WIEDZA I śYCIE 2010

SPIS TREŚCI

nr 1

2 PYTANIA CZYTELNIKÓW 2 Z ARCHIWUM „WIEDZY I śYCIA” INNE SPOJRZENIE 4 Zamaskowani / Mariola Będkowska 10 SYGNAŁY 20 EXTREMA NA KOŃCU JĘZYKA 21 Coś, co nam przysługuje/ Jerzy Bralczyk TEMAT MIESIĄCA TEORIA GIER 22 Euromatematyka / Kazimierz RząŜewski, Wojciech Słomczyński,

Karol śyczkowski FIZYKA 30 Wielka kariera małej płytki / Tadeusz Figielski OCEANOGRAFIA 34 Przez dŜunglę planktonu / ElŜbieta Wieteska BADANIA NIWALNE 36 Piękne i groźne/ Andrzej Hołdys ZDJĘCIE MIESIĄCA 40 CZUBEK I CAŁA RESZTA ARCHEOLOGIA 42 Skarby dla wytrwałych / Bartosz Nowacki ASTRONOMIA 46 Jak umiera gwiazda / Weronika Śliwa EWOLUCJA 50 Królestwo za zęby / Katarzyna Galczak EWOLUCJA 52 Niebezpieczny dobór płciowy / Karolina Sylwester PSYCHOLOGIA SPOŁECZNA

57 Efekt lucyfera / rozmowa z profesorem Philipem Zimbardo UCZENI W ANEGDOCIE 63 Komu sprzyja szczęście? / Andrzej Kajetan Wróblewski 64 RECENZJE KSIĄśEK 68 RZECZY DO RZECZY LABORATORIUM 70 Kwantowe sztuczki / Hanna Męczyńska PUZELAND 72 Korytarze i przesmyki / Marek Penszko GŁOWA DO GÓRY 74 Budowanie kosmicznych małp / Weronika Śliwa CHICHOT ZZA WIELKIEJ WODY 77 Dzięki Bogu, dziś piątek / Krzysztof Szymborski 80 LISTY CZYTELNIKÓW

nr 2

2 PYTANIA CZYTELNIKÓW 2 Z ARCHIWUM „WIEDZY I śYCIA” INNE SPOJRZENIE 4 100 SŁOŃC 10 SYGNAŁY 20 EXTREMA NA KOŃCU JĘZYKA 21 Planeta, czyli klęska Ŝywiołowa / Jerzy Bralczyk ASTRONOMIA 22 270 Metrów strachu / Weronika Śliwa,

Małgorzata Królikowska-Sołtan BIOLOGIA 28 Szukając kształtu drzewa Ŝycia / Magdalena Kawalec BOTANIKA 34 Pterydomania / Michał Słota GEOFIZYKA 36 Jak pęka Afryka / Andrzej Hołdys ZDJĘCIE MIESIĄCA 40 TRZY SŁOŃCA MUZYKA 42 Gibson czy Tender / Jerzy Besala HISTORIA NAUKI 46 Geniusz i Megalomania / Katarzyna Ostasiewicz BIOLOGIA 52 Zegar Molekularny / Richard Dawkins ASTRONAUTYKA 56 Nie ma czym lecieć do gwiazd / rozmowa z profesorem Piotrem

Wolańskim UCZENI W ANEGDOCIE 63 Burzliwe losy księcia anatomii / Andrzej Kajetan Wróblewski 64 RECENZJE KSIĄśEK

68 RZECZY DO RZECZY LABORATORIUM 70 Gra w kolory / Anna i Zbigniew Adamscy PUZELAND 72 WieŜe na spacerze / Marek Penszko GŁOWA DO GÓRY 74 Bogini w obiektywie / Weronika Śliwa CHICHOT ZZA WIELKIEJ WODY 77 Pies a sprawa Polska / Krzysztof Szymborski 80 LISTY CZYTELNIKÓW

nr 3

2 PYTANIA CZYTELNIKÓW 2 Z ARCHIWUM „WIEDZY I śYCIA” INNE SPOJRZENIE 4 Sport – klatka / Zbigniew Mucha 10 SYGNAŁY 20 EXTREMA NA KOŃCU JĘZYKA 21 Składnik? czynnik? zawiązek? substancja? / Jerzy Bralczyk TEMAT MIESIĄCA DZIEDZICZENIE 22 Genetyczne śledztwo / Karolina Lech, Janusz Piechota TELEKOMUNIKACJA 28 Komórki pod ostrzałem / Wiesław B. Pietrzak FARMAKOLOGIA 32 Zioła i ziółka / Radosław J. Ekier GEOLOGIA 36 Na tropie Rodinii / Andrzej Hołdys ZDJĘCIE MIESIĄCA 40 POCZTÓWKA Z CZERWONEJ PLANETY LINGWISTYKA 42 Klątwa WieŜy Babel / Michał Cetnarowski BIOCHEMIA 46 Tlenowy paradoks / Renata Szymańska LITERATURA 52 Makiawel w spódnicy / Jerzy Besala ELEKTRONIKA BIOMEDYCZNA 56 Myśl, która steruję komputerem SOCJOLOGIA 59 W poszukiwaniu szczęścia / rozmowa z Erikiem Weinerem UCZENI W ANEGDOCIE 63 Noblista heretyk / Andrzej Kajetan Wróblewski 64 RECENZJE KSIĄśEK

68 RZECZY DO RZECZY LABORATORIUM 70 Czasoprzestrzeń / Hanna Męczyńska PUZELAND 72 Co wieŜa wyskoczy / Marek Penszko GŁOWA DO GÓRY 74 Najdawniejsze galaktyki / Weronika Śliwa CHICHOT ZZA WIELKIEJ WODY 77 Mikrofale na Alzheimera / Krzysztof Szymborski 80 LISTY CZYTELNIKÓW

nr 4

2 PYTANIA CZYTELNIKÓW 2 Z ARCHIWUM „WIEDZY I śYCIA” INNE SPOJRZENIE 4 Taka piękna nauka / Daniel Lenart 10 SYGNAŁY 20 EXTREMA NA KOŃCU JĘZYKA 21 ZłoŜony obraz obrazu / Jerzy Bralczyk TEMAT MIESIĄCA TECHNIKI MEDYCZNE 22 Ciało bez tajemnic / Cecylia Ekiert TECHNIKI MEDYCZNE 26 Zmyślone kropki / Julita Rosowska, Jacek Szczytko CHEMIA 31 Melamina – oszust w mleku / Jarosław Chrostowski GEOFIZYKA 34 W pogoni za biegunem / Andrzej Hołdys ZDJĘCIE MIESIĄCA 40 KWIETNA MOZAIKA HISTORIA 42 Litymbrion znad Rawy / Henryk Szczepański PRAWO 46 Paragrafy w kosmosie / Wojciech Szlawski ZDROWIE 50 Dodatkowy zawrót głowy / Joanna Ziembicka HISTORIA 54 Przez granicę do Berlina / Miehael Skakun ARCHEOLOGIA 56 O przeszłości opowiadają emocje / rozmowa z profesorem

Andrzejem Kokowskim UCZENI W ANEGDOCIE 63 Policjant i uczony / Andrzej Kajetan Wróblewski

64 RECENZJE KSIĄśEK 68 RZECZY DO RZECZY LABORATORIUM 70 Warcaby Leonarda / Hanna Męczyńska PUZELAND 72 śonglowanie klepsydrami / Marek Penszko GŁOWA DO GÓRY 74 Misie na lata / Weronika Śliwa CHICHOT ZZA WIELKIEJ WODY 77 Niech wisi w (s) pokoju / Krzysztof Szymborski 80 LISTY CZYTELNIKÓW

nr 5

2 PYTANIA CZYTELNIKÓW 2 Z ARCHIWUM „WIEDZY I śYCIA” INNE SPOJRZENIE 4 Ocean przez szybkę / Daniel Lenart 10 SYGNAŁY 20 EXTREMA NA KOŃCU JĘZYKA 21 W szponach i jaskiniach / Jerzy Bralczyk TEMAT MIESIĄCA DYNAMIKA MASZYN 22 Ruletka - czy tu jeszcze hazard / Juliusz Grabski, Jarosław Strzałko,

Tomasz Kapitaniak TECHNIKA 28 Superkomputer na biurku / Marcin Bieńkowski BIOLOGIA 30 Roślinne potworki / Czesław Greń ENERGETYKA 36 Prąd z kosmosu / Andrzej Hołdys ZDJĘCIE MIESIĄCA 40 śYWA CHMURA RELIGIA 42 Cud mniemany z Gwadelupy / Krystyna Słomka INFORMATYKA 47 Drzemka maszyny / Konrad Fiałkowski MATEMATYKA 50 Euro w podróŜy / Jacek Miękisz GENETYKA 53 Od kogo pochodzi Darwin? HISTORIA NAUKI 56 Pogromca bakterii / Tomasz Jagielski, Katarzyna Golec UCZENI W ANEGDOCIE 65 Fizyk z Polski? To na pewno Maria / Andrzej Kajetan Wróblewski

66 RECENZJE KSIĄśEK 70 RZECZY DO RZECZY LABORATORIUM 72 Zrozumieć pogodę / Hanna Męczyńska PUZELAND 74 Test ośmiu figur / Marek Penszko GŁOWA DO GÓRY 76 Trójkąt zapowiada lato / Weronika Śliwa CHICHOT ZZA WIELKIEJ WODY 79 Wątek miłosny / Krzysztof Szymborski 80 LISTY CZYTELNIKÓW

nr 6

2 PYTANIA CZYTELNIKÓW 2 Z ARCHIWUM „WIEDZY I śYCIA” INNE SPOJRZENIE 4 Demony Islandii / Andrzej Hołdys 12 SYGNAŁY 22 EXTREMA NA KOŃCU JĘZYKA 23 Maser, Xaser, Raser, Laser... / Jerzy Bralczyk TEMAT MIESIĄCA FIZYKA 24 Era posłusznych fotonów / Jarosław Chrostowski 32 Superbłysk / Jarosław Chrostowski JAK TO SIĘ ROBI 34 Cuda z piasku / ElŜbieta Wieteska SPORT 36 Eksperymentalny mundial / Zbigniew Mucha ZDJĘCIE MIESIĄCA 40 OKO NA SŁOŃCE ŚLĄSK 42 Most na Strzegomce / Henryk Szczepański BIOMEDYCYNA 46 Wojny mikroświata / Magdalena Kawalec SEJSMOLOGIA 50 Powrót złego Boga / Andrzej Hołdy PSYCHOHISTORIA 54 Potwór czy filozof? / Jerzy Besala ENERGETYKA JĄDROWA 58 Atom wraca! / rozmowa z docentem Andrzejem Strupczewskim UCZENI W ANEGDOCIE 65 PoŜywne Ŝaby / Andrzej Kajetan Wróblewski 66 RECENZJE KSIĄśEK 70 RZECZY DO RZECZY

LABORATORIUM 72 Po drugiej stronie lustra / Hanna Męczeńska PUZELAND 74 Chomp i choc / Marek Penszko GŁOWA DO GÓRY 76 śywa Bogini wulkanów / Weronika Śliwa CHICHOT ZZA WIELKIEJ WODY 79 Cena strachu / Krzysztof Szymborski 80 LISTY CZYTELNIKÓW

nr 7

2 PYTANIA CZYTELNIKÓW 2 Z ARCHIWUM „WIEDZY I śYCIA” INNE SPOJRZENIE 4 Potop / Andrzej Hołdys 10 SYGNAŁY 20 EXTREMA NA KOŃCU JĘZYKA 21 Co łączy oczodół z torem planet / Jerzy Bralczyk TEMAT MIESIĄCA ASTRONAUTYKA 22 Przesiadka do gwiazd / Weronika Śliwa HISTORIA 32 Grunwald 1410-2010 / Jerzy Besala MEDYCYNA 37 Tyjemy z morowego powietrza / Magdalena Kawalec ZDJĘCIE MIESIĄCA 40 ODLOTOWE LOKI SOCJOLOGIA MEDYCYNY 42 śółta febra globus Korczyńskiej / Paulina Wojciechowska KLIMATOLOGIA 48 Czekając na deszcz / Andrzej Hołdys ARCHEOLOGIA 52 Piramidy w deszczu / Fabian Welc PSYCHOLOGIA 56 Wzrost, zarost i polityka / Richard Wiseman MATEMATYKA 60 Pan od fraktali / rozmowa z Benoît Mandelbrotem UCZENI W ANEGDOCIE 65 Zupełnie cudowny człowiek / Andrzej Kajetan Wróblewski 66 RECENZJE KSIĄśEK 70 RZECZY DO RZECZY

LABORATORIUM 72 Lodówka Einsteina / Hanna Męczyńska PUZELAND 74 Puść się w tany / Marek Penszko GŁOWA DO GÓRY 76 Pierwszy polski satelita naukowy / Weronika Śliwa CHICHOT ZZA WIELKIEJ WODY 79 Intymny szpieg w sieci / Krzysztof Szymborski 80 LISTY CZYTELNIKÓW

nr 8

2 PYTANIA CZYTELNIKÓW 2 Z ARCHIWUM „WIEDZY I śYCIA” INNE SPOJRZENIE 4 AB OVO / Daniel Lenart 10 SYGNAŁY 20 EXTREMA NA KOŃCU JĘZYKA 21 Koniec końców / Jerzy Bralczyk TEMAT MIESIĄCA ZIEMIA 22 Stąd do ciemności / Weronika Śliwa JAK TO DZIAŁA? 30 W 8 godzin dookoła świata / ElŜbieta Wieteska BIOLOGIA 32 Kreacja czy naśladownictwo / Magdalena Kawalec METEOROLOGIA 36 Ki pieron?! / Andrzej Hołdys ZDJĘCIE MIESIĄCA 40 KOLEJKA DO MIASTA HISTORIA 42 Polska HabsburŜanka / Michał Cetnarowski MATEMATYKA 46 Milion za twoje myśli / Paweł Strzelecki OCEANOGRAFIA 52 Po drugiej stronie lustra wody / Marek Matacz NANOTECHNOLOGIA 58 Miejsce na dole / rozmowa z profesorem Markiem Szymońskim UCZENI W ANEGDOCIE 65 Wystarczy mi badać dla siebie / Andrzej Kajetan Wróblewski 66 RECENZJE KSIĄśEK 70 RZECZY DO RZECZY

LABORATORIUM 72 Paradoks liścia herbaty / Hanna Męczyńska PUZELAND 74 Puść się w tany (2) / Marek Penszko GŁOWA DO GÓRY 76 Niebo południa / Weronika Śliwa CHICHOT ZZA WIELKIEJ WODY 79 Skutki udomowienia / Krzysztof Szymborski 80 LISTY CZYTELNIKÓW

nr 9

2 PYTANIA CZYTELNIKÓW 2 Z ARCHIWUM „WIEDZY I śYCIA” INNE SPOJRZENIE 4 Pokój z widokiem na wojnę / ElŜbieta Wieteska 10 SYGNAŁY 22 EXTREMA NA KOŃCU JĘZYKA 23 Intymny rzeczownik/ Jerzy Bralczyk TEMAT MIESIĄCA BOTANIKA 24 GMO dla opornych / Magdalena Czemplik BOTANIKA 30 Kartoflana epopeja / Izabela Tańska GEOGRAFIA 32 Lodowy labirynt / Andrzej Hołdys EWOLUCJA 36 Barwy ochronne / Witold Ferens ZDJĘCIE MIESIĄCA 40 WIELKA PŁYCIZNA EUROPY HISTORIA TURYSTYKI 42 Od pasterskich bud do schronisk / Michał Woźniak MEDYCYNA 46 Oswojenie mordercy / Dorota Wrońska ANTROPOLOGIA 50 Mali jak pięść / Andrzej Datko HISTORIA 54 Krwawa hrabina z Cachtic / Jerzy Besala ASTRONAUTYKA 58 PoraŜka nie wchodzi w grę / rozmowa z Gene’em Kranzem UCZENI W ANEGDOCIE 65 Złoto z piasku / Andrzej Kajetan Wróblewski 66 RECENZJE KSIĄśEK

70 RZECZY DO RZECZY LABORATORIUM 72 Powietrzne manipulacje / Hanna Męczyńska PUZELAND 74 Magia tanów / Marek Penszko GŁOWA DO GÓRY 76 Kosmiczne kolosy / Weronika Śliwa CHICHOT ZZA WIELKIEJ WODY 79 Kiedy wejdziesz między wrony… / Krzysztof Szymborski 80 LISTY CZYTELNIKÓW

nr 10

2 PYTANIA CZYTELNIKÓW 2 Z ARCHIWUM „WIEDZY I śYCIA” INNE SPOJRZENIE 4 Morski spis powszechny / Daniel Lenart 10 SYGNAŁY 22 EXTREMA NA KOŃCU JĘZYKA 23 Maleńkie Ŝyjątka / Jerzy Bralczyk TEMAT MIESIĄCA MEDYCYNA 24 Witajcie w mikroskopijnym Twin Peaks / Magdalena Kawalec MEDYCYNA 32 Tłumić w zarodku / rozmowa z prof. Walerią Hryniewicz JAK TO DZIAŁA? 34 Alpejski Fort Knox / ElŜbieta Wieteska GOSPODARKA 36 Zegarowa Schizofrenia / Marina Noske ZDJĘCIE MIESIĄCA 40 WYSPY CZTERECH GÓR HISTORIA NAUKI 42 Gwiazdy tajemnicze, wymarzone i odrzucone / Jarosław Włodarczyk ZASOBY NATURALNE 46 Rzeki podziału / Andrzej Hołdys HISTORIA POLSKI 52 KrzyŜ pański z krzyŜem / Jerzy Basala SPOŁECZEŃSTWO 58 W krzyŜowym ogniu pytań / Magdalena Nowicka UCZENI W ANEGDOCIE 63 Wielki niedoceniany / Andrzej Kajetan Wróblewski 64 RECENZJE KSIĄśEK 68 RZECZY DO RZECZY

LABORATORIUM 70 WaŜymy ziemię / Hanna Męczyńska PUZELAND 72 Odcinanie z głową / Marek Penszko GŁOWA DO GÓRY 74 Lisa na falach kosmosu / Weronika Śliwa CHICHOT ZZA WIELKIEJ WODY 77 Pochwała Brzydoty / Krzysztof Szymborski 80 LISTY CZYTELNIKÓW

nr 11

2 PYTANIA CZYTELNIKÓW 2 Z ARCHIWUM „WIEDZY I śYCIA” INNE SPOJRZENIE 4 Oko w oko / Daniel Lenart 10 SYGNAŁY 22 EXTREMA NA KOŃCU JĘZYKA 23 Byle tylko zacząć…/Jerzy Bralczyk TEMAT MIESIĄCA ASTRONOMIA 24 Naprawdę dziwne urodziny/Weronika Śliwa JAK TO DZIAŁA 32 Eksperymentujemy w Koperniku / Adrian Markowski HISTORIA 36 Palenque: miasto tajemnica / Marek Łasisz ZDJĘCIE MIESIĄCA 40 Wiatr, deszcz, dziura HISTORIA 42 Koleje kolei / Magdalena Gawin MEDYCYNA 48 Obcy w naszej głowie / Paweł K. Mazur CYWILIZACJA 54 W oparach absyntu / Emilia Kunikowska ŚRODOWISKO 58 Sadza teŜ nas grzeje / Andrzej Hołdys UCZENI W ANEGDOCIE 63 Skok do kariery / Andrzej Kajetan Wróblewski 64 RECENZJE KSIĄśEK 68 RZECZY DO RZECZY LABORATORIUM 70 Świat przez dziurkę / Hanna Męczyńska PUZELAND

72 Powrót Amazonek / Marek Penszko GŁOWA DO GÓRY 74 Warkocz w jednoroŜcu / Weronika Śliwa CHICHOT ZZA WIELKIEJ WODY 77 Ku lepszej unii / Krzysztof Szymborski 80 LISTY CZYTELNIKÓW

nr 12

2 PYTANIA CZYTELNIKÓW 2 Z ARCHIWUM „WIEDZY I śYCIA” INNE SPOJRZENIE 4 Mikrokosmos / Daniel Lenart 10 SYGNAŁY 20 EXTREMA NA KOŃCU JĘZYKA 21 Słowo proste i konkretne / Jerzy Bralczyk TEMAT MIESIĄCA ZDROWIE 22 Dmuchając na zimne / Beata Szuflitowska ASTRONOMIA 28 O Trzech Królach, gwieździe i dacie Narodzin Chrystusa /

Stanisław Bajtlik METROLOGIA 32 Zaklinacze pogody / Andrzej Hołdys KOSMOLOGIA 36 Poprawianie Einsteina / Evalyn Gatek ZDJĘCIE MIESIĄCA 40 Płynie woda, będzie prąd SPOŁECZEŃSTWO 42 Nowy (prawie) wspaniały świat / Magdalena Nowicka EKOLOGIA 46 Jazda z prądem / Wiesław B. Pietrzak METEORYTYKA 52 Mali świadkowie wielkich procesów / Marek Oramus UCZENI W ANEGDOCIE 63 Pamiętajcie o mnie / Andrzej Kajetan Wróblewski 64 RECENZJE KSIĄśEK 68 RZECZY DO RZECZY LABORATORIUM 70 Versorium / Hanna Męczyńska

PUZELAND 72 Grad strzał / Marek Penszko GŁOWA DO GÓRY 74 Zielony duch kwazara / Weronika Śliwa CHICHOT ZZA WIELKIEJ WODY 77 Pochwała przekleństwa / Krzysztof Szymborski 80 LISTY CZYTELNIKÓW

Oprac. BPK