W Oczekiwaniu Na Dziecko

W OCZEKIWANIU NA DZIECKO Autor Heidi Murkiff, Arlene Eisenberg, Sandee Hathaway B.S.N Wydawnictwo "REBIS" SPIS TRECITak wiele powodw do podzikowa i wci nowych wicej.......................................................VII O fundacji What To Expect................................................................................................................VIII Wstp do wydania trzeciego. Kolejne sowo od lekarza.............................................................XXI Przedmowa. Sowo od lekarza..........................................................................................................XXII Wprowadzenie do wydania trzeciego. Dlaczego ta ksika narodzia si

jeszcze raz?.....................................................................................................................................XXIV Wprowadzenie. Jak narodzia si ta ksika?...............................................................................XXVI Przedmowa do pierwszego wydania polskiego.........................................................................XXVIII Przedmowa do pitego wydania polskiego..................................................................................XXXV Przedmowa do szstego wydania polskiego.............................................................................XXXVII

CZ 1

NA POCZTKU Rozdzia 1. Czy jeste w ciy? (przekad Mariusz Dubiel..................................3 CO MOE CI NIEPOKOI.........................................................................................................3

Przypomnienie o witaminach 3 Testy ciowe 3 Moliwe oznaki ciy 4 Praw-dopodobne oznaki ciy 5 Pozytywne oznaki ciy 5 Prawidowe wykonanie testu 6 Plan przebiegu ciy 7 Pierwsza wizyta u lekarza 7 Jeeli nie jeste jeszcze w ciy 8 Waciwy termin 8

CO WARTO WIEDZIE. Wybr (i wsppraca) twojego lekarza.............................................9 Spojrzenie wstecz 9 Jak jeste pacjentk? 9 Poonik? Lekarz rodzinny? Po-ona? 10 Rodzaj praktyki 12 Moliwoci wyboru rodzaju porodu 13 Twj wybr 16 Wsppraca pacjentka-lekarz 16 eby nie zapomniaa 17

Rozdzia 2. Teraz, gdy jeste w ciy (przekad Mariusz Dubiel.......................19 CO MOE CI NIEPOKOI.......................................................................................................19

SPIS TRECI

Twj wywiad ginekologiczny 19 Wczeniejsze poronienia 19 Ta ksika jest dla ciebie 20 Twj powtarzajcy si wywiad pooniczy 20 Cie zbyt bliskie w czasie 22 Po raz drugi 23 Dua rodzina 25 Wielokrotne cicia cesarskie 25 Pord drogami natury po cesarskim ciciu (pdncc) 26 Otyo 28 Konflikt Rh 29 Samotna matka 30 Dziecko po 35 roku ycia 31 Wiek i badania genetyczne w celu wykrycia zespou Downa 32 Wiek ojca 33 Miniaki 34 Gruczoli-sto 34 Niewydolno cieniowo-szyjkowa 35 Zapodnienie in vitro (ZIV) 36 Opryszczka 37 Oznaki i objawy opryszczki narzdw pciowych 37 Inne choroby przenoszone drog pciow 38 Strach przed AIDS 40 Szczepienia w ciy 41 Poziom przeciwcia ryczki 41 Wirusowe zapalenie wtroby typu B 41 Zao-ona wkadka domaciczna 42 Piguki antykoncepcyjne w czasie ciy 42 rodki plemnikobjcze 42 rodki zawierajce progesteron 43 rodki zawierajce es-trogeny 43 ycie na duych wysokociach 44 Religijne ograniczenia opieki medycznej 45 Wywiad rodzinny 45 Poradnictwo genetyczne 46 Twj sprze-ciw wobec przerywania ciy 47

CO WARTO WIEDZIE. Diagnostyka prenatalna.............................................................49

BADANIA PRZESIEWOWE........................................................................................................49 Badania przesiewowe w pierwszym trymestrze 49 Badania przesiewowe w dru-gim trymestrze 49 Ultrasonografia 50

BADANIA DIAGNOSTYCZNE....................................................................................................52 Biopsja kosmwki 52 Amniopunkcja 53 Powikania zwizane z amniopunkcj 54 Jeli problem zostaje wykryty 55 Inne rodzaje diagnostyki prenatalnej 56

Rozdzia 3. W czasie ciy (przekad Jerzy Kubiak).........................................57 CO MOE CI NIEPOKOI................................................................................................57

Alkohol 57 Palenie papierosw 59 Pierwszy prezent dla dziecka 60 Przyrost masy ciaa a palenie papierosw 60 Metody rzucenia palenia papierosw 61 Gdy inni pal w twojej obecnoci 62 Zaywanie marihuany 63 Kokaina i inne narkotyki 63 Kofeina 64 Herbatki zioowe 66 rodki zastpujce cukier 66 Skoncentrowane soki owocowe 67 Kot w domu 68 Sport 69 Gorce kpiele i sauna 69 Dziaanie mikrofal 70 Elektryczne koce i poduszki 70 Telefony komrkowe 70 Promienie Roentgena 71 Niebezpieczestwa czyhajce w go-spodarstwie domowym 72 Niech twj dom oddycha 72 Ziele w domu 73 Zanieczyszczenie powietrza 76 Niebezpieczestwa w miejscu pracy 76 Za duo pracy, za mao rozrywki 77 Prosz o cisz 78

CO WARTO WIEDZIE. Spojrzenie na ryzyko z perspektywy........................................80 Mierzc ryzyko i korzyci 81

Rozdzia 4. Dieta ciowa (przekad Jerzy Kubiak)..........................................83 Dziewi podstawowych zasad na dziewi miesicy zdrowego jedze-nia 84 Podwajaj warto odywcz, nie kaloryczn 85 Oszukiwanie z czystym sumieniem 87 Ciowa codzienna dwunastka" 87 Dogoni biaka 89 Fakty o dobrym tuszczu 92 Co jest w tabletce? 93

SPIS TRECI

GRUPY POKARMOWE...............................................................................................................94 Pokarmy biakowe 94 Biaka rolinne 95 Pokarmy bogate w wap 96 Pokarmy z witamin C 96 Zielenina, te warzywa i te owoce 97 Inne owoce i warzy-wa 97 Produkty penoziarniste i nasiona rolin strczkowych 97 Pokarmy boga-te w elazo 98 Tuszcz - pokarmy bogate w tuszcze 98

PRZEPISY......................................................................................................................................99 Krem pomidorowy 99 Pieczone frytki 100 Energetyczny omlet 100 Babecz-ki otrbowe 100 Penopszenne naleniki malane 101 Podwjny koktajl mlecz-ny 102 Batony figowe 102 Owocowe ciasteczka owsiane 102 Jogurt owoco-wy 103 Napj z roztartych owocw 103 Deser truskawkowy 103 Dziewicza sangra 104

CZ 2

DZIEWI MIESICY CIY Od poczcia do porodu

Rozdzia 5. Pierwszy miesic (przekad Joanna Kpiak)......................................107 CZEGO MOESZ OCZEKIWA W CZASIE PIERWSZEJ WIZYTY PRENATALNEJ...............................................................107

Co si dzieje wewntrz ciebie 109

CO MOESZ ODCZUWA..........................................................................................................109

CO MOE CI NIEPOKOI........................................................................................................110 Przekazanie wiadomoci 110 Poinformowanie szefa 110 Wygoda i bezpieczestwo w miejscu pracy 112 Zmczenie 114 Poranne nudnoci 115 Nadmierne wydzie-lanie liny 118 Czste oddawanie moczu 118* Zmiany w obrbie gruczow pier-siowych 119 Preparaty uzupeniajce 120 Ucisk w dolnej czci brzucha 121 Poronienie 121 Prawdopodobne oznaki poronienia 123 Stan twojego dziecka 123 Cia ektopowa 124 Stres w twoim yciu 125 Jasna strona optymizmu 126 wiczenie relaksacyjne 127 Wielki strach o zdrowie dziecka 127 Depresja 128 Do partnera ciarnej kobiety 129 Dwiganie innych dzieci 129 W jakich sytu-acjach powiadomi lekarza? 130

CO WARTO WIEDZIE. Regularna opieka medyczna.............................................................131 Wykaz wizyt w ciy 131 Zadbaj o siebie 131 Jeli masz wtpliwoci 132

Rozdzia 6. Drugi miesic (przekad Joanna Kpiak)............................................133 CZEGO MOESZ OCZEKIWA W CZASIE BADANIA OKRESOWEGO.....................................................................................133

SPIS TRECI

CO MOESZ ODCZUWA..................................................................................................133 Co si dzieje wewntrz ciebie 134

CO MOE CI NIEPOKOI................................................................................................135 Zmiany w obrbie y 135 Problemy z cer 136 Poszerzenie talii 137 Utrata dawnej sylwetki 137 Macica za maa (lub za dua) 138 Pochylona macica 138 Zgaga i niestrawno 138 Niech do jedzenia oraz zachcianki 139 Prosz o pasteryzowane 141 Wstrt do mleka lub jego nietolerancja 141 Czy rzeczy wi-cie masz nietolerancj laktozy? 142 Cholesterol 142 Dieta uboga w miso wieprzowe i woowe 143 Dieta wegetariaska 143 Diety ubogie w wglowoda-ny 144 mietnikowe jedzenie" 144 Ocena dodatkw spoywczych 146 Fast food 146 Substancje chemiczne w poywieniu 147 Bezpieczne sushi 149 Na ostro 149 Bezpieczne jedzenie 150 Zepsuta ywno 150 Czytajc etykie-ty 151 Nie oceniaj owocu po skrce 152

CO WARTO WIEDZIE. Troska o wasne bezpieczestwo..............................................152

Rozdzia 7. Trzeci miesic (przekad Joanna Kpiak).............................................154

CZEGO MOESZ OCZEKIWA W CZASIE BADANIA OKRESOWEGO.............................................................................154


CO MOE CI NIEPOKOI................................................................................................156 Zaparcia 156 Wzdcia (gazy) 157 Inne przyczyny zmczenia, humorw i zapar 158 Waga i nadwaga 159 Ble gowy 159 Rozstpy skrne 161 Bicie serca dziecka 162 Seks 162 Seks oralny 163 Skurcz po orgazmie 163 Blinita i wicej 163 Blinita 165 Ciako te 167 Niemono oddania moczu 167 Ropne zapalenie garda 167

CO WARTO WIEDZIE. Przyrost masy ciaa podczas ciy...........................................168 Wicej na temat przyrostu masy ciaa 168 W razie niedowagi 169 Co si skada na dodatkowe kilogramy? 169

Rozdzia 8. Czwarty miesic (przekad Jakub Woniak).........................................170 CZEGO MOESZ OCZEKIWA

W CZASIE BADANIA OKRESOWEGO.............................................................................170


CO MOE CI NIEPOKOI.................................................................................................172

SPIS TRECI

Ruchy podu 172 Wygld 172 Pozowanie do zdj 173 Strj ciowy 173 Farbowanie i prostowanie wosw i trwaa ondulacja 174 wiadomo bycia w ciy" 175 Niechciane porady 176 Zaburzenia pamici 177 Duszno 177 Kopoty z uzbieniem 177 Trudnoci ze spaniem 179 Chrapanie 181 Upawy (wydzielina z pochwy) 181 Podwyszone cinienie ttnicze krwi 182 Cukier w moczu 183 Niedokrwisto 184 Krwawienie z nosa i nieyty nosa 185 Szcze-pienie przeciw grypie 185 Moe orzeszka? 186 Alergia 186

CO WARTO WIEDZIE. wiczenia fizyczne w czasie ciy............................................187 Korzyci pynce z regularnych wicze fizycznych 187 wiczenia rozcigajce mini ng i ramion 188 Dobra kondycja i zdrowie 189 Pozycja wyjciowa i wiczenia Kegla 189 Unoszenie miednicy 190 Rozlunienie mini szyi 191 Stworzenie dobrego planu wicze 191 Wybieramy wiczenia wskazane w okresie ciy 193 Koci grzbiet" 194 Gimnastyka ng 195 Bezpieczestwo wicze 195 Ostrzeenie przed niektrymi wiczeniami 196 Siad skrzyny, wiczenia rozciga-jce 197 Zrb to w domu 198 Brak aktywnoci ruchowej w czasie ciy 199

Rozdzia 9. Pity miesic (przekad Jakub Woniak)..........................................200

CZEGO MOESZ OCZEKIWA W CZASIE BADANIA OKRESOWEGO..........................................................................200

CO MOESZ ODCZUWA...............................................................................................200 Co si dzieje wewntrz ciebie 201

CO MOE CI NIEPOKOI.............................................................................................202 Zmczenie 202 Omdlenia i zawroty gowy 202 Gorco i zimno. Jak znosi ekstremaln temperatur podczas ciy 203 Wzorce ruchw podu 204 Pozycja do spania 204 Ble plecw 205 Noszenie starszych dzieci 207 Kopoty ze stopami 208 Szybko rosnce wosy i paznokcie 208 W centrum odnowy biolo-gicznej 209 Prawidowo wykonany masa 209 Przebarwienia skrne 210 Inne dziwne objawy skrne 211 Wzrok 212 Rutynowe badanie ultrasonografem 212 Nisko usadowione oysko 213 Pasy bezpieczestwa 213 Wpyw czynnikw zewntrznych na rozwj podu 214 Umiejscowienie dziecka, pity miesic 215 Rodzicielstwo 216 Ciarne kobiety s smaczne" 217 Ble brzucha 217 P-ne poronienie 217 Podre 218 Zmczenie zwizane z podr samolotem 219 Ble brzucha w podry 221 Wyjcie do restauracji, baru, kawiarni 222 Co zamwi w restauracji 223

CO WARTO WIEDZIE. Wspycie pciowe podczas ciy.........................................229 wiadomo pci i wspycia podczas ciy 230 wiczenia, ktre sprawiaj przyjemno 233 Kiedy naley ograniczy wspycie pciowe? 233 Wygodna pozycja 234 Jak w kontaktach intymnych osign wiksz przyjemno przy ograniczeniu aktywnoci seksualnej? 234

Rozdzia 10. Szsty miesic (przekad Mariola Ropacka)...................................236

CZEGO MOESZ OCZEKIWA W CZASIE BADANIA OKRESOWEGO..........................................................................236

SPIS TRECI

CO MOESZ ODCZUWA............................................................................................................236 Co si dzieje wewntrz ciebie 237

CO MOE CI NIEPOKOI.........................................................................................................238 Bl i cierpnicie rki 238 Mrowienie 238 Niezrczno 239 Kopanie 239 Kurcze mini koczyn dolnych 240 wiczenia rozcigajce zapobiegajce kur-czom 241 Krwawienie z odbytu i ylaki okooodbytnicze 241 wid brzucha 242 Wystajcy ppek 242 Zatkane przewody mleczne 242 Zatrucie ciowe lub stan przedrzucawkowy 243 Pozostanie w pracy 243 Medycyna komplementarna i alternatywna 244 Bl porodowy 246 Pord 247 Zwiedzanie szpitali 249 Szkoa rodzenia przy drugiej ciy 249 Gdy co budzi niepokj 249

CO WARTO WIEDZIE. Edukacja przedporodowa........................................................25 Korzyci wynikajce z uczestnictwa w zajciach prowadzonych przez szkoy ro-dzenia 251 Wybr szkoy rodzenia 252 Informacja dotyczca szk rodzenia 253 Najpopularniejsze filozofie w szkoach rodzenia 253

Rozdzia 11. Sidmy miesic (przekad Mariola Ropacka)..................................256

CZEGO MOESZ OCZEKIWA W CZASIE BADANIA OKRESOWEGO............................................................................256

CO MOESZ ODCZUWA...........................................................................................................257 Co si dzieje wewntrz ciebie 257

CO MOE CI NIEPOKOI.........................................................................................................258 Narastajce zmczenie 258 Obrzki stawu skokowego i stp 259 Przegrzanie 259 Nie zapomnij o liczeniu kopni 260 Czkawka podu 260 Wykwity skrne 260 Wypadki 260 Bl w obrbie koczyny dolnej i okolicy ldwiowej 261 Orgazm a dziecko 261 Przesiewowe badania poziomu glukozy 261 Zesp niespokojnych ng 262 Wicej powodw do jedzenia warzyw 263 Marzenia i fantazje 263 Czekajca ci odpowiedzialno 264 Pracowa czy nie pracowa 265 Pord przed-wczesny 265 Nie powstrzymuj si 269 Dziecko o niskiej masie urodzeniowej 270 Plan porodu 270 Plan zapasowy 272

CO WARTO WIEDZIE. Wszystko na temat znieczulenia w czasie porodu.........................272 Najczciej uywane rodki przeciwblowe 274 Podjcie decyzji 279

Rozdzia 12. smy miesic (przekad Mariola Ropacka).....................................281

CZEGO MOESZ OCZEKIWA W CZASIE BADANIA OKRESOWEGO...............................................................................281

CO MOESZ ODCZUWA..............................................................................................................282 Co si dzieje wewntrz ciebie 282

SPIS TRECI

CO MOE CI NIEPOKOI................................................................................................283 Skrcenie oddechu 283 Skurcze Braxtona-Hicksa 283 Tkliwo eber 284 Nietrzymanie moczu wywoane uciskiem 284 Kpiele 285 Badania noworod-kw, ktre mog uratowa ycie 286 Prowadzenie pojazdu 286 Paciorkowce grupy B 286 Zaleno midzy wzrostem twojego ciaru ciaa a wielkoci dziecka 287 Twoja budowa anatomiczna a pord 287 Jakiego ksztatu jest twj brzuch? 288 Pooenie dziecka 288 smy miesic 289 Jak uoyo si twoje dziecko? 292 Pord bliniaczy 293 Pord trojaczkw 294 Cicie cesarskie 294 Szpitale a liczba ci cesarskich 295 Jak uczyni z porodu drog cicia cesarskie-go wydarzenie rodzinne? 296 Pytania do przedyskutowania z lekarzem, dotycz-ce cicia cesarskiego 300 Twoje bezpieczestwo podczas porodu 301 Bank wasnej krwi 301 Bezpieczestwo w czasie podry 302 Twj stosunek do part-nera 302 Czy mona si teraz kocha? 303

CO WARTO WIEDZIE. Informacje na temat karmienia piersi....................................304 Dlaczego karmienie piersi jest najlepsze? 304 Dlaczego niektrzy wol butelk? 306 Dokonanie wyboru 307 Pier: obiekt seksualny czy praktycznego zastosowa-nia? 307 Palenie papierosw a karmienie piersi 308 Karmienie butelk i pier-si 308 Kiedy nie moesz lub nie powinna karmi piersi? 308 Odrobina po-mocy, due osignicia 310 Sztuczne karmienie z mioci 310

Rozdzia 13. Dziewity miesic (przekad Zbyszko Malewski)...........................311

CZEGO MOESZ OCZEKIWA W CZASIE BADANIA OKRESOWEGO..............................................................................311

CO MOESZ ODCZUWA...................................................................................................312 Co si dzieje wewntrz ciebie 313

CO MOE CI NIEPOKOI................................................................................................314 Zmiany w ruchach podu 314 Jeszcze raz o czstym oddawaniu moczu 314 Wybr pediatry 315 Instynkt wicia gniazda 315 Krwawienie i plamienie 316 Pknicie bon podowych w miejscu publicznym 316 Bd gotowa 317 Obni-enie dna macicy i ustalenie si czci przodujcej podu 317 Kiedy urodzisz 318 Wasnorczne wywoanie czynnoci porodowej 319 Jak si czuje dziecko? 320 Cia przenoszona 320 Dodanie otuchy przy niepewnych wynikach testw 323 Planowane wywoanie czynnoci porodowej 323 Co zabra do szpitala? 324 Zaplanuj wczeniej sposb umierzania blu porodowego 324 Strach przed na-stpnym dugim porodem 325 Masa uatwiajcy pord 326 Karmienie pier-si 326 Operacje chirurgiczne piersi a karmienie piersi 327 Planowanie z wy-przedzeniem 327 Przechowywanie krwi z ppowiny 328 Macierzystwo 328

CO WARTO WIEDZIE. Okres przedporodowy, pord pozorny, pord prawdziwy..........................................................................................................329

Objawy przedporodowe 330 Objawy porodu pozornego 331 Objawy porodu prawdziwego 331 Kiedy telefonowa do lekarza? 331

SPIS TRECI

Rozdzia 14. Pord (przekad Zbyszko Malewski)...............................................333

CO MOE CI NIEPOKOI.......................................................................................................333 Czop luzowy i znaczenie krwi 333 Pknicie bon podowych 334 Zabarwie-nie pynu owodniowego (smka) 335 Maa objto wd podowych 335 Wzniecenie porodu 335 Pomoc Matce Naturze 338 Wzywanie lekarza podczas porodu 338 Nieregularne skurcze 338 Ble krzyowe 339 Krtki pord 340 Zbyt pny przyjazd do szpitala 340 Nagy pord w samotnoci 341 Lewaty-wa 341 Golenie owosienia onowego 342 Jedzenie i picie podczas porodu 342 Rutynowo zakadany cewnik doylny 343 Monitorowanie podu 344 Nagy pord: rady dla osoby pomagajcej 346 Sztuczne przerwanie bon podowych 348 Wi-dok krwi 348 Nacicie krocza 349 Rozcignicie pochwy przez pord 350 Pord w strzemionach 350 Uycie kleszczy i prniocigu pooniczego 351 Uy-cie kleszczy i prniocigu pooniczego 352 Wynik w skali Apgar 353 Skala Apgar 353 Pozycje porodowe 353 Pozycje rodzcej w czasie pierwszego okresu porodu 354

CO WARTO WIEDZIE. Przebieg porodu................................................................................355 Okresy i fazy porodu 355

PIERWSZY OKRES PORODU.................................................................................................35 Faza pierwsza: wczesna lub utajona 356 Czynniki wpywajce na odczuwanie blu 357 Do szpitala lub kliniki pooniczej 359 Druga faza: faza przyspieszenia lub aktywna 360 Trzecia faza: faza przejciowa 363 Jeeli pord nie postpuje 364

DRUGI OKRES PORODU. Parcie i urodzenie dziecka............................................................366 Rodzi si dziecko 367 Pierwszy widok dziecka 368

TRZECI OKRES PORODU. Urodzenie oyska, czyli popodu...............................................371 /

PORD MIEDNICOWY............................................................................................................373

CICIE CESARSKIE: PORD OPERACYJNY....................................................................373 Czy jest na sali pediatra? 375

CZ 3

ROZWAANIA KOCOWE, ALE WCALE NIE NAJMNIEJ WANE

O okresie poporodowym, o ojcach i o nastpnym dziecku

Rozdzia 15. Pierwszy tydzie po porodzie (przekad Witold Kdzia)............379 CO MOESZ ODCZUWA.........................................................................................................379

SPIS TRECI

CO MOE CI NIEPOKOI....................................................................................................380 Krwawienie 380 Twoje samopoczucie po porodzie 381 Ble poporodowe 381 Bl w obrbie krocza 382 Problemy z oddawaniem moczu 383 Pierwsze oddanie stolca 385 Nadmierna potliwo 386 Odpowiednia ilo pokarmu 387 Obrzk piersi 387 W jakich sytuacjach powiadomi lekarza? 388 Zastj mleka w przy-padku, gdy nie podejmiesz karmienia piersi 389 Gorczka 389 Wi emocjo-nalna 390 Przebywanie razem z dzieckiem (rooming-in) 391 Powrt do zdrowia po ciciu cesarskim 392 Pobyt w szpitalu 393 Ble plecw 396

CO WARTO WIEDZIE. Pocztki karmienia piersi............................................................397 Podstawowe zasady karmienia piersi 400 Obrzk piersi: gdy mleko napywa 402 Dieta karmicej matki 403 Bolesne brodawki 404 Leki a karmienie piersi 405 Sporadyczne powikania 405 Karmienie piersi po ciciu cesarskim 407 Kar-mienie blinit 407

Rozdzia 16. Pierwsze sze tygodni po porodzie (przekad Witold Kdzia)...408 CO MOESZ ODCZUWA......................................................................................................408

CZEGO MOESZ OCZEKIWA W CZASIE KONTROLI POPORODOWEJ............................................................................409

CO MOE CI NIEPOKOI....................................................................................................410 Przygnbienie poporodowe i depresja 410 Pomoc w depresji poporodowej 414 Powrt do przedporodowej masy ciaa i figury 414 Mleko matki 415 Kopoty z tarczyc 417 Samoczynne wypywanie mleka 418* Dugotrway powrt do zdro-wia po przebytym ciciu cesarskim 419* Rozpoczcie wspycia 420 Brak zainte-resowania uprawianiem mioci" 420 atwy powrt do seksu 421 Ponowne zaj-cie w ci 423 Wypadanie wosw 423 Zaywanie kpieli 424 Zmczenie 424

CO WARTO WIEDZIE. Powrt do normalnej sylwetki......................................................425 Podstawowe zasady na pierwsze sze tygodni 426 I faza wicze: 24 godziny po porodzie 426 Pozycja podstawowa 427 Unoszenie miednicy 427 II faza wi-cze: 3 dni po porodzie 427 Zginanie ng ruchem lizgowym 428 Unoszenie gowy i ramion 428 III faza wicze: po kontroli poporodowej 429

Rozdzia 17. Ojcowie take oczekuj (przekad Witold Kdzia)...........................430 CO MOE CI NIEPOKOI....................................................................................................430

Uczucie opuszczenia 430 Przygotuj si, nim zaczniesz 431 Niezalenie od tego, kim jest partner 432 Zmiany w podejciu do seksu 432 Bezpieczestwo wsp-ycia podczas ciy 433 Erotyczne sny podczas ciy 434 Zniecierpliwienie hutawk nastrojw ony 435 Wasze nastroje 435 Objawy wspodczuwania 436 Niepokj o zdrowie ony 437 Niepokj o zdrowie dziecka 437 Niepokj o zmiany w yciu 438 Bd przy nich 439 Zemdlenie podczas porodu 440 Ojcowskie lki 441 W sprawie dziadkw 441 Odstawienie" podczas karmienia piersi 442 Powstawanie wizi 443 Twoje przygnbienie poporodowe 445 Uczucie braku podania po porodzie 445

SPIS TRECI

CZ 4

PROBLEMY SZCZEGLNEJ TROSKI Rozdzia 18. Gdy zachorujesz (przekad Szymon Banaszewski).................................449 CO MOE CI NIEPOKOI..................................................................................................449

Przezibienie 449 Grypa czy przezibienie? 451 Zapalenie zatok 451 Grypa 451 Infekcja drg moczowych 452 Gorczka 453 Kupowanie lekw przez Inter-net 454 Bra aspiryn czy nie 454 Stosowanie lekw 455 Zioolecznictwo 456 Nawilanie 457 Nieyt odkowo-jelitowy 457 Listerioza 459 Toksoplazmo-za 459 Cytomegalowirus (CMV) 460 Rumie zakany 461 Ospa wietrzna 462 Choroba z Lyme 463 Odra 464 winka 464 Ryczka 465 Zapalenie wtroby (hepatitis) 466

CO WARTO WIEDZIE. Dobre samopoczucie....................................................................467

Rozdzia 19. Jak postpowa w chorobach przewlekych? (przekad Szymon Banaszewski).......................................................469

CO MOE CI NIEPOKOI..................................................................................................469 Astma 469 Cukrzyca 471 Bezpieczna czsto pracy serca w wiczeniach fi-zycznych w ciy przy cukrzycy 473 Przewleke nadcinienie 475 Choroba wiecowa serca 476 Choroby tarczycy 477 Zaburzenia aknienia 478 Tocze rumieniowaty ukadowy 479 Reumatoidalne zapalenie staww 480 Selenosis mul-tiplex (SM) 480 Niesprawno fizyczna 481 Padaczka 482 Fenyloketonuria (PKU) 484 Anemia sierpowato-krwinkowa 484 Zwknienie torbielowate (mu-kowiscydoza) 485

CO WARTO WIEDZIE. Jak y z ci wysokiego ryzyka?.............................................486 Matki pomagaj matkom 487

Rozdzia 20. Jeli dzieje si co zego (przekad Dariusz Szparek)...................490 POWIKANIA, KTRE MOG WYSTPI PODCZAS CIY..............................................490

Wczesne poronienie albo poronienie samoistne 490 Krwawienie we wczesnej ciy 492 Gdy poronienie jest nieuniknione 493 Krwawienia w rodkowym i kocowym trymestrze ciy 494 Poronienie pne 495 Jeli wystpio poro-nienie 496 Cia ektopowa 497 Cukrzyca ciowa 498 Stan przedrzucawkowy (nadcinienie indukowane ci) 499 Wewntrzmaciczne ograniczenie wzrasta-nia podu (IUGR) 502 Dzieci z nisk mas urodzeniow 503 Opieka nad dziec-kiem z grupy wysokiego ryzyka pooniczego 504 oysko przodujce 504 oysko przodujce 505 Zakaenie wewntrzmaciczne (Chorioamnionitis) 506 Przedwczesne pknicie bon podowych (ppbp) 507 Przedterminowa lub przed-wczesna czynno skurczowa macicy 508 Przewidujc przedterminowy pord 509 Zakrzepica ylna 510

SPIS TRECI

RZADKO WYSTPUJCE POWIKANIA CIOWE ..........................................................512 Niepowcigliwe wymioty ciarnych (Hyperemesis gravidarum) 512 Cia za-niadowa 513 Wykrycie powanego uszkodzenia podu 514 Czciowa cia zaniadowa 515 Rak kosmwki 515 Rzucawka 515 Zesp HELLP 516 Oddzielenie oyska 516 oysko przyronite 517 Gdy w ciy wielopodowej pd si nie rozwija 518 Maowodzie 518 Wielowodzie 520 Spltana ppowi-na 520 Pierwsza pomoc dla podu 521 Wypadnicie ppowiny 521

KOMPLIKACJE WYSTPUJCE PODCZAS PORODU I W OKRESIE POPORODOWYM.................................................................................................522

Zagroenie podu 522 Dystocja barkowa 522 Pknicie macicy 523 Wynico-wanie macicy 524 Pknicie pochwy i szyjki macicy 525 Krwotok poporodowy 525 Zakaenie poporodowe 526

UWAGI O NIEPOWODZENIACH CIOWYCH....................................................................527 Strata jednego z blinit 530 Stany przygnbienia 532 Dlaczego? 533

CZ 5

NASTPNE DZIECKO Rozdzia 21. Przygotowujc si do narodzin kolejnego dziecka

(przekad Krzysztof Szymanowski)............................................537 Przygotowania dla kobiet, ktre chc zaj w ci 538 Przygotowania do ciy dla przyszych ojcw 544 Teraz, gdy przeczytalicie zakoczenie ksiki... 546

Dodatek (przekad Krzysztof Szymanowski)...................................................547 Powszechne badania podczas ciy 547 Bezlekowe leczenie podczas ciy 549 Przewidywane zapotrzebowanie na kalorie i tuszcz 552

Posowie (przekad Krzysztof Szymanowski)...................................................553 Indeks..................................................................................................................554 Twoje notatki......................................................................................................569

Emmie, ktra zainspirowaa t ksik, bdc jeszcze w onie, a pojawiwszy si juz na tym wiecie, uczynia wszystko, by powstrzy-ma nas od jej napisania, i ktra, wierzymy w to, pewnego dnia uczy-ni z niej dobry uytek.

Howardowi, Erikowi i Timowif bez ktrych powstanie tej ksiki nie byoby moliwe z wielu powodw.

Rachel, Wyattowi i Ethanowi, ktrzy spnili si troch do naszego pierwszego wydania, ate ktrych przyjcie na wiat wnioso bardzo wiele do wydania drugiego.

Elizabeth, ktrej przyjcie na wiat wnioso jeszcze wicej do wy-dania trzeciego.

A take Arlene, z wyrazami mioci, za wszystko.

TAK WIELE POWODW DO PODZIKOWA I WCI NOWYCH WICEJ

Wcigu osiemnastu lat, ktre upy-ny od chwili, gdy pierwszy raz dotknymy palcami klawiatu-ry, by napisa pierwsze wydanie W oczeki-waniu na dziecko, wiele si nauczyymy -nie tylko o tym, co jest potrzebne, by stwo-rzy zdrowe dziecko, ale take, czego trze-ba, by stworzy ksik o zdrowym dziec-ku - lub zdrowej ciy. Lekcja numer je-den: nie mogybymy zrobi tego same. Wielu przyjaci i kolegw pomagao nam, wspomagao nas, a take prowadzio po-przez proces pierwszego i ponownego two-rzenia tej ksiki - byo ich wicej, ni jestemy w stanie wymieni, w kadym razie bez powicenia caego rozdziau w tym trzecim wydaniu. Z wyrazami wdzicznoci dzikujemy wam wszyst-kim, w tym:

Suzanne Rafer, najlepszej przyjacice i wydawcy, jakiego autor kiedykolwiek mia - za jej entuzjazm, oddanie szczeg-om, poczucie humoru, wspaniae spostrze-enia, mio i troskliwo, a przede wszyst-kim za to, e bya zawsze wtedy, gdy jej po-trzebowaymy.

Peterowi Workmanowi, wyjtkowemu wydawcy, za jego zaangaowanie w osi-gnicie doskonaoci przy pracy wydawni-czej i za powicenie si maej serii wydaw-niczej dowodzce, e chcie, to mc. Nie daybymy sobie rady bez ciebie lub bez...

Lisie Hollander za odwieenie szaty graficznej; Judith Cheng za stworzenie Mony Lisy" w ciy i za urocze przenie-sienie jej w XXI wiek; Judy Francis za wspaniae nowe ilustracje. Jenny Mandel, Carolan Workman, Bruce'owi Harrisowi, Kate Tyler, Jimowi Eberowi, Pat Upton, Saundrze Pearson, Beth Doty i wszystkim czonkom rodziny Workman, ktrzy spra-wiaj, e jest to miejsce wyjtkowe - uci-ski i ucaowania dla was wszystkich. Dzi-kujemy take tym wszystkim, ktrzy pomo-gli nam przy pierwszym i drugim wydaniu, ale ju si przenieli.

Sharon Mazel za wyciganie z opresji. Twoje niestrudzone starania (nawet gdy by-a wycieczona), badania oraz spostrzee-nia nie tylko sprawiy, e powstanie tego wydania stao si moliwe, lecz take uczy-niy je znacznie lepszym. Dzikujemy tak-e Kirze za to, e bya w odpowiednim o-nie we waciwym czasie, oraz Danielli i Arianne za dzielenie si swoj mam.

Lisie Bernstein, dyrektorowi wykonawcze-mu fundacji What To Expect, za to, co robi, czyli po prostu za wszystko. Nikt nie robi tak wiele ani nikt nie robi tego lepiej - kochamy ci za to oraz dla miliona innych powodw. Take Zoe i Och-Temu-Teddy'emu Bern-steinowi oraz Danowi Dubno za cierpliwo i zrozumienie - rwnie za to, e pozwalali mamusi tak dugo rozmawia przez telefon.

VIII TAK WIELE POWODW DO PODZIKOWA 1 WCI NOWYCH WICEJ

Richardowi Aubry'emu, profesorowi po-onictwa i ginekologii, naszemu szanow-nemu doradcy medycznemu. Szeroki zakres wiedzy Dicka oraz wielka opiekuczo sprawiaj, e nie tylko jest nadzwyczajnym lekarzem, wyjtkowym nauczycielem czy wybitnym ordownikiem spraw ciarnych kobiet i ich dzieci, lecz jednoczenie nie-ocenionym rdem wiedzy dla nas,

Marcowi Chamlinowi za to, e jest naj-lepszym prawnikiem i jeszcze lepszym przyjacielem; Ellen Goldsmith-Vein (z uci-skami i buziaczkami) za to, e radzi sobie z wszystkim i jeszcze wicej, e nie prze-stawaa wierzy i e tak przyjemnie jest przebywa w jej towarzystwie; Alanowi Nevinsowi za to, e jest najlepszy, oraz moim wszystkim przyjacioom z Artist Ma-nagement Group.

Amerykaskiemu Towarzystwu Pooni-kw i Ginekologw oraz Amerykaskiej Aka-demii Pediatrii, ktre zawsze udzielay nam odpowiedzi potrzebnych do uaktualniania kolejnych wyda W oczekiwaniu na dziec-ko, take niezliczonym lekarzom, ktrzy wyjaniali sprawy, odpowiadali na pytania, wypeniali kwestionariusze - i pomagali sprawi, by ksika ta bya jak najlepsza.

Trzem ludziom, bez ktrych niniejsza ksika (oraz nastpne po niej) dosownie nie mogaby powsta: Howardowi Eisen-bergowi, Erikowi Murkoffowi i Timowi

Hathawayowi. Jestecie najlepszymi ojca-mi i mami w okolicy, zawsze bdziemy was kocha. A take Mildred i Harry'emu Scharaga, Victorowi Shargai i Johnowi Aniello za wasz mio i wsparcie.

Wszystkim osobom niezbdnym w odnie-sieniu sukcesu przez pierwsze i drugie wy-danie, w tym lekarzowi medycyny Henry'e-mu Eisenbergowi, Elise i Arnoldowi Good-manom, Susan Stirling oraz Carol Donner.

Lekarzom, poonym i pielgniarkom opie-kujcym si ciarnymi kobietami. A prze-de wszystkim naszym czytelniczkom - kt-re s i zawsze bd najlepszym rdem wiedzy oraz inspiracji.

O FUNDACJI WHAT TO EXPECT

Z dum ogaszamy narodziny Fundacji What To Expect, nonprofitowej organizacji majcej na celu zapewnienie dostpu do in-formacji, pomocy oraz rodkw kobietom ciarnym w potrzebie - by tym, czego ka-da matka moe oczekiwa, bya zdrowa ci-a i zdrowe dziecko.

Wicej informacji na naszej stronie inter-netowej

www.whattoexpect.org lub pod numerem telefonu (877) 397-3281.

WSTP DO WYDANIA TRZECIEGO

KOLEJNE SOWO OD LEKARZA

Nie sdziem, e to moliwe, by co, co byo wietne, stao si jeszcze lepsze. Jako profesor oraz kto, kto od ponad 40 lat na co dzie stara si zapewni opiek kobietom w ciy, wiem, jak niezmiernie wa-ny dla zdrowia i witalnoci spoeczestwa jest zdrowy przebieg ciy. Jeli o cenne nowe ycie dbaj kochajcy rodzice, to stanie si ono zdrowym, wartociowym wkadem w nowe pokolenie. Nie ma ksiki, ktra by lepiej przygotowywaa rodzicw do wanego zada-nia polegajcego na opiece nad tym nowym yciem - zadania, ktre rozpoczyna si, jesz-cze zanim plemnik poczy si z komrk ja-jow - ni W oczekiwaniu na dziecko.

Przez siedemnacie lat obserwowaem roz-wj poprzednich wyda ksiki W oczekiwa-niu na dziecko, jednoczenie przygldajc si wpywowi, jaki wywieraa ona na pokolenie rodzicw oczekujcych narodzin dziecka, w tym take tych, ktrzy znajdowali si pod moj opiek. Jako doradca medyczny, sprawdzaem kade zagadnienie biologiczne i anatomiczne. Gdy okoo dziesiciu lat temu na moim biur-ku znalazo si pierwsze poprawione wydanie, zachwyciem si poprawkami poczynionymi w ksice, ktra moim zdaniem bya przeo-mowa ju w takiej formie, w jakiej przeczy-taem j pierwszy raz - a teraz, czytajc nowe, trzecie wydanie, zachwycam si po raz kolejny.

Nieatwo jest utrzyma pozycj dziea wy-tyczajcego nowy kierunek w tak szybko roz-wijajcej si nauce, jak jest poonictwo, ale trudniej przeoy skomplikowane niekiedy informacje na sowa, ktre dla kobiet (i ich

partnerw) nie bdcych zawodowymi leka-rzami bd zrozumiae, uspokajajce oraz ade-kwatne do danej sytuacji. Jak zauwayem, autorkom udao si ten cel osign. Zapewne jeszcze trudniejszym zadaniem byo uoenie tych szczegowych, solidnych pod wzgldem medycznym porad w taki sposb, by nie sta-nowiy sprzecznoci, lecz byy do pogodzenia z poradami otrzymywanymi przez przyszych rodzicw od ich lekarzy prowadzcych ci. I znw naley powiedzie, e zadanie si po-wiodo. Podobnie jak poprzednio, nowe wy-danie W oczekiwaniu na dziecko spodoba si osobom po obu stronach biurka w gabinecie lekarskim, jednakowo ujmujc rodzicw i pra-cownikw suby zdrowia. Nie tylko ksik t rekomenduj (lub daj) przyszym ojcom i matkom liczni poonicy i ginekolodzy, lecz korzystaj z niej wraz z onami we wasnym domu. Moi modzi stayci oraz inni pracuj-cy w ramach rnych programw w caym kraju czytaj j, by dowiedzie si, co przy-szych rodzicw ciekawi oraz co ich martwi, dziki czemu bd lepiej przygotowani w chwili, gdy zaczn wasn praktyk lekarsk.

Na koniec trzeba zaznaczy, e to wydanie W oczekiwaniu na dziecko podtrzymuje trady-cj pocieszania przyszych rodzicw, gdy ci maj stawi czoo wyzwaniu zmieniajcemu cae ich ycie, upewniajc ich w przekonaniu, i dadz sobie rad".

Cuda si zdarzaj - ycz, by wasz cud by jak najwspanialszy.

lek. med. Richard Aubry, specjalista ds. zdrowia publicznego

PRZEDMOWA

SOWO OD LEKARZA

Nastay najlepsze czasy na to, by by w ciy. W ostatnich dziesiciole-ciach obserwowalimy ogromn po-praw w poonictwie, zarwno dla matek, jak i dla noworodkw. Kobiety rozpoczy-najce ci s zdrowsze, otrzymuj lepsz, bardziej kompleksow opiek prenataln, a oddziay pooniczo-noworodkowe zast-piy st kuchenny czy ka porodowe jako miejsce do rodzenia dzieci.

Jednak jeszcze wiele pozostao do zro-bienia. Dla nas, lekarzy, coraz oczywistsze staje si, e nie wystarcz wietni lekarze i doskonay sprzt. Aktywne uczestnictwo rodzicw moe w jeszcze wikszym stop-niu zredukowa ryzyko wystpienia kom-plikacji podczas ciy i porodu. Aby mc peniej uczestniczy, rodzice musz by pe-niej i dokadniej informowani nie tylko o do-niosym dowiadczeniu wydawania dziec-ka na wiat, lecz rwnie o niezmiernie wanych dziewiciu miesicach poprzedza-jcych to wydarzenie; nie tylko o zagroe-niach wicych si z ci, lecz rwnie o krokach, jakie mona przedsiwzi w ce-lu ich zminimalizowania bd wyelimino-wania; nie tylko o medycznych aspektach ciy, lecz i o czynnikach psychologiczno--spoecznych oraz dotyczcych stylu ycia.

W jaki sposb informowa o tym rodzi-cw? Szkoy rednie i wysze nie posiadaj w planie nauczania programu Rodzice".

Kopoty z czasem maj rwnie osoby za-wodowo penicy opiek poonicz. Poza tym czsto s oni zbyt naukowi w swych wy-wodach oraz mao wraliwi na psychiczne i emocjonalne potrzeby przyszych rodzicw.

Ruch ochrony konsumenta wypeni t pr-ni ksikami, artykuami prasowymi oraz wy-kadami w szkoach. Jednak cho jego dziaa-cze s czsto niezmiernie pomocni, to rwnie czsto nieprecyzyjni w sprawach medycznych, niepotrzebnie niepokoj i/lub nieproporcjo-nalnie skupiaj si na niedocigniciach su-by zdrowia, wbijajc klin podejrzliwoci czy wtpliwoci midzy rodzicw a poonikw.

Od dawna widoczna bya potrzeba poja-wienia si ksiki dostarczajcej dokadnej, aktualnej i medycznie kompetentnej infor-macji, jednoczenie kadcej naleny nacisk na odywianie, styl ycia i emocjonalne aspekty ciy. Uwaam, e teraz zapotrze-bowanie to zostao wypenione w atwej do czytania ksice uoonej w niezmiernie praktycznym, miesicznym ukadzie.

Trzy autorki, wszystkie bdce dowiad-czonymi konsumentkami" opieki .pooni-czej, stworzyy t perspektyw konsumen-ta. Mdrze skoncentroway si na przeka-zywaniu przyszym rodzicom informacji, ktre pozwol im rozsdnie odgrywa cen-traln rol w caym procesie, bez groenia lekarzom czy poonym, z ktrymi wszak musz wsppracowa blisko oraz zgodnie.

SOWO OD LEKARZA XXIII

Ksika W oczekiwaniu na dziecko napi-sana zostaa ywym stylem i jest dokadna, aktualna i dobrze wywaona. S jednak cztery aspekty w jej formie i zawartoci, ktre zasuguj na szczeglne wyrnienie:

Troskliwe, rodzinne podejcie do rodze-nia dziecka, cznie z zaangaowaniem ojca w caym przebiegu ciy oraz roz-dziaem odnoszcym si do jego wa-snych potrzeb i problemw, przedstawio-ne w tej ksice jest wspaniae oraz nie-zmiernie wane.

Praktyczny, chronologiczny ukad, rozsd-nie udzielajcy odpowiedzi na mniej i bar-dziej wane, mczce i kopotliwe pytania pojawiajce si miesic po miesicu czyni z niej rdo wiedzy dostpne w odpowied-niej chwili oraz doskona lektur do ka.

Nacisk, jaki kadzie na odywianie oraz styl ycia przed i w czasie ciy, a take zdroworozsdkowe podejcie do karmie-nia piersi i psychologiczno-spoecznych wymiarw macierzystwa sprawia, e jest szczeglnie wartociowa oraz jedyna w swoim rodzaju.

Niezwyka te jest jej dokadno oraz aktualno w szczegach medycznych, zwaszcza w przejrzystoci, z jak napi-sane zostay fragmenty o genetyce, tera-tologii, porodzie przedwczesnym, poro-dzie, cesarskim ciciu i znw, karmieniu piersi.

Podsumowujc, uwaam, e ta wspania-a ksika powinna sta si l ek tur obo-w i z k o w nie tylko dla przyszych rodzi-cw, lecz take dla lekarzy i pielgniarek przyuczajcych si do pracy w subie zdro-wia oraz dla tych, ktrzy ju peni swe za-wodowe obowizki. Wiem, e oznacza to spore zmiany dla zwykle ostronych wyka-dowcw szk czy akademii medycznych. Ale podkrelam z penym przekonaniem, e tylko z odpowiednio poinformowanymi i od-powiedzialnymi konsumentami" oraz ich opiekunami moemy osign nasz wspl-ny cel: zdrowe dzieci, matki i rodziny. A docelowo take zdrowe spoeczestwo.

lek. med. Richard Aubry, specjalista ds. zdrowia publicznego

WPROWADZENIE DO WYDANIA TRZECIEGO

DLACZEGO TA KSIKA NARODZIA SI JESZCZE RAZ?

Osiemnacie lat temu, w odstpie za-ledwie kilku godzin, urodziam crk i ksik. Opiekowanie si dwjk tych dzieci (a take moim synem Wyattem oraz - wsplnie z moimi wspau-torkami - nastpnym potomstwem", czyli drugim wydaniem W oczekiwaniu na dziec-ko, fundacj What To Expect i seri What To Expect Kids) w miar jak rosy oraz roz-wijay si z biegiem lat, byo od samego pocztku zajciem wyczerpujcym, praco-chonnym i kopotliwym; dodajcym otuchy i szarpicym nerwy. Przeyam niezwyk (i pen wyzwa) przygod, z ktrej - jak wszyscy rodzice - nie zamieniabym ani jed-nego dnia. (Aczkolwiek by taki jeden ty-dzie, kiedy Emma miaa trzynacie lat...)

I oto teraz mamy kolejne narodziny: nowe, trzecie wydanie ksiki W oczekiwa-niu na dziecko. Mimo i czste dodruki po-zwalaj nam uaktualnia nasze ksiki wa-nymi, nowymi informacjami, to trzecie wy-danie dao nam wspania moliwo penej korekty, od pocztku do koca dziea, dopi-sania lub skrelenia fragmentw dotycz-cych pooniczych innowacji; poczwszy od najnowszych osigni technicznych, poprzez wszelkie praktyki uzupeniajce, po medycyn alternatywn. Dziki temu W oczekiwaniu na dziecko moe nadal pe-ni rol podstawowego i aktualnego porad-nika dla przyszych rodzicw.

Wprowadziymy tyle zmian, e same je-stemy nimi podekscytowane. Sprawiy-my, e ksika ta staa si jeszcze bardziej praktyczna, poprzez doczenie dziaw po-wiconych ciarnym kobietom pracuj-cym, dziaw, ktre pogbiaj temat opieki nad rodzinami, zawieraj wicej porad do-tyczcych zachowania pikna wewntrzne-go i zewntrznego podczas ciy, dodatko-wych wskazwek dla matek oczekujcych drugiego (i trzeciego) dziecka oraz posze-rzonego rozdziau dotyczcego przygoto-wa dla matek i ojcw do poczcia dziecka. Nowe wydanie omawia wiksz liczb ob-jaww, zawiera comiesiczne spojrzenie na ciebie oraz twoje dziecko, obszerniejszy i (jak przypuszczamy) lepszy rozdzia dla ojcw. Ugotowaymy rwnie przyjem-niejsz, agodniejsz, a take bardziej reali-styczn diet ciow, ktrej bdzie ci a-twiej przestrzega i stosowa podczas ci-gego zmagania si z brakiem czasu.

Jednak waniejsze od tego, co si zmie-nio w trzecim wydaniu, jest to, co pozosta-o dokadnie takie samo. Kiedy pierwszy raz pisaymy W oczekiwaniu na dziecko, po-strzegaam swoj prac jako osobist kru-cjat z jednym celem: nie chciaam, by kt-rekolwiek z oczekujcych dziecka rodzicw kiedykolwiek martwio si tak bardzo pod-czas ciy jak ja (i mj m Erik), gdy by-am w odmiennym stanie. Uczucie to nadal

DLACZEGO TA KSIKA NARODZIA SI JESZCZE RAZ? XXV

Czy s pytania? Staraymy si odpowiedzie na wszyst-

kie pytania i mamy nadziej, e w wikszo-ci nam si to udao. Poniewa kada cia jest inna (jak inna jest kada para rodzicw oczekujca narodzin dziecka), by moe po-minymy kilka zagadnie. Jeli czytajc t ksik, zauwaysz, e brak w niej omwie-

nia spraw, ktre ci martwi bd interesuj, chciaybymy dowiedzie si o tym. Wwczas bdziemy mogy doczy je w nastpnym wy-daniu dla - mamy tak nadziej - dobra twego kolejnego dziecka. Napisz do nas na adres: Workman Publishing, 708 Broadway, New York 10003.

yje we mnie, a trzecie wydanie W oczekiwa-niu na dziecko napisane zostao, podobnie jak pierwsze, w celu informowania, doda-wania otuchy i niesienia pomocy rodzicom, by mogli spa spokojnie (przynajmniej na tyle, na ile pozwoli czste oddawanie mo-czu, kurcze w nogach i ble plecw).

Zapewne nim wyschnie farba drukarska w trzecim wydaniu ksiki, my bdziemy ju czyni przygotowania do czwartego. Przy pracy nad nim, jak zwykle, bdziemy

oczekiwa wszelkich sugestii z waszej stro-ny. Wszak W oczekiwaniu na dziecko jest przede wszystkim stale ewoluujc ksik, a kolejni rodzice s nadal najbardziej war-tociowym rdem informacji, z ktrego korzystamy podczas pracy.

Z yczeniami jak najzdrowszego prze-biegu ciy oraz szczcia wynikajcego z wypeniania obowizkw rodzicielskich.

He id i Murkoff

bogdanusPodwietlony

WPROWADZENIE

JAK NARODZIA SI TA KSIKA?

Byam w ciy. I byam zarwno naj-szczliwsz, jak i najbardziej zmar-twion kobiet na wiecie. Zmartwion winem, ktre wypiam wie-

czorem przy kolacji, i dinem z tonikiem, ktry popijaam wieczorami w pierwszych szeciu tygodniach ciy, po tym jak dwch ginekologw i badanie krwi utwierdziy mnie w przekonaniu, e w ciy nie jestem.

Zmartwion siedmioma dawkami Prove-ry, ktr przepisaa mi wczeniej lekarka, by przyspieszy, jak sdzia, opniajcy si okres, a co w dwa tygodnie pniej okazao si prawie dwumiesiczn ci.

Zmartwion kaw, ktr czsto piam, i mlekiem, ktrego nie piam, cukrem, kt-ry jadam, i biakiem, ktrego nie jadam.

Zmartwion skurczami w trzecim mie-sicu i czterema dniami w pitym miesicu, kiedy to nie czuam nawet najmniejszego ruchu podu.

Zmartwion omdleniem podczas zwie-dzania szpitala, w ktrym miaam rodzi (nigdy nie zdoaam obejrze oddziau no-worodkw), upadkiem na brzuch w smym miesicu i krwaw wydzielin z pochwy w dziewitym.

Zmartwion nawet dobrym samopoczu-ciem (Przecie nie mam adnych za-par..., nie mam porannych nudnoci..., nie oddaj czciej moczu - co musi by nie tak!").

Zmartwion, e nie bd w stanie wytrzy-ma blu czy te znie widoku krwi pod-czas porodu. Zmartwion faktem, e nie b-d w stanie karmi piersi, poniewa przed upywem dziewitego miesica nie mogam wycisn nawet kropli siary, ktra, jak twierdziy wszystkie poradniki, powinna bya ju wwczas wypenia moje piersi.

Gdzie mogam si zwrci, by znale potwierdzenie, e wszystko bdzie w po-rzdku? Przecie nie do cigle rosncej na moim nocnym stoliku sterty ksiek powi-conych ciy. Nie mogam tam znale ad-nej choby wzmianki o tak zwykej i nor-malnej sprawie, jak jest kilkudniowy brak aktywnoci podu w pitym miesicu. Nie udao mi si te znale adnej wzmianki o przypadkowych upadkach - co do cz-sto przydarza si kobietom w ciy, prawie zawsze bez szkody dla dziecka.

Gdy omawiano podobne do moich symp-tomy, problemy czy obawy, zwykle przed-stawiano je w alarmujcy sposb, co jesz-cze bardziej pogbiao moje zatroskanie. Nigdy nie zaywaj Provery, chyba e je-ste absolutnie zdecydowana usun ci-" - ostrzegaa jedna z publikacji, nie do-dajc, e stosowanie tego rodka wie si z tak minimalnym ryzykiem wystpienia wad u dziecka, e nie naley bra pod uwa-g aborcji. Udowodniono, e nawet jedna popijawa w okresie ciy moe mie wpyw

JAK NARODZIA SI TA KSIKA? XXVII

na niektre dzieci, w zalenoci od stopnia rozwoju, ktry osigny" - ostrzegaa zo-wieszczo jeszcze inna ksika, nie przyta-czajc opracowa, ktre wykazay, e na-wet kilka zakrapianych alkoholem zabaw we wczesnym okresie ciy, a wic wtedy, gdy wiele kobiet nie zdaje sobie sprawy ze swego stanu, nie wpywa na rozwj podu.

Oczywicie, nie mogam znale adnej ulgi dla mych trosk, czytajc gazety, w-czajc radio czy telewizor albo wertujc przerne magazyny. Zgodnie z tym, co przed-stawiay mass media, zagroenia dla ciy czaiy si wszdzie: w powietrzu, ktrym oddychalimy, w jedzeniu, ktre spoywa-limy, wodzie, ktr pilimy, u dentysty, w drogerii, nawet w domu.

Jasne, e moja lekarka dawaa mi jak pociech, ale tylko wtedy, gdy potrafiam zdoby si na odwag i zadzwoni (baam si, e moje obawy mog zabrzmie gupio albo e usysz co niepokojcego. A poza tym jak mogam, wiszc na telefonie pra-wie co drugi dzie, tak j zadrcza?).

Czy tylko ja (i mj m Erik, ktry dzieli ze mn wszystkie zmartwienia) miaam ta-kie obawy, czy byam w tym odosobniona? Nic bardziej bdnego. Obawa, zmartwienie jest - wedug pewnego opracowania - jed-n z najbardziej powszechnych bolczek zwizanych z okresem ciy, trapic ko-

biety bardziej ni poranne nudnoci i wzmo-ony apetyt razem wzite. 94 na kade 100 kobiet martwi si, czy ich dzieci bd nor-malne, a 93% martwi si, czy one same i ich dzieci szczliwie przejd pord. Wicej kobiet martwi si w czasie ciy o swoj fi-gur (91%) ni o swoje zdrowie (81%). A wikszo martwi si, e zbyt czsto si martwi.

Chocia niewielkie zmartwienie jest czym normalnym dla kobiet w ciy i ich partne-rw, to jednak zbyt due jest niepotrzebnym marnotrawstwem tego, co powinno by okresem bogiego szczcia i spokoju. Wbrew wszystkiemu, co syszymy, czyta-my i czym si martwimy, nigdy wczeniej w historii reprodukcji posiadanie dziecka nie byo tak bezpieczne - o czym i Erik, i ja moglimy si przekona jakie 7,5 miesica pniej, gdy urodziam moj creczk zdrowsz i pikniejsz ni w mych naj-mielszych marzeniach.

I tak z naszego niepokoju narodzia si ksika W oczekiwaniu na dziecko. De-dykowana jest wszystkim parom spodzie-wajcym si dzieci i napisana z nadziej, e pomoe wszystkim przyszym ojcom i mat-kom mniej si martwi, a bardziej cieszy ich ci.

Heidi Murkoff

PRZEDMOWA DO PIERWSZEGO WYDANIA POLSKIEGO

Pord jest niewtpliwie zoonym pro-cesem biologicznym, ktrego zrozu-mienie wymaga duej wiedzy medy-cznej, a jednoczenie narodziny stanowi gboko przenikajce wydarzenie emocjo-nalne dotyczce ludzkich dozna, potrzeb uczuciowych i zachowa oraz znaczcy moment dla rozwoju i ksztatowania psychi-ki dziecka. Wrd wikszoci opracowa dotyczcych tej tematyki wystpowaa do-td dominacja naukowych medycznych aspektw nad psychologicznymi i spoecz-nymi, jakkolwiek w ostatnich latach po-wstay aktywne towarzystwa naukowe zaj-mujce si psychosomatyk perinataln. Rozwizaniem tego problemu moe by je-dynie wywaony kompromis pomidzy wprowadzeniem zweryfikowanych nauko-wych metod medycznych, zapewniajcych maksymalne bezpieczestwo matce i dziec-ku, a dziaaniem nacechowanym humani-zmem, wspierajcym wizy i uczucia ro-dzinne, ktrego celem jest zaspokojenie po-trzeb emocjonalnych, szczeglnie silnie wyraonych w okresie okooporodowym, oraz rozwj struktur emocjonalno-uczucio-wych dziecka.

Wielki polski filozof, piszc Medytacje o yciu godziwym i snujc rozwaania nad etyk w najszerszym jej rozumieniu, przed-stawia taki wzorzec mioci matczynej: ...pord kierunkw moliwego wyboru

stylu ycia godnego istnienia wzorzec y-cia matki oddanej dzieciom naley z pew-noci do wzorcw najczcigodniejszych i najbardziej wyprbowanych. [...] matki oddane swoim dzieciom, pracujce dla nich, w tym upatrujce gwne uzasadnienie wszystkiego, co czyni, i najwaniejsze r-do radoci wasnej".

Mio macierzyska jest wielka, a na-wet bezgraniczna, lecz najwspanialsze po-stawy i wzorce winny znale racjonalne formy realizacji, nie mona si opiera wy-cznie na niewtpliwie wanym instynkcie macierzyskim. Oznacza to, e niezbd-nym warunkiem realizacji piknej mioci rodzicielskiej jest znajomo podstawo-wych informacji w zakresie rozwoju po-du, przebiegu ciy i porodu. Prociej m-wic, dokadne poznanie tego, co jest do-bre dla oczekiwanego dziecka, a zarazem korzystne dla matki oczekujcej narodzin, a co dotyczy jej waciwego trybu ycia, higieny i odywiania. Wiedza w tym za-kresie nie zubaa piknych uczu macie-rzyskich i ojcowskich, lecz przeciwnie, wzbogaca je, czyni peniejszymi i zarazem racjonalnymi.

Wanie ta ksika zawiera podstawowe informacje na temat fizjopatologii ciy, po-rodu i poogu, zasad ywienia i higieny oraz wskazwki o sposobie korzystania z osig-ni wspczesnej medycyny.

XXXII PRZEDMOWA DO PIERWSZEGO WYDANIA POLSKIEGO XXXIII

W polskim pimiennictwie popularnona-ukowym odczuwa si brak uytecznych opracowa z zakresu wiedzy medycznej, a w szczeglnoci z zakresu fizjopatologii ciy, porodu i poogu. Odczuwam ten nie-dostatek bardzo dotkliwie, gdy bowiem zwracaj si do mnie kobiety ciarne, pro-szc o wskazanie waciwej lektury, mog wskaza jedynie problemowe opracowania. Brak jest natomiast nowoczesnego i pene-go opracowania, obejmujcego ca proble-matyk okooporodow. Z tych wzgldw wiele kobiet zaopatruje si w podrczniki przeznaczone dla fachowych pracownikw suby zdrowia, posiadajcych oglne przy-gotowanie biologiczne bd wyksztacenie medyczne. Z uwagi na liczne okrelenia i de-finicje medyczne korzystanie z tych ksi-ek, pisanych wrcz hermetycznym jzykiem, nie tylko jest utrudnione, ale wprowadza niepokj u czytelniczek oraz rodzi duo wtpliwoci i pyta, na ktre nie potrafi znale odpowiedzi. Bya to zasadnicza motywacja przed przystpieniem do tuma-czenia tego dziea, ktre - jak wierz - znaj-dzie akceptacj wrd polskich przyszych matek oraz wrd tych, ktre obecnie prze-ywaj macierzystwo.

Do realizacji tej idei udao mi si pozys-ka grup wsppracownikw, wspaniaych lekarzy i znawcw problematyki okoopo-rodowej, ktrym skadam serdeczne podzi-kowanie za przyjcie propozycji oraz za ich trud. Zarwno koordynacja ich pracy, jak i nadanie ostatecznego redakcyjnego kszta-tu tekstowi tej ksiki stanowiy dla mnie wielk przyjemno i satysfakcj, lecz zara-zem wymagay nie mniej trudu i przezwy-ciania wtpliwoci.

Dwukrotne wydanie tej ksiki w jzyku angielskim w krtkim czasie jest wyrazem akceptacji przez czytelnikw. Wysok oce-n zarwno rodzicw, jak i lekarzy wyraa-j wypowiedzi, w ktrych uznaj t ksik za bibli medyczn dla kobiet ciarnych i rodzcych.

W tumaczeniu staralimy si utrzyma

moliwie jednolity styl, wierno treci ory-ginau oraz, co jest najtrudniejsze, zgodno z duchem jzyka.

Objawy ciy, jej przebieg oraz powik-ania s opisane bardzo jasno i zrozumiale, w sposb bardzo oglny, bez prb wyjania-nia ich w sposb naukowy, co dla nie przy-gotowanego czytelnika byoby trudne lub niezrozumiae. Przy czym te uoglnienia, jakkolwiek czasem naiwne, s tak trafnie skonstruowane, e nie pozostaj w sprze-cznoci ze wspczesn wiedz. Z pewno-ci jest to najbardziej istotna warto tego typu opracowa, a zarazem niewtpliwy wykadnik talentu autorek. Drobne nieci-soci z zakresu wiedzy medycznej nie wpywaj w sposb istotny na praktyczn warto dziea. Znaczne uproszczenia nie-ktrych zjawisk biologicznych czyni je bardziej zrozumiaymi, szczeglnie dla czy-telnikw, ktrzy z tymi problemami stykaj si po raz pierwszy.

Autorki utrzymuj bardzo swobodny i bezporedni sposb zwracania si do czytelnikw, piszc np.: ty i twoje dziecko, co moesz odczuwa, co moesz robi, od-pr si itp. Osobicie, kierujc du jed-nostk kliniczn, byem i jestem przeciwny zwracaniu si w drugiej osobie do chorych lub rodzcych, zarwno przez poone, jak i lekarzy, jeli nie wynika to z pokrewie-stwa lub bliskiej zayoci. Moje stanowi-sko wypywa z gbokiego przekonania, e w bezporednim obcowaniu z chorymi lub rodzcymi obowizuje nas w rwnym stop-niu yczliwo i szacunek. Forma zwraca-nia si do objtych nasz opiek osb, wypowiadane zalecenia lub polecenia nie mog nasuwa podejrzenia o okazywaniu wyszoci, sytuacyjnej zalenoci lub lek-cewaenia.

Gwnym adresatem (odbiorc) ksiki s rodzice oczekujcy potomstwa i uczest-niczcy w jego narodzinach, lecz zapew-niam o je j uytecznoci rwnie dla facho-wych pracownikw suby zdrowia w dzie-dzinie medycyny perinatalnej.


Ukad treci ksiki to naturalna chrono-logia wydarze biologicznych. Rozpoczy-na si rozdziaem zatytuowanym Czy jeste w ciy?, po ktrym nastpuj rozdziay obejmujce kolejne miesice ciy, pord, okres poporodowy, karmienie naturalne, problematyk planowania rodziny.

Ksika powstaa na innym kontynencie, w odmiennych od naszych warunkach - za-tem czy moe by uyteczna w praktycz-nym aspekcie dla polskich czytelnikw? Osobicie nie wyraaem tych obaw nawet przed szczegowym zapoznaniem si z treci ksiki, wizytujc bowiem kilka-krotnie oddziay poonicze w rnych mia-stach USA i Kanady, najbardziej istotne r-nice spostrzegaem w standardzie wyposa-enia oraz organizacji ochrony zdrowia. Nauki przyrodnicze w swej istocie, zwasz-cza medycyna, s ponadkontynentalne, a ich zdobycze staj si udziaem caej ludz-koci. Technicyzacja medycyny wcale nie musi i nie powinna oznacza odrzucenia i pomniejszenia wartoci humanitarnych, a szczeglnie etycznych. Na drugiej pkuli lekarz domowy, rodzinny lub poonik, o ktrym ciarne mwi mj", nawizuje blisze wizi natury psychicznej, buduje zaufanie i tworzy warunki partnerskie z ob-jtymi jego opiek matkami. Tego nie mo-na okreli niedoskonaoci ksiki, lecz niedostatkami naszej ochrony zdrowia. Wy-raam przekonanie, e rwnie w naszym kraju, w reformowanej organizacji ochrony zdrowia, lekarz rodzinny stanie si podsta-wow instytucj, a perinatolog z pewnoci przestanie by anonimowy i przywrci spo-eczn rang i zaufanie do osb kultywuj-cych t specjalno i ten pikny zawd.

Ksika adresowana jest gwnie do przyszych matek, lecz ojcowie rwnie znajd interesujce informacje, zarwno dotyczce biologicznych i psychologicz-nych aspektw rozrodu, jak i praktycznych rozwiza wspuczestnictwa w przeywa-niu ciy i porodu oraz organizacji ycia domowego. Problematyka uczestnictwa oj-

cw w porodzie jest ujta niesychanie rze-czowo i obiektywnie, mimo prezentowania stanowiska promocyjnego, co ilustruje po-niej obszerny cytat.

Fakt, i we wspczesnym poonictwie modne jest, aby ojcowie uczestniczyli w po-rodzie, nie znaczy, e jest to obowizkowe. Badania wykazay, e ojcowie, ktrzy nie uczestnicz w porodach, nie maj istotnie sabszego kontaktu ze swoim potomstwem, w porwnaniu z tymi, ktrzy w porodzie uczestnicz. Podobnie te ojcowie, ktrzy nie wi si ze swoimi dziemi natych-miast po narodzinach, nie wydaj si auto-matycznie mniej kochajcymi rodzicami. Istotne jest, e robisz to, co jest dobre dla ciebie i dla ony. Jeli uwaasz, e nie czu-by si dobrze przy porodzie, to z jakiego powodu miaby wszystkim zainteresowa-nym sprawi wicej szkody ni poytku poprzez swoj obecno tam. Zignoruj tych, ktrzy staraj si nakoni ci do podjcia decyzji, ktra byaby dla ciebie za. Pami-taj, e wikszo pokole ojcw nie widzia-a narodzin swoich dzieci i wcale nie od-czuwa z tego powodu zaenowania. Jednak-e nie naley mwi, e obecno przy narodzinach twojego dziecka nie jest war-tym zachodu dowiadczeniem czy te czym, obok czego mgby przej bez szczeglnego zastanowienia".

Autorki omawiaj rwnie cicie cesar-skie jako sytuacj kliniczn, w ktrej wik-szo zakadw pooniczych odmawia uczestnictwa ojcw na sali operacyjnej. Obawy ojcw, e w tej sytuacji nie wytwa-rza si naturalna wi z nowo narodzonym dzieckiem, zostay podwaone nastpujc argumentacj autorek: Do lat szedziesi-tych niewielu ojcw byo wiadkami na-rodzin swoich dzieci i kiedy pojawio si pojcie powstanie wizi, wywodzce si z lat siedemdziesitych, nikt nie zdawa so-bie nawet sprawy, e istnieje moliwo po-wstania wizi z potomkiem. Jednak taki brak owiecenia nie powstrzyma pokole od rozwoju mioci w relacji ojciec-syn


i ojciec-crka. I odwrotnie, kady ojciec, ktry uczestniczy w narodzinach swego dziecka i moe trzyma jego lub j zaraz po porodzie, nie ma automatycznie zagwaran-towanej na cae ycie bliskoci ze swym po-tomkiem.

Przebywanie ze swoj on podczas porodu to idea, a gdy jest si pozbawionym takiej moliwoci, jest to powd do roz-czarowania - szczeglnie jeli spdzilicie miesice, przygotowujc si wsplnie do porodu. Jednake nie ma powodu, aby spo-dziewa si powstania sabszych wizi z two-im dzieckiem. Tym, co ci naprawd wie z twoim dzieckiem, s codzienne, pene mi-oci kontakty - zmienianie pieluch, kpie-le, karmienie, przytulanie i koysanie. Twoje dziecko nigdy nie bdzie wiedziao, e nie dzielie z nim chwili narodzin, ale bdzie wiedziao, jeli zabraknie ci w chwilach, w ktrych bdzie ciebie potrzebowao".

Olbrzymi zasb uytecznych dla rodzi-cw informacji jest istotnym, lecz nie jedy-nym walorem ksiki. Wiedza poonicza jest prezentowana tak, jak odbieraj j ma-tki i ojcowie, w sposb naturalny i po-wszechnie zrozumiay, nawet przy oma-wianiu trudnych problemw. Jednoczenie w tym przekazie wiedzy wyczuwa si cie-po kobiece, wyraz gbokich uczu rodzicielskich osadzonych w realiach ycia, wrd pieluszek i kpieli dziecka, smocz-kw i karmienia piersi, wrd radoci i umiechw, jak rwnie zmczenia i nie przespanych nocy. Kobiety potrafi wzbu-dza i pielgnowa najwysze uniesienia i uczucia, a zarazem nadawa im bardzo re-alne ksztaty w yciu rodzinnym.

Autorki, oprcz ogromnej wiedzy prak-tycznej i potencjau intelektualnego, wyka-zuj gboki humanizm, ktry wyraa si tolerancj odmiennych pogldw, a nawet przedstawieniem rwnie dodatnich cech w przeciwstawnych kierunkach dziaania lub metodach. I tak np., promujc naturalne karmienie noworodka piersi, nie potpiaj tych matek, ktre zdecydoway podj kar-

mienie sztuczne; a nawet wskazuj, w jaki sposb cz uomnoci tej metody mona wyeliminowa lub zminimalizowa. Prezen-tujc waciwy kierunek dziaania, nie uzna-j go za jedyny moliwy do akceptacji. Sta-raj si uatwi racjonalny wybr, zarazem przedstawiajc rne opcje.

ywe zainteresowanie kobiet wzbudzaj wspczesne trendy w poonictwie, a szcze-glnie psychologiczne aspekty porodu, mo-nitorowanie elektroniczne podu itp. Ograni-czenie ramami przedmowy pozwala mi je-dynie na bardzo syntetyczne przedstawienie wybranych tematw stanowicych przed-miot czstych pyta i dyskusji, jak np. czy pord w warunkach domowych jest bezpie-czny, czy monitorowanie jest uyteczne itp.

Odpowiedzi, ktrych udzielam na nie-ktre pytania, s wynikiem mojej wiedzy, praktycznych dowiadcze, przey zawo-dowych i refleksji.

W dziaalnoci pooniczej zasadniczym celem jest zapewnienie bezpieczestwa mat-ce i dziecku w okresie okooporodowym. Warunek ten spenia dobrze zorganizowany szpital, mimo e nie zawsze zapewnia po-dany komfort psychiczny. Pord domowy, jako alternatywa porodu odbywanego w wa-runkach szpitalnych, nie znajduje racjonal-nego uzasadnienia. Posu si przykadem Szwecji, w tym kraju bowiem osignito naj-lepsze wyniki w zakresie obniania umie-ralnoci okooporodowej.

Szwedzkie Towarzystwo Medyczne w 1979 roku podjo temat: Pord w domu czy pord w szpitalu?" Ekspertyza medyczna Szwedzkiego Towarzystwa Medycznego zostaa sformuowana nastpujco: Medy-czne ryzyko prowadzenia porodu w warun-kach domowych jest tak due, e pozostaje w sprzecznoci z podstawami naukowymi i klinicznym dowiadczeniem". Ankietowe badanie opinii kobiet ciarnych wykazao, e tylko 0,6% kobiet ciarnych planowao pord w domu; w rezultacie bardzo maa liczba kobiet decydowaa si w ostateczno-ci na pord w domu.


Zachowujc podstawowy warunek: bez-pieczestwo matki i dziecka, naley w miar moliwoci rozwija i doskonali niektre elementy porodu prowadzonego w szpitalu -zgodnie z yczeniami rodzicw; szczegl-nie dotyczy to:

1. opieki psychologicznej; 2. indywidualnego agodzenia blu; 3. indywidualnego czasu pielgnacji; 4. podanych kontaktw matka-dziecko; 5. indywidualnej pielgnacji dziecka. Problematyka porodu domowego znala-

za oddwik w wiecie lekarskim w Euro-pie oraz w innych czciach wiata. Zarzd Amerykaskiego Towarzystwa Poonikw i Ginekologw wyrazi opini w tej kwestii w 1975 r. i w 1976 r. zoy znamienne owiadczenie, z ktrego urywek cytuj: ...pord, jakkolwiek jest procesem fizjo-logicznym, przedstawia potencjalne niebez-pieczestwo dla matki w czasie jego trwa-nia oraz po zakoczeniu. Ryzyko to wyma-ga zapewnienia podstawowych warunkw bezpieczestwa, ktrego nie mona osi-gn w sytuacji domowej". Z powyszych wzgldw alternatyw nie jest pord w do-mu, lecz modyfikacja warunkw w szpita-lach, w ktrych odbywaj si porody.

Amerykaskie Towarzystwo Poonikw i Ginekologw, Towarzystwo Pediatryczne i Zwizek Pielgniarek wyday dokument: Rozwj rodzinnych orodkw opieki nad matk i dzieckiem w szpitalach. Zawarte s w nim szczegowe zalecenia dotyczce wa-runkw, ktre naley stworzy, organizujc szpitalne oddziay porodowe, a mianowicie:

1. Sale porodowe umoliwiajce pobyt ma lub innych osb wspierajcych pod-czas porodu prawidowego.

2. Wystrj wntrz przypominajcy wa-runki domowe.

3. Sprzt medyczny niezbdny w nagl-cych potrzebach matki i dziecka, umiesz-czony w ciennych szafach lub za parawa-nem, lecz stale dostpny.

4. atwy dostp do sprztu radiowo-tele-wizyjnego.

5. Nowoczesne ko porodowe z moli-woci:

a) obniania i podwyszania poziomu uoenia rodzcej,

b) zmiany pozycji rodzcej na psie-dzc,

c) transportu do innych pomieszcze. 6. eczko noworodkowe ogrzewane,

uatwiajce stosowanie resuscytacji nowo-rodka.

7. Wyposaenie oddziau przystosowane do porodu prawidowego i bezporedniej pielgnacji noworodka.

8. Pokj, w ktrym odbywa si karmie-nie i pielgnacja noworodka bezporednio po porodzie - o staej temperaturze.

Organizacja sali porodowej rzadko odpo-wiada wymienionym uprzednio warunkom, a wyposaenie suce monitorowaniu po-du, takie jak: czujniki, kable czy aparatura rejestrujca, a take zjawiska akustyczne i wietlne zwizane z monitorowaniem, zmieniaj rodowisko szpitalne, ju i tak bardzo odmienne od domowego. Obecno urzdze do intensywnego nadzoru moe mie negatywny wpyw na psychik ciar-nej, co utrudnia opiek perinataln. Duo zaley wic od postawy lekarzy i poonych.

Postp technologiczny i rutynowe moni-torowanie nie musz oznacza jednoczesnej dehumanizacji wspczesnych szpitali. Po-tencjalna moliwo wywoania niepokoju lub nawet strachu u pacjentki istnieje, lecz dowiadczony lekarz moe uspokoi ciar-n i wytumaczy celowo stosowania r-nych urzdze. Rozpatrujc reakcje zwi-zane z bioelektrycznym monitorowaniem podu, mona stwierdzi, e wystpuje rw-nie wiele dodatnich cech. Monitor, gdy jego zasadnicza funkcja jest znana pacjent-ce, moe j podnie na duchu. Ciarne, ktrym waciwie przedstawiono cel moni-torowania, oceniaj funkcj monitora jako przeduenie dziaania lekarza i czuj si bezpieczniej, przypisujc czasem tej apara-turze wrcz magiczn si. Wiele kobiet uwaa, e monitor pozwala na atwiejsze


nawizanie werbalnego kontaktu z leka-rzem, dostarcza pretekstu do rzeczowej konwersacji i uatwia pocztek dyskusji.

Dla kobiet rodzcych, ktrych uprzednie porody zakoczyy si niepowodzeniem, ledzenie czynnoci serca podu na podsta-wie sygnaw akustycznych lub wietlnych jest rdem uspokojenia. Monitor dostar-cza informacji o yciu wewntrzmacicznym podu. Czsto nawet krtkotrwae wycze-nie aparatury stanowi rdo niepokoju i obaw. W krajach, w ktrych podczas poro-du rodzcej asystuje m, monitor uatwia partnerom udzia w przeywaniu porodu. Kobiety zaznaczay, e ich partnerzy prze-ywali pord razem z nimi, ledzc monito-rowanie podu i zawiadamiajc je, e nad-chodzi skurcz lub e osign on swj szczyt. Rodzce mile przyjmoway zwikszone za-angaowanie swoich partnerw i ich udzia w tym przeyciu.

Kobiety, ktre byy przygotowane do po-rodu w szkole rodzenia, czsto podkrelay uyteczno informacji z monitora o nad-chodzeniu skurczw - mogy na nie oczeki-wa i przygotowa si do ich wystpienia. Szczeglnie pomocna bya informacja, e szczyt skurczu min. Kobiety te uwaay, e mogy lepiej tolerowa bl.

Jako negatywny skutek monitorowania ciarne najczciej wymieniaj dyskom-fort zwizany z ograniczeniem zmiany po-zycji i uoenia, uciskiem wywieranym przez czujniki itp. Wraz z doskonalszymi roz-wizaniami technicznymi te niekorzystne skutki monitorowania s eliminowane, a no-woczesne aparaty telemetryczne umoli-wiaj kobietom chodzenie, nawet poza ob-rbem oddziau porodowego.

Naley podkreli, e przed podjciem monitorowania trzeba rodzcej udzieli in-formacji o celu i wynikach nadzoru, aby przyja je jako dziaanie zwikszajce po-czucie bezpieczestwa oraz wzmacniajce psychiczn i fizyczn wi z dzieckiem.

Niezwykle istotny jest poporodowy kon-takt matki i noworodka. W okresie, gdy

przewaajca liczba porodw odbywaa si w domu, a skierowanie do kliniki nast-powao tylko w przypadku powanych po-wika, czasem konieczne byo z przyczyn psychologicznych, jak i medycznych od-dzielenie matki od dziecka. Obecnie ponad 98% ciarnych rodzi na oddziaach poo-niczych, przewaaj porody fizjologiczne, a tylko w szczeglnych sytuacjach uzasad-niona jest konieczno oddzielenia matki od dziecka.

System rooming-in nie jest pomysem zupenie nowym, zosta jedynie przypo-mniany przez Edith Jackson w 1948 r., ze wskazaniem na korzystny wpyw kontaktu matki z dzieckiem oraz wiele innych zalet medycznych. System ten upowszechni si w licznych krajach w poowie lat siedem-dziesitych.

Noworodek ludzki, ze wzgldu na sw nieporadno, od pierwszych chwil ycia zdany jest na cisy kontakt ze sw matk. Prowadzi to do oboplnego oddziaywania i uzalenienia dwch, chocia nierwnych, to jednak autonomicznych, aktywnych part-nerw. W tej symbiozie: matka-dziecko bardzo wany jest moliwie wczesny i du-gi kontakt ich obojga. W istocie kontakt ten nie rozpoczyna si w okresie porodu, lecz ju w ciy. W trakcie porodu nie powinno si dopuci do zbyt szybkiego przerwania bezporedniego poczenia matki z dziec-kiem; przy przejciu od ycia wewntrzma-cicznego do pozamacicznego naley zacho-wa cigo tego kontaktu. Ochrona matki i troska o dziecko wkraczaj w inn faz, przy czym odppnienie, w najprawdziw-szym sensie tego sowa, oznacza pierwszy rozstrzygajcy krok do samodzielnoci dla nowo narodzonego.

Oprcz kontaktu matka-dziecko" istot-n rol odgrywa rwnie wi ojciec-dziec-ko". Ojciec jest od pocztku uprawnionym partnerem w opiece nad noworodkiem. Dla-tego musi odnale si w swej roli w uka-dzie matka-dziecko-ojciec", przy czym im szybciej si to stanie, tym lepiej. Matka,


korzystajc z pobytu w szpitalu, odciona od prac domowych, powinna powici ca-y czas noworodkowi.

Najlepsze warunki rooming-in stwarzaj pokoje z jednym, dwoma, a najwyej trze-ma kami, w ktrych moliwe jest po-stawienie ruchomego eczka dziecicego obok ka matki. Niezbdny jest te st do przewijania noworodkw i wasna strefa sanitarna z toalet i natryskiem. Warunki idealne mona stworzy jedynie w nowo budowanych oddziaach. W wikszoci sta-rych zmuszeni jestemy do improwizowa-nia - wyaniaj si przy tym organizacyjne problemy przestrzenne oraz personalne. Powstay rne odmiany tego systemu (np. lokuje si noworodki bezporednio obok pokoju poonic w oddzielnym pomieszcze-niu itp.).

Rooming-in nie powinien dla kobiety oznacza adnego przymusu, powinna ona sama okreli czas, w ktrym chce mie dziecko przy sobie. S matki (okoo 20%), ktre chc mie swoje dziecko przy sobie dzie i noc, oraz takie, ktre wol, by ich dziecko noc przebywao w pokoju dzieci-cym (70%).

Nie rozstrzygnity jest problem odwie-dzania matki i noworodka przez rodzin. Wane jest przestrzeganie zasad higieny i wyczenie z odwiedzin osb chorych.

Chore osoby odwiedzajce mog bowiem przenie choroby, ktre s szczeglnie nie-bezpieczne dla wszystkich noworodkw przebywajcych na oddziale. Z punktu wi-dzenia psychologa sensowne jest umoli-wienie kontaktu midzy rodzestwem a no-worodkiem, sprzyjajce eliminacji rde wiadomej i niewiadomej agresji oraz za-zdroci.

Postp w yciu wspczesnym, a w medy-cynie w szczeglnoci, objawia si w r-nych formach i tworzy du liczb nowych, czsto zaskakujcych problemw, rwnie dla kobiet ciarnych i rodzcych. Tre tej ksiki by moe uatwi zrozumienie cz-ci z nich lub stworzy waciw paszczy-zn dla prowadzenia dyskusji z lekarzem i poon.

ycz czytelnikom, aby narodziny byy rdem nieustannej radoci i wspaniaych uczu rodzicielskich.

Jeli ta edycja uatwi zrozumienie i roz-wizanie wyaniajcych si w tym okresie rwnie trudnych problemw, bdzie to naj-pikniejsz nagrod dla tych, ktrzy przy-czynili si do wydania tej ksiki.

Prof. zw. dr hab. n. med. Zbigniew Somko dyrektor Instytutu

Ginekologii i Poonictwa Akademii Medycznej w Poznaniu

PRZEDMOWA DO PITEGO WYDANIA POLSKIEGO

Kolejne, pite ju polskie wydanie ksiki W oczekiwaniu na dziecko w tak krtkim czasie stanowi ogrom-n satysfakcj zarwno dla wydawnictwa, jak i dla wszystkich, ktrzy przyczynili si do jej wydania w przeszoci i dzi. rdem satysfakcji jest zainteresowanie, jakie ksi-ka wzbudzia wrd czytelnikw, oraz po-zytywna rola, jak spenia w szeroko rozu-mianej owiacie medycznej. Tajemnice po-wodzenia na rynku ksigarskim ksika zawdzicza temu, e wspaniale przenikaj si w niej treci biologiczne i humanistycz-ne, zawiera mnstwo uytecznych informa-cji naukowych, a jednoczenie podkrela pikno i ciepo macierzystwa. W otaczaj-cym nas wiecie dokonuj si nieustanne przemiany, zmienia si stosunek do porodu programowanego bd naturalnego, lecz pozostaj wartoci trwae, a nale do nich mio matki, mdro i opiekuczo po-onej, gboka wiedza i rzetelno lekarza.

Ostatnio coraz czciej porusza si pro-blem cicia cesarskiego jako alternatywy porodu naturalnego. Jako redaktor nauko-wy tej ksiki czuj si w obowizku w-czy si do tej dyskusji. Miejmy nadziej, e ponisze uwagi oka si istotne dla czy-telniczek, a szczeglnie tych, ktrych ten problem osobicie dotyczy. Wzrost bezpie-czestwa operacji pooniczych spowodo-wa jednoczesny wzrost odsetka ci cesar-

skich. Od wielu lat mwi si o wzrocie od-setka ci cesarskich. Liczne czynniki me-dyczne, prawne, psychologiczne, spoeczne i finansowe maj w tym swj udzia. Prby ograniczenia stosowania tej metody zawo-dz, szczeglnie jeli chodzi o kolejny po-rd po przebytym ciciu cesarskim. Przez wiele lat uznawano wrcz zwyczajowo za-sad: raz cicie cesarskie, zawsze cicie ce-sarskie. Zasada ta spotyka si z krytyk i wymaga zweryfikowania, w cigu kilku-dziesiciu ostatnich lat dokonay si bo-wiem olbrzymie zmiany w poonictwie. Po pierwsze, gdy w minionych dziesiciole-ciach prawie 100% ci cesarskich wyko-nywano w obrbie trzonu macicy, obecnie niemal zawsze wykonuje si je w dolnym odcinku, dlatego zagroenie pknicia sta-rej blizny zmalao. Po drugie, liczba ci ce-sarskich niepomiernie wzrosa i s szpitale, w ktrych ponad 35% porodw koczy si porodem operacyjnym u modych kobiet, ktre nie rezygnuj z rozrodczoci. Po trze-cie znaczna cz wskaza, z ktrych po-wodu wykonuje si cicie cesarskie, nie za-wsze powtarza si w nastpnej ciy, jak np. zaburzenia czynnoci skurczowej macicy, objawy zagroenia podu, przeduony po-rd, oysko przodujce, wypadnicie ppo-winy itp. Za podjciem prby porodu dro-gami naturalnymi po uprzednim ciciu ce-sarskim przemawiaj nastpujce czynniki:

XXXVIII PRZEDMOWA DO SZSTEGO WYDANIA POLSKIEGO

- zmniejszenie zachorowalnoci poope-racyjnej i poporodowej, powika anestezjo-logicznych, zakae ran i dyskomfortu po-operacyjnego,

- szybszy powrt do zdrowia i wczeniej-sze uczestniczenie w pielgnacji noworodka,

- krtszy pobyt w szpitalu i mniejsze koszty, - korzystniejsze uwarunkowania dla psy-

chologicznych aspektw rodzicielstwa, jak cilejszy zwizek uczuciowy, zaangaowa-nie itp.,

- wzrost czstoci karmienia naturalne-go zwizany z lepszym samopoczuciem,

- po porodzie wystpuje podniosy stan psychiczny, ktrego nie przeywaj kobie-ty po operacji w zwizku z dolegliwociami pooperacyjnymi.

Prowadzenie porodu po uprzednio wyko-nanej operacji na macicy wymaga cigego intensywnego nadzoru. Wstpn decyzj o prowadzeniu porodu drogami naturalnymi naley traktowa wycznie jako prb, a zmiana decyzji winna nastpi, gdy z r-nych przyczyn uznamy prb za nieudan. W podejmowaniu decyzji o prbie porodu drogami naturalnymi po uprzednim ciciu cesarskim najistotniejszym czynnikiem s wskazania do poprzedniego cicia cesar-skiego. Powtarzajce si wskazania stano-wi niekorzystny czynnik. Mona natomiast wymieni nastpujce pozytywne czynniki, ktre skaniaj do prowadzenia nastpnego porodu drogami naturalnymi:

- wskazania do poprzedniego cicia ce-sarskiego nie powtarzaj si,

- cicie cesarskie zostao wykonane w dol-nym odcinku macicy,

- podczas badania palpacyjnego nie stwier-dza si znieksztace i bolesnoci w obrbie dolnego odcinka macicy,

- korzystna dugo, pooenie i elastycz-no szyjki macicy,

- prawidowe pooenie podu i mecha-nizm porodowy,

- masa podu nie przekracza 3,5 kg, - prawidowe rozwieranie si ujcia, - adekwatny postp porodu, - brak zagroenia podu.

Prb porodu drogami naturalnymi, po rozpatrzeniu wszelkich istotnych dla roko-wania czynnikw, mona podj wtedy, gdy zapewni si wszechstronny intensywny nad-zr nad rodzc i podem oraz pen goto-wo operacyjn. Z licznych opracowa sta-tystycznych wynika, e prawidowo prowa-dzony i normalnie przebiegajcy pord samoistny po ciciu cesarskim jest bezpiecz-niejszy dla matki anieli powtrne cicie ce-sarskie. Zatem prba porodu drogami natu-ralnymi po przebytym ciciu cesarskim, przy akceptacji rodzcej, jest postpowaniem etycznym. Cicie cesarskie winno by wy-konane wwczas, gdy matce i podowi za-graa niebezpieczestwo. Gdy wybr meto-dy jest trudny, radz rodzcym, aby staray si uczestniczy w podejmowaniu decyzji i zapewniy sobie opiek dowiadczonego poonika, ktrego bd darzyy zaufaniem.

Prof. zw. dr hab. rt. med. Zbigniew Somko dyrektor Instytutu

Ginekologii i Poonictwa Akademii Medycznej w Poznaniu

PRZEDMOWA DO SZSTEGO WYDANIA POLSKIEGO

To ju dwadziecia lat upyno od pierwszego amerykaskiego wyda-nia ksiki i dziesi lat od pierw-szego polskiego. Ten okres w odniesieniu do zmian, jakie dokonay si w naszym kra-ju, nazywanych transformacj gospodarczo-spoeczn, w sposb ewidentny uczyni tre ksiki bardziej aktualn.

W pierwszym wydaniu ksiki czsto powtarzao si zalecenie nawizywania kon-taktu telefonicznego z lekarzem rodzinnym. W polskich warunkach, to jest przy braku le-karzy rodzinnych oraz posiadanie telefonu przez jedn z dziesiciu rodzin, byo waci-wie niemoliwe. Wspczenie upowszech-nienie w Polsce telekomunikacji bezprze-wodowej oraz pena dostpno lekarzy ro-dzinnych stwarzaj warunki realizacji za-lece.

Ostatnie dziesiciolecie to ogromny po-stp w skali wiatowej w zakresie ochrony zdrowia, dostpu do usug i informacji na te-mat zdrowia prokreacyjnego. Wielkim wy-darzeniem bya Midzynarodowa Konferen-cja na Rzecz Ludnoci i Rozwoju, ktra od-bya si w 1994 roku w Kairze. Program dziaa podpisany przez 179 pastw czy inicjatywy dotyczce ludnoci, edukacji, zdrowia, w tym zdrowia i praw prokreacyj-nych rodowiska i eliminacji ubstwa.

Jednym z osigni konferencji kairskiej byo wprowadzenie nowej koncepcji zdro-

wia prokreacyjnego. Termin ten, przyjty rwnie przez Rzdow Rad Ludnocio-w oznacza: Stan dobrego samopoczucia w aspekcie fizycznym, psychicznym i spo-ecznym we wszystkich sprawach zwizanych z ukadem rozrodczym oraz jego funkcjami i procesami, a nie wycznie brak choroby lub niedomaga. Zdrowie prokreacyjne oznacza zatem, e ludzie mog prowadzi satysfakcjonujce i bezpieczne ycie seksu-alne, s zdolni do prokreacji i mog swobod-nie decydowa, czy, kiedy i ile chc mie dzieci. Z tego ostatniego warunku wynika prawo mczyzn i kobiet do odpowiedniej informacji oraz moliwoci korzystania z bezpiecznych, skutecznych, przystpnych finansowo oraz akceptowanych metod pla-nowania rodziny i do dokonywania wyboru spord nich, jak rwnie spord innych nie kolidujcych z prawem metod regulo-wania podnoci, a take prawo dostpu do odpowiednich usug suby zdrowia, za-pewniajcych kobietom bezpieczn ci i pord, a potem najlepsz szans posiada-nia zdrowego potomstwa. Zgodnie z po-wysz definicj zdrowia prokreacyjnego opieka, ktrej jest ono przedmiotem, to ze-sp metod, technik i usug sucych zapew-nieniu zdrowia i dobrego samopoczucia po-przez zapobieganie problemom w tej dzie-dzinie i ich rozwizywanie. Opieka ta doty-czy rwnie zdrowia seksualnego, w celu

XXXVIII PRZEDMOWA DO SZSTEGO WYDANIA POLSKIEGO

promowania ycia i zwizkw midzyludz-kich, a nie jedynie poradnictwa i opieki w zakresie prokreacji i chorb przenoszo-nych drog pciow".

Z przedstawionej definicji zdrowia pro-kreacyjnego oraz eksponowanych praw ko-biet na konferencji kairskiej wynika, e sze-roko rozumiana opieka nad zdrowiem pro-kreacyjnym jako podstawowa cz ska-dowa zdrowia publicznego winna zawiera:

- wysokiej jakoci usugi w zakresie planowania rodziny, w tym poradnictwo, edukacj oraz dostp do waciwie przeka-zywanej informacji;

- opiek nad kobiet w ciy, bezpiecz-ny pord i opiek po porodzie;

- opiek prenataln nad podem, opiek nad noworodkiem, opiek nad matk kar-mic piersi;

- zapobieganie i leczenie niepodnoci; - zapobieganie niepodanej ciy w sy-

tuacjach dopuszczalnych przez stan praw-ny okrelonego kraju;

- profilaktyk i leczenie infekcji narz-dw pciowych, chorb przenoszonych dro-g pciow, w tym HIV/AIDS, i innych do-legliwoci ukadu rozrodczego;

- informacje i poradnictwo dotyczce seksualnoci czowieka, odpowiedzialnego rodzicielstwa oraz zdrowia prokreacyjnego i seksualnego;

- usugi z zakresu zdrowia psychiczne-go, take dla kobiet, ktre dowiadczyy przemocy seksualnej;

- profilaktyk, diagnozowanie i leczenie osteoporozy;

- profilaktyk i leczenie nowotworw narzdw pciowych oraz raka sutka.

Ogromny sukces i popularno tej ksiki w Stanach Zjednoczonych wyraa si wci nowymi wydaniami, a liczba wydanych eg-zemplarzy przekroczya 10 milionw.

Znakomity profesor uniwersytetu stano-wego w Nowym Jorku prof. dr Richard Au-bry, konsultant medyczny, stwierdzi, e dzieo jest znakomite i zaleca je nie tylko rodzicom i poonym, lecz rwnie leka-

rzom rodzinnym i modym rezydentom. rda sukcesu s liczne i zoone. Ksika zaspokaja zapotrzebowanie rodzicw ocze-kujcych potomstwa nie tylko na informa-cje praktyczne, naukowe obejmujce y-wienie, tryb ycia, badania itd., lecz rw-nie obejmuje aspekty psychologiczne oraz potrzeby emocjonalne.

Byem redaktorem lub wspredaktorem 24 monografii oraz podrcznikw, jednak najwiksz satysfakcj niematerialn spra-wia mi praca nad niniejszym, ju szstym wydaniem ksiki. Ogromna satysfakcja wypywa z przekonania, e ksika dobrze suy szczliwemu, jak i trudnemu macie-rzystwu, a rwnie z faktu, e moje bar-dzo aktywne, pidziesicioletnie bezpo-rednie uczestnictwo w niesieniu pomocy ciarnym i rodzcym nie mogo obj tak licznej rzeszy matek jak liczba czytelniczek tej ksiki. Satysfakcja moja nie maleje mimo wiadomoci, e jestem tylko pored-nikiem lub po prostu asystuj w nadaniu waciwej formy i upowszechnianiu ksiki znakomitych Autorek. Ten fenomen ogrom-nego zainteresowania ksik i jej poczyt-no musz rwnie sprawia rado i zado-wolenie Domowi Wydawniczemu REBIS, ktry dokona trafnego wyboru i powierzy mi kierowanie tumaczeniem i opracowaniem merytorycznym. Sentyment, jaki ywi do ksiki, wypywa rwnie z faktu, e jestem wielbicielem dzie malarskich i talentu Wiel-kopolanki Pani Danuty Muszyskiej-Za-morskiej, ktrej monotematyczna twrczo powicona macierzystwu oraz dzieciom wiata odnosi sukcesy. Opraw ksiki zdobi obraz wymienionej malarki Macierzystwo, ktry jest moj wasnoci i ktry z wielk przyjemnoci nieodpatnie udostpniem wydawnictwu.

Z nowym kolejnym polskim wydaniem ksiki wi wielk nadziej na dalsze upowszechnianie literatury bdcej noni-kiem owiaty zdrowotnej.

Promocja zachowa prozdrowotnych -czy si z zagadnieniami planowania rodzi-

PRZEDMOWA DO SZSTEGO WDANIA POLSKIEGO XXXIX

ny oraz zagroe dla potomstwa wynikaj-cych z chorb kobiety, ktra planuje ci. Optymalny stan zdrowia matki przed ci determinuje stan zdrowia podu i noworod-ka oraz ma zasadniczy wpyw na rozwj dziecka. Wczesne wykrycie dziaania szkod-liwych czynnikw lub ich nastpstw w okre-sie perinatalnym okrela si jako skrining lub badania przesiewowe. Skrining jako me-toda dziaania znalaz zastosowanie w r-nych dyscyplinach medycznych, jak np.: w onkologii, pediatrii, genetyce lub nefro-logii. Przygotowanie do ciy powinno obejmowa wykonanie podstawowych ba-da laboratoryjnych oraz przeprowadze-nie niezbdnych szczepie przeciwko r-yczce i wirusowemu zapaleniu wtroby. Jest to midzy innymi przedmiotem treci ksiki.

Niestety podno kobiet w Polsce od 1984 roku cechuje trend spadkowy, w Wiel-kopolsce ju w 1980 roku krzywa liczby urodze i liczby zgonw ulegy skrzyowa-niu i od tego czasu liczba urodze maleje w sposb cigy. Oglny wspczynnik pod-noci, wyraajcy redni liczb urodze ywych na 1000 kobiet w wieku rozrod-czym w 2000 roku wynosi 36,9 i by naj-niszy w caym okresie powojennym. W mia-stach notuje si znacznie niszy poziom podnoci kobiet (31,6) ni na wsi (46,6). Od 1989 roku w Polsce utrwala si proces reprodukcji ludnoci poniej prostej zast-powalnoci pokole. Od poowy lat osiem-dziesitych w Polsce wystpuje malejcy trend urodze, ktrych liczba w cigu ostat-nich 17 lat zmniejszaa si prawie dwukrot-nie. Zarwno obserwacje kliniczne, jak i szczegowe badania wskazuj na zwi-zek pomidzy specyficznymi matczynymi czynnikami ryzyka a zachorowalnoci po-dw i noworodkw.

Zdaniem Kierownika Kliniki Poonic-twa i Ginekologii Instytutu Matki i Dziecka w Warszawie dr. hab. med. Tomasza Niem-ca od 1992 roku obserwujemy w Polsce po-wolne, ale systematyczne wyduanie si

ycia ludzkiego. W Polsce przecitna du-go ycia noworodka pci mskiej w 1998 roku wynosia 68,9 (tj. o prawie 8 lat krcej ni w Szwecji), a dziewczynki 77,3 (o pra-wie 5 lat krcej ni w przypadku mieszkan-ki Francji). W stosunku do 1990 roku trwa-nie ycia mczyzn wzroso o ponad 2 la-ta, a w przypadku kobiet o ponad 1,5 roku. W Polsce przecitne dalsze trwanie ycia kobiety jest nadal o 3-4 lat krtsze, a m-czyzny nawet o 5-6 lat krtsze w porwna-niu z mieszkacami najbardziej zamonych krajw Unii Europejskiej.

Zgony kobiet z powodu nowotworw zoliwych w Polsce zajmuj drugie miej-sce po chorobach ukadu krenia. Naj-czstsz przyczyn zgonu kobiet z powodu nowotworw zoliwych s kolejno: rak piersi, puc i oskrzeli, odka, jelita grube-go, odbytu, szyjki macicy i jajnikw.

Profilaktyka pierwotna i badania przesie-wowe (profilaktyka wtrna) s kluczowy-mi elementami poprawy stanu zdrowia ko-biet. Rne organizacje medyczne, skupia-jce lekarzy medycyny rodzinnej, na pod-stawie dostpnej literatury i uzgodnie eks-pertw, opracoway wytyczne na temat dzia-a profilaktycznych u kobiet w rnych okresach ich ycia. Jednake realizacja tych programw pozostawia wiele do yczenia. Prowadzenie jakichkolwiek dziaa profi-laktycznych, ukierunkowanych na popraw zdrowia kobiet, jest w znacznym stopniu ograniczone z powodu zbyt maych fundu-szy przeznaczanych na ten cel zarwno przez ubezpieczenie spoeczne, jak i przez Ministerstwo Zdrowia. Wedug danych GUS z 2000 roku wydatki na programy po-lityki zdrowotnej pastwa wynosiy ogem 11,6% z 4 300 019 000 z przeznaczonych na ochron zdrowia, w tym wydatki na pro-gramy profilaktyki ukierunkowanej na zdrowie kobiet nie przekroczyy 2%. Za-chorowaniom u kobiet mona skutecznie zapobiega, a promocja zdrowia powinna przynie lepsze efekty ni jedynie medy-cyna naprawcza. Za najistotniejsze zadanie

XL PRZEDMOWA DO SZSTEGO WYDANIA POLSKIEGO

stojce obecnie przed organizatorami opie-ki medycznej nad kobietami naley uzna:

- zapobieganie zachorowalnoci i umie-ralnoci matek;

- zapobieganie chorobom przenoszo-nych drog pciow i ich wczesne wykry-wanie;

- promocja zdrowia dziewczt; - zapobieganie i wczesne wykrywanie

nowotworw narzdw pciowych u kobiet; - poprawa jakoci ycia w okresie pome-

nopauzalnym; - opracowanie i wdroenie efektywnego

systemu zbierania i analizy danych epide-miologicznych;

- podejmowanie rzetelnych bada nauko-wych nad okreleniem gwnych czynnikw ryzyka zdrowotnego u kobiet w Polsce.

Podstaw skutecznego zapobiegania cho-robom u kobiet stanowi praktyczna znajo-mo zachowa prozdrowotnych. Moe i powinna j promowa owiata sanitarna. Wierzymy gboko, e ta ksika rwnie si do tego przyczyni.

Prof. zw. dr hab. n. med. Zbigniew Somko

Cz 1

NA POCZTKU

1 Czy jeste w ciy?

Moe okres przesun ci si o jeden dzie. A moe spnia si ju o trzy tygodnie? Moe jedynym objawem jest brak miesiczki, a moe ju masz wszystkie moliwe objawy pierwsze-go trymestru? By moe od szeciu lub wicej miesicy robia wszystko, co tylko si dao, by zaj w ci, a moe ta jedna noc dwa tygodnie temu bya pierwszym zblieniem bez zastosowania rodkw an-tykoncepcyjnych? Albo moe wcale si nie staraa? Niezalenie od okolicznoci, kt-

re sprawiy, e signa po t

W Oczekiwaniu Na Dziecko

Documents

Transcript of W Oczekiwaniu Na Dziecko