Turystyka w Warszawie 2015 - Tourism in...
Transcript of Turystyka w Warszawie 2015 - Tourism in...
Wstęp
Kluczowe dane
I Warszawa – wybrane informacje społeczno-gospodarcze
II Dostępność komunikacyjna
III Baza noclegowa
IV Atrakcje turystyczne
V Zielona Warszawa
VI Warszawska Wisła
VII Charakterystyka ruchu turystycznego
VIII Przemysł spotkań
IX Wizerunek Warszawy
Źródła
2
3
4
8
12
16
20
24
26
30
34
36
2
Intensywny wzrost i innowacyjność. Wspieranie aktywnego społeczeństwa i działanie na rzecz ekologii. Wszechobecna kultura, sztuka i sport. Warszawa udowadnia, że najważniejszy jest dla niej zrównoważony rozwój.
Od lat stolica Polski wyrasta na regionalnego lidera życia gospodarczego i zyskuje co-raz silniejszą pozycję na arenie międzynarodowej. Przybywa w niej nowoczesnych inwestycji infrastrukturalnych i centrów przedsiębiorczości. Inwestorzy doceniają znakomite warunki, które przekładają się na wysokie notowania Warszawy w rankingach przyjazności dla biznesu.
Miasto odgrywa liczącą się rolę na światowej mapie destynacji przemysłu spotkań, na co bez wątpienia ma wpływ nowoczesny port lotniczy, bijący kolejne rekordy liczby obsłużonych pasażerów. Prestiż polskiej stolicy budują także ważne międzynarodowe wydarzenia, dzięki którym oczy całego świata skupiają się właśnie na Warszawie.
Miasto Chopina stawia jednak nie tylko na biznes, ale i na kulturę, tworząc szeroką ofer-tę wydarzeń na najwyższym poziomie: zarówno wielotysięcznych imprez plenerowych, jak i kameralnych koncertów, spektakli i wystaw. Z roku na rok mieszkańcy i turyści mają więc do wyboru coraz więcej sposobów spędzania czasu wolnego. Pojawiają się nowe mu-zea, przestrzenie rekreacji i wypoczynku, a także wiele ciekawych i innowacyjnych pomysłów, powstających z inicjatywy lokalnych społeczników w ramach budżetu partycypacyjnego.
Warszawa doskonale wykorzystuje swoje położenie nad Wisłą, nad którą rodzą się kolejne atrakcje dla miłośników dzikiej przyrody, sportu i zabawy. Szeroki wachlarz wydarzeń kul-turalno-rekreacyjnych, bogata oferta kulinarna, przystępny transport czeka na chętnych nie tylko w centrum – w każdej dzielnicy niemal codziennie mają miejsce interesujące i ważne imprezy. Ta różnorodność i dynamiczny rozwój miasta sprawiają, że rokrocznie przyciąga ono coraz więcej turystów.
Regularnie przeprowadzane badania dowodzą, że zarówno zagraniczni i krajowi goście, jak i sami mieszkańcy pozytywnie oceniają zmieniające się oblicze miasta. To dla nich i dzięki nim powstaje nowoczesna i przyjazna Warszawa.
Szacunkowa liczba turystów i odwiedzających
Turyści i odwiedzający zagraniczni według krajów
Niemcy560 tys.
USA 252 tys.
Hiszpania252 tys.
Francja224 tys.
Włochy224 tys.
Ukraina168 tys.
Belgia140 tys.
Pozostałe588 tys.
ponad420
obiektów noclegowych, w tym 81 hoteli
ponad36 tys.
miejsc noclegowych
ponad3 mln
turystów skorzystało z obiektów noclegowych
ponad5 mln
noclegów udzielono turystom
38% | 26% 15% | 14% 12% | 18% 5% | 15% 5% | 2% 4% | 7%
Turyści krajowi:
Stare Miasto
Łazienki Królewskie
Centrum Nauki Kopernik
Muzeum Powstania Warszawskiego
Pałac Kultury i Nauki
21%
18%
17%13%11%
8 450 000 5,6%
zmiana w stosunku do 2014 r.
150 000Odwiedzający zagraniczni
1 650 000Odwiedzający krajowi
1 800 000 Łącznie odwiedzający
20%
Wielka Brytania392 tys.
14% 9% 9% 8% 21%5%6%8%
zwiedzanie zabytków
odwiedziny u krewnych lub znajomych
wypoczynek poznawanie kultury, historii i miejscowych zwyczajów
udział w wydarzeniu kulturalnym
wyjazd służbowy/w interesach
Główne cele wizyt turystów w Warszawiekrajowi | zagraniczni
Łącznie turyści i odwiedzający
2 650 000Turyści zagraniczni
4 000 000Turyści krajowi
6 650 000 Łącznie turyści
Stare Miasto
Łazienki Królewskie
Pałac Kultury i Nauki
Pałac w Wilanowie
Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN
44%
11%
10%
13%
11%
zamierza ponownie przyjechać do Warszawy
jest gotowych zarekomendować swoim znajomym przyjazd do Warszawy
7,85 średnia atrakcyjność turystyczna
Warszawy w opinii turystów (w skali od 1 do 10)
średnia deklarowana kwota wydatków na osobę podczas pobytu
407 złturyści krajowi
1 542 zł turyści zagraniczni
4 dni średnia długość pobytu
Środki transportu wykorzystywane przez turystów w podróży do Warszawykrajowi | zagraniczni
32% | 23% 36% | 12% 4% | 67% 21% | 16% 10% | 6%
Top 5 największych atrakcji turystycznych
Turyści zagraniczni:
turystów zagranicznych
turystów krajowych97% 85%oraz
oraz 95%95% turystów krajowych
turystów zagranicznych
717 zł
pociąg samochód samolot autobus autokar wycieczkowy
4
968,7
202,6
116,8
144,1
167,7
401,3
130,2
92,2
108,8
113,2
5 353,45
4 372,39
3 894,93
4 524,74
4 352,15
WARSZAWA – WYBRANE INFORMACJE SPOŁECZNO-GOSPODARCZE
*stan na 31 XII 2015*stan na 1 I 2016
*stan na 31 XII 2015
WIARYGODNOŚĆ KREDYTOWA WARSZAWY WEDŁUG RATINGU AGENCJI MOODY’S INVESTORS SERVICE7
Warszawa
1 744 351 osóbludność*
517,2 km2
powierzchnia*
3 372 osoby/km2
gęstość zaludnienia*
Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w sektorze przedsiębiorstw w okresie styczeń-grudzień 2015 r. (zł)
Przeciętne zatrudnienie w sektorze przedsiębiorstw w okresie styczeń-grudzień 2015 r. (tys.)
Źródło1
Liczba podmiotów gospodarki narodowej w rejestrze REGONw końcu grudnia 2015 r. (tys.)
WARSZAWA NA TLE WYBRANYCH MIAST2, 3, 4, 5, 6
9. rok z rzędu najwyższa możliwa zagraniczna ocena wiarygodności kredytowej jednostki samorządu terytorialnego w Polsce (równa ocenie ratingowej kraju)
A2 z perspektywą stabilną
Stopa bezrobocia rejestrowanego w końcu grudnia 2015 r. (%)
Warszawa Warszawa
WarszawaWarszawa
Kraków Kraków
KrakówKraków
Łódź Łódź
ŁódźŁódź
Poznań Poznań
PoznańPoznań
Wrocław Wrocław
WrocławWrocław
3,4
4,5
9,5
2,4
3,4
0 0
00
2 1 000
100200
2 000
200400
4 3 000
300600
6 4 000
400800
8 5 000
5001 000
10 6 000
5
WARSZAWA W RANKINGACH
E-REGI 2015. European Regional Economic Growth Index9
Ranking europejskich miast z najlepszymi perspektywami gospodarczymi
16. miejsce
The Global Financial Centres Index 1810
Ranking światowych centrów fi nansowych
38. miejsce[ 1. miejsce ]
w kategorii „Eastern Europe and Central Asia” (Europa Wschodnia i Azja Środkowa)
2015 European Union Place Equity Index8
Ranking porównujący jakość życia, reputację i tożsamość konkurencyjną miast Unii Europejskiej
30. miejsce[ 8. miejsce ]
w kategorii „prosperity” (dobrobyt)
fDi Polish Cities of the Future 2015/1612
Ranking polskich miast, najbardziej atrakcyjnych dla przyszłych inwestycji zagranicznych
1. miejscew kategorii „overall” (ogólnej)
1. miejscew kategorii „economic potential”
(potencjał ekonomiczny)
1. miejscew kategorii „business friendliness”
(przyjazność dla biznesu)
1. miejscew kategorii „human capital and lifestyle”
(kapitał ludzki i styl życia)
1. miejscew kategorii „connectivity”
(dostęp do infrastruktury komunikacyjnej)
fDi European Cities and Regions of the Future 2016/17. Rankings11
Ranking europejskich lokalizacji, najbardziej atrakcyjnych dla przyszłych inwestycji zagranicznych
„Major European Cities of the Future 2016/17” (Największe Europejskie Miasta Przyszłości 2016/17)
4. miejscew kategorii „business friendliness”
(przyjazność dla biznesu)
6. miejscew kategorii „cost effectiveness”
(efektywność kosztowa)
8. miejscew kategorii „human capital and lifestyle”
(kapitał ludzki i styl życia)
8. miejscew kategorii „FDI strategy”
(strategia przyciągania bezpośrednich inwestycji zagranicznych)
„Eastern European Cities of the Future 2016/17” (Wschodnioeuropejskie Miasta Przyszłości 2016/17)
3. miejsce
EMEA Investor Intentions Survey 201513
Badanie intencji inwestorów z branży nieruchomości z obszaru EMEA (Europa, Bliski Wschód i Afryka)
10. miejscewśród miast, które inwestorzy uważają za najbardziej atrakcyjne w zakresie inwestowania w nieruchomości
Emerging Trends in Real Estate®. Beyond the capital. Europe 201614
Prognozy i trendy dotyczące europejskiego rynku nieruchomości
17. miejscew zakresie perspektyw inwestycyjnych i rozwojowych
Main Streets Across the World 2015/201615
Światowy ranking najdroższych, pod względem stawek czynszu za wynajem, lokalizacji handlowych w poszczególnych krajach
43. miejsceulicy Nowy Świat
5 najdroższych lokalizacji handlowych w Warszawie:
ul. Nowy Świat ul. Chmielna
ul. Marszałkowskapl. Trzech KrzyżyAl. Jerozolimskie
6
ponad 1 140 000
265 000186 000
56 000
POWIERZCHNIA BIUROWA WARSZAWY
zasoby nowoczesnej powierzchni
biurowej na koniec
IV kw. 2015 r.
powierzchnia biurowa oddana
do użytku w 2015 r.
maksymalnestawki czynszów dla najlepszych
powierzchni biurowych
w lokalizacjach centralnych
4,66 mlnm2
278 tys. m2
24euro/m2/miesiąc
13-16,5 euro/m2/miesiąc
837 tys.m2
283 tys. m2
średnie stawki czynszów dla najlepszych powierzchni biurowych
w lokalizacjach poza centrum
łączna powierzchnia,
na którą podpisano umowy najmu – największa
w historii aktywność na rynku najmu (wzrost o 37%
w stosunku do 2014 r.)
absorpcja netto – najlepszy wynik
w historii (wzrost o 56%
w stosunku do 2014 r.)
POWIERZCHNIA HANDLOWA AGLOMERACJI WARSZAWSKIEJ
zasoby powierzchni handlowej na koniec
IV kw. 2015 r.
powierzchnia handlowa oddana
do użytku w 2015 r.
1,65 mln m2
64 tys. m2
centra handlowe
parki handlowe
wielkopowierzchniowe magazyny handlowe
centra wyprzedażowe
0
200 000
400 000
600 000
800 000
1 000 000
1 200 000
Zasoby powierzchni handlowej w podziale na rodzaj obiektu (m2)19
Zasoby powierzchni biurowej Warszawy na tle wybranych miast na koniec I półrocza 2015 r.17
Warszawa 4 540 000 m2
752 000 m2
651 000 m2
539 000 m2
380 000 m2
376 000 m2
320 000 m2
175 000 m2
154 000 m2
75 300 m2
54 000 m2
Kraków
Wrocław
Trójmiasto
Katowice
Poznań
Łódź
SzczecinLublinRzeszówBydgoszcz
Źródło16
Źródło18, 19
7
mieszkańców, mając możliwość wyboru miejsca zamieszkania, wolałoby mieszkać w Warszawie21
JAKOŚĆ ŻYCIA
79% otwarte 71% w którym łatwo znaleźć pracęW opinii mieszkańców Warszawa to miasto21, 22:
82% 93% mieszkańców jest zadowolonych z życia w Warszawie20
W roku akademickim 2014/2015 w Warszawie23:
działało ok. 70 uczelni publicznych i niepublicznych
studiowało ok. 260 tys. osób na uczelniach publicznych i niepublicznych
z uprawnieniami do nadawania tytułu magistra
jednym z 10 najlepszych miast
na świecie na uruchomienie
startupu25
jedną z 5 siedzib Campus Google
na świecie – placówek przeznaczonych dla startupów26
głównym sponsorem Bitspiration – największej w Polsce konferencji dla startupów25
na świecie wśród miast atrakcyjnych do życia
dla osób w wieku 15-29 lat
15. miejsce24
Warszawa jest:
75%
które daje impuls do działania
76%
w którym można realizować swoje pasje i zainteresowania
77% inspirująceprzynoszące szansę
na dobre życie
81%
88%
bezpieczne
8
1h 20m
1h 30
m
3h 4
0m
2h 2
0m
1h 55
m
2h 05m
8h 2
5m
11h 10m15
h 05
m
23h 00m
Sydney
Tokio
Rio de Janeiro
BerlinAmsterdam
Paryż
Londyn
Madryt
Nowy JorkMonachium
Praga
Wiedeń
Rzym
Sztokholm Moskwa
1h 10m
1h 15m
1h 40m
2h 1
0m
2h 3
0m
DOSTĘPNOŚĆ LOTNICZA
Przybliżony czas przelotu do Warszawy1, 2, 3, 4, 5
LOTNISKO CHOPINA W WARSZAWIE
DOSTĘPNOŚĆ KOMUNIKACYJNA
11,2 mln 124,7 tys. 175 37%
obsłużonych pasażerów
wykonanych operacji lotniczych
kierunków lotniczych
udział w rynku lotniczym w Polsce
Źródło6, 7, 8
9
Odległość od centrum Warszawy9 Przybliżony czas dojazdu do centrum Warszawy10
Best Airports in Europe 201512
Ranking porównujący europejskie lotniska pod względem udogodnień dla pasażerów
10. miejsce
LOTNISKO WARSZAWA/MODLIN
samochód/ taksówka
autobus
30Szybka Kolej Miejska 25
48stanowisk odprawybagażowo-biletowej
Otwarcie nowego terminalu13
3tys. m2
powierzchni handlowej
2,6 mln 16,3 tys. 36 9%
obsłużonych pasażerów
wykonanych operacji lotniczych
kierunków lotniczych
udział w rynku lotniczym w Polsce
Odległość od centrum Warszawy16 Przybliżony czas dojazdu do centrum Warszawy10, 17
samochód/taksówka/autobus
ok. 90% startów na lotnisku odbyło się zgodnie z rozkładem – najlepszy wynik na świecie wśród średnich portów lotniczych14
Najlepsze lotnisko w Polsce w plebiscycie magazynu Business Traveller Poland11
25
60 tys. m2
powierzchni
Najszybciej rozwijające się lotnisko w Euro-pie według renomowanego serwisu anali-tycznego anna.aero18
Otwarcie biznesowego salonu SKYLOUN-GE, przeznaczonego dla pasażerów ocze-kujących najwyższego standardu obsługi19
ok. 10 km
ok. 36 km
2,5tys. m2
powierzchni gastronomicznej
6stanowisk
samoobsługowych
Źródło8, 15
10
Katowice
LOTNISKO CHOPINA W WARSZAWIE I LOTNISKO WARSZAWA/MODLIN NA TLE WYBRANYCH LOTNISK
Munich Airport
Vienna Airport
Prague Airport
Budapest Airport
Port Lotniczy Poznań-Ławica
Port Lotniczy Wrocław
Katowice Airport
Port Lotniczy Gdańsk
Kraków Airport
Lotnisko Warszawa/Modlin
Lotnisko Chopina w Warszawie
4030 502010
11�206 677 ➡5,8%
2�588 175 ➡52,0%
4�221�171 ➡10,6%
3�706�180 ➡12,7%
3�069 279 ➡13,8%
2�320 015 ➡11,2%
10�298 963 ➡12,5%
12�030 928 ➡7,9%
22�775 054 ➡1,3%
40 998 553 ➡3,2%
1�500 918 ➡3,8%
0
0 50 100 150 200 250 300 350 400
Munich Airport
Vienna Airport
Prague Airport
Budapest Airport
Port Lotniczy Poznań-Ławica
Port Lotniczy Wrocław
Katowice Airport
Port Lotniczy Gdańsk
Kraków Airport
Lotnisko Warszawa/Modlin
Lotnisko Chopina w Warszawie 124 700 ➡2,3%
16�280 ➡46,2%
36 345 ➡2,2%
40 259 ➡1,0%
31 729 ➡11,5%
24 510
➡
1,8%
21 819 ➡3,9%
92 294 ➡6,5%
128 018 ➡2,1%
226 811
➡
1,7%
379 911 ➡0,9%
DOSTĘPNOŚĆ KOLEJOWA
Czas przejazdu do Warszawy30
Obsłużeni pasażerowie – liczba i procentowa zmiana w stosunku do 2014 r.
Wykonane operacje lotnicze – liczba i procentowa zmiana w stosunku do 2014 r.
Wybrane relacje PKP Intercity – wzrost liczby pasażerów31
Warszawa
Trójmiasto
Wrocław
Kraków
Katowice
WarszawaPoznań 2h 35m
Łódź1h 24m
Gdańsk
Wrocław
Kraków
2h 18
m2h
18m
2h 40m
3h 31m
192%
139%
47%
45%
Źródło6, 7, 15, 20, 21, 22, 23, 24, 25, 26, 27, 28, 29
11
DOSTĘPNOŚĆ DROGOWA10
Przybliżony czas dojazdu do Warszawy
ŚRODKI TRANSPORTU TURYSTÓW DO WARSZAWY32
Środki transportu wykorzystywane przez turystów w podróży do Warszawy (%)*
*podane odsetki przekraczają sumę 100%, ponieważ badani mogli wskazać więcej niż jeden środek transportu
Turyści krajowi Turyści zagraniczni
Praga
Berlin
WarszawaŁódź
Poznań 2h 40m
Amsterdam 9h 50m 5h 00m
Gdańsk 3h 20m
Wrocław3h 10m
Monachium8h 50m
Wiedeń
6h 30
mKatowice
3h 0
0m
Kraków
3h 3
0m
6h 20m
0
10
20
30
40
50
60
70
80
32
23
samochód
36
12
samolot
67
4
autobus
2116
autokar wycieczkowy
610
turystów dobrze ocenia dojazd do Warszawy
88%
1h 20m
12
0 20 40
*
**
***
****
*****
9
18
➡
1
26
17 ➡1
11 ➡1
*
➡
69
7 281 ➡398
➡176
**
***
****
*****
0 10 000
1 006
1 876
➡
36
3 067
3 929 ➡184
➡48
*
**
***
****
*****
0 3 000 6 000
HOTELE*
BAZA NOCLEGOWA
INNE OBIEKTY NOCLEGOWE*
0 50 100 150 200
1Motel
53Hostel
1Dom wycieczkowy
5
3Kemping
151Apartament
127Inny
*na podstawie danych z UM i MSiT
*na podstawie danych z UM i MSiT
50524 270razem
19612 773razem
Obiekty wg kategorii – liczba i zmiana w stosunku do 2014 r.1
Liczba obiektów1
Miejsca noclegowe wg kategorii hoteli – liczba i zmiana w stosunku do 2014 r.1
Pokoje wg kategorii hoteli – liczba i zmiana w stosunku do 2014 r.1
ponad
420obiektów
noclegowych*
*na podstawie danych z UM i MSiT
ponad
36 tys.miejsc
noclegowych*
*na podstawie danych z UM i MSiT
Źródło1
81razem
1
341razem
13
WYKORZYSTANIE OBIEKTÓW NOCLEGOWYCH*
*dane z obiektów, które złożyły sprawozdania do GUS
69% w obiektach hotelowych (3,5 p.p. więcej niż w 2014 r.) 71% w hotelach, w tym największe w miesiącach: wrzesień (83%), październik (80%) i maj (79%)
Wykorzystanie pokoi
5,4% w stosunku do 2014 r.
3 011 183turystów skorzystało z obiektów noclegowych
90% stanowili goście hoteli
40% stanowili turyści zagraniczni
63% wybrało hotele 5-gwiazdkowe
1 156 511turystów zagranicznych
7,9% w stosunku do 2014 r.
94% stanowili goście hoteli
87% w hotelach
6,4% w stosunku do 2014 r.
5 161 193 noclegów udzielonych turystom
2 153 508 turystom zagranicznym
10,8% w stosunku do 2014 r.
93% w hotelach
7,8% w stosunku do 2014 r.
3 178,4 tys. pokoi wynajętych turystom w obiektach hotelowych
6,4% w stosunku do 2014 r.
9,6% w stosunku do 2014 r.
1 785,0 tys.turystom krajowym
1 393,4 tys.turystom zagranicznym
26% w 5-gwiazdkowych29% w 4-gwiazdkowych28% w 3-gwiazdkowych 8% w 2-gwiazdkowych 8% w 1-gwiazdkowych
3 069,1 tys.pokoi wynajętych turystom w hotelach:
Źródło2
Źródło2
Źródło2
Źródło2
14
Noclegi udzielone turystom wg miesięcy – liczba i procentowa zmiana w stosunku do analogicznego okresu w 2014 r.*
Noclegi udzielone turystom zagranicznym wg miesięcy – liczba i procentowa zmiana w stosunku do analogicznego okresu w 2014 r.*
304 602
➡ 0,1%
345 366
➡ 17,0%
418 748
➡ 7,5%419 509
➡ 6,9%
487 924
➡ 3,1% 458 435
➡ 0,6%459 528
➡ 10,0%
472 823
➡ 8,8%
498 103
➡ 6,5%498 302
➡ 7,0%
429 617
➡ 5,6%
368 236
➡ 6,6%
0
100 000
200 000
300 000
400 000
500 000
ListopadLipiecCzerwiecMajMarzecLuty
110 622➡
3,2%
127 773
➡ 22,0%
159 789
➡ 12,1%
171 739
➡ 10,6%
200 947
➡ 7,0%190 280
➡ 9,1%
225 894
➡ 15,9%
235 430
➡ 15,1% 209 927➡ 6,9%
201 925
➡ 12,7% 169 207
➡ 7,9% 149 975
➡ 12,4%
0
100 000
200 000
300 000
ListopadLipiecCzerwiecMajMarzecLuty
*dane z obiektów, które złożyły sprawozdania do GUS
*dane z obiektów, które złożyły sprawozdania do GUS
90% turystów odwiedzających Warszawę nocuje w mieście9
średni czas pobytu turystów w obiektach noclegowych
(1,9 dnia w przypadku turystów zagranicznych)*
*dane z obiektów, które złożyły sprawozdania do GUS
1,7 dnia
w Polsce pod względem liczby noclegów udzielonych turystom (5,2 mln), przed Krakowem (4,6 mln) oraz nadmorskim
powiatem kołobrzeskim (4,3 mln)*
*dane z obiektów, które złożyły sprawozdania do GUS
1.miejsce
w Polsce wśród powiatów i miast na prawach powiatu
pod względem liczby udzielonych noclegów na liczbę ludności*
*dane z obiektów objętych sprawozdaniem
41.miejsce
Źródło2, 7
Źródło3, 4, 5, 6
Źródło3, 4, 5, 6
15
Najbardziej popularne formy zakwaterowania turystów (%)9
Hotel Intercontinental jako jedyny w Polsce otrzymał 5 na 5 możliwych symboli budynku (określających poziom oferowa-nych usług) w Czerwonym Przewodniku Michelin „Main Cities of Europe”.
W przewodniku zawierającym recenzje 1 537 europejskich hoteli opisano 14 obiektów z Warszawy. Inspektorzy Michelin wyróżnili dodatkowo atmosferę panującą w dwóch warszawskich hotelach – Le Régina i Rialto.
0
10
20
30
40
50
hotel
23
46
hostel
14
18
kwatera prywatna
7
15
mieszkanierodziny/znajomych
42
13
0
20
40
60
80
37
12
61
68
2
20
niskieodpowiedniewysokie
Stosunek cen do jakości usług bazy noclegowej w opinii turystów (%)9
87%
turystów dobrze ocenia bazę noclegową Warszawy9
Wrocław – 239 zł Poznań – 235 zł
260 złśrednia cena za nocleg
dla dwóch osób w grudniu 2015 r. wg wyszukiwarki
hoteli trivago.pl
Kraków – 265 zł Gdańsk – 248 zł
Źródło10
Źródło11
1,8%wzrost średniego ADR pokoi hotelowych
(średniej stawki za pokój)*
*dane za styczeń-lipiec 2015 w odniesieniu do analogicznego okresu w 2014 r.
9,3%wzrost średniego RevPAR pokoi hotelowych
(przychodu na dostępny pokój)*
*dane za styczeń-lipiec 2015 w odniesieniu do analogicznego okresu w 2014 r.
Źródło8
Turyści krajowi Turyści zagraniczni
Turyści krajowi Turyści zagraniczni
16
WYBRANE OBIEKTY – FAKTY I LICZBY
ATRAKCJE TURYSTYCZNE
Muzeum Łazienki Królewskie w Warszawie1, 2, 3
Odrestaurowanie, po trwającej trzy lata konserwacji, Pałacu na Wyspie wraz z otoczeniem nagrodzone Sybillą 2015 w kategorii „Konserwacja i ochrona dziedzictwa kultury”
Ponad 300 wykonawców na Festiwalu Strefa Ciszy, będącym połączeniem muzyki z pięknem ogrodów i architektury XVIII w.
Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie4, 5, 6
Multimedialne pokazy, muzyka klasyczna i świetlny mapping –wilanowski ogród po raz kolejny zamienił się w Ogród Światła
Rozpoczęto renowację kolejnych wnętrz, m.in. Sali Uczt Jana III oraz dostosowywanie oferty muzealnej do potrzeb osób niepełnosprawnych
2,1 mlnodwiedzających
Muzeum Narodowe w Warszawie7, 8
Blisko 104 tys. osób obejrzało wystawę czasową „Olga Boznańska (1865-1940)” – to największy sukces frekwencyjny ostatnich lat
Muzeum zostało wyróżnione certyfi katem „Miejsce Przyjazne Seniorom”
338 tys.odwiedzających
Muzeum Powstania Warszawskiego11, 12
Rekordowe zainteresowanie przygotowaną dla Google Cultural Institute wystawą z okazji 70. rocznicy zakończenia II wojny światowej – w jeden weekend wystawę obejrzało ponad 140 tys. internautów z całego świata
Do muzeum trafi ł cenny eksponat – szczątki samolotu Liberator odnalezione w Jeziorze Kamionkowskim
684 tys.odwiedzających
Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN13, 14
Tysiące osób świętowały pierwsze urodziny wystawy stałej
Muzeum otrzymało nagrodę Culture.pl Superbrands – jako pierwsza instytucja w historii tego wyróżnienia
578 tys.odwiedzających
Zamek Królewski w Warszawie - Muzeum9, 10
Otwarcie unikatowych wystaw czasowych: „Napoleon i sztuka” prezentującej artystyczne dokonania Francji doby napoleońskiej oraz „Nowy poczet władców Polski. Waldemar Świerzy kontra Jan Matejko” z kolekcją uwspółcześnionych portretów władców Polski
Odnowiony Ogród Górny został otwarty dla publiczności
670 tys.odwiedzających
2,4 mlnodwiedzających
17
Muzeum Fryderyka Chopina w Warszawie15, 16, 17
Pianino marki Pleyel z autografem Fryderyka Chopina zostało przekazane na własność Narodowemu Instytutowi Fryderyka Chopina
Uruchomiono ChopinPASS – pakiet wstępu do muzeum oraz do Domu Urodzenia Chopina w Żelazowej Woli wraz z bezpośrednim transportem między placówkami
85 tys.odwiedzających
Muzeum Techniki i Przemysłu NOT18, 19
Otwarcie wystawy „Na falach eteru przez klimaty PRL-u”, prezentującej m.in. wiekowe radia oraz gramofony
Organizacja Festiwalu Dawnego Oprogramowania PIXELOZA, podczas którego odwiedzający mieli możliwość zagrania w dawne gry komputerowe
117 tys.odwiedzających
Zachęta – Narodowa Galeria Sztuki22, 23
Otwarcie wystawy czasowej „Kanibalizm? O zawłaszczeniach w sztuce”, poświęconej zapożyczeniom w sztuce
Otwarcie wystawy czasowej „Zaraz po wojnie”, poświęconej wpływowi nastrojów społecznych i napięć politycznych na sztukę
128 tys.odwiedzających
Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski20, 21
Otwarcie wystawy czasowej jednej z najwybitniejszych współczesnych polskich artystek – Natalii LL
W ramach letniego projektu CSW ARCHIPELAG JAZDÓW powstał ogród roślin migrujących
138 tys.odwiedzających
Centrum Nauki Kopernik24, 25
Otwarcie stałej bezpłatnej wystawy edukacyjnej „Patrz: Ziemia”, na której można zobaczyć Ziemię i wszechświat oczami astronautów
Tłumy gości na astronomicznych wydarzeniach w Parku Odkrywców – m.in. 12 tys. uczestników Nocy Spadających Gwiazd
1,2 mlnodwiedzających
PGE Narodowy26, 27
Rekordowy rok – ponad 500 wydarzeń na stadionie, w tym Kings on Ice – show na lodzie w wykonaniu najlepszych łyżwiarzy, w tym mistrzów olimpijskich
Finał Ligi Europy – o jedno z najważniejszych trofeów piłkarskich walczyła hiszpańska Sevilla i ukraiński Dnipro Dniepropietrowsk
2,0 mlnodwiedzających
Pałac Kultury i Nauki28, 29, 30
Pałac Kultury i Nauki skończył 60 lat. Urodzinowa akcja „Zagraj w Tetris w oknach Pałacu Kultury” laureatem konkursu „Najlepsze Wydarzenie Lata 2015” wg Brief for Poland
Z okazji Międzynarodowego Dnia Pszczoły na dachu Teatru Studio w PKiN powstała pierwsza miejska pasieka
558 tys.odwiedzających
Miejski Ogród Zoologiczny w Warszawie31, 32
Nowe Akwarium i rekordowa liczba zwierząt: ZOO ma już 3 796 mieszkańców
Otwarcie odrestaurowanej zabytkowej willi Żabińskich
683 tys.odwiedzających
18
Nowy obiekt na mapie atrakcji39, 40
Wybrane wydarzenia kulturalne i sportowe – frekwencja
Wybrane miejsca, obiekty bądź budynki najbardziej kojarzone przez mieszkańców z Warszawą*
Top 3 najpopularniejszych miejsc w Warszawie na Instagramie występujących przy #warsaw42
12 3
1 Pałac Kultury i Nauki2 Stare Miasto3 Wisła
Turyści krajowi:
Stare Miasto
Łazienki Królewskie
Centrum Nauki Kopernik
Muzeum Powstania Warszawskiego
Pałac Kultury i Nauki
21%
18%
17%13%11%
Stare Miasto
Łazienki Królewskie
Pałac Kultury i Nauki
Pałac w Wilanowie
Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN
Turyści zagraniczni:
44%
11%11%10%
13%
Top 5 największych atrakcji turystycznych w Warszawie38
311 tys.Noc Muzeów
59 tys.Orange Warsaw
Festival
55 tys.Wianki nad Wisłą
45 tys.Finał Ligi Europy
UEFA
15 tys.XVII Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny
im. FryderykaChopina
23. miejsce #warsaw oraz
34. miejsce #warszawa na polskojęzycznym
Instagramie
Źródło33, 34, 35, 36, 37
Źródło41
placówka chroniąca i propagująca dziedzictwo całego obszaru prawo-brzeżnej Warszawy
jedno z pierwszych w historii miasta muzeów zlokalizowanych na prawym brzegu Wisły
Muzeum Warszawskiej Pragi
*badani mogli wskazać więcej niż jedno miejsce, obiekt bądź budynek
47%
Pałac Kultury i Nauki
14%
Stare Miasto
13%
Zamek Królewski
11%
Stadion Narodowy
10%
Łazienki Królewskie
19
WYBRANE USŁUGI W OPINII TURYSTÓW38
wysokie
24
10
odpowiednie
7262
niskie
4
29
0
20
40
60
80
Stosunek cen do jakości – ceny wydarzeń kulturalnych (%)
wysokie
31
13
odpowiednie
66 66
niskie
3
20
0
20
40
60
80
Stosunek cen do jakości – ceny imprez sportowych (%)
41
15
57 60
2
24
0
20
40
60
80
niskieodpowiedniewysokie
Stosunek cen do jakości – ceny za rozrywkę (kluby, puby, dyskoteki) (%)
wysokie
22
11
odpowiednie
74
60
niskie
4
29
0
20
40
60
80
Stosunek cen do jakości – ceny usług przewodnickich (%)
86% turystów dobrze ocenia wydarzenia kulturalne
72% turystów dobrze ocenia imprezy sportowe
86% turystów dobrze ocenia rozrywkę
82% turystów dobrze ocenia jakość obsługi turysty
75% turystów dobrze ocenia usługi przewodnickie
74% turystów dobrze ocenia oznakowanie turystyczne
Turyści krajowi Turyści zagraniczni
Turyści krajowi Turyści zagraniczni
Turyści krajowi Turyści zagraniczni
Turyści krajowi Turyści zagraniczni
20
2 248
drzew – pomników przyrody
TERENY ZIELENI
ZIELONA WARSZAWA
mieszkańców uważa, że Warszawa to miasto z dużą ilością zieleni3
76% mieszkańców dobrze ocenia stan zieleni w mieście4
88%
44% udział terenów zieleni* w powierzchni miasta
*lasy, parki, zieleńce, ogrody działkowe itp.
ok. 15% lasy w powierzchni
miasta
20% udział terenów zieleni*
w powierzchni strefy śródmiejskiej
*lasy, parki, zieleńce, ogrody działkowe itp. (w tym rezerwaty np. Las Bielański, Las Kabacki)
ponad 19 tys. drzew i 40 tys. krzewów posadzono w 2015 r. na terenach zarządzanych przez m.st. Warszawę2
27
kompleksów lasów miejskich
95
parków (średnia powierzchnia
parku – 10,6 ha)
Źródło1, 2
Źródło1
21
Warszawa jest unikalnym miastem pod względem przyrodniczym. Wyróżnia się nie tylko przepływającą przez nią dużą, półdziką rzeką – Wisłą, ale też jest jedną z zaledwie dwóch stolic na świecie, które graniczą z parkiem narodowym. Kampinoski Park Narodo-wy to miejsce wypoczynku dla mieszkańców i osób odwiedzających stolicę (można dojechać do niego komunikacją miejską), mające pozytywny wpływ na miasto: licząca 38 tys. ha puszcza zasila stolicę czystym powietrzem. Na szczególną uwagę zasługuje fakt, że aż 79% mieszkańców stolicy mieszka nie dalej niż 300 metrów od miejskich terenów zielonych o powierzchni co najmniej 5 tys. m2.
Oferta rekreacyjna na terenach zielonych, w szczególności latem, jest bardzo bogata zarówno dla osób lubiących aktywny wypoczy-nek, jak i amatorów kultury i sztuki. Realizowane są liczne imprezy plenerowe: warsztaty (edukacyjne, artystyczne i in.), spotkania muzyczne, teatralne i taneczne, a także gry plenerowe i rozgrywki sportowe. Do tradycyjnych imprez letnich należą koncerty Cho-pinowskie w Łazienkach Królewskich. Ponadto na terenach zielonych miasta znajdują się 164 siłownie plenerowe.
Atutem zieleni w Warszawie jest nie tylko dzikość terenów nadrzecznych. W strefi e śródmiejskiej – najstarszej zurbanizowanej części miasta – znajdują się parki historyczne, pochodzące z różnych epok i reprezentujące różne mody i style:
XX-wieczneparki miejskie
w stylu krajobrazowym
(np. Park Skaryszewski)
XIX-wieczne(np. Park Praski)
sentymentalne(np. Park Arkadia Górna i Dolna)
modernistyczne(np. Park Dreszera)
barokowe(np. Ogród Saski)
Źródło1, 5, 6
22
ROWEROWA WARSZAWA
Warszawski rower publiczny Veturilo jednym z siedmiu
największych i jednym z najpopularniejszych
systemów wypożyczalni rowerowych w Europie
średnio tak często rejestrował się nowy
użytkownik
dzienny rekord wypożyczeń
średnio tak często wypożyczano rower
Veturilo
co10 sek
Wśród 3 039 rowerów do wypożyczenia jest 10 tandemów i 10 rowerków
dla dzieci w ramach pierwszej na świecie wypożyczalni rowerków Veturilko
Dotychczas tytuł otrzymały takie miasta, jak Sztokholm, Hamburg, Kopenhaga czy Lubljana, które były oceniane pod kątem lokalnego wkładu na rzecz zapobiegania globalnej zmianie klimatu, terenów zieleni miejskiej, ochrony przyrody i bioróżno-rodności, eko-innowacji czy zarządzania środowiskiem na poziomie władz lokalnych.
EKO-STOLICA
Warszawa kandydatem
do Zielonej Stolicy
Europy 2018
turystów dobrze ocenia czystość na ulicach Warszawy8
81%
co4 min
15 955
Wybrane wydarzenia organizowane w Warszawie w 2015 r. w związku z uczestnictwem w platformie „Partnerstwo dla Klimatu”
Źródło5
Święto Drzewa – wspólne sadzenie roślin na rzecz zwiększania świadomo-ści ekologicznej społeczeństwa
Dzień bez samochodu popularyzujący
alternatywne środki transportu, np. rower
Warszawski Dzień Energii promujący ideę smart
cities w ramach Europejskiego Tygodnia Zrównoważonej
Energii
Warszawskie Dni Recyklingu popularyzujące segregację
surowców wtórnych
Światowy Dzień Ziemi gromadzący tysiące
uczestników
Godzina dla Ziemi w ramach której gasną
iluminacje spektakularnych budynków
Światowy Dzień Wody organizowany pod
auspicjami ONZ
Edukacyjny Piknik z Klimatemprezentujący działania w ra-mach platformy „Partnerstwo
dla Klimatu”
Źródło7
Źródło9
23
mieszkańców uważa, że Warszawa jest miastem przyjaznym dla rowerzystów10
2015201420132012
318
368
416
462
0
100
200
300
400
500
2015201420132012
1 050
2 650
3 000 3 039
0
500
1 000
1 500
2 000
2 500
3 000
3 500
2015201420132012
69
173
202 204
0
50
100
150
200
250
2015201420132012
339 000
0
500 000
1 000 000
1 500 000
2 000 000
70%
Długość sieci rowerowej w latach 2012-2015 (km)1 Liczba stacji wypożyczeń Veturilo w latach 2012-20151
Liczba rowerów Veturilo do wypożyczenia w latach 2012-20151 Liczba wypożyczeń rowerów Veturilo w latach 2012-20151
24
WARSZAWSKA WISŁA
540 m nabrzeża cumowniczego
wzdłuż Bulwarów Wiślanych (7 miejsc
cumowniczych)
Wisła to duża, półdzika rzeka, przepływająca przez Warszawę na swoim środ-kowym odcinku. Ciągnie się przez miasto na długości 28 km, między 498 a 526 kilometrem. Jej prawy brzeg utrzymywany jest w naturalnej postaci i na prawie 4 km długości nie posiada żadnych budowli regulacyjnych, co w tej wielkości mieście jest ewenementem na skalę europejską. Teren ten należy do obszarów Natura 2000 – są na nim realizowane programy ochrony siedlisk ptaków i re-stytucji łąk zalewowych. Wiślane archipelagi wysp, wysepek i łach ułatwiają przeprawę ssaków z jednego brzegu na drugi, a na obszarze warszawskiego odcinka Wisły występują tak rzadkie i chronione gatunki ssaków, jak bóbr, wy-dra czy łoś.
Nad rzeką można oddawać się przeróżnym aktywnościom: od spacerów, biegania, jazdy na rowerze, biegówek zimą po pływa-nie statkiem wycieczkowym, tramwajem wodnym, promem, motorówką, kajakiem, na deskach do Stand Up Paddle i wakeboardingu, a nawet tradycyjną łodzią pychówką. Do infrastruktury umożliwiającej różnorodne aktywności nad rzeką należy m.in.:
6 kmdróg pieszych wzdłuż
bulwarów, w tym 600 m Bulwarów Wiślanych – otwartej w 2015 r.
zmodernizowanej promenady
34 km Nadwiślańskiego
Szlaku Rowerowego
600 m nabrzeża w Porcie
Czerniakowskim, wyposażonego w kółka cumownicze, pomosty pływające z ok. 70 miejscami
cumowniczymi, przyłącza wodno-kanalizacyjne i elektryczne,
oświetlenie, monitoring, darmowe Wi-Fi
ponad
10-kilometrowarekreacyjno-edukacyjna
Ścieżka Praska
ok.2,5 kmścieżki
przyrodniczej na Żoliborzu
7ofi cjalnych plaż: przy Przystani Młociny, przy
Płycie Desantu, Tarchomińska, Poniatówka, Praska, Żoliborz
i Saska Kępa (niektóre są wyposażone w takie udogodnienia, jak:
przystań, plac zabaw dla dzieci, boisko do siatkówki, siłownia
plenerowa, palenisko, prysznic)
Źródło1, 2, 3
Źródło4
25
mieszkańców uważa, że Warszawa to miasto z atrakcyjnym brzegiem Wisły6
0
10
20
30
40
50
piknik/ognisko/
grill
rozrywka(kluby/puby)
sportspacerspotkaniatowarzyskie
wypoczynek
57
13
3335
44
Główne aktywności użytkowników nad Wisłą (%)*
97%
użytkowników uznaje Wisłę za
przyjemne miejsce do spędzania
czasu
92%
użytkowników uznaje Wisłę
za bezpieczne miejsce do spędzania
czasu
82%
użytkowników pozytywnie ocenia zmiany, które zaszły nad Wisłą w ciągu
ostatnich 10 lat
10%
użytkowników Wisły mieszka
poza Warszawą
W opinii użytkowników Wisła jest unikatowym w skali miasta połączeniem natury i kultury, spotkaniem cywilizacji (lewy brzeg) i dzikości (prawy brzeg) w centrum miasta. Najbardziej cenią oni sobie samą obecność wody, spokój i ciszę, naturę i zieleń, ładne widoki oraz plaże.
*podane odsetki przekraczają sumę 100%, ponieważ badani mogli wskazać więcej niż jedną aktywność
Źródło5
Źródło5
Źródło5
66%
26
CHARAKTERYSTYKA RUCHU TURYSTYCZNEGO
Rodzaj pobytuLiczba osób w tys.
2010 2011 2012 2013 2014 2015
Odwiedzający zagraniczni 115 120 130 133 140 150
Turyści zagraniczni 2 150 2 250 2 390 2 420 2 550 2 650
Łącznie odwiedzający i turyści zagraniczni 2 265 2 370 2 520 2 563 2 690 2 800
Odwiedzający krajowi 1 220 1 240 1 280 1 292 1 360 1 650
Turyści krajowi 3 280 3 450 3 600 3 752 3 950 4 000
Łącznie odwiedzający i turyści krajowi 4 500 4 690 4 880 5 044 5 310 5 650
Łącznie odwiedzający 1 335 1 360 1 410 1 425 1 500 1 800
Łącznie turyści 5 430 5 700 5 990 6 172 6 500 6 650
Łącznie odwiedzający i turyści 6 765 7 060 7 400 7 597 8 000 8 450
Dynamika w % 2,3 4,4 4,8 2,7 5,3 5,6
Niemcy 560 tys. 20%
Wielka Brytania 392 tys. 14%
USA 252 tys. 9%
Hiszpania 252 tys. 9%
Francja 224 tys. 8%
Włochy 224 tys. 8%
Ukraina 168 tys. 6%
Belgia 140 tys. 5%
Pozostałe 588 tys. 21%
MasterCard 2015 Global Destination Cities Index2
[ 8. miejsce ]w rankingu najszybciej rozwijających się europejskich miast pod względem
wzrostu liczby turystów zagranicznych
Szacunek wielkości ruchu turystycznego w latach 2010-20151
Szacunkowa liczba i udział procentowy turystów i odwiedzających wg krajów1
Polska67%5 650 tys.
Zagranica33%
2 800 tys.
27
0 100 200 300 400 500 600 700 800
712 tys. | 12,6%
548 tys. | 9,7%
537 tys. | 9,5%
525 tys. | 9,3%
491 tys. | 8,7%
410 tys. | 7,2%
378 tys. | 6,7%
339 tys. | 6,0%
266 tys. | 4,7%
254 tys. | 4,5%
249 tys. | 4,4%
226 tys. | 4,0%
192 tys. | 3,4%
186 tys. | 3,3%
173 tys. | 3,1%
164 tys. | 2,9%Lubuskie
płeć
kobiety58%
mężczyźni42%
miejsce zamieszkaniawieś10%
brak danych0%
miasto < 20 tys.11%
20-50 tys.17%
50-100 tys.14%
miasto > 500 tys.19%
200-500 tys.15%
100-200 tys.12%
Turyści i odwiedzający wg województw – szacunkowa liczba i procentowy udział1
PROFIL TURYSTY KRAJOWEGO3
>510%
liczba osób w gospodarstwie domowym
225%
326%
110%
brak danych2%
425%
40-49 lat20%
50-59 lat11%
>59 lat10%
wiek
20-24 lata12%
25-29 lat14%
30-39 lat22%
15-19 lat9%
brak danych1%
płeć
kobiety48%
mężczyźni52%
PROFIL TURYSTY ZAGRANICZNEGO3
40-49 lat14%
50-59 lat12%
>59 lat12%
wiek
15-19 lat4%
20-24 lata15%
25-29 lat16%
30-39 lat23%
brak danych3%
28
>59%
liczba osób w gospodarstwie domowym
*podane odsetki przekraczają sumę 100%, ponieważ badani mogli wskazać więcej niż jedno źródło
119%
231% 3
18%
brak danych3%
420%
0
5
10
15
20
odwiedzinyu rodziny,znajomych
17
13
rodziny,znajomych
12
19
sprawy
86
spontanicznie
8
4
zwiedzanie
2
9
koncert,wydarzeniekulturalne
6
2
wakacje
54
0
10
20
30
40
50
60
nigdzieinnetargiturystyczne
biuroprasa/ telewizja/radio
foldery/ulotkihistoryczne,
krajoznawcze
atlasy/przewodnikiturystycznerodzina
Internet
0 1 0 1
47
58
2026
10
37
5
14
3
12
36
2 3 2 2 15
32
9
Źródła informacji o Warszawie (%)*
Impuls przyjazdu do Warszawy (%)3
71% turystów organizuje swój przyjazd do Warszawy we własnym zakresie, a dla 16% turystów przyjazd organizuje rodzina lub znajomi3
Główny cel wizyty w Warszawie (%)3
38
26
zwiedzaniezabytków
1514
odwiedziny u krewnych
lub znajomych
12
18
wypoczynek
5
15
poznawaniekultury, historiii miejscowych
zwyczajów
52
w wydarzeniukulturalnym
47
wyjazd
w interesach
0
5
10
15
20
25
30
35
40
miejsce zamieszkaniawieś8%miasto < 20 tys.7%20-50 tys.8%50-100 tys.8%
brak danych2%
miasto > 500 tys.45%
200-500 tys.13%
100-200 tys.8%
82% turystów przyjeżdża do Warszawy bezpośrednio ze swojego miejsca zamieszkania3
Źródło3
Turyści krajowi Turyści zagraniczni
Turyści krajowi Turyści zagraniczni Turyści krajowi Turyści zagraniczni
29
0
20
10
30
40
50
60
70
80
po raz pierwszy
71
13
po raz drugi
1215
48
10
24
4 2
29
35
30
14
20
10
24
6
10
36
13 2 0 00
41
0
5
10
15
20
25
30
35
40
trudno>30dni
15-30dni
8-14dni
6-7dni
4-5dni
3dni
2dni
10,5dnia
Częstość wizyt w Warszawie (%)3 Długość pobytu w Warszawie (%)3
średnia długośćpobytu w Warszawie
4 dni
Główne miejsca odwiedzane w Warszawie (%)*
0
10
20
30
40
50
60
70
80
46
66
StareMiasto
37
2128
18
Kultury
26
9
23
142224
w
168
Narodowe
13157
3
Narodowy
6 7
Historii
*podane odsetki przekraczają sumę 100%, ponieważ badani mogli wskazać więcej niż jedno miejsce
Średnia deklarowana kwota wydatków na osobę podczas pobytu w Warszawie w podziale na grupy wiekowe (zł)3
0 200 400 600 800 1 000
15-19 lat
20-24 lat
25-29 lat
30-39 lat
40-49 lat
50-59 lat
>59 lat
397
588
645
716
775
914
796
Źródło3
Turyści krajowi Turyści zagraniczni
Główne cele wydatków podczas pobytu w Warszawie (%)*
0
20
10
40
30
60
80
100
50
70
90 81
90
7374
63
75
37
72
30
49
21
29
*podane odsetki przekraczają sumę 100%, ponieważ badani mogli wskazać więcej niż jeden rodzaj wydatku
Źródło3
Turyści krajowi Turyści zagraniczni
Turyści krajowi Turyści zagraniczni
Turyści krajowi Turyści zagraniczni
Średnia deklarowana kwota wydatków na osobę podczas pobytu w Warszawie w podziale na regiony świata (zł)3
kraje UE 1 425
Ameryka Płn. 1 969
Ameryka Łac. 1 002
Bliski Wsch. 2 558
daleka Azja 1 390
0 1 000 2 000 3 000
717 zł
średnia deklarowana kwota wydatków na osobę podczas
pobytu w Warszawie (407 zł turyści krajowi,
1 542 zł turyści zagraniczni)3
30
PRZEMYSŁ SPOTKAŃ
Warszawa jest największym i najważniejszym miejscem spotkań dla wydarzeń naukowych i biznesowych w Polsce. To tutaj łączą się interesy polityczne, ekonomiczne, naukowe i kulturowe całego regionu Europy Środkowo-Wschodniej. Liczne instytucje i organizacje z tych obszarów mają tutaj swoje siedziby, w naturalny sposób gwarantując napływ idei, innowacji i kapitału.
Warszawa jest niekwestionowanym liderem pod względem liczby wydarzeń biznesowych i na-ukowych w Polsce (kongresy, konferencje, targi, wydarzenia motywacyjne, eventy) – każdego roku odbywa się ich w stolicy ok. 25 tys.
Wśród ponad 200 głównych obiektów konferencyjnych i eventowych Warszawy znajduje się między innymi: 19 obiektów kongresowych, 31 hoteli konferencyjnych oraz 41 innych obiektów (muzea, teatry, uczelnie, które posiadają sale konferencyjne).
Z punktu widzenia branży spotkań Warszawa dysponuje najlepszą w Polsce siecią międzynaro-dowych połączeń lotniczych oraz najlepszą bazą hotelową do celów konferencyjnych – ponad 23 tys. miejsc noclegowych w skategoryzowanych hotelach, w tym ponad 12 tys. miejsc w hote-lach 4 i 5-gwiazdkowych.
Prezentowane w dalszej części rozdziału wykresy opierają się o dane z systemu Demand Outlook prowadzonego przez firmę Z-Factor, która zebrała szczegółowe informacje o ponad 12 tys. wydarzeń, które odbyły się w 2015 r. w Warszawie.
System Demand Outlook nie obejmuje wszystkich obiektów konferencyjnych w Warszawie – jest on ukierunkowany przede wszyst-kim na obiekty hotelowe, które należy uznać za kluczowe z punktu widzenia rynku spotkań i wydarzeń w Warszawie. Są to głównie hotele 5, 4 i 3-gwiazdkowe, należące do najważniejszych sieci. Ich udział w ogólnej liczbie objętych badaniem wydarzeń wyniósł ponad 86%, a w wynajętej powierzchni – prawie 90%.
ŚWIATOWY RANKING ICCA (INTERNATIONAL CONGRESS AND CONVENTION ASSOCIATION)2, 3
z 62 spotkaniami stowarzyszeń, spełniającymi następujące kryteria: cykliczność, min. 50 uczestników oraz migracja pomiędzy co najmniej trzema krajami
najwyższe miejsce wśród polskich miast Warszawa wyprzedza m.in. Zurych, Nowy Jork i Dubaj
40. miejsce
WIELKOŚĆ I CHARAKTERYSTYKA WARSZAWSKIEGO RYNKU KONFERENCYJNEGO
Źródło1
Źródło1, 4
31
0
50 000
100 000
150 000
200 000
250 000
300 000
350 000
400 000
listop
adlip
iec
czerw
iecmaj
marzeclut
y
211 587
21 318
92 970
200 627
244 719
312 231
149 902
117 039
281 422
384 187
328 543
Wykorzystana powierzchnia wg miesięcy (m2)*
listop
adlip
iec
czerw
iecmaj
marzeclut
y0
500
1 000
1 500
2 000
1 685
169
400
939
1 619
892
649
1 424
1 8621 828
Liczba spotkań i wydarzeń wg miesięcy*
*system Demand Outlook został uruchomiony 15.02.2015 r.
*system Demand Outlook został uruchomiony 15.02.2015 r.
2 283 705
razem*
* dane sumaryczne nie dublują spotkańi wydarzeń trwających na przełomie dwóch miesięcy
12 511
razem*
* dane sumaryczne nie dublują spotkańi wydarzeń trwających na przełomie dwóch miesięcy
1 040 010
razem*
* dane sumaryczne nie dublują spotkańi wydarzeń trwających na przełomie dwóch miesięcy
listop
adlip
iec
czerw
iecmaj
marzeclut
y0
50 000
100 000
150 000
200 000
11 099
42 868
89 592
110 374
134 916
61 873
44 810
122 998
167 095
152 040
113 280
*system Demand Outlook został uruchomiony 15.02.2015 r.
Liczba uczestników spotkań i wydarzeń wg miesięcy*
Źródło1, 4
Źródło1, 4
Źródło1, 4
32
3
4
powyżej 4
ekonomiczno-polityczna
poniedziałek
wtorek
środa
14,9%
12,2%
16,8%
18,4%
humanistyczna
15,1%
informatyczno-komunikacyjna
medyczna
8,7%
14,7%
techniczna
14,8%
handlowo-usługowa
czwartek
piątek
sobota
niedziela
31,9%
18,6%
15,3%
11,4%
7,2%
stowarzyszenie/organizacja non-profi t instytucja rządowa/organizacja publiczna
Spotkania i wydarzenia wg czasu trwania4
Spotkania i wydarzenia wg rodzaju organizatora4
Spotkania i wydarzenia wg branży4
Wykorzystana powierzchnia wg dni tygodnia4
1
przedsiębiorstwo
72,5%
88,4%
6,0%5,6%
1,1%
1,6%
4,9%
19,8%
2
liczbadni
rodzaj organizatora
branża
dni tygodnia
33
obiekt/sala na specjalne wydarzenie
13,4%
4,5%
55,6%
Spotkania i wydarzenia w polskich miastach wg kategorii*
Główne centra o charakterze kongresowym, wystawienniczym i kulturalnym5
Spotkania i wydarzenia wg rodzaju obiektu4
centrum wystawiennicze/kongresowe
0,1%
Miasto
Spotkania i wydarzenia
Konferencje/ kongresy Targi Wydarzenia
korporacyjneWydarzenia
motywacyjne Razem Udział %
Bydgoszcz 588 44 50 379 1 061 3,1%
Gdańsk 1 736 83 476 947 3 242 9,5%
Katowice 827 54 1 045 69 1 995 5,9%
Kielce 609 49 23 8 689 2,0%
Kraków 3 529 143 139 1 377 5 188 15,3%
Lublin 225 2 112 152 491 1,4%
Łódź 436 26 491 22 975 2,9%
Poznań 1 648 139 692 500 2 979 8,8%
Toruń 20 2 4 62 88 0,3%
Warszawa 3 258 122 5 088 4 854 13 322 39,2%
Wrocław 1 293 100 0 1336 2 729 8,0%
Inne 873 38 47 263 1 221 3,6%
Razem 15 042 802 8 167 9 969 33 980 100%
hotel 3-gwiazdkowy
hotel 4-gwiazdkowy
26,3%
hotel 5-gwiazdkowy
*tabela obrazuje liczbę spotkań i wydarzeń, które zostały ukazane w oparciu o dane przekazane przez regionalne convention bureaux oraz wprowadzone bezpo-średnio do formularza online na stronie Poland Convention Bureau
Pałac Kultury i Nauki
PGE Narodowy
Centrum MT Polska
EXPO XXI
61 tys. m2
łączna powierzchnia
obiektów
48 tys.maksymalna
możliwa liczba uczestników
58 tys.liczba miejsc na trybunach
PGE Narodowego
WIELKOŚĆ RYNKU KONFERENCYJNEGO W POLSKICH MIASTACH POSIADAJĄCYCH CONVENTION BUREAUX6
rodzaj obiektu
34
WIZERUNEK WARSZAWY
20
6
15
2
7
17
7
1
6
3
6
2
6
1
54
0
5
10
15
20
starówka
kulturalnych
syrenka
turystów dobrze ocenia życzliwość oraz gościnność mieszkańców Warszawy1
88%turystów dobrze ocenia bezpieczeństwow Warszawie1
88%
uważa, że Warszawa zyskuje po zobaczeniu jej
na własne oczy1
jest gotowych zarekomendować swoim przyjaciołom/znajomym przyjazd do Warszawy1
zamierza ponownie przyjechać do Warszawy1
Wybrane skojarzenia turystów z Warszawą (%)1
7,85średnia atrakcyjność turystyczna
Warszawy w opinii turystów**na skali od 1 do 10
97%turystów
krajowych
85%turystów
zagranicznych
95%turystów
krajowych
95%turystów
zagranicznych
76%turystów
krajowych
82%turystów
zagranicznych
Źródło1
Turyści krajowi Turyści zagraniczni
35
turystów dobrze ocenia atmosferę Warszawy1
91% mieszkańców uważa, że Warszawa jest miastem atrakcyjnym dla turystów3
90%
Wybrane skojarzenia mieszkańców europejskich krajów z Warszawą (%)*
*Wielkiej Brytanii, Niemiec, Rosji, Francji i Hiszpanii
37% do którego łatwo dojechać 48% nieodkryte
mające potencjał
dynamicznie rozwijające się
rozrywkinowoczesne
42% 37% 37%
z ciekawą historią
65% 50% 51%
kultury i sztuki
W opinii mieszkańców europejskich krajów Warszawa to miasto*:
2015 11% 6% 8% 15% 20% 15% 25%
2011 22% 13% 17% 18% 9% 8% 12%
Skłonność mieszkańców europejskich krajów do odwiedzenia Warszawy (rok 2011 i 2015)*
*Wielkiej Brytanii, Niemiec, Rosji, Francji i Hiszpanii
0 10 20 30 40 50 60 70 80
dzika, nieuregulowana rzeka
Stadion Narodowy
komunizm
59
21
23
25
31
32
35
39
41
42
45
66
75
mili ludzie 42
*Wielkiej Brytanii, Niemiec, Rosji, Francji i HiszpaniiŹródło2
Źródło2
Źródło2
36
Rozdział I:1. PRZEGLĄD STATYSTYCZNY. WARSZAWA. ROK XXV. NR
1. Kwartalnik, URZĄD STATYSTYCZNY W WARSZAWIE, 2016
2. PRZEGLĄD STATYSTYCZNY. WARSZAWA. ROK XXIV. NR 4. Kwartalnik, URZĄD STATYSTYCZNY W WARSZAWIE, 2016
3. BIULETYN STATYSTYCZNY MIASTA KRAKOWA. Rok XVII. IV KWARTAŁ, Urząd Statystyczny w Krakowie, 2015
4. SYTUACJA SPOŁECZNO-GOSPODARCZA ŁODZI. IV kwartał 2015, URZĄD STATYSTYCZNY W ŁODZI, 2016
5. POZNAŃ. BIULETYN STATYSTYCZNY. Rok XXIV. Nr 4. IV kwartał 2015, Urząd Statystyczny w Poznaniu, 2015
6. WROCŁAW. SYTUACJA SPOŁECZNO-GOSPODARCZA. ROK XXIII. NR 4. I-IV KWARTAŁ, URZĄD STATYSTYCZNY WE WROCŁAWIU, 2015
7. Warszawa utrzymuje wysoką poprzeczkę w fi nan-sach – Informacja prasowa, Urząd m.st. Warszawy, 21.12.2015
8. 2015 EUROPEAN UNION PLACE EQUITY INDEX, Resonance Consultancy Ltd., 2015
9. E-REGI 2015. European Regional Economic Growth Index, JONES LANG LASALLE IP, INC., 2015
10. The Global Financial Centres Index 18, Long Finance, 2015
11. fDi EUROPEAN CITIES AND REGIONS OF THE FUTURE 2016/17. RANKINGS, fDi Intelligence, The Financial Times Ltd., 2016
12. fDi POLISH CITIES OF THE FUTURE 2015/16, fDi Intelli-gence, The Financial Times Ltd., 2015
13. EMEA Investor Intentions Survey 2015, CBRE Group, Inc., 2015
14. Emerging Trends in Real Estate®. Beyond the capital. Europe 2016, Urban Land Institute and PwC, 2015
15. MAIN STREETS ACROSS THE WORLD 2015/2016, Cushman & Wakefi eld LLP., 2015
16. PROPERTY TIMES. 2015 – rekordowy rok na rynku biurowym, Cushman & Wakefi eld LLP., 2016
17. POLAND OFFICE DESTINATIONS, CBRE Sp. z o.o.18. Warsaw City Report Q4 2015, JONES LANG LASALLE
IP, INC., 201619. http://www.jll.pl/poland/pl-pl/wiadomosci/408/
warszawski-rynek-handlowy-ur%C3%B3s%C5%82-o-64000-mkw-w-2015
20. QUALITY OF LIFE IN EUROPEAN CITIES 2015, European Commision, 2016
21. Barometr Warszawski XI’15, Urząd m.st. Warszawy, 2015
22. Postrzeganie Warszawy oraz jej mieszkańców, Urząd m.st. Warszawy, 2015
23. Perspektywy24. YOUTHFULCITIES GLOBAL INDEX 2015. EXECUTIVE
SUMMARY, YOUTHFULCITIES25. http://www.forbes.com/sites/amyguttman/2015/11/29/
top-10-cities-in-the-world-to-launch-your-startup-so-me-may-surprise-you
26. https://www.googleforentrepreneurs.com/campuses/
Rozdział II:1. http://www.lot.com/pl/pl/2. https://www.airberlin.com/pl3. https://www.alitalia.com/pl_pl/offers.html4. http://www.lufthansa.com/pl/pl/homepage5. http://www.emirates.com/pl/polish/6. http://www.lotnisko-chopina.pl/pl/aktualnosci-i-wyda-
rzenia/0/217/szczegoly.html7. Lotnisko Chopina w Warszawie8. Liczba obsłużonych pasażerów oraz wykonanych
operacji w ruchu krajowym i międzynarodowym - regularnym i czarterowym w latach 2013-2015, Urząd Lotnictwa Cywilnego, 2016
9. http://www.lotnisko-chopina.pl/pl/samochod.html10. https://maps.google.pl/11. http://www.lotnisko-chopina.pl/pl/aktualnosci-i-wyda-
rzenia/0/247/szczegoly.html12. http://www.sleepinginairports.net/2015/best-airports-
-europe.htm13. http://www.lotnisko-chopina.pl/pl/aktualnosci-i-wyda-
rzenia/0/60/szczegoly.html14. http://www.rp.pl/Linie-lotnicze-i-lotniska/
301079925-Punktualnie-jak-na-lotnisku-Chopina.html15. http://www.modlinairport.pl/lotnisko/aktualnosci/2-
6-mln-pasazerow-i-52-wzrost-liczby-odpraw-w-2015-roku.html
16. http://modlinairport.pl/pasazer/dojazd/polozenie.html17. https://www.modlinbus.pl/strony/page/dojazd-z-war-
szawy-centrum-na-lotnisko-modlin18. http://modlinairport.pl/aktualnosc/otrzymalismy-nagrode-
-za-najwiekszy-wzrost-liczby-pasazerow-w-europie19. http://modlinairport.pl/lotnisko/aktualnosci/otwarcie-
-skylounge-na-lotnisku-warszawa-modlin.html20. http://modlinairport.pl/ponad-1-7-mln-pasazerow-w-
2014-roku.html21. Kraków Airport. PODSUMOWANIE RUCHU 2015,
Kraków Airport22. http://www.airport.gdansk.pl/airport/statistic
23. http://www.katowice-airport.com/pl/airport/show-news/924164
24. http://airport.wroclaw.pl/lotnisko/o-lotnisku/statystyki/statystyki-ogolne/
25. http://www.airport-poznan.com.pl/pl/port-lotniczy/statystyki
26. BUD International Airport Traffi c 2006-2015, Budapest Airport
27. Traffi c Report – 2015, Prague Airport28. Flughafen Wien 2015: New Passenger Record of
22.8 Million (+ 1.3%) – Optimistic Outlook for 2016, Vienna International Airport, 2016
29. Annual Traffi c Report 2015, Munich Airport, 201630. http://rozklad-pkp.pl/31. 2015 ROK W PKP INTERCITY, PKP INTERCITY32. Raport z badania opinii turystów odwiedzających
Warszawę w 2015 r., Realizacja Sp. z o.o., 2015
Rozdział III:1. Stołeczne Biuro Turystyki na podstawie danych Urzędu
m.st. Warszawy i Ministerstwa Sportu i Turystyki2. TURYSTYKA W M.ST. WARSZAWIE W 2015 R., URZĄD
STATYSTYCZNY W WARSZAWIE, 20163. Turystyka w m.st. Warszawie w I kwartale 2015 r.,
Urząd Statystyczny w Warszawie4. Turystyka w m.st. Warszawie w II kwartale 2015 r.,
Urząd Statystyczny w Warszawie5. Turystyka w m.st. Warszawie w III kwartale 2015 r.,
Urząd Statystyczny w Warszawie6. Turystyka w m.st. Warszawie w IV kwartale 2015 r.,
Urząd Statystyczny w Warszawie7. Wykorzystanie turystycznych obiektów noclegowych
w 2015 roku, Główny Urząd Statystyczny, 20168. Hotel Guidebook 2015/2016. Poland & CEE, Horwath
HTL, 20159. Raport z badania opinii turystów odwiedzających
Warszawę w 2015 r., Realizacja Sp. z o.o., 201510. http://www.horecanet.pl/Polskie-hotele-
-wed%C5%82ug-Michelin,wiadomosc,7,kwie-cien,2015.aspx
11. http://www.tur-info.pl/p/ak_id,49363,,trivago_pl,ce-ny_noclegow,europejskie_miasta,madryt,rzym,ber-lin,warszawa,krakow.html
Rozdział IV:1. Muzeum Łazienki Królewskie w Warszawie2. http://www.lazienki-krolewskie.pl/pl/aktualnosci/3. http://konkurssybilla.nimoz.pl/LAUREACI20154. Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie5. http://teraz-wilanow.pl/krolewski-ogrod-swiatla-plene-
rowa-wystawa-muzeum-palacu-krola-jana-iii-w-wila-nowie/
6. http://centrumprasowe.pap.pl/cp/pl/news/in-fo/24974,1,muzeum-palacu-w-wilanowie-nie-zwalnia--tempa
7. Muzeum Narodowe w Warszawie8. http://www.mnw.art.pl/aktualnosci/9. Zamek Królewski w Warszawie – Muzeum10. Raport Roczny 2015, Zamek Królewski w Warszawie -
Muzeum, 201611. Muzeum Powstania Warszawskiego12. http://www.1944.pl/o_muzeum/news/630_tysie-
cy_gosci_rekordowa_frekwencja_w_muzeum13. Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN14. http://www.polin.pl/pl/aktualnosci/15. Muzeum Fryderyka Chopina w Warszawie16. http://chopin.museum/pl17. http://www.chopinpass.pl/18. Muzeum Techniki i Przemysłu NOT19. http://mtip.pl/20. Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski21. http://www.csw.art.pl/index.php?action=archi-
wum&lang22. Zachęta - Narodowa Galeria Sztuki23. http://zacheta.art.pl/pl/wystawy/24. Centrum Nauki Kopernik25. http://www.kopernik.org.pl/26. PGE Narodowy27. http://www.pgenarodowy.pl/aktualnosci/28. Pałac Kultury i Nauki29. http://www.pkin.pl/category/aktualnosci/30. http://www.brief.pl/artykul,3736,swietokrzyskie_war-
szawa_i_lodzkie_z_najlepszymi_wydarzeniami_lata_2015_roku.html
31. Miejski Ogród Zoologiczny w Warszawie32. Miejski Ogród Zoologiczny podsumowuje dobry
rok – Informacja prasowa, Urząd m.st. Warszawy, 11.01.2016
33. Urząd m.st. Warszawy34. Orange S.A.35. Stołeczna Estrada36. Polski Związek Piłki Nożnej37. Narodowy Instytut Fryderyka Chopina38. Raport z badania opinii turystów odwiedzających
Warszawę w 2015 r., Realizacja Sp. z o.o., 201539. http://muzeumpragi.pl/wspanialy-weekend-na-targowej/40. http://muzeumpragi.pl/o-muzeum-pragi/
41. Postrzeganie Warszawy oraz jej mieszkańców, Urząd m.st. Warszawy, 2015
42. http://metrowarszawa.gazeta.pl/metrowarsza-wa/1,141635,19330214,najbardziej-popularne--miejsca-w-warszawie-na-instagramie.html
Rozdział V:1. Urząd m.st. Warszawy2. To był zielony rok – Informacja prasowa, Urząd m.st.
Warszawy, 13.01.20163. Postrzeganie Warszawy oraz jej mieszkańców, Urząd
m.st. Warszawy, 20154. Barometr Warszawski XI’15, Urząd m.st. Warszawy,
20155. http://infrastruktura.um.warszawa.pl/zielona-stolica-
-europy-20186. mazowsze.travel/co-zwiedzic/parki-krajobrazowe/item/
771-kampinoski-park-narodowy7. http://infrastruktura.um.warszawa.pl/platforma-part-
nerstwo-dla-klimatukalendarz-imprez-2014/kalendarz--imprez-2015
8. Raport z badania opinii turystów odwiedzających Warszawę w 2015 r., Realizacja Sp. z o.o., 2015
9. Rowerowa Warszawa 2015 – Informacja prasowa, Urząd m.st. Warszawy, 07.12.2015
10. Barometr Warszawski VI’15, Urząd m.st. Warszawy, 2015
Rozdział VI:1. Urząd m.st. Warszawy2. http://www.um.warszawa.pl/o-warszawie/kompen-
dium-wiedzy/wisla-w-warszawie3. http://infrastruktura.um.warszawa.pl/zielona-stolica-
-europy-20184. Zarząd Mienia m.st. Warszawy5. WARSZAWSKA WISŁA OCZAMI JEJ UŻYTKOWNIKÓW,
Urząd m.st. Warszawy, 20156. Postrzeganie Warszawy oraz jej mieszkańców, Urząd
m.st. Warszawy, 2015
Rozdział VII:1. SZACUNEK WIELKOŚCI RUCHU TURYSTYCZNEGO
W WARSZAWIE W 2015, Ipsos, 20162. MasterCard 2015 Global Destination Cities Index. Trac-
king Global Growth: 2009-2015, MasterCard, 20153. Raport z badania opinii turystów odwiedzających
Warszawę w 2015 r., Realizacja Sp. z o.o., 2015
Rozdział VIII:1. Warsaw Convention Bureau2. http://www.meetingplanner.pl/artykuly/raporty/
art,37,ranking-icca-usa-i-berlin-na-czele-polska-wyzej--o-trzy-pozycje.html
3. 2015 ICCA Statistics Report, International Congress and Convention Association
4. 2015 WARSAW MEETINGS INDUSTRY REPORT, WAR-SAW CONVENTION BUREAU
5. KONFERENCJE I KONGRESY - Dodatek promocyjny, RZECZPOSPOLITA, 15.09.2015
6. RAPORT. PRZEMYSŁ SPOTKAŃ I WYDARZEŃ W POLSCE 2016, POLAND CONVENTION BUREAU, 2016
Rozdział IX :1. Raport z badania opinii turystów odwiedzających
Warszawę w 2015 r., Realizacja Sp. z o.o., 20152. Warszawa w oczach mieszkańców Wielkiej Brytanii,
Niemiec, Rosji, Francji i Hiszpanii, Grupa IQS, 20153. Wizerunek Warszawy oraz obraz Warszawiaka, Urząd
m.st. Warszawy, 2015
Autorzy zdjęć:Wstęp: fot. Tomasz Nowak; fot. m.st. WarszawaRozdział IV: fot. W.Z. Panów, pzstudio.pl; fot. Wojciech Holnicki, Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie; Dziedziniec Główny, fot. Katarzyna Hryciów, Muzeum Narodowe w Warszawie; fot. m.st. Warszawa; fot. Muzeum Techniki i Przemysłu NOT; fot. Aleksandra Łogusz, m.st. Warszawa; fot. Wanda Hansen; fot. Maciej Margas, m.st. Warszawa; Flamingi, fot. Miejski Ogród Zoologiczny w WarszawieRozdział V: fot. archiwum SBT; fot. m.st. Warszawa, PZ Studio Zbigniew Panów; fot. W.Z. Panów, pzstudio.pl; fot. Filip Kwiatkowski, www.warsawtour.pl; fot. m.st. Warsza-wa; fot. Daria Pawęda; fot. Tomasz NowakRozdział VI: fot. m.st. Warszawa; fot. Filip Kwiatkowski, www.warsawtour.pl
Źródła
STOŁECZNE BIURO TURYSTYKI pl. Defi lad 1, 00-901 Warszawa Pa łac Kultur y i Nauki, p. X [email protected] w w . w a r s a w t o u r . p l
facebook.com/Warsaw twitter.com/ewarsaw instagram.com/fall_in_love_with_warsaw