i dystyngowani, chcąc tę ceremonię odprawić na amantkachceremonię odprawić na amantkach

swoich bez przykrości, oblewali je lekko swoich bez przykrości, oblewali je lekko różaną, lub inną, pachnącą wodą po ręce różaną, lub inną, pachnącą wodą po ręce albo po gorsie, małą jaką sikawką albo albo po gorsie, małą jaką sikawką albo flaszeczką. Którzy zaś przekładali swawolą flaszeczką. Którzy zaś przekładali swawolą nad dyskrecją oblewali damy wodą prostą, nad dyskrecją oblewali damy wodą prostą, chlustając garnkami, szklenicami, dużymi chlustając garnkami, szklenicami, dużymi sikawkami, prosto w twarz lub od nóg do sikawkami, prosto w twarz lub od nóg do góry… Największa była rozkosz przydybać góry… Największa była rozkosz przydybać jaką damę w łóżku, to już ta nieboga musiała jaką damę w łóżku, to już ta nieboga musiała pływać w wodzie między bałwanami… Po pływać w wodzie między bałwanami… Po ulicach zaś młodzież obojej płci czatowała z ulicach zaś młodzież obojej płci czatowała z sikawkami, garnkami z wodą na sikawkami, garnkami z wodą na przechodzących.przechodzących.

ŚRODA POPIELCOWAŚRODA POPIELCOWA

W Środę Popielcową chłopcy W Środę Popielcową chłopcy napełniali gliniane garnki popiołem napełniali gliniane garnki popiołem i rzucali je pod nogi dziewczynom, i rzucali je pod nogi dziewczynom,

a czasem poważnym osobom.a czasem poważnym osobom.

ZWYCZAJEZWYCZAJE

W niektórych wsiach odbywały się W niektórych wsiach odbywały się specjalne tańce mające przynieść specjalne tańce mające przynieść

urodzaj. Z czasem damy urodzaj. Z czasem damy przyprowadzały mężów i wszystko przyprowadzały mężów i wszystko

zamieniło się w zabawę.zamieniło się w zabawę.

ZWYCZAJEZWYCZAJE

Na Mazowszu wożono grajka na Na Mazowszu wożono grajka na taczce do karczmy gdzie go tam taczce do karczmy gdzie go tam „wieszano” lub „palono” czasami „wieszano” lub „palono” czasami

zastępowano go kukłą.zastępowano go kukłą.

ZWYCZAJEZWYCZAJE

W miastach czeladnicy cechowi W miastach czeladnicy cechowi przebierali jednego z nich za przebierali jednego z nich za

niedźwiedzia następnie niedźwiedzia następnie oprowadzali go po domach w celu oprowadzali go po domach w celu

otrzymania poczęstunku lub otrzymania poczęstunku lub pieniędzy.pieniędzy.

DZIEŃ ŚWIĘTEGO DZIEŃ ŚWIĘTEGO GRZEGORZAGRZEGORZA

W dzień Świętego Grzegorza W dzień Świętego Grzegorza starsi uczniowie młodszym starsi uczniowie młodszym uczniom częstowali piwem uczniom częstowali piwem

nalewanym w niewielką miskę.nalewanym w niewielką miskę.

PRIMA APRILISPRIMA APRILIS

Pierwszego Kwietnia obchodzono Prima Pierwszego Kwietnia obchodzono Prima Aprilis. Opowiadano wtedy zmyślone Aprilis. Opowiadano wtedy zmyślone

historie i naigrywano się z innych.historie i naigrywano się z innych.

NIEDIELA PALMOWA NIEDIELA PALMOWA (KWIETNA)(KWIETNA)

Tego dnia święcono palmy, Tego dnia święcono palmy, które zastępowano najczęściej które zastępowano najczęściej

gałązkami wierzby.gałązkami wierzby.

MAGICZNE ZDOLNOŚCI MAGICZNE ZDOLNOŚCI PALEMKIPALEMKI

Uważano, że palmy mają Uważano, że palmy mają magiczne moce. Wkładano je za magiczne moce. Wkładano je za

święty obraz by chroniły dom święty obraz by chroniły dom przed nieszczęściem.przed nieszczęściem.

BITWY PALEMKAMIBITWY PALEMKAMI

Kiedyś Kiedyś bito się nimibito się nimi, co miało , co miało przynieść szczęście i zdrowie. przynieść szczęście i zdrowie.

W tym samym celu W tym samym celu połykano połykano też bazie wierzboweteż bazie wierzbowe

ZWYCZAJ TOPIENIA ZWYCZAJ TOPIENIA MARZANNY (JUDASZA)MARZANNY (JUDASZA)

W Wielką Środę wznoszono ją na W Wielką Środę wznoszono ją na wierzę kościelną i tam ją bito, a wierzę kościelną i tam ją bito, a potem zrzucono, a następnie potem zrzucono, a następnie

palono i topiono.palono i topiono.

NIE UŻYWANIE DZWONÓW NIE UŻYWANIE DZWONÓW KOŚCIELNYCHKOŚCIELNYCH

W Wielki Czwartek, a także Piątek i W Wielki Czwartek, a także Piątek i Sobotę nie wolno było używać Sobotę nie wolno było używać dzwonów kościelnychdzwonów kościelnych!, dlatego !, dlatego

zastępowano je kołatkami.zastępowano je kołatkami.

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘDZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ