Turystyka w Warszawie 2015 - Tourism in...

40
TURYSTYKA W WARSZAWIE RAPORT 2015

Transcript of Turystyka w Warszawie 2015 - Tourism in...

TURYSTYKAW WARSZAWIE

RAPORT 2015

Wstęp

Kluczowe dane

I Warszawa – wybrane informacje społeczno-gospodarcze

II Dostępność komunikacyjna

III Baza noclegowa

IV Atrakcje turystyczne

V Zielona Warszawa

VI Warszawska Wisła

VII Charakterystyka ruchu turystycznego

VIII Przemysł spotkań

IX Wizerunek Warszawy

Źródła

2

3

4

8

12

16

20

24

26

30

34

36

2

Intensywny wzrost i innowacyjność. Wspieranie aktywnego społeczeństwa i działanie na rzecz ekologii. Wszechobecna kultura, sztuka i sport. Warszawa udowadnia, że najważniejszy jest dla niej zrównoważony rozwój.

Od lat stolica Polski wyrasta na regionalnego lidera życia gospodarczego i zyskuje co-raz silniejszą pozycję na arenie międzynarodowej. Przybywa w niej nowoczesnych inwestycji infrastrukturalnych i centrów przedsiębiorczości. Inwestorzy doceniają znakomite warunki, które przekładają się na wysokie notowania Warszawy w rankingach przyjazności dla biznesu.

Miasto odgrywa liczącą się rolę na światowej mapie destynacji przemysłu spotkań, na co bez wątpienia ma wpływ nowoczesny port lotniczy, bijący kolejne rekordy liczby obsłużonych pasażerów. Prestiż polskiej stolicy budują także ważne międzynarodowe wydarzenia, dzięki którym oczy całego świata skupiają się właśnie na Warszawie.

Miasto Chopina stawia jednak nie tylko na biznes, ale i na kulturę, tworząc szeroką ofer-tę wydarzeń na najwyższym poziomie: zarówno wielotysięcznych imprez plenerowych, jak i kameralnych koncertów, spektakli i wystaw. Z roku na rok mieszkańcy i turyści mają więc do wyboru coraz więcej sposobów spędzania czasu wolnego. Pojawiają się nowe mu-zea, przestrzenie rekreacji i wypoczynku, a także wiele ciekawych i innowacyjnych pomysłów, powstających z inicjatywy lokalnych społeczników w ramach budżetu partycypacyjnego.

Warszawa doskonale wykorzystuje swoje położenie nad Wisłą, nad którą rodzą się kolejne atrakcje dla miłośników dzikiej przyrody, sportu i zabawy. Szeroki wachlarz wydarzeń kul-turalno-rekreacyjnych, bogata oferta kulinarna, przystępny transport czeka na chętnych nie tylko w centrum – w każdej dzielnicy niemal codziennie mają miejsce interesujące i ważne imprezy. Ta różnorodność i dynamiczny rozwój miasta sprawiają, że rokrocznie przyciąga ono coraz więcej turystów.

Regularnie przeprowadzane badania dowodzą, że zarówno zagraniczni i krajowi goście, jak i sami mieszkańcy pozytywnie oceniają zmieniające się oblicze miasta. To dla nich i dzięki nim powstaje nowoczesna i przyjazna Warszawa.

Szacunkowa liczba turystów i odwiedzających

Turyści i odwiedzający zagraniczni według krajów

Niemcy560 tys.

USA 252 tys.

Hiszpania252 tys.

Francja224 tys.

Włochy224 tys.

Ukraina168 tys.

Belgia140 tys.

Pozostałe588 tys.

ponad420

obiektów noclegowych, w tym 81 hoteli

ponad36 tys.

miejsc noclegowych

ponad3 mln

turystów skorzystało z obiektów noclegowych

ponad5 mln

noclegów udzielono turystom

38% | 26% 15% | 14% 12% | 18% 5% | 15% 5% | 2% 4% | 7%

Turyści krajowi:

Stare Miasto

Łazienki Królewskie

Centrum Nauki Kopernik

Muzeum Powstania Warszawskiego

Pałac Kultury i Nauki

21%

18%

17%13%11%

8 450 000 5,6%

zmiana w stosunku do 2014 r.

150 000Odwiedzający zagraniczni

1 650 000Odwiedzający krajowi

1 800 000 Łącznie odwiedzający

20%

Wielka Brytania392 tys.

14% 9% 9% 8% 21%5%6%8%

zwiedzanie zabytków

odwiedziny u krewnych lub znajomych

wypoczynek poznawanie kultury, historii i miejscowych zwyczajów

udział w wydarzeniu kulturalnym

wyjazd służbowy/w interesach

Główne cele wizyt turystów w Warszawiekrajowi | zagraniczni

Łącznie turyści i odwiedzający

2 650 000Turyści zagraniczni

4 000 000Turyści krajowi

6 650 000 Łącznie turyści

Stare Miasto

Łazienki Królewskie

Pałac Kultury i Nauki

Pałac w Wilanowie

Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN

44%

11%

10%

13%

11%

zamierza ponownie przyjechać do Warszawy

jest gotowych zarekomendować swoim znajomym przyjazd do Warszawy

7,85 średnia atrakcyjność turystyczna

Warszawy w opinii turystów (w skali od 1 do 10)

średnia deklarowana kwota wydatków na osobę podczas pobytu

407 złturyści krajowi

1 542 zł turyści zagraniczni

4 dni średnia długość pobytu

Środki transportu wykorzystywane przez turystów w podróży do Warszawykrajowi | zagraniczni

32% | 23% 36% | 12% 4% | 67% 21% | 16% 10% | 6%

Top 5 największych atrakcji turystycznych

Turyści zagraniczni:

turystów zagranicznych

turystów krajowych97% 85%oraz

oraz 95%95% turystów krajowych

turystów zagranicznych

717 zł

pociąg samochód samolot autobus autokar wycieczkowy

4

968,7

202,6

116,8

144,1

167,7

401,3

130,2

92,2

108,8

113,2

5 353,45

4 372,39

3 894,93

4 524,74

4 352,15

WARSZAWA – WYBRANE INFORMACJE SPOŁECZNO-GOSPODARCZE

*stan na 31 XII 2015*stan na 1 I 2016

*stan na 31 XII 2015

WIARYGODNOŚĆ KREDYTOWA WARSZAWY WEDŁUG RATINGU AGENCJI MOODY’S INVESTORS SERVICE7

Warszawa

1 744 351 osóbludność*

517,2 km2

powierzchnia*

3 372 osoby/km2

gęstość zaludnienia*

Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w sektorze przedsiębiorstw w okresie styczeń-grudzień 2015 r. (zł)

Przeciętne zatrudnienie w sektorze przedsiębiorstw w okresie styczeń-grudzień 2015 r. (tys.)

Źródło1

Liczba podmiotów gospodarki narodowej w rejestrze REGONw końcu grudnia 2015 r. (tys.)

WARSZAWA NA TLE WYBRANYCH MIAST2, 3, 4, 5, 6

9. rok z rzędu najwyższa możliwa zagraniczna ocena wiarygodności kredytowej jednostki samorządu terytorialnego w Polsce (równa ocenie ratingowej kraju)

A2 z perspektywą stabilną

Stopa bezrobocia rejestrowanego w końcu grudnia 2015 r. (%)

Warszawa Warszawa

WarszawaWarszawa

Kraków Kraków

KrakówKraków

Łódź Łódź

ŁódźŁódź

Poznań Poznań

PoznańPoznań

Wrocław Wrocław

WrocławWrocław

3,4

4,5

9,5

2,4

3,4

0 0

00

2 1 000

100200

2 000

200400

4 3 000

300600

6 4 000

400800

8 5 000

5001 000

10 6 000

5

WARSZAWA W RANKINGACH

E-REGI 2015. European Regional Economic Growth Index9

Ranking europejskich miast z najlepszymi perspektywami gospodarczymi

16. miejsce

The Global Financial Centres Index 1810

Ranking światowych centrów fi nansowych

38. miejsce[ 1. miejsce ]

w kategorii „Eastern Europe and Central Asia” (Europa Wschodnia i Azja Środkowa)

2015 European Union Place Equity Index8

Ranking porównujący jakość życia, reputację i tożsamość konkurencyjną miast Unii Europejskiej

30. miejsce[ 8. miejsce ]

w kategorii „prosperity” (dobrobyt)

fDi Polish Cities of the Future 2015/1612

Ranking polskich miast, najbardziej atrakcyjnych dla przyszłych inwestycji zagranicznych

1. miejscew kategorii „overall” (ogólnej)

1. miejscew kategorii „economic potential”

(potencjał ekonomiczny)

1. miejscew kategorii „business friendliness”

(przyjazność dla biznesu)

1. miejscew kategorii „human capital and lifestyle”

(kapitał ludzki i styl życia)

1. miejscew kategorii „connectivity”

(dostęp do infrastruktury komunikacyjnej)

fDi European Cities and Regions of the Future 2016/17. Rankings11

Ranking europejskich lokalizacji, najbardziej atrakcyjnych dla przyszłych inwestycji zagranicznych

„Major European Cities of the Future 2016/17” (Największe Europejskie Miasta Przyszłości 2016/17)

4. miejscew kategorii „business friendliness”

(przyjazność dla biznesu)

6. miejscew kategorii „cost effectiveness”

(efektywność kosztowa)

8. miejscew kategorii „human capital and lifestyle”

(kapitał ludzki i styl życia)

8. miejscew kategorii „FDI strategy”

(strategia przyciągania bezpośrednich inwestycji zagranicznych)

„Eastern European Cities of the Future 2016/17” (Wschodnioeuropejskie Miasta Przyszłości 2016/17)

3. miejsce

EMEA Investor Intentions Survey 201513

Badanie intencji inwestorów z branży nieruchomości z obszaru EMEA (Europa, Bliski Wschód i Afryka)

10. miejscewśród miast, które inwestorzy uważają za najbardziej atrakcyjne w zakresie inwestowania w nieruchomości

Emerging Trends in Real Estate®. Beyond the capital. Europe 201614

Prognozy i trendy dotyczące europejskiego rynku nieruchomości

17. miejscew zakresie perspektyw inwestycyjnych i rozwojowych

Main Streets Across the World 2015/201615

Światowy ranking najdroższych, pod względem stawek czynszu za wynajem, lokalizacji handlowych w poszczególnych krajach

43. miejsceulicy Nowy Świat

5 najdroższych lokalizacji handlowych w Warszawie:

ul. Nowy Świat ul. Chmielna

ul. Marszałkowskapl. Trzech KrzyżyAl. Jerozolimskie

6

ponad 1 140 000

265 000186 000

56 000

POWIERZCHNIA BIUROWA WARSZAWY

zasoby nowoczesnej powierzchni

biurowej na koniec

IV kw. 2015 r.

powierzchnia biurowa oddana

do użytku w 2015 r.

maksymalnestawki czynszów dla najlepszych

powierzchni biurowych

w lokalizacjach centralnych

4,66 mlnm2

278 tys. m2

24euro/m2/miesiąc

13-16,5 euro/m2/miesiąc

837 tys.m2

283 tys. m2

średnie stawki czynszów dla najlepszych powierzchni biurowych

w lokalizacjach poza centrum

łączna powierzchnia,

na którą podpisano umowy najmu – największa

w historii aktywność na rynku najmu (wzrost o 37%

w stosunku do 2014 r.)

absorpcja netto – najlepszy wynik

w historii (wzrost o 56%

w stosunku do 2014 r.)

POWIERZCHNIA HANDLOWA AGLOMERACJI WARSZAWSKIEJ

zasoby powierzchni handlowej na koniec

IV kw. 2015 r.

powierzchnia handlowa oddana

do użytku w 2015 r.

1,65 mln m2

64 tys. m2

centra handlowe

parki handlowe

wielkopowierzchniowe magazyny handlowe

centra wyprzedażowe

0

200 000

400 000

600 000

800 000

1 000 000

1 200 000

Zasoby powierzchni handlowej w podziale na rodzaj obiektu (m2)19

Zasoby powierzchni biurowej Warszawy na tle wybranych miast na koniec I półrocza 2015 r.17

Warszawa 4 540 000 m2

752 000 m2

651 000 m2

539 000 m2

380 000 m2

376 000 m2

320 000 m2

175 000 m2

154 000 m2

75 300 m2

54 000 m2

Kraków

Wrocław

Trójmiasto

Katowice

Poznań

Łódź

SzczecinLublinRzeszówBydgoszcz

Źródło16

Źródło18, 19

7

mieszkańców, mając możliwość wyboru miejsca zamieszkania, wolałoby mieszkać w Warszawie21

JAKOŚĆ ŻYCIA

79% otwarte 71% w którym łatwo znaleźć pracęW opinii mieszkańców Warszawa to miasto21, 22:

82% 93% mieszkańców jest zadowolonych z życia w Warszawie20

W roku akademickim 2014/2015 w Warszawie23:

działało ok. 70 uczelni publicznych i niepublicznych

studiowało ok. 260 tys. osób na uczelniach publicznych i niepublicznych

z uprawnieniami do nadawania tytułu magistra

jednym z 10 najlepszych miast

na świecie na uruchomienie

startupu25

jedną z 5 siedzib Campus Google

na świecie – placówek przeznaczonych dla startupów26

głównym sponsorem Bitspiration – największej w Polsce konferencji dla startupów25

na świecie wśród miast atrakcyjnych do życia

dla osób w wieku 15-29 lat

15. miejsce24

Warszawa jest:

75%

które daje impuls do działania

76%

w którym można realizować swoje pasje i zainteresowania

77% inspirująceprzynoszące szansę

na dobre życie

81%

88%

bezpieczne

8

1h 20m

1h 30

m

3h 4

0m

2h 2

0m

1h 55

m

2h 05m

8h 2

5m

11h 10m15

h 05

m

23h 00m

Sydney

Tokio

Rio de Janeiro

BerlinAmsterdam

Paryż

Londyn

Madryt

Nowy JorkMonachium

Praga

Wiedeń

Rzym

Sztokholm Moskwa

1h 10m

1h 15m

1h 40m

2h 1

0m

2h 3

0m

DOSTĘPNOŚĆ LOTNICZA

Przybliżony czas przelotu do Warszawy1, 2, 3, 4, 5

LOTNISKO CHOPINA W WARSZAWIE

DOSTĘPNOŚĆ KOMUNIKACYJNA

11,2 mln 124,7 tys. 175 37%

obsłużonych pasażerów

wykonanych operacji lotniczych

kierunków lotniczych

udział w rynku lotniczym w Polsce

Źródło6, 7, 8

9

Odległość od centrum Warszawy9 Przybliżony czas dojazdu do centrum Warszawy10

Best Airports in Europe 201512

Ranking porównujący europejskie lotniska pod względem udogodnień dla pasażerów

10. miejsce

LOTNISKO WARSZAWA/MODLIN

samochód/ taksówka

autobus

30Szybka Kolej Miejska 25

48stanowisk odprawybagażowo-biletowej

Otwarcie nowego terminalu13

3tys. m2

powierzchni handlowej

2,6 mln 16,3 tys. 36 9%

obsłużonych pasażerów

wykonanych operacji lotniczych

kierunków lotniczych

udział w rynku lotniczym w Polsce

Odległość od centrum Warszawy16 Przybliżony czas dojazdu do centrum Warszawy10, 17

samochód/taksówka/autobus

ok. 90% startów na lotnisku odbyło się zgodnie z rozkładem – najlepszy wynik na świecie wśród średnich portów lotniczych14

Najlepsze lotnisko w Polsce w plebiscycie magazynu Business Traveller Poland11

25

60 tys. m2

powierzchni

Najszybciej rozwijające się lotnisko w Euro-pie według renomowanego serwisu anali-tycznego anna.aero18

Otwarcie biznesowego salonu SKYLOUN-GE, przeznaczonego dla pasażerów ocze-kujących najwyższego standardu obsługi19

ok. 10 km

ok. 36 km

2,5tys. m2

powierzchni gastronomicznej

6stanowisk

samoobsługowych

Źródło8, 15

10

Katowice

LOTNISKO CHOPINA W WARSZAWIE I LOTNISKO WARSZAWA/MODLIN NA TLE WYBRANYCH LOTNISK

Munich Airport

Vienna Airport

Prague Airport

Budapest Airport

Port Lotniczy Poznań-Ławica

Port Lotniczy Wrocław

Katowice Airport

Port Lotniczy Gdańsk

Kraków Airport

Lotnisko Warszawa/Modlin

Lotnisko Chopina w Warszawie

4030 502010

11�206 677 ➡5,8%

2�588 175 ➡52,0%

4�221�171 ➡10,6%

3�706�180 ➡12,7%

3�069 279 ➡13,8%

2�320 015 ➡11,2%

10�298 963 ➡12,5%

12�030 928 ➡7,9%

22�775 054 ➡1,3%

40 998 553 ➡3,2%

1�500 918 ➡3,8%

0

0 50 100 150 200 250 300 350 400

Munich Airport

Vienna Airport

Prague Airport

Budapest Airport

Port Lotniczy Poznań-Ławica

Port Lotniczy Wrocław

Katowice Airport

Port Lotniczy Gdańsk

Kraków Airport

Lotnisko Warszawa/Modlin

Lotnisko Chopina w Warszawie 124 700 ➡2,3%

16�280 ➡46,2%

36 345 ➡2,2%

40 259 ➡1,0%

31 729 ➡11,5%

24 510

1,8%

21 819 ➡3,9%

92 294 ➡6,5%

128 018 ➡2,1%

226 811

1,7%

379 911 ➡0,9%

DOSTĘPNOŚĆ KOLEJOWA

Czas przejazdu do Warszawy30

Obsłużeni pasażerowie – liczba i procentowa zmiana w stosunku do 2014 r.

Wykonane operacje lotnicze – liczba i procentowa zmiana w stosunku do 2014 r.

Wybrane relacje PKP Intercity – wzrost liczby pasażerów31

Warszawa

Trójmiasto

Wrocław

Kraków

Katowice

WarszawaPoznań 2h 35m

Łódź1h 24m

Gdańsk

Wrocław

Kraków

2h 18

m2h

18m

2h 40m

3h 31m

192%

139%

47%

45%

Źródło6, 7, 15, 20, 21, 22, 23, 24, 25, 26, 27, 28, 29

11

DOSTĘPNOŚĆ DROGOWA10

Przybliżony czas dojazdu do Warszawy

ŚRODKI TRANSPORTU TURYSTÓW DO WARSZAWY32

Środki transportu wykorzystywane przez turystów w podróży do Warszawy (%)*

*podane odsetki przekraczają sumę 100%, ponieważ badani mogli wskazać więcej niż jeden środek transportu

Turyści krajowi Turyści zagraniczni

Praga

Berlin

WarszawaŁódź

Poznań 2h 40m

Amsterdam 9h 50m 5h 00m

Gdańsk 3h 20m

Wrocław3h 10m

Monachium8h 50m

Wiedeń

6h 30

mKatowice

3h 0

0m

Kraków

3h 3

0m

6h 20m

0

10

20

30

40

50

60

70

80

32

23

samochód

36

12

samolot

67

4

autobus

2116

autokar wycieczkowy

610

turystów dobrze ocenia dojazd do Warszawy

88%

1h 20m

12

0 20 40

*

**

***

****

*****

9

18

1

26

17 ➡1

11 ➡1

*

69

7 281 ➡398

➡176

**

***

****

*****

0 10 000

1 006

1 876

36

3 067

3 929 ➡184

➡48

*

**

***

****

*****

0 3 000 6 000

HOTELE*

BAZA NOCLEGOWA

INNE OBIEKTY NOCLEGOWE*

0 50 100 150 200

1Motel

53Hostel

1Dom wycieczkowy

5

3Kemping

151Apartament

127Inny

*na podstawie danych z UM i MSiT

*na podstawie danych z UM i MSiT

50524 270razem

19612 773razem

Obiekty wg kategorii – liczba i zmiana w stosunku do 2014 r.1

Liczba obiektów1

Miejsca noclegowe wg kategorii hoteli – liczba i zmiana w stosunku do 2014 r.1

Pokoje wg kategorii hoteli – liczba i zmiana w stosunku do 2014 r.1

ponad

420obiektów

noclegowych*

*na podstawie danych z UM i MSiT

ponad

36 tys.miejsc

noclegowych*

*na podstawie danych z UM i MSiT

Źródło1

81razem

1

341razem

13

WYKORZYSTANIE OBIEKTÓW NOCLEGOWYCH*

*dane z obiektów, które złożyły sprawozdania do GUS

69% w obiektach hotelowych (3,5 p.p. więcej niż w 2014 r.) 71% w hotelach, w tym największe w miesiącach: wrzesień (83%), październik (80%) i maj (79%)

Wykorzystanie pokoi

5,4% w stosunku do 2014 r.

3 011 183turystów skorzystało z obiektów noclegowych

90% stanowili goście hoteli

40% stanowili turyści zagraniczni

63% wybrało hotele 5-gwiazdkowe

1 156 511turystów zagranicznych

7,9% w stosunku do 2014 r.

94% stanowili goście hoteli

87% w hotelach

6,4% w stosunku do 2014 r.

5 161 193 noclegów udzielonych turystom

2 153 508 turystom zagranicznym

10,8% w stosunku do 2014 r.

93% w hotelach

7,8% w stosunku do 2014 r.

3 178,4 tys. pokoi wynajętych turystom w obiektach hotelowych

6,4% w stosunku do 2014 r.

9,6% w stosunku do 2014 r.

1 785,0 tys.turystom krajowym

1 393,4 tys.turystom zagranicznym

26% w 5-gwiazdkowych29% w 4-gwiazdkowych28% w 3-gwiazdkowych 8% w 2-gwiazdkowych 8% w 1-gwiazdkowych

3 069,1 tys.pokoi wynajętych turystom w hotelach:

Źródło2

Źródło2

Źródło2

Źródło2

14

Noclegi udzielone turystom wg miesięcy – liczba i procentowa zmiana w stosunku do analogicznego okresu w 2014 r.*

Noclegi udzielone turystom zagranicznym wg miesięcy – liczba i procentowa zmiana w stosunku do analogicznego okresu w 2014 r.*

304 602

➡ 0,1%

345 366

➡ 17,0%

418 748

➡ 7,5%419 509

➡ 6,9%

487 924

➡ 3,1% 458 435

➡ 0,6%459 528

➡ 10,0%

472 823

➡ 8,8%

498 103

➡ 6,5%498 302

➡ 7,0%

429 617

➡ 5,6%

368 236

➡ 6,6%

0

100 000

200 000

300 000

400 000

500 000

ListopadLipiecCzerwiecMajMarzecLuty

110 622➡

3,2%

127 773

➡ 22,0%

159 789

➡ 12,1%

171 739

➡ 10,6%

200 947

➡ 7,0%190 280

➡ 9,1%

225 894

➡ 15,9%

235 430

➡ 15,1% 209 927➡ 6,9%

201 925

➡ 12,7% 169 207

➡ 7,9% 149 975

➡ 12,4%

0

100 000

200 000

300 000

ListopadLipiecCzerwiecMajMarzecLuty

*dane z obiektów, które złożyły sprawozdania do GUS

*dane z obiektów, które złożyły sprawozdania do GUS

90% turystów odwiedzających Warszawę nocuje w mieście9

średni czas pobytu turystów w obiektach noclegowych

(1,9 dnia w przypadku turystów zagranicznych)*

*dane z obiektów, które złożyły sprawozdania do GUS

1,7 dnia

w Polsce pod względem liczby noclegów udzielonych turystom (5,2 mln), przed Krakowem (4,6 mln) oraz nadmorskim

powiatem kołobrzeskim (4,3 mln)*

*dane z obiektów, które złożyły sprawozdania do GUS

1.miejsce

w Polsce wśród powiatów i miast na prawach powiatu

pod względem liczby udzielonych noclegów na liczbę ludności*

*dane z obiektów objętych sprawozdaniem

41.miejsce

Źródło2, 7

Źródło3, 4, 5, 6

Źródło3, 4, 5, 6

15

Najbardziej popularne formy zakwaterowania turystów (%)9

Hotel Intercontinental jako jedyny w Polsce otrzymał 5 na 5 możliwych symboli budynku (określających poziom oferowa-nych usług) w Czerwonym Przewodniku Michelin „Main Cities of Europe”.

W przewodniku zawierającym recenzje 1 537 europejskich hoteli opisano 14 obiektów z Warszawy. Inspektorzy Michelin wyróżnili dodatkowo atmosferę panującą w dwóch warszawskich hotelach – Le Régina i Rialto.

0

10

20

30

40

50

hotel

23

46

hostel

14

18

kwatera prywatna

7

15

mieszkanierodziny/znajomych

42

13

0

20

40

60

80

37

12

61

68

2

20

niskieodpowiedniewysokie

Stosunek cen do jakości usług bazy noclegowej w opinii turystów (%)9

87%

turystów dobrze ocenia bazę noclegową Warszawy9

Wrocław – 239 zł Poznań – 235 zł

260 złśrednia cena za nocleg

dla dwóch osób w grudniu 2015 r. wg wyszukiwarki

hoteli trivago.pl

Kraków – 265 zł Gdańsk – 248 zł

Źródło10

Źródło11

1,8%wzrost średniego ADR pokoi hotelowych

(średniej stawki za pokój)*

*dane za styczeń-lipiec 2015 w odniesieniu do analogicznego okresu w 2014 r.

9,3%wzrost średniego RevPAR pokoi hotelowych

(przychodu na dostępny pokój)*

*dane za styczeń-lipiec 2015 w odniesieniu do analogicznego okresu w 2014 r.

Źródło8

Turyści krajowi Turyści zagraniczni

Turyści krajowi Turyści zagraniczni

16

WYBRANE OBIEKTY – FAKTY I LICZBY

ATRAKCJE TURYSTYCZNE

Muzeum Łazienki Królewskie w Warszawie1, 2, 3

Odrestaurowanie, po trwającej trzy lata konserwacji, Pałacu na Wyspie wraz z otoczeniem nagrodzone Sybillą 2015 w kategorii „Konserwacja i ochrona dziedzictwa kultury”

Ponad 300 wykonawców na Festiwalu Strefa Ciszy, będącym połączeniem muzyki z pięknem ogrodów i architektury XVIII w.

Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie4, 5, 6

Multimedialne pokazy, muzyka klasyczna i świetlny mapping –wilanowski ogród po raz kolejny zamienił się w Ogród Światła

Rozpoczęto renowację kolejnych wnętrz, m.in. Sali Uczt Jana III oraz dostosowywanie oferty muzealnej do potrzeb osób niepełnosprawnych

2,1 mlnodwiedzających

Muzeum Narodowe w Warszawie7, 8

Blisko 104 tys. osób obejrzało wystawę czasową „Olga Boznańska (1865-1940)” – to największy sukces frekwencyjny ostatnich lat

Muzeum zostało wyróżnione certyfi katem „Miejsce Przyjazne Seniorom”

338 tys.odwiedzających

Muzeum Powstania Warszawskiego11, 12

Rekordowe zainteresowanie przygotowaną dla Google Cultural Institute wystawą z okazji 70. rocznicy zakończenia II wojny światowej – w jeden weekend wystawę obejrzało ponad 140 tys. internautów z całego świata

Do muzeum trafi ł cenny eksponat – szczątki samolotu Liberator odnalezione w Jeziorze Kamionkowskim

684 tys.odwiedzających

Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN13, 14

Tysiące osób świętowały pierwsze urodziny wystawy stałej

Muzeum otrzymało nagrodę Culture.pl Superbrands – jako pierwsza instytucja w historii tego wyróżnienia

578 tys.odwiedzających

Zamek Królewski w Warszawie - Muzeum9, 10

Otwarcie unikatowych wystaw czasowych: „Napoleon i sztuka” prezentującej artystyczne dokonania Francji doby napoleońskiej oraz „Nowy poczet władców Polski. Waldemar Świerzy kontra Jan Matejko” z kolekcją uwspółcześnionych portretów władców Polski

Odnowiony Ogród Górny został otwarty dla publiczności

670 tys.odwiedzających

2,4 mlnodwiedzających

17

Muzeum Fryderyka Chopina w Warszawie15, 16, 17

Pianino marki Pleyel z autografem Fryderyka Chopina zostało przekazane na własność Narodowemu Instytutowi Fryderyka Chopina

Uruchomiono ChopinPASS – pakiet wstępu do muzeum oraz do Domu Urodzenia Chopina w Żelazowej Woli wraz z bezpośrednim transportem między placówkami

85 tys.odwiedzających

Muzeum Techniki i Przemysłu NOT18, 19

Otwarcie wystawy „Na falach eteru przez klimaty PRL-u”, prezentującej m.in. wiekowe radia oraz gramofony

Organizacja Festiwalu Dawnego Oprogramowania PIXELOZA, podczas którego odwiedzający mieli możliwość zagrania w dawne gry komputerowe

117 tys.odwiedzających

Zachęta – Narodowa Galeria Sztuki22, 23

Otwarcie wystawy czasowej „Kanibalizm? O zawłaszczeniach w sztuce”, poświęconej zapożyczeniom w sztuce

Otwarcie wystawy czasowej „Zaraz po wojnie”, poświęconej wpływowi nastrojów społecznych i napięć politycznych na sztukę

128 tys.odwiedzających

Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski20, 21

Otwarcie wystawy czasowej jednej z najwybitniejszych współczesnych polskich artystek – Natalii LL

W ramach letniego projektu CSW ARCHIPELAG JAZDÓW powstał ogród roślin migrujących

138 tys.odwiedzających

Centrum Nauki Kopernik24, 25

Otwarcie stałej bezpłatnej wystawy edukacyjnej „Patrz: Ziemia”, na której można zobaczyć Ziemię i wszechświat oczami astronautów

Tłumy gości na astronomicznych wydarzeniach w Parku Odkrywców – m.in. 12 tys. uczestników Nocy Spadających Gwiazd

1,2 mlnodwiedzających

PGE Narodowy26, 27

Rekordowy rok – ponad 500 wydarzeń na stadionie, w tym Kings on Ice – show na lodzie w wykonaniu najlepszych łyżwiarzy, w tym mistrzów olimpijskich

Finał Ligi Europy – o jedno z najważniejszych trofeów piłkarskich walczyła hiszpańska Sevilla i ukraiński Dnipro Dniepropietrowsk

2,0 mlnodwiedzających

Pałac Kultury i Nauki28, 29, 30

Pałac Kultury i Nauki skończył 60 lat. Urodzinowa akcja „Zagraj w Tetris w oknach Pałacu Kultury” laureatem konkursu „Najlepsze Wydarzenie Lata 2015” wg Brief for Poland

Z okazji Międzynarodowego Dnia Pszczoły na dachu Teatru Studio w PKiN powstała pierwsza miejska pasieka

558 tys.odwiedzających

Miejski Ogród Zoologiczny w Warszawie31, 32

Nowe Akwarium i rekordowa liczba zwierząt: ZOO ma już 3 796 mieszkańców

Otwarcie odrestaurowanej zabytkowej willi Żabińskich

683 tys.odwiedzających

18

Nowy obiekt na mapie atrakcji39, 40

Wybrane wydarzenia kulturalne i sportowe – frekwencja

Wybrane miejsca, obiekty bądź budynki najbardziej kojarzone przez mieszkańców z Warszawą*

Top 3 najpopularniejszych miejsc w Warszawie na Instagramie występujących przy #warsaw42

12 3

1 Pałac Kultury i Nauki2 Stare Miasto3 Wisła

Turyści krajowi:

Stare Miasto

Łazienki Królewskie

Centrum Nauki Kopernik

Muzeum Powstania Warszawskiego

Pałac Kultury i Nauki

21%

18%

17%13%11%

Stare Miasto

Łazienki Królewskie

Pałac Kultury i Nauki

Pałac w Wilanowie

Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN

Turyści zagraniczni:

44%

11%11%10%

13%

Top 5 największych atrakcji turystycznych w Warszawie38

311 tys.Noc Muzeów

59 tys.Orange Warsaw

Festival

55 tys.Wianki nad Wisłą

45 tys.Finał Ligi Europy

UEFA

15 tys.XVII Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny

im. FryderykaChopina

23. miejsce #warsaw oraz

34. miejsce #warszawa na polskojęzycznym

Instagramie

Źródło33, 34, 35, 36, 37

Źródło41

placówka chroniąca i propagująca dziedzictwo całego obszaru prawo-brzeżnej Warszawy

jedno z pierwszych w historii miasta muzeów zlokalizowanych na prawym brzegu Wisły

Muzeum Warszawskiej Pragi

*badani mogli wskazać więcej niż jedno miejsce, obiekt bądź budynek

47%

Pałac Kultury i Nauki

14%

Stare Miasto

13%

Zamek Królewski

11%

Stadion Narodowy

10%

Łazienki Królewskie

19

WYBRANE USŁUGI W OPINII TURYSTÓW38

wysokie

24

10

odpowiednie

7262

niskie

4

29

0

20

40

60

80

Stosunek cen do jakości – ceny wydarzeń kulturalnych (%)

wysokie

31

13

odpowiednie

66 66

niskie

3

20

0

20

40

60

80

Stosunek cen do jakości – ceny imprez sportowych (%)

41

15

57 60

2

24

0

20

40

60

80

niskieodpowiedniewysokie

Stosunek cen do jakości – ceny za rozrywkę (kluby, puby, dyskoteki) (%)

wysokie

22

11

odpowiednie

74

60

niskie

4

29

0

20

40

60

80

Stosunek cen do jakości – ceny usług przewodnickich (%)

86% turystów dobrze ocenia wydarzenia kulturalne

72% turystów dobrze ocenia imprezy sportowe

86% turystów dobrze ocenia rozrywkę

82% turystów dobrze ocenia jakość obsługi turysty

75% turystów dobrze ocenia usługi przewodnickie

74% turystów dobrze ocenia oznakowanie turystyczne

Turyści krajowi Turyści zagraniczni

Turyści krajowi Turyści zagraniczni

Turyści krajowi Turyści zagraniczni

Turyści krajowi Turyści zagraniczni

20

2 248

drzew – pomników przyrody

TERENY ZIELENI

ZIELONA WARSZAWA

mieszkańców uważa, że Warszawa to miasto z dużą ilością zieleni3

76% mieszkańców dobrze ocenia stan zieleni w mieście4

88%

44% udział terenów zieleni* w powierzchni miasta

*lasy, parki, zieleńce, ogrody działkowe itp.

ok. 15% lasy w powierzchni

miasta

20% udział terenów zieleni*

w powierzchni strefy śródmiejskiej

*lasy, parki, zieleńce, ogrody działkowe itp. (w tym rezerwaty np. Las Bielański, Las Kabacki)

ponad 19 tys. drzew i 40 tys. krzewów posadzono w 2015 r. na terenach zarządzanych przez m.st. Warszawę2

27

kompleksów lasów miejskich

95

parków (średnia powierzchnia

parku – 10,6 ha)

Źródło1, 2

Źródło1

21

Warszawa jest unikalnym miastem pod względem przyrodniczym. Wyróżnia się nie tylko przepływającą przez nią dużą, półdziką rzeką – Wisłą, ale też jest jedną z zaledwie dwóch stolic na świecie, które graniczą z parkiem narodowym. Kampinoski Park Narodo-wy to miejsce wypoczynku dla mieszkańców i osób odwiedzających stolicę (można dojechać do niego komunikacją miejską), mające pozytywny wpływ na miasto: licząca 38 tys. ha puszcza zasila stolicę czystym powietrzem. Na szczególną uwagę zasługuje fakt, że aż 79% mieszkańców stolicy mieszka nie dalej niż 300 metrów od miejskich terenów zielonych o powierzchni co najmniej 5 tys. m2.

Oferta rekreacyjna na terenach zielonych, w szczególności latem, jest bardzo bogata zarówno dla osób lubiących aktywny wypoczy-nek, jak i amatorów kultury i sztuki. Realizowane są liczne imprezy plenerowe: warsztaty (edukacyjne, artystyczne i in.), spotkania muzyczne, teatralne i taneczne, a także gry plenerowe i rozgrywki sportowe. Do tradycyjnych imprez letnich należą koncerty Cho-pinowskie w Łazienkach Królewskich. Ponadto na terenach zielonych miasta znajdują się 164 siłownie plenerowe.

Atutem zieleni w Warszawie jest nie tylko dzikość terenów nadrzecznych. W strefi e śródmiejskiej – najstarszej zurbanizowanej części miasta – znajdują się parki historyczne, pochodzące z różnych epok i reprezentujące różne mody i style:

XX-wieczneparki miejskie

w stylu krajobrazowym

(np. Park Skaryszewski)

XIX-wieczne(np. Park Praski)

sentymentalne(np. Park Arkadia Górna i Dolna)

modernistyczne(np. Park Dreszera)

barokowe(np. Ogród Saski)

Źródło1, 5, 6

22

ROWEROWA WARSZAWA

Warszawski rower publiczny Veturilo jednym z siedmiu

największych i jednym z najpopularniejszych

systemów wypożyczalni rowerowych w Europie

średnio tak często rejestrował się nowy

użytkownik

dzienny rekord wypożyczeń

średnio tak często wypożyczano rower

Veturilo

co10 sek

Wśród 3 039 rowerów do wypożyczenia jest 10 tandemów i 10 rowerków

dla dzieci w ramach pierwszej na świecie wypożyczalni rowerków Veturilko

Dotychczas tytuł otrzymały takie miasta, jak Sztokholm, Hamburg, Kopenhaga czy Lubljana, które były oceniane pod kątem lokalnego wkładu na rzecz zapobiegania globalnej zmianie klimatu, terenów zieleni miejskiej, ochrony przyrody i bioróżno-rodności, eko-innowacji czy zarządzania środowiskiem na poziomie władz lokalnych.

EKO-STOLICA

Warszawa kandydatem

do Zielonej Stolicy

Europy 2018

turystów dobrze ocenia czystość na ulicach Warszawy8

81%

co4 min

15 955

Wybrane wydarzenia organizowane w Warszawie w 2015 r. w związku z uczestnictwem w platformie „Partnerstwo dla Klimatu”

Źródło5

Święto Drzewa – wspólne sadzenie roślin na rzecz zwiększania świadomo-ści ekologicznej społeczeństwa

Dzień bez samochodu popularyzujący

alternatywne środki transportu, np. rower

Warszawski Dzień Energii promujący ideę smart

cities w ramach Europejskiego Tygodnia Zrównoważonej

Energii

Warszawskie Dni Recyklingu popularyzujące segregację

surowców wtórnych

Światowy Dzień Ziemi gromadzący tysiące

uczestników

Godzina dla Ziemi w ramach której gasną

iluminacje spektakularnych budynków

Światowy Dzień Wody organizowany pod

auspicjami ONZ

Edukacyjny Piknik z Klimatemprezentujący działania w ra-mach platformy „Partnerstwo

dla Klimatu”

Źródło7

Źródło9

23

mieszkańców uważa, że Warszawa jest miastem przyjaznym dla rowerzystów10

2015201420132012

318

368

416

462

0

100

200

300

400

500

2015201420132012

1 050

2 650

3 000 3 039

0

500

1 000

1 500

2 000

2 500

3 000

3 500

2015201420132012

69

173

202 204

0

50

100

150

200

250

2015201420132012

339 000

0

500 000

1 000 000

1 500 000

2 000 000

70%

Długość sieci rowerowej w latach 2012-2015 (km)1 Liczba stacji wypożyczeń Veturilo w latach 2012-20151

Liczba rowerów Veturilo do wypożyczenia w latach 2012-20151 Liczba wypożyczeń rowerów Veturilo w latach 2012-20151

24

WARSZAWSKA WISŁA

540 m nabrzeża cumowniczego

wzdłuż Bulwarów Wiślanych (7 miejsc

cumowniczych)

Wisła to duża, półdzika rzeka, przepływająca przez Warszawę na swoim środ-kowym odcinku. Ciągnie się przez miasto na długości 28 km, między 498 a 526 kilometrem. Jej prawy brzeg utrzymywany jest w naturalnej postaci i na prawie 4 km długości nie posiada żadnych budowli regulacyjnych, co w tej wielkości mieście jest ewenementem na skalę europejską. Teren ten należy do obszarów Natura 2000 – są na nim realizowane programy ochrony siedlisk ptaków i re-stytucji łąk zalewowych. Wiślane archipelagi wysp, wysepek i  łach ułatwiają przeprawę ssaków z jednego brzegu na drugi, a na obszarze warszawskiego odcinka Wisły występują tak rzadkie i chronione gatunki ssaków, jak bóbr, wy-dra czy łoś.

Nad rzeką można oddawać się przeróżnym aktywnościom: od spacerów, biegania, jazdy na rowerze, biegówek zimą po pływa-nie statkiem wycieczkowym, tramwajem wodnym, promem, motorówką, kajakiem, na deskach do Stand Up Paddle i wakeboardingu, a nawet tradycyjną łodzią pychówką. Do infrastruktury umożliwiającej różnorodne aktywności nad rzeką należy m.in.:

6 kmdróg pieszych wzdłuż

bulwarów, w tym 600 m Bulwarów Wiślanych – otwartej w 2015 r.

zmodernizowanej promenady

34 km Nadwiślańskiego

Szlaku Rowerowego

600 m nabrzeża w Porcie

Czerniakowskim, wyposażonego w kółka cumownicze, pomosty pływające z ok. 70 miejscami

cumowniczymi, przyłącza wodno-kanalizacyjne i elektryczne,

oświetlenie, monitoring, darmowe Wi-Fi

ponad

10-kilometrowarekreacyjno-edukacyjna

Ścieżka Praska

ok.2,5 kmścieżki

przyrodniczej na Żoliborzu

7ofi cjalnych plaż: przy Przystani Młociny, przy

Płycie Desantu, Tarchomińska, Poniatówka, Praska, Żoliborz

i Saska Kępa (niektóre są wyposażone w takie udogodnienia, jak:

przystań, plac zabaw dla dzieci, boisko do siatkówki, siłownia

plenerowa, palenisko, prysznic)

Źródło1, 2, 3

Źródło4

25

mieszkańców uważa, że Warszawa to miasto z atrakcyjnym brzegiem Wisły6

0

10

20

30

40

50

piknik/ognisko/

grill

rozrywka(kluby/puby)

sportspacerspotkaniatowarzyskie

wypoczynek

57

13

3335

44

Główne aktywności użytkowników nad Wisłą (%)*

97%

użytkowników uznaje Wisłę za

przyjemne miejsce do spędzania

czasu

92%

użytkowników uznaje Wisłę

za bezpieczne miejsce do spędzania

czasu

82%

użytkowników pozytywnie ocenia zmiany, które zaszły nad Wisłą w ciągu

ostatnich 10 lat

10%

użytkowników Wisły mieszka

poza Warszawą

W opinii użytkowników Wisła jest unikatowym w skali miasta połączeniem natury i kultury, spotkaniem cywilizacji (lewy brzeg) i dzikości (prawy brzeg) w centrum miasta. Najbardziej cenią oni sobie samą obecność wody, spokój i ciszę, naturę i zieleń, ładne widoki oraz plaże.

*podane odsetki przekraczają sumę 100%, ponieważ badani mogli wskazać więcej niż jedną aktywność

Źródło5

Źródło5

Źródło5

66%

26

CHARAKTERYSTYKA RUCHU TURYSTYCZNEGO

Rodzaj pobytuLiczba osób w tys.

2010 2011 2012 2013 2014 2015

Odwiedzający zagraniczni 115 120 130 133 140 150

Turyści zagraniczni 2 150 2 250 2 390 2 420 2 550 2 650

Łącznie odwiedzający i turyści zagraniczni 2 265 2 370 2 520 2 563 2 690 2 800

Odwiedzający krajowi 1 220 1 240 1 280 1 292 1 360 1 650

Turyści krajowi 3 280 3 450 3 600 3 752 3 950 4 000

Łącznie odwiedzający i turyści krajowi 4 500 4 690 4 880 5 044 5 310 5 650

Łącznie odwiedzający 1 335 1 360 1 410 1 425 1 500 1 800

Łącznie turyści 5 430 5 700 5 990 6 172 6 500 6 650

Łącznie odwiedzający i turyści 6 765 7 060 7 400 7 597 8 000 8 450

Dynamika w % 2,3 4,4 4,8 2,7 5,3 5,6

Niemcy 560 tys. 20%

Wielka Brytania 392 tys. 14%

USA 252 tys. 9%

Hiszpania 252 tys. 9%

Francja 224 tys. 8%

Włochy 224 tys. 8%

Ukraina 168 tys. 6%

Belgia 140 tys. 5%

Pozostałe 588 tys. 21%

MasterCard 2015 Global Destination Cities Index2

[ 8. miejsce ]w rankingu najszybciej rozwijających się europejskich miast pod względem

wzrostu liczby turystów zagranicznych

Szacunek wielkości ruchu turystycznego w latach 2010-20151

Szacunkowa liczba i udział procentowy turystów i odwiedzających wg krajów1

Polska67%5 650 tys.

Zagranica33%

2 800 tys.

27

0 100 200 300 400 500 600 700 800

712 tys. | 12,6%

548 tys. | 9,7%

537 tys. | 9,5%

525 tys. | 9,3%

491 tys. | 8,7%

410 tys. | 7,2%

378 tys. | 6,7%

339 tys. | 6,0%

266 tys. | 4,7%

254 tys. | 4,5%

249 tys. | 4,4%

226 tys. | 4,0%

192 tys. | 3,4%

186 tys. | 3,3%

173 tys. | 3,1%

164 tys. | 2,9%Lubuskie

płeć

kobiety58%

mężczyźni42%

miejsce zamieszkaniawieś10%

brak danych0%

miasto < 20 tys.11%

20-50 tys.17%

50-100 tys.14%

miasto > 500 tys.19%

200-500 tys.15%

100-200 tys.12%

Turyści i odwiedzający wg województw – szacunkowa liczba i procentowy udział1

PROFIL TURYSTY KRAJOWEGO3

>510%

liczba osób w gospodarstwie domowym

225%

326%

110%

brak danych2%

425%

40-49 lat20%

50-59 lat11%

>59 lat10%

wiek

20-24 lata12%

25-29 lat14%

30-39 lat22%

15-19 lat9%

brak danych1%

płeć

kobiety48%

mężczyźni52%

PROFIL TURYSTY ZAGRANICZNEGO3

40-49 lat14%

50-59 lat12%

>59 lat12%

wiek

15-19 lat4%

20-24 lata15%

25-29 lat16%

30-39 lat23%

brak danych3%

28

>59%

liczba osób w gospodarstwie domowym

*podane odsetki przekraczają sumę 100%, ponieważ badani mogli wskazać więcej niż jedno źródło

119%

231% 3

18%

brak danych3%

420%

0

5

10

15

20

odwiedzinyu rodziny,znajomych

17

13

rodziny,znajomych

12

19

sprawy

86

spontanicznie

8

4

zwiedzanie

2

9

koncert,wydarzeniekulturalne

6

2

wakacje

54

0

10

20

30

40

50

60

nigdzieinnetargiturystyczne

biuroprasa/ telewizja/radio

foldery/ulotkihistoryczne,

krajoznawcze

atlasy/przewodnikiturystycznerodzina

Internet

0 1 0 1

47

58

2026

10

37

5

14

3

12

36

2 3 2 2 15

32

9

Źródła informacji o Warszawie (%)*

Impuls przyjazdu do Warszawy (%)3

71% turystów organizuje swój przyjazd do Warszawy we własnym zakresie, a dla 16% turystów przyjazd organizuje rodzina lub znajomi3

Główny cel wizyty w Warszawie (%)3

38

26

zwiedzaniezabytków

1514

odwiedziny u krewnych

lub znajomych

12

18

wypoczynek

5

15

poznawaniekultury, historiii miejscowych

zwyczajów

52

w wydarzeniukulturalnym

47

wyjazd

w interesach

0

5

10

15

20

25

30

35

40

miejsce zamieszkaniawieś8%miasto < 20 tys.7%20-50 tys.8%50-100 tys.8%

brak danych2%

miasto > 500 tys.45%

200-500 tys.13%

100-200 tys.8%

82% turystów przyjeżdża do Warszawy bezpośrednio ze swojego miejsca zamieszkania3

Źródło3

Turyści krajowi Turyści zagraniczni

Turyści krajowi Turyści zagraniczni Turyści krajowi Turyści zagraniczni

29

0

20

10

30

40

50

60

70

80

po raz pierwszy

71

13

po raz drugi

1215

48

10

24

4 2

29

35

30

14

20

10

24

6

10

36

13 2 0 00

41

0

5

10

15

20

25

30

35

40

trudno>30dni

15-30dni

8-14dni

6-7dni

4-5dni

3dni

2dni

10,5dnia

Częstość wizyt w Warszawie (%)3 Długość pobytu w Warszawie (%)3

średnia długośćpobytu w Warszawie

4 dni

Główne miejsca odwiedzane w Warszawie (%)*

0

10

20

30

40

50

60

70

80

46

66

StareMiasto

37

2128

18

Kultury

26

9

23

142224

w

168

Narodowe

13157

3

Narodowy

6 7

Historii

*podane odsetki przekraczają sumę 100%, ponieważ badani mogli wskazać więcej niż jedno miejsce

Średnia deklarowana kwota wydatków na osobę podczas pobytu w Warszawie w podziale na grupy wiekowe (zł)3

0 200 400 600 800 1 000

15-19 lat

20-24 lat

25-29 lat

30-39 lat

40-49 lat

50-59 lat

>59 lat

397

588

645

716

775

914

796

Źródło3

Turyści krajowi Turyści zagraniczni

Główne cele wydatków podczas pobytu w Warszawie (%)*

0

20

10

40

30

60

80

100

50

70

90 81

90

7374

63

75

37

72

30

49

21

29

*podane odsetki przekraczają sumę 100%, ponieważ badani mogli wskazać więcej niż jeden rodzaj wydatku

Źródło3

Turyści krajowi Turyści zagraniczni

Turyści krajowi Turyści zagraniczni

Turyści krajowi Turyści zagraniczni

Średnia deklarowana kwota wydatków na osobę podczas pobytu w Warszawie w podziale na regiony świata (zł)3

kraje UE 1 425

Ameryka Płn. 1 969

Ameryka Łac. 1 002

Bliski Wsch. 2 558

daleka Azja 1 390

0 1 000 2 000 3 000

717 zł

średnia deklarowana kwota wydatków na osobę podczas

pobytu w Warszawie (407 zł turyści krajowi,

1 542 zł turyści zagraniczni)3

30

PRZEMYSŁ SPOTKAŃ

Warszawa jest największym i najważniejszym miejscem spotkań dla wydarzeń naukowych i biznesowych w Polsce. To tutaj łączą się interesy polityczne, ekonomiczne, naukowe i kulturowe całego regionu Europy Środkowo-Wschodniej. Liczne instytucje i organizacje z tych obszarów mają tutaj swoje siedziby, w naturalny sposób gwarantując napływ idei, innowacji i kapitału.

Warszawa jest niekwestionowanym liderem pod względem liczby wydarzeń biznesowych i na-ukowych w Polsce (kongresy, konferencje, targi, wydarzenia motywacyjne, eventy) – każdego roku odbywa się ich w stolicy ok. 25 tys.

Wśród ponad 200 głównych obiektów konferencyjnych i eventowych Warszawy znajduje się między innymi: 19 obiektów kongresowych, 31 hoteli konferencyjnych oraz 41 innych obiektów (muzea, teatry, uczelnie, które posiadają sale konferencyjne).

Z punktu widzenia branży spotkań Warszawa dysponuje najlepszą w Polsce siecią międzynaro-dowych połączeń lotniczych oraz najlepszą bazą hotelową do celów konferencyjnych – ponad 23 tys. miejsc noclegowych w skategoryzowanych hotelach, w tym ponad 12 tys. miejsc w hote-lach 4 i 5-gwiazdkowych.

Prezentowane w dalszej części rozdziału wykresy opierają się o dane z systemu Demand Outlook prowadzonego przez firmę Z-Factor, która zebrała szczegółowe informacje o ponad 12 tys. wydarzeń, które odbyły się w 2015 r. w Warszawie.

System Demand Outlook nie obejmuje wszystkich obiektów konferencyjnych w Warszawie – jest on ukierunkowany przede wszyst-kim na obiekty hotelowe, które należy uznać za kluczowe z punktu widzenia rynku spotkań i wydarzeń w Warszawie. Są to głównie hotele 5, 4 i 3-gwiazdkowe, należące do najważniejszych sieci. Ich udział w ogólnej liczbie objętych badaniem wydarzeń wyniósł ponad 86%, a w wynajętej powierzchni – prawie 90%.

ŚWIATOWY RANKING ICCA (INTERNATIONAL CONGRESS AND CONVENTION ASSOCIATION)2, 3

z 62 spotkaniami stowarzyszeń, spełniającymi następujące kryteria: cykliczność, min. 50 uczestników oraz migracja pomiędzy co najmniej trzema krajami

najwyższe miejsce wśród polskich miast Warszawa wyprzedza m.in. Zurych, Nowy Jork i Dubaj

40. miejsce

WIELKOŚĆ I CHARAKTERYSTYKA WARSZAWSKIEGO RYNKU KONFERENCYJNEGO

Źródło1

Źródło1, 4

31

0

50 000

100 000

150 000

200 000

250 000

300 000

350 000

400 000

listop

adlip

iec

czerw

iecmaj

marzeclut

y

211 587

21 318

92 970

200 627

244 719

312 231

149 902

117 039

281 422

384 187

328 543

Wykorzystana powierzchnia wg miesięcy (m2)*

listop

adlip

iec

czerw

iecmaj

marzeclut

y0

500

1 000

1 500

2 000

1 685

169

400

939

1 619

892

649

1 424

1 8621 828

Liczba spotkań i wydarzeń wg miesięcy*

*system Demand Outlook został uruchomiony 15.02.2015 r.

*system Demand Outlook został uruchomiony 15.02.2015 r.

2 283 705

razem*

* dane sumaryczne nie dublują spotkańi wydarzeń trwających na przełomie dwóch miesięcy

12 511

razem*

* dane sumaryczne nie dublują spotkańi wydarzeń trwających na przełomie dwóch miesięcy

1 040 010

razem*

* dane sumaryczne nie dublują spotkańi wydarzeń trwających na przełomie dwóch miesięcy

listop

adlip

iec

czerw

iecmaj

marzeclut

y0

50 000

100 000

150 000

200 000

11 099

42 868

89 592

110 374

134 916

61 873

44 810

122 998

167 095

152 040

113 280

*system Demand Outlook został uruchomiony 15.02.2015 r.

Liczba uczestników spotkań i wydarzeń wg miesięcy*

Źródło1, 4

Źródło1, 4

Źródło1, 4

32

3

4

powyżej 4

ekonomiczno-polityczna

poniedziałek

wtorek

środa

14,9%

12,2%

16,8%

18,4%

humanistyczna

15,1%

informatyczno-komunikacyjna

medyczna

8,7%

14,7%

techniczna

14,8%

handlowo-usługowa

czwartek

piątek

sobota

niedziela

31,9%

18,6%

15,3%

11,4%

7,2%

stowarzyszenie/organizacja non-profi t instytucja rządowa/organizacja publiczna

Spotkania i wydarzenia wg czasu trwania4

Spotkania i wydarzenia wg rodzaju organizatora4

Spotkania i wydarzenia wg branży4

Wykorzystana powierzchnia wg dni tygodnia4

1

przedsiębiorstwo

72,5%

88,4%

6,0%5,6%

1,1%

1,6%

4,9%

19,8%

2

liczbadni

rodzaj organizatora

branża

dni tygodnia

33

obiekt/sala na specjalne wydarzenie

13,4%

4,5%

55,6%

Spotkania i wydarzenia w polskich miastach wg kategorii*

Główne centra o charakterze kongresowym, wystawienniczym i kulturalnym5

Spotkania i wydarzenia wg rodzaju obiektu4

centrum wystawiennicze/kongresowe

0,1%

Miasto

Spotkania i wydarzenia

Konferencje/ kongresy Targi Wydarzenia

korporacyjneWydarzenia

motywacyjne Razem Udział %

Bydgoszcz 588 44 50 379 1 061 3,1%

Gdańsk 1 736 83 476 947 3 242 9,5%

Katowice 827 54 1 045 69 1 995 5,9%

Kielce 609 49 23 8 689 2,0%

Kraków 3 529 143 139 1 377 5 188 15,3%

Lublin 225 2 112 152 491 1,4%

Łódź 436 26 491 22 975 2,9%

Poznań 1 648 139 692 500 2 979 8,8%

Toruń 20 2 4 62 88 0,3%

Warszawa 3 258 122 5 088 4 854 13 322 39,2%

Wrocław 1 293 100 0 1336 2 729 8,0%

Inne 873 38 47 263 1 221 3,6%

Razem 15 042 802 8 167 9 969 33 980 100%

hotel 3-gwiazdkowy

hotel 4-gwiazdkowy

26,3%

hotel 5-gwiazdkowy

*tabela obrazuje liczbę spotkań i wydarzeń, które zostały ukazane w oparciu o dane przekazane przez regionalne convention bureaux oraz wprowadzone bezpo-średnio do formularza online na stronie Poland Convention Bureau

Pałac Kultury i Nauki

PGE Narodowy

Centrum MT Polska

EXPO XXI

61 tys. m2

łączna powierzchnia

obiektów

48 tys.maksymalna

możliwa liczba uczestników

58 tys.liczba miejsc na trybunach

PGE Narodowego

WIELKOŚĆ RYNKU KONFERENCYJNEGO W POLSKICH MIASTACH POSIADAJĄCYCH CONVENTION BUREAUX6

rodzaj obiektu

34

WIZERUNEK WARSZAWY

20

6

15

2

7

17

7

1

6

3

6

2

6

1

54

0

5

10

15

20

starówka

kulturalnych

syrenka

turystów dobrze ocenia życzliwość oraz gościnność mieszkańców Warszawy1

88%turystów dobrze ocenia bezpieczeństwow Warszawie1

88%

uważa, że Warszawa zyskuje po zobaczeniu jej

na własne oczy1

jest gotowych zarekomendować swoim przyjaciołom/znajomym przyjazd do Warszawy1

zamierza ponownie przyjechać do Warszawy1

Wybrane skojarzenia turystów z Warszawą (%)1

7,85średnia atrakcyjność turystyczna

Warszawy w opinii turystów**na skali od 1 do 10

97%turystów

krajowych

85%turystów

zagranicznych

95%turystów

krajowych

95%turystów

zagranicznych

76%turystów

krajowych

82%turystów

zagranicznych

Źródło1

Turyści krajowi Turyści zagraniczni

35

turystów dobrze ocenia atmosferę Warszawy1

91% mieszkańców uważa, że Warszawa jest miastem atrakcyjnym dla turystów3

90%

Wybrane skojarzenia mieszkańców europejskich krajów z Warszawą (%)*

*Wielkiej Brytanii, Niemiec, Rosji, Francji i Hiszpanii

37% do którego łatwo dojechać 48% nieodkryte

mające potencjał

dynamicznie rozwijające się

rozrywkinowoczesne

42% 37% 37%

z ciekawą historią

65% 50% 51%

kultury i sztuki

W opinii mieszkańców europejskich krajów Warszawa to miasto*:

2015 11% 6% 8% 15% 20% 15% 25%

2011 22% 13% 17% 18% 9% 8% 12%

Skłonność mieszkańców europejskich krajów do odwiedzenia Warszawy (rok 2011 i 2015)*

*Wielkiej Brytanii, Niemiec, Rosji, Francji i Hiszpanii

0 10 20 30 40 50 60 70 80

dzika, nieuregulowana rzeka

Stadion Narodowy

komunizm

59

21

23

25

31

32

35

39

41

42

45

66

75

mili ludzie 42

*Wielkiej Brytanii, Niemiec, Rosji, Francji i HiszpaniiŹródło2

Źródło2

Źródło2

36

Rozdział I:1. PRZEGLĄD STATYSTYCZNY. WARSZAWA. ROK XXV. NR

1. Kwartalnik, URZĄD STATYSTYCZNY W WARSZAWIE, 2016

2. PRZEGLĄD STATYSTYCZNY. WARSZAWA. ROK XXIV. NR 4. Kwartalnik, URZĄD STATYSTYCZNY W WARSZAWIE, 2016

3. BIULETYN STATYSTYCZNY MIASTA KRAKOWA. Rok XVII. IV KWARTAŁ, Urząd Statystyczny w Krakowie, 2015

4. SYTUACJA SPOŁECZNO-GOSPODARCZA ŁODZI. IV kwartał 2015, URZĄD STATYSTYCZNY W ŁODZI, 2016

5. POZNAŃ. BIULETYN STATYSTYCZNY. Rok XXIV. Nr 4. IV kwartał 2015, Urząd Statystyczny w Poznaniu, 2015

6. WROCŁAW. SYTUACJA SPOŁECZNO-GOSPODARCZA. ROK XXIII. NR 4. I-IV KWARTAŁ, URZĄD STATYSTYCZNY WE WROCŁAWIU, 2015

7. Warszawa utrzymuje wysoką poprzeczkę w fi nan-sach – Informacja prasowa, Urząd m.st. Warszawy, 21.12.2015

8. 2015 EUROPEAN UNION PLACE EQUITY INDEX, Resonance Consultancy Ltd., 2015

9. E-REGI 2015. European Regional Economic Growth Index, JONES LANG LASALLE IP, INC., 2015

10. The Global Financial Centres Index 18, Long Finance, 2015

11. fDi EUROPEAN CITIES AND REGIONS OF THE FUTURE 2016/17. RANKINGS, fDi Intelligence, The Financial Times Ltd., 2016

12. fDi POLISH CITIES OF THE FUTURE 2015/16, fDi Intelli-gence, The Financial Times Ltd., 2015

13. EMEA Investor Intentions Survey 2015, CBRE Group, Inc., 2015

14. Emerging Trends in Real Estate®. Beyond the capital. Europe 2016, Urban Land Institute and PwC, 2015

15. MAIN STREETS ACROSS THE WORLD 2015/2016, Cushman & Wakefi eld LLP., 2015

16. PROPERTY TIMES. 2015 – rekordowy rok na rynku biurowym, Cushman & Wakefi eld LLP., 2016

17. POLAND OFFICE DESTINATIONS, CBRE Sp. z o.o.18. Warsaw City Report Q4 2015, JONES LANG LASALLE

IP, INC., 201619. http://www.jll.pl/poland/pl-pl/wiadomosci/408/

warszawski-rynek-handlowy-ur%C3%B3s%C5%82-o-64000-mkw-w-2015

20. QUALITY OF LIFE IN EUROPEAN CITIES 2015, European Commision, 2016

21. Barometr Warszawski XI’15, Urząd m.st. Warszawy, 2015

22. Postrzeganie Warszawy oraz jej mieszkańców, Urząd m.st. Warszawy, 2015

23. Perspektywy24. YOUTHFULCITIES GLOBAL INDEX 2015. EXECUTIVE

SUMMARY, YOUTHFULCITIES25. http://www.forbes.com/sites/amyguttman/2015/11/29/

top-10-cities-in-the-world-to-launch-your-startup-so-me-may-surprise-you

26. https://www.googleforentrepreneurs.com/campuses/

Rozdział II:1. http://www.lot.com/pl/pl/2. https://www.airberlin.com/pl3. https://www.alitalia.com/pl_pl/offers.html4. http://www.lufthansa.com/pl/pl/homepage5. http://www.emirates.com/pl/polish/6. http://www.lotnisko-chopina.pl/pl/aktualnosci-i-wyda-

rzenia/0/217/szczegoly.html7. Lotnisko Chopina w Warszawie8. Liczba obsłużonych pasażerów oraz wykonanych

operacji w ruchu krajowym i międzynarodowym - regularnym i czarterowym w latach 2013-2015, Urząd Lotnictwa Cywilnego, 2016

9. http://www.lotnisko-chopina.pl/pl/samochod.html10. https://maps.google.pl/11. http://www.lotnisko-chopina.pl/pl/aktualnosci-i-wyda-

rzenia/0/247/szczegoly.html12. http://www.sleepinginairports.net/2015/best-airports-

-europe.htm13. http://www.lotnisko-chopina.pl/pl/aktualnosci-i-wyda-

rzenia/0/60/szczegoly.html14. http://www.rp.pl/Linie-lotnicze-i-lotniska/

301079925-Punktualnie-jak-na-lotnisku-Chopina.html15. http://www.modlinairport.pl/lotnisko/aktualnosci/2-

6-mln-pasazerow-i-52-wzrost-liczby-odpraw-w-2015-roku.html

16. http://modlinairport.pl/pasazer/dojazd/polozenie.html17. https://www.modlinbus.pl/strony/page/dojazd-z-war-

szawy-centrum-na-lotnisko-modlin18. http://modlinairport.pl/aktualnosc/otrzymalismy-nagrode-

-za-najwiekszy-wzrost-liczby-pasazerow-w-europie19. http://modlinairport.pl/lotnisko/aktualnosci/otwarcie-

-skylounge-na-lotnisku-warszawa-modlin.html20. http://modlinairport.pl/ponad-1-7-mln-pasazerow-w-

2014-roku.html21. Kraków Airport. PODSUMOWANIE RUCHU 2015,

Kraków Airport22. http://www.airport.gdansk.pl/airport/statistic

23. http://www.katowice-airport.com/pl/airport/show-news/924164

24. http://airport.wroclaw.pl/lotnisko/o-lotnisku/statystyki/statystyki-ogolne/

25. http://www.airport-poznan.com.pl/pl/port-lotniczy/statystyki

26. BUD International Airport Traffi c 2006-2015, Budapest Airport

27. Traffi c Report – 2015, Prague Airport28. Flughafen Wien 2015: New Passenger Record of

22.8 Million (+ 1.3%) – Optimistic Outlook for 2016, Vienna International Airport, 2016

29. Annual Traffi c Report 2015, Munich Airport, 201630. http://rozklad-pkp.pl/31. 2015 ROK W PKP INTERCITY, PKP INTERCITY32. Raport z badania opinii turystów odwiedzających

Warszawę w 2015 r., Realizacja Sp. z o.o., 2015

Rozdział III:1. Stołeczne Biuro Turystyki na podstawie danych Urzędu

m.st. Warszawy i Ministerstwa Sportu i Turystyki2. TURYSTYKA W M.ST. WARSZAWIE W 2015 R., URZĄD

STATYSTYCZNY W WARSZAWIE, 20163. Turystyka w m.st. Warszawie w I kwartale 2015 r.,

Urząd Statystyczny w Warszawie4. Turystyka w m.st. Warszawie w II kwartale 2015 r.,

Urząd Statystyczny w Warszawie5. Turystyka w m.st. Warszawie w III kwartale 2015 r.,

Urząd Statystyczny w Warszawie6. Turystyka w m.st. Warszawie w IV kwartale 2015 r.,

Urząd Statystyczny w Warszawie7. Wykorzystanie turystycznych obiektów noclegowych

w 2015 roku, Główny Urząd Statystyczny, 20168. Hotel Guidebook 2015/2016. Poland & CEE, Horwath

HTL, 20159. Raport z badania opinii turystów odwiedzających

Warszawę w 2015 r., Realizacja Sp. z o.o., 201510. http://www.horecanet.pl/Polskie-hotele-

-wed%C5%82ug-Michelin,wiadomosc,7,kwie-cien,2015.aspx

11. http://www.tur-info.pl/p/ak_id,49363,,trivago_pl,ce-ny_noclegow,europejskie_miasta,madryt,rzym,ber-lin,warszawa,krakow.html

Rozdział IV:1. Muzeum Łazienki Królewskie w Warszawie2. http://www.lazienki-krolewskie.pl/pl/aktualnosci/3. http://konkurssybilla.nimoz.pl/LAUREACI20154. Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie5. http://teraz-wilanow.pl/krolewski-ogrod-swiatla-plene-

rowa-wystawa-muzeum-palacu-krola-jana-iii-w-wila-nowie/

6. http://centrumprasowe.pap.pl/cp/pl/news/in-fo/24974,1,muzeum-palacu-w-wilanowie-nie-zwalnia--tempa

7. Muzeum Narodowe w Warszawie8. http://www.mnw.art.pl/aktualnosci/9. Zamek Królewski w Warszawie – Muzeum10. Raport Roczny 2015, Zamek Królewski w Warszawie -

Muzeum, 201611. Muzeum Powstania Warszawskiego12. http://www.1944.pl/o_muzeum/news/630_tysie-

cy_gosci_rekordowa_frekwencja_w_muzeum13. Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN14. http://www.polin.pl/pl/aktualnosci/15. Muzeum Fryderyka Chopina w Warszawie16. http://chopin.museum/pl17. http://www.chopinpass.pl/18. Muzeum Techniki i Przemysłu NOT19. http://mtip.pl/20. Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski21. http://www.csw.art.pl/index.php?action=archi-

wum&lang22. Zachęta - Narodowa Galeria Sztuki23. http://zacheta.art.pl/pl/wystawy/24. Centrum Nauki Kopernik25. http://www.kopernik.org.pl/26. PGE Narodowy27. http://www.pgenarodowy.pl/aktualnosci/28. Pałac Kultury i Nauki29. http://www.pkin.pl/category/aktualnosci/30. http://www.brief.pl/artykul,3736,swietokrzyskie_war-

szawa_i_lodzkie_z_najlepszymi_wydarzeniami_lata_2015_roku.html

31. Miejski Ogród Zoologiczny w Warszawie32. Miejski Ogród Zoologiczny podsumowuje dobry

rok – Informacja prasowa, Urząd m.st. Warszawy, 11.01.2016

33. Urząd m.st. Warszawy34. Orange S.A.35. Stołeczna Estrada36. Polski Związek Piłki Nożnej37. Narodowy Instytut Fryderyka Chopina38. Raport z badania opinii turystów odwiedzających

Warszawę w 2015 r., Realizacja Sp. z o.o., 201539. http://muzeumpragi.pl/wspanialy-weekend-na-targowej/40. http://muzeumpragi.pl/o-muzeum-pragi/

41. Postrzeganie Warszawy oraz jej mieszkańców, Urząd m.st. Warszawy, 2015

42. http://metrowarszawa.gazeta.pl/metrowarsza-wa/1,141635,19330214,najbardziej-popularne--miejsca-w-warszawie-na-instagramie.html

Rozdział V:1. Urząd m.st. Warszawy2. To był zielony rok – Informacja prasowa, Urząd m.st.

Warszawy, 13.01.20163. Postrzeganie Warszawy oraz jej mieszkańców, Urząd

m.st. Warszawy, 20154. Barometr Warszawski XI’15, Urząd m.st. Warszawy,

20155. http://infrastruktura.um.warszawa.pl/zielona-stolica-

-europy-20186. mazowsze.travel/co-zwiedzic/parki-krajobrazowe/item/

771-kampinoski-park-narodowy7. http://infrastruktura.um.warszawa.pl/platforma-part-

nerstwo-dla-klimatukalendarz-imprez-2014/kalendarz--imprez-2015

8. Raport z badania opinii turystów odwiedzających Warszawę w 2015 r., Realizacja Sp. z o.o., 2015

9. Rowerowa Warszawa 2015 – Informacja prasowa, Urząd m.st. Warszawy, 07.12.2015

10. Barometr Warszawski VI’15, Urząd m.st. Warszawy, 2015

Rozdział VI:1. Urząd m.st. Warszawy2. http://www.um.warszawa.pl/o-warszawie/kompen-

dium-wiedzy/wisla-w-warszawie3. http://infrastruktura.um.warszawa.pl/zielona-stolica-

-europy-20184. Zarząd Mienia m.st. Warszawy5. WARSZAWSKA WISŁA OCZAMI JEJ UŻYTKOWNIKÓW,

Urząd m.st. Warszawy, 20156. Postrzeganie Warszawy oraz jej mieszkańców, Urząd

m.st. Warszawy, 2015

Rozdział VII:1. SZACUNEK WIELKOŚCI RUCHU TURYSTYCZNEGO

W WARSZAWIE W 2015, Ipsos, 20162. MasterCard 2015 Global Destination Cities Index. Trac-

king Global Growth: 2009-2015, MasterCard, 20153. Raport z badania opinii turystów odwiedzających

Warszawę w 2015 r., Realizacja Sp. z o.o., 2015

Rozdział VIII:1. Warsaw Convention Bureau2. http://www.meetingplanner.pl/artykuly/raporty/

art,37,ranking-icca-usa-i-berlin-na-czele-polska-wyzej--o-trzy-pozycje.html

3. 2015 ICCA Statistics Report, International Congress and Convention Association

4. 2015 WARSAW MEETINGS INDUSTRY REPORT, WAR-SAW CONVENTION BUREAU

5. KONFERENCJE I KONGRESY - Dodatek promocyjny, RZECZPOSPOLITA, 15.09.2015

6. RAPORT. PRZEMYSŁ SPOTKAŃ I WYDARZEŃ W POLSCE 2016, POLAND CONVENTION BUREAU, 2016

Rozdział IX :1. Raport z badania opinii turystów odwiedzających

Warszawę w 2015 r., Realizacja Sp. z o.o., 20152. Warszawa w oczach mieszkańców Wielkiej Brytanii,

Niemiec, Rosji, Francji i Hiszpanii, Grupa IQS, 20153. Wizerunek Warszawy oraz obraz Warszawiaka, Urząd

m.st. Warszawy, 2015

Autorzy zdjęć:Wstęp: fot. Tomasz Nowak; fot. m.st. WarszawaRozdział IV: fot. W.Z. Panów, pzstudio.pl; fot. Wojciech Holnicki, Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie; Dziedziniec Główny, fot. Katarzyna Hryciów, Muzeum Narodowe w Warszawie; fot. m.st. Warszawa; fot. Muzeum Techniki i Przemysłu NOT; fot. Aleksandra Łogusz, m.st. Warszawa; fot. Wanda Hansen; fot. Maciej Margas, m.st. Warszawa; Flamingi, fot. Miejski Ogród Zoologiczny w WarszawieRozdział V: fot. archiwum SBT; fot. m.st. Warszawa, PZ Studio Zbigniew Panów; fot. W.Z. Panów, pzstudio.pl; fot. Filip Kwiatkowski, www.warsawtour.pl; fot. m.st. Warsza-wa; fot. Daria Pawęda; fot. Tomasz NowakRozdział VI: fot. m.st. Warszawa; fot. Filip Kwiatkowski, www.warsawtour.pl

Źródła

STOŁECZNE BIURO TURYSTYKI pl. Defi lad 1, 00-901 Warszawa Pa łac Kultur y i Nauki, p. X [email protected] w w . w a r s a w t o u r . p l

facebook.com/Warsaw twitter.com/ewarsaw instagram.com/fall_in_love_with_warsaw