Tytuł pierwszego wydania: Autoprezentacja w zakresie pracy ... · Wybrane koncepcje i techniki 83...
22
Transcript of Tytuł pierwszego wydania: Autoprezentacja w zakresie pracy ... · Wybrane koncepcje i techniki 83...
Tytuł pierwszego wydania: Autoprezentacja w zakresie pracy głosem
Wszelkie prawa zastrzeżone. Nieautoryzowane rozpowszechnianie całości lub fragmentu niniejszej publikacji w jakiejkolwiek postaci jest zabronione. Wykonywanie kopii metodą kserograficzną, fotograficzną, a także kopiowanie książki na nośniku filmowym, magnetycznym lub innym powoduje naruszenie praw autorskich niniejszej publikacji.
Wszystkie znaki występujące w tekście są zastrzeżonymi znakami firmowymi bądź towarowymi ich właścicieli.
Autorka oraz Wydawnictwo HELION dołożyli wszelkich starań, by zawarte w tej książce informacje były kompletne i rzetelne. Nie biorą jednak żadnej odpowiedzialności ani zaich wykorzystanie, ani za związane z tym ewentualne naruszenie praw patentowych lub autorskich. Autorka oraz Wydawnictwo HELION nie ponoszą również żadnej odpowiedzialności za ewentualne szkody wynikłe z wykorzystania informacji zawartych w książce.
Redaktor prowadzący: Magdalena Dragon-PhilipczykProjekt okładki: Agata Pietruszka Materiały graficzne na okładce zostały wykorzystane za zgodą Shutterstock.
Wydawnictwo HELION ul. Kościuszki 1c, 44-100 GLIWICE tel. 32 231 22 19, 32 230 98 63 e-mail: [email protected] WWW: http://onepress.pl (księgarnia internetowa, katalog książek)
Drogi Czytelniku! Jeżeli chcesz ocenić tę książkę, zajrzyj pod adres http://onepress.pl/user/opinie/silgloMożesz tam wpisać swoje uwagi, spostrzeżenia, recenzję.
Książka zawiera płytę CD z ćwiczeniami i zadaniami.
ISBN: 978-83-283-1601-0
Copyright © Helion 2016
Printed in Poland.
• Kup książkę• Poleć książkę • Oceń książkę
• Księgarnia internetowa• Lubię to! » Nasza społeczność
5
SPIS TRE CI
Wst p 9
Rozdzia 1. Wykorzystywanie g osuw tworzeniu wizerunku 11Zwi zek mowy i muzyki 13Dykcja i modulacja g osu 14Ekspresja wypowiedzi 16Radzenie sobie z trem 18
Rozdzia 2. O technikach emisji g osu 23Rozgrzewka 23Oddech 24Aparat fonacyjny 32Rodzaje inicjowania d wi ku 33Aparat artykulacyjny 38
Poleć książkęKup książkę
SI A G OSU
6
Rozdzia 3. Dykcja i kultura ywego s owa 49Oddychanie 49Tempo mowy a poprawno dykcji 51Artykulacja g osek 53Zniekszta cenia brzmienia g osek 62
Rozdzia 4. G os, emocje i charyzma 71Wysoko g osu 71Modulacja 72Praca z mikrofonem 73Rezonatory 74Inteligencja emocjonalna 77Umiej tno ci aktorskie 80Mówca skuteczny to mówca charyzmatyczny.
Wybrane koncepcje i techniki 83
Rozdzia 5. G os pod wp ywem stresu 91Przyk ady wadliwej postawy i jej wp yw
na jako pracy g osem 92Sposoby redukowania wp ywu stresu na g os 93Technika Alexandra 95Metoda Schultza 103
wiczenia 104
Rozdzia 6. wiczenia i porady 107Wymawianie trudnych sylab, wyrazów i zda 108Trudne wierszyki i rymowanki 117Rozgrzewka g osu 138
Poleć książkęKup książkę
SPIS TRE CI
7
Wprawki 142Afirmacje 145Problemy z g osem 151
wiadome s uchanie siebie i innych 157G os a p e 159Nawyki ywieniowe 160Problemy zdrowotne 162Inne problemy zwi zane z emisj g osu 165
Aneks. Zdaniem ekspertów 169Ma gorzata Krupi ska, Dbajmy o poprawno
wspó czesnej wymowy polskiej — apel logopedy 169Gra yna Matyszkiewicz,
Wybrane problemy wymowy polskiej 179Halina Zgó kowa, Dlaczego retoryka? 196
S OWNICZeK POJ 213
Zako czenie 219
O autorce 227
Poleć książkęKup książkę
9
WST P
Ksi ka ta jest efektem moich do wiadcze , jakie zdoby-wa am podczas wieloletniej pracy akademickiej, a tak epracy w charakterze instruktorki emisji g osu. W swojejdzia alno ci popularyzatorskiej zach cam do wykorzy-stywania zasad emisji g osu sprawdzonych w profesjo-nalnej wokalistyce. Publikacja ta zawiera zbiór wskazó-wek, dzi ki którym Twój g os b dzie silny, przekonuj cyi no ny — b dzie wyra a Twoj pewno siebie. Jakoodpowiednio przygotowany rozmówca (prelegent), wia-domy swojego g osu oraz znaj cy zasady jego funkcjono-wania, b dziesz umia sprawnie komunikowa si z in-nymi, zarz dza uwag odbiorców i skutecznie kreowaswój wizerunek.
Ksi k adresuj do osób, dla których g os jest narz dziemcodziennej pracy i które chc poprawi jako swojejmowy. Z pewno ci b dzie przydatna dla wyk adowcówi nauczycieli, aktorów czy dziennikarzy, prelegentów,osób wyst puj cych publicznie, zajmuj cych si marke-tingiem, sprzeda , zarz dzaniem.
Poleć książkęKup książkę
SI A G OSU
10
Ksi ka obejmuje zagadnienia zwi zane z dykcj i arty-kulacj g osek, higien g osu, wp ywem stresu na g os,podpowiada, w jaki sposób mo na wykorzysta waloryg osu w budowaniu wizerunku oraz przedstawia wybranetechniki pracy nad g osem i liczne wiczenia pozwalaj cedoskonali dykcj .
Serdecznie dzi kuj najbli szym — synowi Tytusowi i m -owi Paw owi — za okazane mi wsparcie. Dzi kuj wszyst-
kim, którzy motywowali mnie do pracy.
Zach cam do lektury!
Katarzyna Pietro
Poleć książkęKup książkę
11
ROZDZIA 1.
WYKORZYSTYWANIE G OSUW TWORZENIU WIZERUNKU
W komunikacji interpersonalnej wiele informacji prze-kazujemy pozawerbalnie — gestami, mimik , spojrze-niem, tonem g osu, pauzami — a tak e w metakomuni-katach1, którymi mog by intonacja czy silniejszezaakcentowanie jakiego s owa. Nadawca nieraz mimo-wolnie ujawnia w ten sposób swoje my li i odczucia,których nie chce werbalizowa (na przyk ad z obawyprzed odrzuceniem). Chocia metakomunikat nie jestwypowiedziany wprost, mo e by dekodowany przezodbiorc .
1 M. McKay, M. Davis, P. Fanning, Sztuka skutecznego porozumiewania
si , Gda skie Wydawnictwo Psychologiczne, Gda sk 2007, s. 81 – 85.
Poleć książkęKup książkę
SI A G OSU
12
Zauwa my, e na przyk ad pauza zapobiega monotoniimowy. D wi k jest kontrastowany z cisz , podobnie jakw muzyce. Jest to uwarunkowane psychologicznie —cz owiek po ci gu napi potrzebuje odpr enia. Gra ta-kim kontrastem zapewnia walory ekspresyjne i jest sto-sowana w ró nych sztukach — gdzie kontrastowane srozmaite elementy. Kiedy np. van Gogh zestawia kolor
ó ty z granatowym na obrazie, ma to olbrzymi ekspre-sj . Rze ba w muzeum prezentuje si najlepiej, gdy jestustawiona po rodku pomieszczenia, dzi ki czemu kon-trastuje z przestrzeni . Podobnie jest w przemówie-niach. Kiedy podczas prezentacji wspominamy o czymwa nym, mo na stosowa celowe pauzy, aby zbudowaodpowiednie napi cie i wzbudzi tym zainteresowanies uchaczy. Podczas pauzy nasze gesty równie muszzastygn . Dzi ki temu s uchacze wyt aj uwag i pod -aj wiadomie za tokiem wywodu — pauza wzmacnia
ekspresj naszej wypowiedzi.
Wa nym rodkiem skutecznej autoprezentacji jest spoj-rzenie — podstawowy cznik z odbiorc . Zanim zabrzmig os i konkretna tre zostanie wyartyku owana, spojrze-nie jest pierwszym etapem nawi zania kontaktu. Znanajest sentencja: „Nigdy nie dostaniesz drugiej szansy nawywo anie pierwszego wra enia”. Tak mawiaj doradcyi eksperci w dziedzinie public relations. Gdy mamy roz-biegane i niezdyscyplinowane spojrzenie, tracimy jednz mo liwo ci sterowania uwag odbiorców. Ponadto jest
Poleć książkęKup książkę
WYKORZYSTYWANIE G OSU W TWORZENIU WIZERUNKU
13
to postrzegane nawet jako oznaka nieszczero ci, niekom-petencji i braku pewno ci siebie. Rozpraszamy uwags uchacza, przez co nasz komunikat nie jest przez niegoprzyswajany. Warto spróbowa kontrolowa wiadomiespojrzenie jako element mowy cia a. Istnieje wiczenie,które s u y utrzymaniu spojrzenia w ryzach. Przeska-kujemy wzrokiem po ró nych cz ciach sali, w której siznajdujemy, i zatrzymujemy go na kilka sekund. Mamydzi ki temu dyscyplin spojrzenia i wiadom kontrolnad nim. Inne wiczenie uczy zachowywania sta egokontaktu wzrokowego ze s uchaczami. Wyst puj c naforum publicznym, np. podczas prelekcji, wyg aszaniareferatu czy przemowy na zebraniu, dzielimy nasze au-dytorium na kilka cz ci. W ka dej z nich wybieramyjedn osob , z któr b dziemy utrzymywa sta y kon-takt wzrokowy. To wystarczy, aby tak e siedz cy nie-opodal tych wybranych osób równie odczuwali sta ykontakt z nami.
Zwi zek mowy i muzykiMi dzy mow i muzyk zachodzi pewien zwi zek. W mu-zyce g os ludzki jest g ównym elementem w formachwokalnych. piewak jest przed koncertem odpowiednioprzygotowany, np. zna tonacj utworu, jego metrum,harmoni , ma opracowan koncepcj interpretacyjn ,miejsca kulminacji i roz adowania napi cia. Wykonuj c
Poleć książkęKup książkę
SI A G OSU
14
utwór, artysta mo e sprawi , by s uchacz pod a za je-go intencj . Podobnie, cho w mniejszym zakresie, mo-
e wykorzystywa swój g os prelegent b d te nadawcaw zwyk ej komunikacji j zykowej — modulowa g os(intonacja), mówi szybciej lub wolniej (tempo), g o niejlub ciszej (dynamika). Ka dy z tych elementów mo e zale-e od kontekstu sytuacyjnego czy te rodzaju adresata.
Dykcja i modulacja g osuProces kszta towania poprawnej dykcji jest niezwyklez o ony. Niektóre czynno ci sk adaj ce si na mówienie sautomatyczne (wrodzone) i wykonywane nie wiadomie,np. oddychanie. Inne s nabyte, ale równie ca kowiciezautomatyzowane, np. ruchy artykulacyjne narz dówmowy. Jeszcze inne maj charakter dowolny i wiadomy,np. dobór s ów. Je eli jednak chcemy posi kulturywego s owa, musimy sprawi , aby wykorzystanie wszyst-
kich tych czynników mia o charakter procesu intelektu-alnego. Nale y obj wiadomo ci czynno oddychania,artykulacj , poprawno wymowy czy stosowanie si doregu gramatycznych. Zwracam przy tym uwag na natu-raln konieczno wytworzenia pewnej wspólnej wra -liwo ci mówcy i odbiorcy na walory s owa. Efektywnokomunikacji zale y od obu stron.
Poleć książkęKup książkę
WYKORZYSTYWANIE G OSU W TWORZENIU WIZERUNKU
15
Monotonia w mowie powoduje, e g os jest przewidywalny,p aski, oczywisty, nie przyci ga uwagi i nie intryguje od-biorcy. Ponadto kiedy mówimy bez modulacji, obci a-my nadmiernie aparat g osowy — g os staje si gard o-wy, s ycha „nosowanie” czy tubaln mow . Taki sposóbmówienia jest pozbawiony no no ci, nast puje szybszam czliwo g osu.
Modulacja mowy w ywej wypowiedzi polega na wspo-mnianym udziale wiadomo ci w procesie oddychaniai artyku owania d wi ków. Tak u wiadomion czynno-ci powinna sta si tak e fonacja, która jest odpowie-
dzialna za intonacj . Jak wiadomo, intonacja wp ywa naznaczenie konkretnych fraz — mo na by tu wskaza cho-cia by wznoszenie si melodii g osu (antykadencja, np.przy pytaniach) i jej opadanie (kadencja, np. przy stwier-dzeniach). Zauwa my, e kiedy mówimy zbyt szybko,tracimy zdolno do odpowiedniego stosowania liniiintonacyjnych.
Ogólnie o brzmieniu g osu decyduj d wi ki, które mogby artyku owane najd u ej, czyli samog oski. W kontek-cie techniki emisji g osu mówimy, e spó g oski „wypy-
chaj ” samog osk . Wiedza o tym pozwala nada mowieró ne walory i sprawi , by by a interesuj ca i przyci ga auwag .
Poleć książkęKup książkę
SI A G OSU
16
wiadome zarz dzanie g osem polega wi c na zintegro-waniu wielu czynników. Wypracowanie ciekawej melodiimowy (intonacji), dobrego tempa mówienia czy nat eniad wi ku pozwala osi gn lepsze porozumienie ze s ucha-czem i wp ywa pozytywnie tak e na samoocen nadawcy.Tym samym zmniejsza si negatywny wp yw stresu nag os oraz oddalaj si problemy takie jak m czliwog osu czy urazy aparatu g osowego.
Ekspresja wypowiedziEkspresja w ka dej dziedzinie sztuki to gra kontrastami.Na przyk ad sam kolor ó ty mo e si wydawa nudny,ale gdy van Gogh wykorzystuje go w swych S onecznikachczy Polu pszenicy przed burz , to w grze b kitów, zielenii czerni kolor ten zyskuje ekspresyjny adunek. W muzyceekspresja jest wynikiem operowania napi ciami i kulmi-nacjami — znajdziemy je w ka dym utworze muzycznym.
Podobnie mo na kontrastowa elementy wypowiedzi(prelekcji). Warto przemy le swoje wyst pienie podtym wzgl dem i zdecydowa , kiedy powinni my mówig o niej, a kiedy ciszej, które frazy powinny by wypowie-dziane szybciej, a które wolniej itd. Fraz mo e stanowifragment zdania, zdanie lub kilka zda — nie uto sa-miamy jej z jednym zdaniem. Równie w muzyce frazymaj rozmaite d ugo ci.
Poleć książkęKup książkę
WYKORZYSTYWANIE G OSU W TWORZENIU WIZERUNKU
17
Zauwa my, do czego doprowadza brak tej ró norodno-ci. Przypomnijmy sobie jednostajny potok s ów p yn cy
z g o nika radiowego, pozbawiony wyra nych kontrastóww dynamice czy tempie, albo nu ce kazanie w ko ciele,charakteryzuj ce si jednostajnym i przewidywalnym to-nem, maj ce jednakowe wzniesienia i spadki tonu w ka -dym zdaniu. Taka niezmienno i monotonia sprawiaj ,e s uchacz traci w tek i odchodzi my lami gdzie indziej.
Co robi , eby mówi ekspresyjnie?Aby wypowied prelegenta by a ekspresyjna, powinienon dobrze wiedzie , o czym mówi. Tre wypowiedzipowinna by baz do sterowania uwag s uchacza. Po-dobnie muzyk na scenie musi wiedzie , „o czym” gra,dok d pod a tok jego muzycznej narracji. Artysta mo edzi ki temu kierowa uwag s uchaczy.
W wiadomym zarz dzaniu g osem nale y wykorzystywaodpowiednie rodki, aby s uchacz wykaza zaintereso-wanie i aby wej z nim w oczekiwane relacje. rodkamitymi mog by tempo, dynamika, artykulacja, precyzjaroz o enia akcentów i linii intonacyjnych czy logika fra-zowania. Prawid owa emisja g osu i kultura ywego s owawymagaj , aby wszystkie te elementy doskonali , wyko-nuj c systematyczne wiczenia (przedstawi je w dalszejcz ci).
Poleć książkęKup książkę
SI A G OSU
18
Radzenie sobie z tremStres ogranicza swobodne mówienie, co odczuwamy pod-czas egzaminów, rozmów kwalifikacyjnych, wyg aszaniareferatów czy w trakcie innych wyst pie o charakterzepublicznym. Lekka trema jest zjawiskiem pozytywnym,poniewa wzmaga nasz koncentracj , ale u niektórychosób jest to parali uj cy l k przed audytorium2.
Istniej ró ne sposoby oswajania tremy. Przede wszyst-kim nale y przesta rozmy la o tym, jak jeste my po-strzegani, co o nas my l inni albo e na przyk ad juposiadaj przekazywan przez nas wiedz i dlatego wy-gl daj na znudzonych. Prelegent jest jak artysta na es-tradzie — powinien przyj wzgl dem odbiorców po-staw wykonawcy (powo uj cego dzie o do ycia),odznaczaj c si lekkim tupetem. Na scenie bowiem toartysta stanowi najwi ksz warto , a nie scenariusz czypartytura. Prelegent jest skuteczny i pewny siebie, gdywie, o czym mówi, jest przygotowany merytorycznie,przekonany o s uszno ci wypowiadanych tre ci i nie mapowodów do obaw. Ju sama ta wiadomo niwelujechocia w pewnym stopniu l k przed audytorium.
2 A. Rz dowska, J. Rz dowski, Mówca doskona y, Helion, Gliwice 2009,
s. 39.
Poleć książkęKup książkę
WYKORZYSTYWANIE G OSU W TWORZENIU WIZERUNKU
19
Nale y zda sobie spraw z tendencji do nadmiernegosnucia wyobra e o tym, jak jeste my postrzegani przezinnych. Po prostu róbmy swoje! Nigdy nie uzyskamy ca o-ciowej wiedzy na temat ka dego odbiorcy, jego my li
w danej chwili, do wiadcze i zainteresowania naszymwyk adem. Nie ma wi c sensu, aby zag bia si w takierozwa ania.
W eliminowaniu tremy pomaga ponadto dok adny planwyst pienia, który powinien zawiera takie elementy,jak: czas trwania prelekcji, cele wyst pienia, czas na pyta-nia s uchaczy, czas prezentacji przyk adów i slajdów,czas na przerw , okre lenie formu y spotkania (wyk ad,dyskusja, spotkanie informacyjne) itp. Im wi cej takichkwestii okre limy, tym wi ksza szansa, e b dziemy miekontrol nad swoim wyst pieniem, a s uchacz dostrze enasz wk ad. „Zajmij si zachowaniem:
zmie sposób mówienia;
obni lub podwy sz ton g osu, mów g o niej lub ciszejni dot d, zwolnij lub przyspiesz w zale no ci od tego,jak mówi e do tej pory;
zmie styl mówienia — je li zazwyczaj mówisz suchoi informacyjnie, dodaj troch obrazów i emocji; (…)
zmie pozycj cia a — usi d , je li sta e ; wsta ,je li siedzia e ; dodaj ruch lub zatrzymaj si itp.”3
3 Tam e, s. 40.
Poleć książkęKup książkę
SI A G OSU
20
W ciekawym artykule Magdaleny K dzior na temat tech-niki Alexandra4 czytamy: „Alexander twierdzi , e za-niechanie nieprawid owego wykonywania wielu ruchów,czynno ci i reakcji nadwer aj cych organizm przywra-ca naturalno funkcjonowania ca ego systemu, a tak ejego poszczególnych cz ci”5. Wyp ywa z tego wniosek,
e we wszystkie czynno ci b d ce efektem bod cównerwowych wk adamy nadmiernie du y wysi ek, nieade-kwatny do realnych potrzeb. Zatem jest to metoda redukcjitych w a nie nadmiernych czynno ci nadwer aj cych or-ganizm, aby przywróci jego pierwotn sprawno . Zda-niem Alexandra nale y pozby si obci e i blokadycz ci cia a, które nie uczestnicz w danym momenciew procesie mowy — najcz ciej s to sztywno karku,zacisk pi ci, szcz ko cisk, usztywnienie ciany brzucha,blokada klatki piersiowej.
Efekty stosowania tej techniki wynikaj z tego, e jest onaca kowicie empiryczna, do wiadczalna. Powsta a jako wy-nik samoobserwacji jej twórcy, który sam zmaga si z pro-blemem dysfunkcji g osu w stresie i bada jej przyczyn .
4 Frederick Matthias Alexander (1869 – 1955) — australijski aktor
i metodyk sztuki przemawiania.5 M. K dzior, Technika Alexandra, w: Emisja g osu nauczyciela. Wybrane
zagadnienia, red. M. Przybysz-Piwko, Instytut Polonistyki Stosow-anej, Warszawa 2006, s. 73.
Poleć książkęKup książkę
WYKORZYSTYWANIE G OSU W TWORZENIU WIZERUNKU
21
S dz , e jako jedna z metod redukowania wp ywu stresuna g os jest warta uwagi. Jej istota jest lapidarnie uj taw tytule jednej z ksi ek Alexandra, The Use of the Self— „Pos ugiwanie si sob ”.
Poleć książkęKup książkę
