W Y K Ł A D S Z Ó S T Y

WSTĘP DO PROCESU AMERYKAŃSKIEGO

PROCES AMERYKAŃSKI

PODSTAWOWE CECHY:

- KONTRADYKTORYJNOŚĆ (adversarial system) – występują dwie strony, które prezentują swoje racje przed bezstronnym sędzią (arbitrem). Sędzia nie uczestniczy w sporze, wysłuchując jedynie argumentacji stron.

- ŁAWA PRZYSIĘGŁYCH (jury system) – czynny udział społeczeństwa w wymiarze sprawiedliwości. Ława przysięgłych, mająca genezę w angielskim systemie prawnym, występuje w większości procesów karnych i cywilnych w U.S.A.

ŹRÓDŁA PRAWA PROCESOWEGO

1. REGUŁY PROCESOWE- kodyfikacja ogólnych zasad związanych z procesem- federalne i stanowe reguły procesowe- tworzone przez sędziów- posiadają wysoką moc w hierarchii źródeł prawa- najważniejsze unormowania federalne:

* Federal Rules of Civil Procedure (1938)

* Federal Rules of Criminal Procedure (1946)

* Federal Rules of Appellate Procedure (1968)

* Federal Rules of Evidence (1975)

2. KODEKSY PROCESOWE- rola Davida Fielda- kodeksy postępowania cywilnego i karnego- United States Code (przepisy federalne)

ŹRÓDŁA PRAWA PROCESOWEGO

3. KONSTYTUCJA FEDERALNA- gwarancje i zasady procesowe- istnieje kilka poprawek ‘procesowych’:

* Poprawka V (ogólne gwarancje procesowe)

* Poprawka VI (proces karny)* Poprawka VII (proces cywilny)

4. ORZECZNICTWO SĄDÓW- na szczeblu stanowym i federalnym- Sąd Najwyższy określa granice prawa procesowego- interpretacja konstytucyjnych gwarancji procesowych- istotą apelacji jest rewizja procesu (błędy formalne)- ‘proces może dotyczyć procesu’

PROCESCYWILNY

- rozstrzyganie sporów wynikających z przepisów prawa cywilnego

- stronami są osoby fizyczne lub prawne (powód, pozwany)

- brak gwarancji procesu z udziałem ławy przysięgłych

- większa rola sędziego- źródła: Poprawka VII,

cywilne reguły procesowe, kodeksy postępowania cywilnego

KARNY- rozstrzyganie sporów

wynikających z prawa karnego

- stroną jest państwo i osoby fizyczne (oskarżyciel, oskarżony)

- gwarancja procesu z udziałem ławy przysięgłych

- mniejsza rola sędziego- źródła: Poprawka VI,

karne reguły procesowe, kodeksy postępowania karnego

PROCES CYWILNYSZKODA

POZEW (COMPLAINT)

WSTĘPNE POSTĘPOWANIE ROZPOZNAWCZE

USTALENIE JURYSDYKCJI (OSOBOWA, MIEJSCOWA, RZECZOWA I CZASOWA)

UGODA

WEZWANIE DO STAWIENNICTWA PRZED

SĄDEM (SUMMONS)CZYNNOŚCI

PRZEDPROCESOWE (DISCOVERY)

DECYZJA CO DO ŁAWY PRZYSIĘGŁYCH

WŁAŚCIWY PROCES

DOKUMENTY PRZEDPROCESOWE

ROZPRAWA CYWILNA (LITIGATION)

- CIĘŻAR DOWODOWY SPOCZYWA NA POWODZIE- SĘDZIA JEST ARBITREM, JEGO ROLA POLEGA NA:

* KIEROWANIU ROZPRAWĄ* PRZYJMOWANIU DOWODÓW* ODPOWIADANIU NA WNIOSKI STRON* KARANIU ZA OBRAZĘ SĄDU* INSTRUOWANIU ŁAWY PRZYSIĘGŁYCH* DECYDOWANIU O WYSOKOŚCI ODSZKODOWANIA * ROZSTRZYGANIU SPRAWY W RAZIE BRAKU ŁAWY

- WYROK JEST WYDAWANY PRZEZ ŁAWĘ PRZYSIĘGŁYCH, W OPARCIU O ISSUE OF THE FACT

WYROKI W PROCESIE CYWILNYM

1. ODSZKODOWANIE- ŚWIADCZENIA KOMPENSACYJNE (compensatory damages: zadośćuczynienie wyrządzonej szkodzie)- ŚWIADCZENIA MAJĄCE UKARAĆ POZWANEGO (punitive damages: dodatkowe odszkodowanie mające podkreślić szkodliwość czynu)- ŚWIADCZENIA NOMINALNE (nominal damages: symboliczne odszkodowanie gdy szkoda jest minimalna)

2. NAKAZ NAPRAWIENIA SZKODY3. ZAKAZ ZWIĄZANY Z OSOBĄ POWODA4. UPOMNIENIE POZWANEGO

PROCES KARNYPRZESTĘPSTW

OZATRZYMANIE PODEJRZANEGO

PRZEDSTAWIENIE ZARZUTÓW (CHARGES)

NEGOCJACJE (PLEA BARGAINING) UGODA

PRZESŁUCHANIE I EWENTUALNY ARESZT

PRZESŁUCHANIE WSTĘPNE ZGŁASZANIE WNIOSKÓW

DECYZJA CO DO ŁAWY PRZYSIĘGŁYCH

WŁAŚCIWY PROCES

ROZPRAWA KARNA (LITIGATION)

- CIĘŻAR DOWODOWY SPOCZYWA NA OSKARŻYCIELU (PROKURATORZE)- SĘDZIA MA MNIEJSZĄ ROLĘ W PROCESIE (POSIADA TE SAME UPRAWNIENIA, CO W PROCESIE CYWILNYM, OPRÓCZ MOŻLIWOŚCI DECYDOWANIA O WERDYKCIE, DECYDUJE NATOMIAST O KARZE)- OSKARŻONY JEST CHRONIONY WIELOMA GWARANCJAMI, MAJĄCYMI SWOJE ŹRÓDŁO W KONSTYTUCJI- WYROK JEST WYDAWANY PRZEZ ŁAWĘ PRZYSIĘGŁYCH, KTÓRA MA ORZEC O WINIE LUB JEJ BRAKU- ROZPRAWA ZAGROŻONA WYROKIEM KARY ŚMIERCI, JEST ZŁOŻONA (PODWÓJNA)

ŁAWA PRZYSIĘGŁYCH

PROCESOWA ŁAWA PRZYSIĘGŁYCH

(TRIAL JURY)

WIELKA ŁAWA PRZYSIĘGŁYCH

(GRAND JURY)

6-12 CZŁONKÓW, DECYDUJE O WINIE

(KARNA) LUB O TYM, PO CZYJEJ STRONIE

SĄ FAKTY (CYWILNA)

16-23 CZŁONKÓW, DECYDUJE O TYM, CZY

ISTNIEJE WYSTARCZAJĄCA ILOŚĆ

DOWODÓW PRZED PROCESEM KARNYM

FEDERALNA ŁAWA PRZYSIĘGŁYCH KWALIFIKACJE:

- OBYWATEL STANÓW ZJEDNOCZONYCH- PEŁNOLETNI (18 LAT)- ZAMIESZKUJE NA TERENIE DYSTRYKTU

SĄDOWEGO PRZEZ OKRES ROKU- ZNAJOMOŚĆ JĘZYKA ANGIELSKIEGO- BRAK PRZESZKÓD W POSTACI CHOROBY

PSYCHICZNEJ- NIE KARANY- NIE PEŁNI OKREŚLONYCH FUNKCJI/ZAWODU

PRZYSIĘGLI WYBIERANI NA PODSTAWIE LISTY POSIADACZY PRAW JAZDYCZAS NIEOKREŚLONY, WYNAGRODZENIE ZA SŁUŻBĘ

NIE WOLNO ODMÓWIĆ UDZIAŁU W ŁAWIE PRZYSIĘGŁYCH!!!

WYBÓR PRZYSIĘGŁYCH - VOIR DIRE

1. SĄD WYSYŁA WEZWANIA DO UDZIAŁU W ŁAWIE2. SPOŚRÓD GRUPY OSÓB WEZWANYCH DO SĄDU,

STRONY DOKONUJĄ WYBORU PRZYSIĘGŁYCH3. STRONY ZADAJĄ PYTANIA MAJĄCE USTALIĆ

EWENTUALNY STOSUNEK PRZYSZŁYCH PRZYSIĘGŁYCH DO KWESTII ZWIĄZANYCH ZE SPRAWĄ

4. STRONY ZWRACAJĄ SIĘ DO SĘDZIEGO O ZATWIERDZENIE LUB WYŁĄCZENIE DANEJ OSOBY Z POSIEDZENIA

* Z PODANIEM PRZYCZYNY* BEZ PODANIA PRZYCZYNY (PEREMPTORY

CHALLENGES) – BATSON v. KENTUCKY (1986)5. SĘDZIA ZATWIERDZA WYBÓR STRON6. PROCES ZACZYNA SIĘ PO WYBRANIU OSTATNIEGO

PRZYSIĘGŁEGO DO SKŁADU ŁAWY

ŁAWA PRZYSIĘGŁYCH - RÓŻNICE PROCES KARNY

ORZEKA O WINIE

WYROK ‘BEYOND REASONABLE DOUBT’

NAJCZĘŚCIEJ 12 CZŁONKÓW

ZAGWARANTOWANA W KAŻDEJ SPRAWIE

GRAND I TRIAL JURY

PROCES CYWILNY

ORZEKA, KTO MA RACJĘ

‘PREPONDERANCE OF EVIDENCE’

OD 6 DO 12 CZŁONKÓW

ZAGWARANTOWANA W SPRAWACH > 20

DOLARÓW

TYLKO TRIAL JURY

PRAWA OSKARŻONEGOPRAWO DO JAWNEJ ROZPRAWY, PODCZAS KTÓREJ ZOSTANĄ ODCZYTANE ZARZUTY, UTAJNIENIE ROZPRAWY MOŻE NASTAPIĆ JEDYNIE W CELU OCHRONY OSKARŻONEGO

ŹRÓDŁO: VI POPRAWKA

PRZYKŁADOWY CASE:WALLER v. GEORGIA (1984)

PROBLEM:UDZIAŁ MEDIÓW W PROCESIE

PRAWA OSKARŻONEGOPRAWO DO SZYBKIEGO PROCESU (SPEEDY TRIAL) – 1974: USTAWA KONGRESU, NA MOCY KTÓREJ ROZPRAWA MUSI ROZPOCZĄĆ SIĘ 70 DNI OD CZASU PRZEDSTAWIENIA ZARZUTÓW

ŹRÓDŁO: VI POPRAWKA

PRZYKŁADOWY CASE:STRUNK v. U.S. (1972)

PROBLEM:CO W SYTUACJI POWTÓRKI PROCESU - MISTRIAL

PRAWA OSKARŻONEGOPRAWO DO PRAWNIKA Z URZĘDU, W SYTUACJI JEŚLI KOGOŚ NIE STAĆ NA OBROŃCĘ W PROCESIE, WÓWCZAS SĄD MUSI MU PRZYDZIELIĆ PRAWNIKA ZA DARMO

ŹRÓDŁO: VI POPRAWKA

PRZYKŁADOWY CASE:GIDEON v. WAINWRIGHT (1963)

PROBLEM:BRAK ZAANGAŻOWANIA I PROFESJONALIZMU

PRAWA OSKARŻONEGOPRAWO DO PROCESU Z UDZIAŁEM BEZSTRONNEJ ŁAWY PRZYSIĘGŁYCH, KTÓREJ ZADANIEM JEST ORZECZENIE O WINIE LUB NIEWINNOŚCI OSKARŻONEGO

ŹRÓDŁO: VI POPRAWKA

PRZYKŁADOWY CASE:DUNCAN v. LOUISIANA (1968)

PROBLEM:KONTROWERSJE WOKÓŁ WYBORU PRZYSIĘGŁYCH

PRAWA OSKARŻONEGOPRAWO DO NIEZEZNAWANIA PRZECIWKO SOBIE (ZAKAZ SELF-INCRIMINATION), OSKARŻONY MOŻE ODMÓWIĆ ZEZNAWANIA, ALE JEŚLI ZACZNIE NIE MOŻE ZASŁANIAĆ SIĘ PRZEPISAMI POPRAWKI

ŹRÓDŁO: V POPRAWKA

PRZYKŁADOWY CASE:MIRANDA v. ARIZONA (1966)

PROBLEM:PRZYZNANIE SIĘ DO WINY NIEWAŻNE JEŻELI POLICJA NIE ODCZYTA PRAW

PRAWA OSKARŻONEGOZAKAZ POBIERANIA ZBYT WYGÓROWANEJ KAUCJI OD OSKARŻONEGO, KAUCJA MUSI BYĆ USTALONA STOSOWNIE DO STANU MATERIALNEGO OSKARŻONEGO

ŹRÓDŁO: VIII POPRAWKA

PRZYKŁADOWY CASE:U.S. v. SALERNO (1987)

PROBLEM:OKREŚLENIE GRANICY, KIEDY KTOŚ STANOWI ZAGROŻENIE

PRAWA OSKARŻONEGOZAKAZ WYKORZYSTYWANIA NIELEGALNIE ZDOBYTYCH DOWODÓW W SPRAWIE (EXCLUSIONARY RULE), REGUŁA ‘OWOCÓW ZATRUTEGO DRZEWA’

ŹRÓDŁO: IV POPRAWKA

PRZYKŁADOWY CASE:ARIZONA v. FULMINANTE (1991)

PROBLEM:MOŻLIWOŚĆ UKRYCIA NARZĘDZI PRZESTĘPSTWA

PRAWA OSKARŻONEGOZAKAZ DWUKROTNEGO SĄDZENIA, SKAZYWANIA I KARANIA ZA TO SAMO PRZESTĘPSTWO (DOUBLE JEOPARDY)

ŹRÓDŁO: V POPRAWKA

PRZYKŁADOWY CASE:BENTON v> MARYLAND (1969)

PROBLEM:BRAK JEDNOZNACZNYCH ZASAD ZASTOSOWANIA DOUBLE JEOPARDY

PRAWA OSKARŻONEGOOBOWIĄZEK UDOWODNIENIA WINY PONAD WSZELKĄ WĄTPLIWOŚĆ (BEYOND REASONABLE DOUBT), JEST ROLĄ ŁAWY PRZYSIĘGŁYCH

ŹRÓDŁO: ZWYCZAJ

PRZYKŁADOWY CASE:APODACA v. OREGON (1972)

PROBLEM:ODSTĘPOWANIE OD WYROKÓW JEDNOMYŚLNYCH