WALKA O NIEPODLEGŁOŚĆ W CZASIE I WOJNY

ŚWIATOWEJ

1. Sytuacja polityczna na ziemiach polskich przed wybuchem I wojny światowej

2. Polskie ugrupowania polityczne i ruch niepodległościowy3. Sprawa polska w polityce ententy i państw centralnych4. Walka zbrojna Polaków na frontach I wojny światowej5. Polskie ośrodki władzy w ostatnich dniach Wielkiej Wojny

• O wojnę powszechną za wolność ludów,

• Prosimy Cię, Panie.• O broń i orły narodowe, • Prosimy Cię, Panie.• O śmierć szczęśliwą na polu

bitwy, • Prosimy Cię, Panie.• O grób dla kości naszych w

ziemi naszej, • Prosimy Cię, Panie.• O niepodległość, całość i

wolność Ojczyzny naszej, • Prosimy Cię. Panie.• W imię Ojca i Syna i Ducha

Świętego. - Amen.Modlitwa pielgrzyma

Adam Mickiewicz

Sytuacja polityczna na ziemiach polskich na początku XX w.

społeczeństwo polskie w latach 70 – tych

• nie podnosiło kwestii niepodległości

• 30-40% z 22 milionów mieszkańców ziem identyfikowało się z Polską( w 1914 r. na Nowym Świecie żegnano kwiatami Kozaków idących na front)

Sytuacja polityczna na ziemiach polskich na początku XX w.

poczucie przynależności do narodu polskiego we wszystkich trzech zaborach rozwijało się na przełomie wieków XIX/XX

• polityka germanizacyjna i rusyfikacyjna zaborców wpływały na aktywizację polskich środowisk politycznych

• powstawanie polskich partii politycznych, formułujących różne drogi odzyskania niepodległości przez Polskę

• wzrost wrogości pomiędzy Austro - Węgrami i Niemcami a Rosją rozbudził nadzieje na wybuch „wojny powszechnej” pomiędzy zaborcami

Jacek Malczewski, Śmierć na etapie

PROROSYJSKA(PASYWIŚCI)

• ROMAN DMOWSKI• Stronnictwo Narodowo –

Demokratyczne1. Polakom bardziej zagraża

germanizacja2. Zwycięstwo Rosji zjednoczy wszystkie

ziemie polskie pod berłem cara3. Po rewolucji w Rosji następują

przemiany demokratyczne4. Kultura polska przewyższa rosyjską -

nie grozi jej rusyfikacja5. Rosjanie bliżsi Polakom kulturowo jako

Słowianie6. Uzyskanie autonomii ( pod naciskiem

Francji z czasem suwerenności)

PROAUSTRIACKA(AKTYWIŚCI)

• JÓZEF PIŁSUDSKI• ugrupowania niepodległościoweTrialiści1. Rosja największym wrogiem Polski2. dzięki zwycięstwu - przejęcie ziem

polskich zaboru rosyjskiego3. wzmocnienie żywiołu polskiego

pozwoliłoby na utworzenie trialistycznej monarchii habsburskiej

Józef Piłsudski1. Polska może odzyskać niepodległość

jedynie w wyniku czynu zbrojnego2. Wykorzystanie autonomii Austro –

Wegier i ich antyrosyjskiego nastawienia

3. utworzenie u boku armii austriackiej polskiej siły zbrojnej

4. wywołanie powstania w zaborze rosyjskim - pokonanie Rosji, a następnie wykorzystanie osłabienia dwóch pozostałych zaborców i utworzenie niepodległej Polski

ORIENTACJA REWOLUCYJNA• SDKPiL PPS- Lewica• RÓZA LUKSEMBURG,

FELIKS DZIERŻYŃSKI, MARCIN KASPRZAK

JULIAN MARCHLEWSKI1. Odrzucenie haseł

niepodległościowych2. Wykorzystanie wojny do

zainicjowania rewolucji 3. Wprowadzenie

powszechnego komunizmu rozwiąże wszystkie problemy społeczne i polityczne( w tym granic i państw – przestaną istnieć)

SPRAWA POLSKA W POLITYCE WIELKICH MOCARSTW

PAŃSTWA CENTRALNE

1. W początkowej fazie brak jakichkolwiek

propozycji2. Niemiecka koncepcja „Mitteleuropy”3. Austriacka koncepcja monarchii trialistycznej4. „Odezwa komend

niemieckiej i austro- - węgierskiej z VIII

1914”

Źródło A. Odezwa komend niemieckich i austro-węgierskich VIII 1914Polacy!Zbliża się chwila wyswobodzenia spod jarzma moskiewskiego. Sprzymierzone

wojska Niemiec i Austro-Węgier przekroczą granice Królestwa Polskiego. Już cofają się Moskale. Upada ich krwawe panowanie, ciążące na Was od stu przeszło lat. Przychodzimy do Was jako przyjaciele. Zaufajcie nam!. Wolność Wam niesiemy i niepodległość, za którą wycierpieli tyle ojcowie Wasi. Niech ustąpi barbarzyństwo Wschodnie przed cywilizacją zachodnią, wspólną Wam i nam. Powstańcie, pomni Waszej przeszłości, tak wielkiej i pełnej chwały. Połączcie się z wojskami sprzymierzonymi. Wspólnymi siłami wypędzimy z granic Polski azjatyckie hordy. Przynosimy tu wolność i swobodę wyznaniową, poszanowanie religii, tak strasznie uciskanej przez Rosję. Niech z przeszłości i teraźniejszości przemówią do Was jęki Sybiru i krwawa rzeź Pragi, i katowanie Unitów. Z naszymi sztandarami przychodzi do Was wolność i niepodległość.

PAŃSTWA CENTRALNE

Akt 5 listopada 1916• utworzenie

państwa polskiego• ustrój –

konstytucyjna monarchia dziedziczna

• związek militarny i polityczny z państwami centralnymi

• granice bliżej nieokreślone

2. Utworzenie Rady Regencyjnej 26 VIII 1917

Akt 5 listopada• [...] by ziemie polskie, przez waleczne

ich wojska ciężkimi ofiarami panowaniu rosyjskiemu wydarte, do szczęśliwej wywieść przyszłości, JCiKM, Cesarz Austrii i Król Węgier oraz JCM Cesarz Niemiec ułożyli się, by ziem tych utworzyć samodzielne z dziedziczną monarchią i konstytucyjnym ustrojem. Dokładniejsze oznaczenie granic zastrzega się. Nowe Królestwo znajdzie w łączności z obu sprzymierzonymi mocarstwami rękojmie, potrzebne do swobodnego sił swych rozwoju. We własnej armii nadal żyć będą pełne sławy tradycje wojsk polskich dawniejszych czasów i pamięć walecznych polskich towarzyszy broni we wielkiej obecnej wojnie. Jej organizacja, wykształcenie i kierownictwo uregulowane będą we wspólnym porozumieniu.

Rada Regencyjnaod lewej: Józef Ostrowski, Aleksander Kakowski, Zdzisław Lubomirski

ENTENTA

1. „Odezwa wielkiego księcia Mikołaja Mikołajewicza z VIII 1914”

2. Orędzie cara Mikołaja II XII 1916

* utworzenie „zjednoczonej Polski”

3. Deklaracja Rządu Tymczasowego Rosji III 1917

* utworzenie niepodległej zjednoczonej Polski

* wojskowy sojusz z Rosją

Źródło B. Odezwa Wielkiego Księcia Mikołaja – 14 VIII 1914Polacy!Wybiła godzina, w której przekazane Wam marzenie ojców Waszych ziścić się

może. Prze półtora wiekiem żywe ciało Polski rozszarpano na kawały, ale dusza jej nie umarła. Żyła ona nadzieją, że nadejdzie godzina zmartwychwstania dla Narodu Polskiego i dla pojednania się braterskiego z Wielką Rosją. Wojsko rosyjskie niesie Wam błogą wieść owego pojednania. Niech się zatrą granice, rozcinające na części Naród Polski. Niech Naród Polski połączy się w jedno ciało pod berłem Cesarstwa Rosyjskiego. Pod tym berłem odrodzi się Polska, swobodna w swojej wierze, języku, samorządzie. Jednego tylko Rosja spodziewa się po Was: takiego samego poszanowania praw ludów, z którymi związały się Wasze dzieje.

Orędzie Piotrogrodzkiej Rady Delegatów Robotniczych i Żołnierskich 27III1917

Do Narodu Polskiego!Reżym carski, który w ciągu półtora wieku dławił zarówno naród polski, jak i

rosyjski, został obalony wspólnymi siłami proletariatu i wojska. Zawiadamiając naród polski o tym zwycięstwie wolności nad ogólnorosyjskim żandarmem, oświadczamy, że demokracja Rosji stoi na stanowisku uznania narodowo – politycznego samookreślenia narodów, i oznajmia, że Polska ma prawo do całkowitej niepodległości pod względem państwowo – międzynarodowym.

ENTENTA• Do końca 1916 r. uważały kwestie polską za

wewnętrzną sprawę Rosji• W czerwcu 1917 ententa oficjalnie poparła deklarację

rosyjskiego Rządu Tymczasowego w sprawie polskiej• W VIII 1917 uznano Komitet Narodowy Polski za

reprezentanta interesów polskich ( rozpoczęto też tworzenie polskiej armii)

• Konferencja Międzynarodowa w Paryżu XII 1917 - wydano kilka ogólnikowych oświadczeń w sprawie polskiej- sojuszników Polacy znaleźli w premierze Włoch Vittorio

Orlando i ministrze spraw zagranicznych Francji Stephenie Pichon

• Przemówienie Dawida Loyda Georg`a do związkowców angielskich 5 I 1918

”sądzimy że niepodległa Polska stanowi nieodzowna potrzebę dla utrzymania trwałości stosunków w Europie”

• Przemówienie Wodorowa Wilsona 8 I 1918- należy stworzyć niezawisłe państwo polskie z

dostępem do morza (umiędzynarodowienie Wisły i prowadzenie handlu

przez Gdańsk)- ziemie zamieszkałe przez bezspornie ludność polską

( Wilson nie rozumiał problemów etnicznych)• 3 VI 1918 deklaracja szefów rządów Włoch, Francji i

Anglii- powstanie niepodległej Polski z dostępem do morza

POLSKI CZYN ZBROJNY

Bitwa pod Rokitną13 VI 1915

ORIENTACJA ZWIĄZANA Z PAŃSTWAMI CENTRALNYMI

Związek Walki Czynnej

• Galicja 1908• Kazimierz

Sosnkowski• szkolenie oficerów i

podoficerów Towarzystwo

Strzelec w Krakowie i Związek

Strzelecki we Lwowie 1910 r.

• organizacje paramilitarne

• szkolenie wojskowe

ORIENTACJA ZWIĄZANA Z PAŃSTWAMI CENTRALNYMI

I Kompania Kadrowa

* nieudana akcja powstańcza w Królestwie Polskim 6 VIII 1914

Jerzy Kossak Wymarsz I Kompanii Kadrowej z Oleandrów 6 sierpnia 1914 roku

Przemarsz Pierwszej Kompanii Kadrowej przez Kielce w 1914

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/e7/Kielce_pilsudski.jpg

ORIENTACJA ZWIĄZANA Z PAŃSTWAMI CENTRALNYMI

Legiony Polskie 27 VIII 1914• 3 brygady

• m.in. bitwy pod Konarami, Rokitną, Kostiuchówką

Kapitan Kazimierz Herwin-Piątek pod Konarami wśród odpoczywających żołnierzy,14 maja 1915

Okopani przez ponad miesiąc na wzgórzu zamkowym koło ruin byli ostrzeliwani przez rosyjską artylerię

Polacy nie dopuścili do przerwania frontu, wytrzymując kilkakrotnie ponawiany atak 100 rosyjskiej dywizji piechoty. Pozbawione wsparcia artylerii i łączności brygady legionowe liczyły łącznie tylko 5500 bagnetów, stawiając czoło 13 000 Rosjan. Zginęło 2000 żołnierzy

Płk Zygmunt Zieliński dekoruje uczestników szarzy pod Rokitną - 24 czerwca 1915 roku

ORIENTACJA ZWIĄZANA Z PAŃSTWAMI CENTRALNYMI

Polski Korpus Posiłkowy

• Utworzony z 3 brygad 20 IX 1916

• kryzys przysięgowy VII 1917

Polska Siła Zbrojna (Polnische Wermacht)

Legioniści 2 pułku ułanów w czasie kryzysu przysięgowego –

lipiec 1917 rok

ORIENTACJA ZWIĄZANA Z PAŃSTWAMI ENTENTY

• Legion Puławski• Brygada Strzelców

Polskich• 3 Korpusy Polskie• Dywizja Syberyjska• 4 Dywizja Strzelców

ORIENTACJA ZWIĄZANA Z PAŃSTWAMI ENTENTY

W 1917 r. Endecja powołuje w Paryżu Komitet Narodowy Polski

Legion Bajoński• powstał w sierpniu 1914 w

Bayonne• wcielony do 1 pułku Legii

Cudzoziemskiej• walczyli w rejonie Remis (XI

1914), Arras (9 V 1915) oraz pod Souchez (16VI 1915) – w sile batalionu (pozostałych przy życiu 50 żołnierzy wstąpiło do Armii Polskiej

Sen wolontariuszy polskich w okopach francuskich, obraz Jana Styki

ORIENTACJA ZWIĄZANA Z PAŃSTWAMI ENTENTY

Armia Polska we Francji „Błękitna Armia” – gen Haller

• powołana 4 VI 1917• podlegała rządowi

francuskiemu, francuskiemu następnie KNP

• liczyła ok. 100 tysięcy• walczyła w Szampanii• w 1919 wróciła do kraju

walcząc na froncie ukraińskim

GENEZA ODZYSKANIA NIEPODLEGŁOŚCI

Upadek państw zaborczych

Uznanie potrzeby powstania niepodległego państwa polskiego przez zwycięskie państwa ententy

Powstanie polskich ośrodków politycznych i wojskowych w kraju i za granicą.Proces urbanizacji miast, postęp cywilizacyjny (rozwój oświaty)

Kryzys i wojna domowa w Rosji

Klęska w wojnie światowej Niemiec iAustro-Węgier

Lokalne ośrodki władzy:OŚRODKI WŁADZY LOKALNEJ W POLSCE W LISTOPADZIE 1918 r.

Instytucja

GALICJA

Rada Narodowa Śląska Cieszyńskiego

Polska Komisja Likwidacyjna

b. ZABÓR ROSYJSKI

Rada Regencyjna

TymczasowyRząd LudowyRP w Lublinie

Rady DelegatówRobotniczych

b. ZABÓRPRUSKI

NaczelnaRada Ludowa

FRANCJA

KomitetNarodowyPolski

Zaplecze polityczneiprzywódcy

Większość działających na tym obszarze partii.

ks. Józef LondzieńJan Michejda

Większość partii galicyjskich.

Wincenty Witos – PSLIgnacy Daszyński PPSD

Konserwatyści..

ks.ZdzisławLubomirskiarcb. AleksanderKakowski

Lewica niepodległościowa

Ignacy Daszyński

lewicarewolucyjnaSDKPiLPPS-lewica

Julian MarchlewskiWanda

Chadecja iNarodowaDemokracja

W. KorfantyS. Adamski

NarodowaDemokracja

Roman Dmowski

Siła zbrojna Formacje ochotnicze

Formacje ochotnicze+ POW

Polski KorpusPosiłkowy

POW ---- Formacje ochotnicze +POW

ArmiaHallera

Okolicznościzakończenia działalności

Rozwiązanie na rzecz rządu J. Moraczewskiego18XI 1918

Rozwiązanie na rzecz rządu Moraczewskiego18XI 1918

Rozwiązanie na rzecz Piłsudskiego11-14 XI 1918

Rozwiązanie na rzecz rząduMoraczewskiego18.11.1918

Stopniowe rozwiązywanie

Rozwiązanie na rzecz rządu PadererewskiegoVI 1919