Ziemie polskie przed powstaniem styczniowym1. Sytuacja przed wybuchem powstania styczniowego:

a) w zaborze pruskim prężnie rozwijała się idea pracy organicznej – głoszono potrzebę wspólnej i systematycznej pracy wszystkich Polaków dla dobra ogółu, stąd aktywność na polu gospodarki, kultury i oświaty (np. Dezydery Chłapowski, Hipolit Cegielski, Karol Marcinkowski)

b) odwilż posewastopolska – okres zmian w Rosji po 1855 r. (dla Polaków oznaczała ona m.in. ogłoszenie amnestii, złagodzenie represji oraz zgodę cara na otwarcie Akademii Medyko-Chirurgicznej oraz utworzenie Towarzystwa Rolniczego) – nadzieje Polaków na uzyskanie autonomii, czyli większej samodzielności okazały się jednak złudne

c) spór między zwolennikami wybuchu powstania („czerwoni”) a działaczami sceptycznie podchodzącymi do kolejnej walki zbrojnej („biali”),

d) organizowanie manifestacji patriotycznych na początku lat 60. XIX wieku (z czasem władze rosyjskie ich zakazały)