TURYSTYKA ANALIZA NA POTRZEBY

OPRACOWANIA DIAGNOZY STRATEGICZNEJ

Urząd m.st. Warszawy

sierpień 2016

WA

RS

ZA

WA

2

03

0

Opracowanie przygotowane na potrzeby aktualizacji Strategii Rozwoju m.st. Warszawy do 2020 roku

przez zespół Biura Funduszy Europejskich i Rozwoju Gospodarczego we współpracy z innymi

Biurami Urzędu m.st. Warszawy.

Turystyka

Turystyka, będąca zjawiskiem tymczasowych migracji ludzi w celach wypoczynkowych, biznesowych

i wielu innych, z roku na rok nabiera coraz większego znaczenia dla rozwoju gospodarki zarówno

państw, jak i poszczególnych miast, a nawet obszarów wiejskich. Jest jedną z nielicznych gałęzi

gospodarki, która pomimo spowolnienia ogólnego rozwoju gospodarczego stale rośnie1. W grudniu

2012 r. przyjazdy międzynarodowych turystów na świecie przekroczyły 1 mld, a według szacunków do

2030 r. liczba ta ma wzrosnąć do 1,8 mld2. Obecnie turystyka generuje 9,6% światowego PKB oferując

ok. 300 milionów miejsc pracy3.

Zgodnie z klasyfikacją UNWTO4 w 2013 r. Polska z wynikiem 15,8 mln turystów zagranicznych zajęła

18. pozycje w światowym rankingu państw najliczniej odwiedzanych przez turystów5. Nieco gorzej

Polska wypada pod względem wielkości dochodów z turystyki, gdyż plasuje się dopiero na ok.

30. pozycji.

W latach 2009-2013 liczba podróży do miast wzrosła o 47% na całym świecie6. Pod tym względem

turystyka miejska znacznie wyróżnia się na tle innych trendów. Coraz większego znaczenia

w podróżach do miast nabierają zwłaszcza takie nurty jak turystyka kongresowa i turystyka zakupowa.

Dla Warszawy turystyka nie jest kluczową gałęzią gospodarczą7, jednakże rosnąca liczba turystów

pozytywnie wpływa na gospodarkę miasta poprzez tworzenie miejsc pracy, stymulację wymiany

zagranicznej i wzrost inwestycji w infrastrukturę turystyczną i okołoturystyczną. Na chwilę obecną nie

są prowadzone w Warszawie badania, ani dokładne analizy, które pokazałyby jaki wpływ na rozwój

gospodarczy i lokalną ekonomię ma ruch turystyczny. Ponadto turystyka odgrywa także ważną rolę

w ochronie i promocji narodowej kultury przejmując na siebie funkcję wizerunkową dla miasta.

Co więcej, turyści i odwiedzający rzadko przyjeżdżają do miast tylko z uwagi na poszczególne atrakcje

czy elementy zagospodarowania turystycznego. Z tego względu miasto powinno być traktowane jako

całościowy produkt turystyczny.

Potencjał turystyczny

Na potencjał turystyczny składa się całość czynników decydujących o możliwościach rozwoju turystyki

w danym mieście. Miasto turystycznie atrakcyjne to takie, w którym wszelkie zasoby, walory, atrakcje

turystyczne, a także elementy zagospodarowania turystycznego, sprawiają, że osoby przyjezdne mogą

spełnić swoje różnego rodzaju potrzeby – od poznania nowej przestrzeni i kultury do zakwaterowania

oraz wyżywienia. Nie wszystkie wymienione wyżej komponenty atrakcyjności turystycznej występują

w mieście w materialnej formie, gdyż niebagatelną rolę odgrywają także nienamacalne aspekty

wizerunkowe – atmosfera miasta, genius loci8, bezpieczeństwo, uprzejmość mieszkańców, gościnność

i wiele innych.

Według badań za główne nurty turystyczne rozwijające się dzięki zasobom Warszawy turyści

zagraniczni uznają turystykę kulturową (60%) oraz weekendową (26%)9. Turystyka edukacyjna zebrała

tylko 17% odpowiedzi, natomiast biznesowa – najbardziej istotna z ekonomicznego punktu widzenia

– jedynie 11% (według innego opracowania 16%10). Z przedstawionych danych wywnioskować można,

że największy potencjał turystyczny Warszawy tkwi w jej walorach kulturowych. Należy jednak pamiętać,

1 Crotti R., Misrahi R., The Travel&Tourism Competitiveness Index 2015, World Economic Forum. 2 Tourism Highlights, UNTWO (2014). 3 Global Benchmarking for City Tourism Measurement, UNWTO (2014). 4 Światowa Organizacja Turystyki Narodów Zjednoczonych (United Nations World Tourism Organization). 5 Tourism Highlights, UNTWO (2014). 6 ITB World Travel Trends Report 2013/2014. 7 Warszawska Organizacja Turystyczna. 8 Inaczej: „duch miejsca”, cecha lub zespół cech świadczących o unikalności danej przestrzeni. 9 Warszawa w oczach mieszkańców Wielkiej Brytanii, Niemiec, Rosji, Francji i Hiszpanii, 2014, Grupa IQS, Warszawa. 10 Warszawa – turystyka miejska oczami mieszkańców UK, Francji, Niemiec, Rosji i Hiszpanii, 2013, TNS, Warszawa.

Strona | 4

że turyści mają różnego rodzaju potrzeby, więc oferta turystyczna Warszawy poza wyeksponowanymi

walorami kulturowymi uwzględnia także formy rozwoju turystyki biznesowo-kongresowej, zakupowej itd.

Główne atrakcje turystyczne

Ze względu na zabytkowy charakter klasyczną przestrzeń turystyczną w Warszawie stanowi Stare

Miasto płynnie połączone z Traktem Królewskim, biegnącym wzdłuż ulic Krakowskie Przedmieście,

Nowy Świat i Aleje Ujazdowskie. Starówka wpisana została na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO

i wraz z otoczeniem funkcjonuje dziś jako „salon Warszawy”. Jej najistotniejsze z punktu widzenia

turystyki elementy to m.in. Zamek Królewski, Rynek Starego Miasta z Pomnikiem Warszawskiej Syrenki,

Kolumna Zygmunta, Barbakan z murami obronnymi, liczne kościoły, pałace, urokliwe uliczki oraz

Gnojna Góra z tarasem widokowym na Wisłę i Pragę. Dopełnieniem turystycznych atrakcji Starego

Miasta jest znajdujący się nieopodal Multimedialny Park Fontann, w letnie wieczory będący miejscem

odgrywania muzyczno-świetlnych spektakli. Ze względu na walory architektoniczne, liczne lokale

gastronomiczne oraz luksusowe sklepy, klasyczną przestrzeń turystyczną w Warszawie stanowią także

wspomniane już ulice Krakowskie Przedmieście, Nowy Świat, Aleje Ujazdowskie aż do Belwederu.

Tamże znajduje się wejście do Łazienek Królewskich – ważnej przestrzeni turystycznej nie tylko ze

względu na słynne recitale fortepianowe przy pomniku Fryderyka Chopina, lecz także z uwagi na walory

przyrodnicze, prestiżowy charakter tego kompleksu parkowo-pałacowego oraz kameralne muzea.

W podobnej konwencji utrzymany jest Pałac Króla Jana III Sobieskiego w Wilanowie wraz

z otaczającymi go ogrodami. Ponadto klimatycznym miejscem odwiedzanym chętnie przez turystów jest

zabytkowy Cmentarz Powązkowski. Za jeden z ważniejszych walorów turystycznych Warszawy uznaje

się także Pałac Kultury i Nauki – najwyższy budynek w stolicy zlokalizowany w ścisłym centrum. Trzon

oferty turystycznej Warszawy tworzą również obiekty muzealne. Najważniejsze z nich to Muzeum

Narodowe, Zamek Królewski, Muzeum Powstania Warszawskiego, Muzeum Fryderyka Chopina oraz

wiele innych, w których łącznie liczba zwiedzających w 2014 r. przekroczyła 8 mln11.

Za najpopularniejszą atrakcję turystyczną Warszawy bezapelacyjnie uznać należy Centrum Nauki

Kopernik, które w tymże roku przyjęło ponad 1 mln odwiedzających12 (Tabela 1).

Tabela 1. Rankingi najpopularniejszych płatnych i bezpłatnych atrakcji muzealnych i pozamuzealnych

Miejsce w

rankingu

Najpopularniejsze muzea wraz z liczbą odwiedzających

Najpopularniejsze płatne atrakcje pozamuzealne wraz z liczbą odwiedzających

Najpopularniejsze bezpłatne atrakcje

pozamuzealne

1. Muzeum Powstania Warszawskiego

600 tys. Centrum Nauki Kopernik 1 mln Stare Miasto

2. Zamek Królewski 450 tys. Miejski Ogród Zoologiczny w Warszawie

715 tys. Park Łazienki Królewskie

3. Muzeum Narodowe

270 tys. Pałac Kultury i Nauki – taras widokowy na XXX piętrze

450 tys. Plaże Miejskie

4. Muzeum Łazienki Królewskie

210 tys. Park Pałacu Króla Jana III Sobieskiego w Wilanowie

370 tys. Multimedialny Park Fontann

Źródło: Warszawa przyjazna turystom. Raport 2014, Stołeczne Biuro Turystyki, Warszawa

Większości wymienionych w powyższym akapicie atrakcji turystycznych towarzyszy szereg usług

handlowo-gastronomicznych i rozrywkowych. Zmiany w trendach podróżowania i spędzania wolnego

czasu spowodowały, że atrakcyjność turystyczna zdecydowanie w mniejszym stopniu opiera się na

zabytkach i pięknie architektury. Znaczenia nabrała ciekawa aranżacja przestrzeni miejskiej (stąd tak

istotne jest modernizowanie m.in. zabytkowych kamienic, nadwiślańskich bulwarów, a także ulic

i placów13), oferta kulturalno-rozrywkowa (m.in. koncerty plenerowe, spektakle teatralne itd.) oraz

gastronomiczna (najbardziej rozbudowana na Starym Mieście, w ścisłym centrum i okolicach oraz

w galeriach handlowych). W turystycznej przestrzeni Warszawy coś dla siebie odnajdą zatem zarówno

11 Warsaw Convention Bureau. 12 Ibidem. 13 Np. Krakowskiego Przedmieścia, Świętokrzyskiej, Placu Grzybowskiego.

miłośnicy historii i architektury, jak i ci, którzy po prostu chcą w atrakcyjnym otoczeniu zrelaksować się

i spędzić czas z najbliższymi.

Niemałe znaczenie w kwestii spędzania wolnego czasu przez turystów biznesowych i indywidualnych

mają centra rozrywki (np. z salami kinowymi oraz kręgielniami) mieszczące się w centrach handlowo-

rozrywkowych nowej generacji m.in. w Arkadii, Blue City, Złotych Tarasach, a także w podziemiach

Biblioteki Uniwersyteckiej. W 2014 r. wydatki na rozrywkę stanowiły trzecią pozycję w strukturze

wydatków turystów w Warszawie14.

Sam budynek Biblioteki, jak i wcześniej wspomniane Centrum Nauki Kopernik, są interesujące

ze względu na ogrody znajdujące się na ich dachach, a także punkty widokowe na Wisłę oraz centrum

Warszawy. Zieleń jest jednym z największych atutów i wyróżników turystycznych stolicy na tle innych

metropolii europejskich, gdyż tereny zieleni, podwyższające walory estetyczne i rekreacyjne miasta,

zajmują prawie 30% powierzchni stolicy15. Składają się na to lasy miejskie, 88 parków wyposażonych

w elementy zagospodarowania turystyczno-rekreacyjnego (m.in. lokale gastronomiczne, ścieżki

rowerowe, wypożyczalnie sprzętu sportowego, sceny plenerowe, place zabaw itp.) oraz liczne skwery

i zieleńce.

Turystom aktywnym Warszawa oferuje ponad 400 km ścieżek rowerowych, aquaparki, ścianki

wspinaczkowe, hale sportowe oraz infrastrukturę dla narciarzy.

Turystów przyciągają również różnego rodzaju imprezy kulturalno-rozrywkowe i sportowe organizowane

m.in. na Stadionie PGE Narodowym, Torwarze itd., a także cyklicznie organizowane liczne festiwale,

np. Orange Warsaw Festival, Festiwal Wielkanocny im. Ludwiga van Beethovena i inne. Natomiast

turystom lubiącym alternatywne i mniej zatłoczone miejsca, godna polecenia jest Stara Praga.

To właśnie tam przez zabytkowe, przedwojenne kamienice najlepiej czuć klimat dawnej Warszawy.

Swoistego kolorytu dodają także przydrożne i podwórkowe kapliczki oraz murale. Ponadto pozostałe

atrakcje turystyczne po prawej stronie Wisły to m.in. Miejski Ogród Zoologiczny, Centrum Artystyczne

Fabryka Trzciny, dawna Warszawska Wytwórnia Wódek „Koneser” (pełniąca dziś funkcje instytucji

kulturalno-wystawienniczej i konferencyjnej), zabytkowe kościoły oraz miejskie plaże. W planach jest

także budowa nowoczesnej sali koncertowej, będącej siedzibą reprezentacyjnej orkiestry symfonicznej

miasta stołecznego – Sinfonii Varsovi. Na zwiększenie atrakcyjności turystycznej prawobrzeżnej

Warszawy bez wątpienia wpłynie realizacja zapisów Zintegrowanego Planu Rewitalizacji

m.st. Warszawy do 2022 r.

W Warszawie mocno uwydatnia się jej walory kulturowe. Niestety sport w odróżnieniu do kultury

w niewielkim stopniu traktowany jest przez miasto jako narzędzie przemysłu turystycznego, podczas

gdy w niektórych silnie rozwiniętych jednostkach (np. Londynie lub miastach niemieckich) stanowi

ważną gałąź przemysłu opartą na sprzedaży biletów na duże imprezy sportowe oraz sprzedaży

związanych z nimi różnego rodzaju gadżetami16. Prężnie działający przemysł sportowy jest w stanie

generować miejsca pracy i wpływać na poszczególne sektory gospodarcze (np. turystykę, handel

i usługi itp.). W Warszawie stosunkowo rzadko odbywają się większe wydarzenia sportowe. Hale

sportowe i stadiony utrzymywane są głównie z organizowania koncertów lub innych wydarzeń

kulturalno-rozrywkowych. Zdecydowanie brakuje dużej hali widowiskowo-sportowej. Torwar posiada

niecałe 5 tys. miejsc na trybunach, podczas gdy do organizowania wydarzeń sportowych większych

rozmiarów potrzebne byłoby przynajmniej 12 tys.17. Wątek budowy tego typu hali powraca od wielu lat,

jednak cały czas w dyskusjach nie dochodzi do konkretnych decyzji, przez co Warszawa nie konkuruje

z innymi miastami. Od długiego czasu w fazie pomysłu tkwi także m.in. budowa toru kajakarskiego,

zadaszenie Stegien, budowa 50-metrowej pływalni olimpijskiej spełniającej standardy widowiskowe.

14 Raport z badania opinii turystów odwiedzających Warszawę w 2014 r., 2014, IPSOS, Warszawa. 15 GUS. 16 Biuro Sportu i Rekreacji. 17 Ibidem.

Strona | 6

Bezdyskusyjnie duże możliwości Warszawie dał Stadion Narodowy, jednak według standardów jest to

stadion piłkarski, a meczy w kalendarium tej instytucji znajduje się stosunkowo mało18.

Coraz więcej obiektów turystycznych przystosowanych jest do potrzeb osób niepełnosprawnych.

Według danych portalu niepelnosprawnik.eu, w stolicy funkcjonuje ok. 600 restauracji, 250 kawiarń,

45 obiektów noclegowych (prawie 1/3 wszystkich), 35 muzeów (ponad połowa), 21 teatrów (czyli niemal

wszystkie19), 11 galerii (1/4 wszystkich) i 7 kin (1/4 wszystkich), z których korzystać mogą osoby

z różnymi rodzajami niepełnosprawności20. Przed miastem stoi trudne wyzwanie polegające na

przystosowaniu całej infrastruktury turystycznej i atrakcji pod kątem osób niepełnosprawnych. Ponadto

niepełnosprawnym turystom ułatwiono także poruszanie się po mieście środkami transportu

publicznego. Do wymagań osób na wózkach inwalidzkich, a także po części do osób niewidzących,

dostosowane jest 100% taboru autobusowego, SKM i metro. Ponadto w weekendy tramwajów

niskopodłogowych jeździ o 20% więcej niż w tygodniu.

Z turystycznych aspektów wizerunkowych Warszawy na pierwszy plan wysuwa się postać

najwybitniejszego polskiego kompozytora i pianisty Fryderyka Chopina (48% i jednocześnie najwięcej

wskazań od turystów w kwestii skojarzeń z Warszawą) 21. Trasę spacerową jego śladami na terenie

Starego Miasta i okolic wyznaczają grające ławki usytuowane w wybranych lokalizacjach naznaczonych

obecnością kompozytora w przeszłości. Jedną z wizytówek stolicy jest Międzynarodowy Konkurs

Pianistyczny im. Fryderyka Chopina ściągający co 5 lat setki kandydatów z całego świata, ubiegających

się o miano najlepszego wykonawcy muzyki polskiego kompozytora, oraz licznych słuchaczy, także

z zagranicy. Inne wydarzenia poświęcone postaci wybitnego pianisty to prestiżowy festiwal muzyczny

„Chopin i jego Europa” oraz uznane za jedne z głównych atrakcji turystycznych Warszawy wspomniane

wcześniej cykle recitali fortepianowych organizowanych corocznie w letnie weekendy przy pomniku

Chopina w Łazienkach Królewskich. Drugą zasłużoną postacią związaną z Warszawą jest Maria

Skłodowska-Curie (46% wskazań od turystów w kwestii skojarzeń z Warszawą, na równi z Pałacem

Kultury i Nauki) 22, której ślady bytności w polskiej stolicy odnaleźć można w zasadzie jedynie w jej

dawnym mieszkaniu – obecnie Muzeum Marii Skłodowskiej-Curie. Instytucja ta oraz kilka murali

nawiązujących do odkryć jednej z pierwszych kobiet naukowców to zdecydowanie za mało, aby

w promocji miasta wykorzystywać wizerunek Marii Skłodowskiej-Curie. Potencjał tej postaci jest

niewystarczająco wykorzystywany, gdyż turysta (poza wspomnianymi nielicznymi wyjątkami) nie ma

szans napotkać jakichkolwiek przejawów dawnej obecności znanej warszawianki w przestrzeni

miasta23.

Informacja na temat oferty turystycznej Warszawy udostępniana jest w trzech punktach Warszawskiej

Informacji Turystycznej (WIT) prowadzonych przez Stołeczne Biuro Turystyki. Zlokalizowane są one na

Rynku Starego Miasta, w Pałacu Kultury i Nauki oraz na Lotnisku Chopina. Dla porównania, w Krakowie

funkcjonuje takich punktów siedem, a w Gdańsku i we Wrocławiu cztery. W 2014 r. w WIT-ach

obsłużono prawie 400 tys. turystów (o 21% więcej niż w roku ubiegłym), z czego 72% stanowili turyści

zagraniczni24. W styczniu 2016 r. informatorzy rozpoczęli działalność także w Pawilonie Warszawa.

18 http://www.pgenarodowy.pl/ (27.02.2016). 19 Wskazywane przez GUS. 20 Warszawa przyjazna turystom. Raport 2014, Stołeczne Biuro Turystyki, Warszawa. 21 Warszawa w oczach mieszkańców… 22 Ibidem. 23 Warszawska Organizacja Turystyczna. 24 Warszawa przyjazna turystom…

Baza noclegowa

Trzon oferty noclegowej dużych miast stanowią głównie hotele. Pod względem ich liczebności, od lat

wśród analizowanych miast, prym

wiedzie Kraków (129), gdzie liczba

hoteli stale i znacząco wzrasta.

Warszawa, zajmująca w rankingu

drugą pozycję, posiada hoteli dwa

razy mniej niż Kraków (62)

(Wykres 1)25. Biorąc pod uwagę

standard hoteli wedle kategoryzacji

obiektów hotelarskich (tzw.

„gwiazdki”), według danych GUS

Warszawa wypada względnie

dobrze, aczkolwiek w przypadku

hoteli pięciogwiazdkowych, które

mają duże znaczenie szczególnie

w kontekście turystyki biznesowo-

konferencyjnej (najistotniejszej

z punktu widzenia gospodarki), w rankingu wyprzedzana jest przez Kraków, a w przypadku obiektów

czterogwiazdkowych także przez Poznań i Wrocław (Tabela 2). Warszawa przoduje w zestawieniu

dopiero pod względem liczby hoteli

dwu- i jednogwiazdkowych,

skierowanych do turystów mniej

zamożnych i niekoniecznie

biznesowych26. Należy mieć jednak

na uwadze, że to nie sama liczba

hoteli, a liczba pokoi bądź miejsc

noclegowych decyduje

o pojemności bazy noclegowej

w mieście. Zgodnie z danymi GUS,

zarówno pod względem liczby pokoi

(12,5 tys.), jak i liczby miejsc

noclegowych w hotelach (23 tys.)27

Warszawa zajmuje pierwsze

miejsce w rankingu analizowanych

miast i w obu przypadkach w danym

szeregu czasowym zauważa się tendencję wzrostową (liczba miejsc noclegowych – Wykres 2).

Na drugim miejscu plasuje się Kraków (9,6 tys. pokoi, 20 tys. miejsc noclegowych), gdzie obserwuje się

w ostatnich latach bardziej dynamiczny rozwój bazy noclegowej niż w Warszawie. Na podstawie

przytoczonych danych można wysnuć wniosek, iż w Warszawie nie występuje rozmieszczenie w sposób

rozproszony małych hoteli z niewielką liczbą miejsc noclegowych, lecz koncentracja dużej liczby miejsc

noclegowych wewnątrz pojedynczych hoteli dużych rozmiarów. Ze względu na pojemność obiektów,

to Warszawa ma najlepiej rozbudowaną bazę hotelową wśród analizowanych polskich miast. Jednakże

w porównaniu do miast zagranicznych (dla których dostępne są dane), polska stolica prezentuje się

dużo gorzej. Pod względem liczby miejsc noclegowych we wszystkich obiektach noclegowych zajmuje

ostatnią pozycję w rankingu, mocno zdystansowaną nawet w stosunku do plasującego się na

przedostatnim miejscu Budapesztu (Wykres 3).

25 Natomiast raport opublikowany przez Horwath HTL pokazują, że w Krakowie jest 138 hoteli, a w Warszawie 83. 26 Dane Stołecznego Biura Turystyki: 10 hoteli *****, 17 hoteli ****, 26 hoteli ***, 19 hoteli **, 9 hoteli *. Łączna liczba wszystkich obiektów noclegowych (kategoryzowanych i niekategoryzowanych) w Warszawie według Stołecznego Biura Turystyki wynosi 330. 27 Według danych Stołecznego Biura Turystyki: 26 tys. (Warszawa przyjazna turystom. Raport 2014).

Wykres 2. Liczba miejsc noclegowych w obiektach hotelowych w latach 2004-2014 [tys. miejsc]

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS.

0

5

10

15

20

25

20

04

20

05

20

06

20

07

20

08

20

09

20

10

20

11

20

12

20

13

20

14

Warszawa

Kraków

Wrocław

Gdańsk

Poznań

Łódź

Wykres 1. Liczba hoteli w latach 2004-2014 [ob.]

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS.

0

20

40

60

80

100

120

140

20

04

20

05

20

06

20

07

20

08

20

09

20

10

20

11

20

12

20

13

20

14

Kraków

Warszawa

Poznań

Wrocław

Gdańsk

Łódź

Strona | 8

Wśród turystów w Warszawie noclegi w hotelach to niemalże najważniejsza forma zakwaterowania

(24%, wartość ta w ciągu ostatnich 4 lat utrzymuje się na podobnym poziomie), którą wyprzedza tylko

korzystanie z noclegu u znajomych / rodziny (34%, to najmniejsza wartość od 4 lat) 28. Hotel jako główna

forma zakwaterowania dominuje wśród turystów zagranicznych (34%), aczkolwiek udział

korzystających z nich od 2010 r. spadł. Wzrosło za to zainteresowanie prywatnymi kwaterami

i apartamentowcami (wzrost o 8 punktów procentowych w stosunku do 2011 r.).

Warszawa zajmuje pierwsze miejsce w Polsce pod względem liczby udzielonych noclegów. Ponadto

według portalu hotel.info stolica Polski zajmuje 1. miejsce w Europie i 2. miejsce na świecie w rankingu

najczystszych hoteli29.

Tabela 2. Liczba hoteli według kategoryzacji obiektów hotelarskich w 2014 r. [obiekty]

Miasto

*****

****

***

**

*

Warszawa 9 10 28 14 8

Łódź 0 5 13 9 2

Kraków 10 28 69 6 6

Poznań 3 12 28 2 1

Wrocław 6 12 22 3 4

Gdańsk 4 8 17 7 0 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS.

Zgodnie z danymi GUS Warszawa

jako jedyna przekroczyła w 2014 r.

próg 50% w zakresie wykorzystania

miejsc noclegowych we wszystkich

obiektach noclegowych. Lepiej

w badaniach wypada obłożenie

samych hoteli. Według STR Global,

w zależności od kwartału lub

miesiąca, stopień wykorzystania

bazy hotelowej30 w 2014 r. wyniósł

od 54 do 83% (według Stołecznego

Biura Turystyki średnio 67%31).

Największe obłożenie występuje od

kwietnia do czerwca oraz od

września do listopada (z widocznym

wyraźnym wzrostem we wrześniu

w stosunku do okresu wakacji). Wpisuje się to w typowe cechy nurtu turystyki miejskiej, gdyż najlepsze

dla niej okresy w roku to wiosna oraz jesień. Natomiast największa liczba udzielonych noclegów samym

turystom zagranicznym odnotowywana jest latem32. W tygodniu największe obłożenie notowane jest

w środy i czwartki33, a średni czas pobytu turystów w obiektach noclegowych wynosi 1,7 dnia34. Oznacza

to, że turyści pozostają w Warszawie stosunkowo krótko. Dla porównania średni czas pobytu turystów

w obiektach noclegowych w Krakowie wynosi 2,7 dnia35.

Pod względem ogólnej liczby udzielonych noclegów Warszawa zajmuje pierwsze miejsce pośród

analizowanych polskich miast. Szczególnie duże obłożenie w hotelach (przy najwyższych dotychczas

cenach za nocleg) odnotowano w Warszawie w czerwcu 2012 r. podczas EURO 2012, co jest

28 Raport z badania opinii turystów… 29 Warszawa przyjazna turystom… 30 Badania oparte na danych z 42 hoteli. 31 Warszawa przyjazna turystom… 32 Ibidem. 33 STR Global, 2015. 34 Warszawa przyjazna turystom… 35 Turystyka w województwie małopolskim – 2014 r., opracowanie sygnalne nr 3, Urząd Statystyczny w Krakowie.

Wykres 3. Liczba miejsc noclegowych w obiektach noclegowych w 2011 r. [tys. miejsc]

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Eurostat

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

200

Paryż Berlin Madryt Praga Budapeszt Warszawa

najlepszym dowodem na to, jak duże zyski przynosi miastu organizowanie dużych imprez

np. sportowych. Podobna sytuacja, choć w mniejszej skali, miała miejsce podczas Szczytu

Klimatycznego COP w 2013 r.

Warszawa cechuje się najwyższym wśród analizowanych polskich miast wskaźnikiem ADR, czyli

średniej stawki netto za nocleg.

Jednakże na tle miast europejskich,

polska stolica wyróżnia się

najniższym ADR, choć obłożenie

hoteli oscyluje na podobnym

poziomie jak w pozostałych

metropoliach. Oznacza to, że

w Warszawie takie samo obłożenie

hoteli jak np. w Paryżu osiągane jest

przy czterokrotnie niższej cenie

(Wykres 4).

Według planów na lata 2016-2018,

baza hotelowa w Warszawie ma

zostać uzupełniona o 11 nowych

hoteli z łącznie 2,2 tys. pokoi36.

Przemysł spotkań

Położenie polskiej stolicy na mapie Europy sprawia, że Warszawa, w której łączą się interesy polityczne,

naukowe, ekonomiczne i kulturowe całej Europy Środkowo-Wschodniej, nabiera coraz większego

znaczenia w rozwoju tzw. przemysłu spotkań, na który składają się turystyka biznesowa oraz

konferencyjna. W stolicy Polski zlokalizowano siedziby wielu międzynarodowych firm, instytucji oraz

organizacji, co gwarantuje napływ innowacji i kapitału. Uważa się, że właśnie to stanowi punkt wyjścia

do organizowania spotkań i wydarzeń na dużą skalę, przyciągających turystów biznesowych

i naukowych z całego kontynentu, a nawet świata.

Według Warsaw Convention Bureau rozwój warszawskiego przemysłu spotkań umożliwiają takie

elementy jak :

26 tys. miejsc noclegowych (w tym 12 tys. w hotelach pięcio- i czterogwiazdkowych, z których

niemalże wszystkie to hotele konferencyjne),

obecność międzynarodowych sieci hotelowych (m.in. Marriott, Hilton, InterContinental itp.),

ponad 90 obiektów konferencyjnych,

ponad 10 mln pasażerów na Lotnisku Chopina oraz 1,7 mln w Modlinie,

ponad 70 uczelni wyższych,

wygodna komunikacja miejska (najnowocześniejszy w Polsce tabor autobusowy i tramwajowy,

metro, wspólny bilet),

najwyższa w Polsce liczba firm świadczących usługi około konferencyjne i cateringowe,

szeroka oferta kulturalna i rozrywkowa.

36 Warszawska Organizacja Turystyczna.

Wykres 4. Obłożenie w hotelach (%) w stosunku do ADR (€) w 2015 r.

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ATR Global

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

020406080

100120140160180200220240260280

Paryż Londyn Wiedeń Berlin Madryt Praga Budapeszt Warszawa

ADR (€) Obłożenie (%)

Strona | 10

Wyszczególnionych przez Warsaw

Convention Bureau 91

najważniejszych obiektów

konferencyjnych i eventowych

w stolicy ma łączną powierzchnię

prawie 180 tys. m². Problemem

może być jednak to, że ich

pojemność nie jest szczególnie

duża. Najwięcej jest jednostek

mogących pomieścić do 300 gości

w jednej sali plenernej, natomiast

obiektów mieszczących do 2 500

osób, w Warszawie jest 6

(Tabela 3). Pod względem liczby

miejsc w salach konferencyjnych

przypadających na 100 tys.

mieszkańców Warszawa w rankingu analizowanych miast zajmuje pierwszą pozycję (Wykres 5).

Co więcej charakteryzuje się największym wzrostem wartości wskaźnika w stosunku do 2009 r.

Tabela 3. Możliwości kongresowe i konferencyjne warszawskich obiektów37 w 2014 r.

Maksymalna liczba uczestników mogących wspólnie obradować w jednej sali plenarnej

Liczba obiektów kongresowych i konferencyjnych

Liczba obiektów z możliwością zorganizowania kolacji galowej

Do 2500 uczestników 6 2

Do 1500 uczestników 11 2

Do 800 uczestników 14 10

Do 500 uczestników 30 13

Do 300 uczestników 55 28 Źródło: Warsaw Convention Bureau

Za cztery główne centra o charakterze kongresowym, wystawienniczym i kulturalnym w stolicy uznaje

się: Pałac Kultury i Nauki, PGE Narodowy (wcześniej Stadion Narodowy), Centrum MT Polska oraz

EXPO XXI. Ich łączna powierzchnia wynosi 61 tys. m², na której można zorganizować różnego rodzaju

eventy dla ponad 48 tys. uczestników. Warszawa nie posiada jednak obiektu stricte kongresowego

(convention centre), który skupiałby w sobie zarówno salę obrad na kilka tysięcy uczestników, jak

i mniejsze sale na spotkania towarzyszące i hale wystawiennicze (ewentualnie sale o dodatkowej funkcji

koncertowej). W 2015 r. rozpoczęły się konsultacje Warsaw Convention Bureau oraz Urzędu

m.st. Warszawy w związku z budową centrum kongresowego.

W Warszawie każdego roku odbywa się ok. 25 tys. spotkań: konferencji, targów, kongresów i innych

wydarzeń38. Według raportów International Congress & Convention Association39 sporządzonych

w 2014 r., pod względem liczby cyklicznych, rotujących między minimum 3 państwami kongresów dla

przynajmniej 50 uczestników, Warszawa zajmuje 39. miejsce na świecie (w 2011 r. zajmowała dużo

lepszą pozycję – 28.). Obecnie w czołówce znajdują się bardzo rozwinięte jednostki terytorialne

tj. Paryż, Wiedeń, Madryt, Berlin i Londyn. Dużo lepsze miejsca w porównaniu do polskiej stolicy mają

także Praga oraz Budapeszt, natomiast Warszawa wypada najlepiej na tle innych polskich miast

(Tabela 4) oraz wyprzedza także takie miasta, jak choćby Nowy Jork (47. miejsce), Waszyngton

(49. miejsce), Glasgow (68. miejsce), Moskwę (74. miejsce) i Frankfurt nad Menem (108. miejsce).

W rankingach państw Polska w latach 2011-2014 Polska zajmowała kolejno 21, 25, 23 oraz 24 miejsce.

37 Tabela zawiera 116 obiektów, zatem więcej niż wyszczególnione przez Warsaw Convention Bureau obiekty uznane za najważniejsze. 38 Warsaw Convention Bureau. 39 W raportach publikowane są dane dotyczące spotkań zgłaszanych jedynie przez organizacje zrzeszone w ICCA, zatem rankingi opierają się na informacjach niepełnych. Są to jedyne dostępne rankingi dotyczące tej tematyki.

Wykres 5. Liczba miejsc w salach konferencyjnych na 100 tys. mieszkańców w latach 2009 i 2013 [miejsce]

2009 2013

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS.

0

500

1000

1500

2000

2500

Warszawa Kraków Poznań Gdańsk Wrocław Łódź

Tabela 4. Ranking miast pod względem liczby cyklicznych kongresów rotujących między min. 3 państwami

Miasto 2011 2012 2013 2014

pozycja w rankingu

Paryż 2 2 1 1

Wiedeń 1 1 3 2

Madryt 6 4 2 3

Berlin 4 3 5 4

Londyn 7 6 7 6

Praga 11 11 11 10

Budapeszt 14 20 17 17

Warszawa 28 49 34 39

Kraków 50 58 79 60

Wrocław 197 286 182 116

Poznań 234 157 219 176

Gdańsk 92 157 148 222

Źródło: International Congress&Convention Association

Turyści

W 2014 r. stolicę Polski odwiedziło

ponad 3 mln osób, które skorzystały

z bazy noclegowej – pozostających

w Warszawie co najmniej 1 dobę

(72% turystów w województwie

mazowieckim, prawie 10% turystów

w Polsce), najwięcej wśród

analizowanych polskich miast

(Wykres 6). Ponadto od 2004 r.

występuje znaczny i stały wzrost

liczby korzystających z noclegów.

Analogiczna sytuacja miała miejsce

w Krakowie, aczkolwiek wzrost nie

był wystarczająco duży, aby

wyprzedzić w rankingu Warszawę.

Jednakże polska stolica pod tym

względem wypada bardzo źle zarówno w stosunku do zachodnich ośrodków turystycznych tj. Paryż,

Madryt, jak i ośrodków

turystycznych w pasie Europy

Środkowo-Wschodniej, gdyż wynik

ma znacząco niższy od Pragi,

Berlina czy Budapesztu (Wykres 7).

Ruch turystyczny w Warszawie

w praktyce jest większy, bowiem

niekorzystanie z bazy noclegowej

deklaruje 34% turystów, którzy

w czasie pobytu w Warszawie

nocują u rodziny bądź znajomych40.

Według raportu „Szacunek wielkości

ruchu turystycznego w 2014 r.” do

Warszawy tymczasowo w 2014 r.

przybyło aż 7,5-8,3 mln osób

40 Raport z badania opinii turystów….

Wykres 6. Liczba korzystających z noclegów w latach 2004-2014 [ tys. os.]

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS.

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

20

04

20

05

20

06

20

07

20

08

20

09

20

10

20

11

20

12

20

13

20

14

Warszawa

Kraków

Wrocław

Poznań

Gdańsk

Łódź

Wykres 7. Liczba turystów korzystających z noclegów w stałych obiektach noclegowych w 2011 r. [mln. osób]

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Eurostat

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

20

Paryż Praga Berlin Madryt Budapeszt Warszawa

Strona | 12

(większość uznać można za turystów, natomiast ok. 1,5 mln za odwiedzających), z czego 5,0-5,5 mln

turystów pochodziło z Polski, a 2,5-2,8 mln z zagranicy.

Wykres 8 prezentuje dane zebrane

przez GUS, które przez

zastosowanie innej metodyki różnią

się danych zawartych

w przywołanym powyżej badaniu,

jednakże wyraźnie zaznacza się, że

w porównaniu do większości

pozostałych miast w Warszawie

zauważa się w ostatnich latach

największy wzrost liczby turystów

zagranicznych. Kraków pomimo

swojego turystycznego wizerunku

oraz dużej rozpoznawalności na

świecie w rankingu plasuje się na

drugim miejscu.

Zarówno zgodnie z danymi GUS, jak i z danymi IPSOS, odsetek turystów zagranicznych w ogólnej

liczbie turystów w Warszawie wynosi ok. 35%. Według szacunków Warszawę najczęściej odwiedzają

Brytyjczycy, Niemcy, Amerykanie, Francuzi i Hiszpanie. Ich obecność wydaje się być bardziej znacząca

dla gospodarki niż w przypadku turystów krajowych, gdyż średnia kwota wydana przez obcokrajowców

podczas pobytu w Warszawie w 2014 r. wynosiła średnio 933 zł, zatem dwukrotnie więcej niż wydatki

turystów krajowych (426 zł)41. Średnia kwota wydawana przez turystów ogółem (krajowych,

zagranicznych i polonijnych) wynosi niecałe 500 zł na osobę.

Średni czas pobytu turystów w Warszawie w 2014 r. wyniósł 5 dni (w przypadku turystów krajowych

– 4 dni, zagranicznych – 8 dni), aczkolwiek aż 31% odwiedziła Warszawę w czasie dwudniowej

wycieczki42. Wyniki badania z 2013 r. wskazują, że nawet 48% turystów odwiedziło Warszawę w czasie

weekendu, natomiast w ramach dłuższego (np. wakacyjnego) wyjazdu polską stolicę odwiedziło 21%

turystów (najwięcej Hiszpanów), a w ramach wyjazdu biznesowego tylko 13%43. Krótkie wyjazdy do

miast wiążą się z popularnym w ostatnich latach nurtem zwanym city break, rozwijającym się prężnie

ze względu na bogatą ofertę tanich przelotów samolotowych. Trend ten wpisuje się m.in. w turystykę

zakupową, zatem ma dość znaczący wpływ na gospodarkę miasta.

Głównym celem przyjazdów turystycznych do Warszawy, zarówno wśród turystów krajowych, jak

i zagranicznych, była chęć zwiedzania zabytków (74%)44. Na drugim miejscu plasowała się chęć

odpoczynku (54%), następnie poznawanie kultury, historii i zwyczajów (45%). Oferta zakupowa

przyciągnęła 19% turystów, oferta edukacyjna 17%, rozrywka 13%, wydarzenia kulturalne 10%. Tylko

dla 6% turystów podróż do Warszawy była wyjazdem służbowym, a udział w szkoleniu / kongresie

zadeklarowało jedynie 3%. Potwierdza to zatem wniosek, że Warszawa jako ośrodek turystyczny

funkcjonuje głównie dzięki swym walorom kulturowym. Przed stolicą stoi zatem poważne wyzwanie

polegające na zwiększaniu możliwości rozwoju turystyki biznesowo-kongresowej.

W rankingach 100 najpopularniejszych miejskich destynacji turystycznych45 Warszawa w latach 2013

i 2014 zajmowała 42. i 43. pozycję, mocno zdystansowaną względem Londynu, Pragi i Wiednia, ale

bliską pozycjom Berlina, Budapesztu i Madrytu. Warto również zauważyć, że stolica zajmuje dużo

wyższą pozycję od Krakowa (Tabela 5).

41 Raport z badania opinii turystów…. 42 Ibidem. 43 Warszawa – turystyka miejska oczami mieszkańców… 44 Raport z badania opinii turystów… 45 W rankingu wzięto pod uwagę ogólną liczbę przyjazdów do danego miasta (arrivals).

Wykres 8. Liczba turystów zagranicznych korzystających z noclegów w latach 2005-2014 [tys. os.]

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS.

0

200

400

600

800

1000

1200

20

05

20

06

20

07

20

08

20

09

20

10

20

11

20

12

20

13

20

14

Warszawa

Kraków

Wrocław

Gdańsk

Poznań

Łódź

Tabela 5. Pozycje wybranych miast w rankingach najpopularniejszych miejskich destynacji turystycznych

Miasto 2013 2014

Londyn 2 4

Paryż 5 5

Praga 21 21

Wiedeń 28 28

Berlin 35 37

Budapeszt 37 38

Madryt 41 41

Warszawa 43 42

Kraków 78 70

Źródło: Euromonitor International46

Warszawa w opinii turystów

Aż 60% turystów uważa, że w Warszawie trudno się porozumieć z mieszkańcami i również 60% uznaje

polską stolicę za miasto bez interesującej oferty wydarzeń sportowych47. To w zasadzie jedyne

negatywne aspekty, które otrzymały najwięcej wskazań. Natomiast zdecydowana większość uważa,

że polska stolica ma dobrą ofertę zakupową (87%), ciekawą historię (84%), bogatą ofertę kulturalną

(82%), przyjemną atmosferę (77%), dobrą bazę noclegową (75%), dobrze oznakowaną przestrzeń

turystyczną (w tym zabytki, 76%), przyjaznych mieszkańców (75%), rozwinięte życie nocne (74%),

interesującą architekturę (głównie postsocjalistyczną, 72%), warunki do łatwego poruszania się po

mieście (70%). Większość turystów zgadza się również ze stwierdzeniami, że Warszawa to miasto

muzyki (63%), miasto eventów (57%), i miasto zielone (55%). Natomiast z punktu widzenia tak ważnej

dla gospodarki turystyki biznesowo-konferencyjnej znacząca może być opinia 52% turystów,

że Warszawa nie funkcjonuje jako centrum biznesowe Europy Środkowej.

Elementami przyciągającymi turystów są m.in. historia miasta (70% wskazań), bogata oferta kulturalna

(59%), dynamiczny rozwój nowoczesnej metropolii (48%), zadbane i rekreacyjnie zagospodarowane

tereny zielone wraz z nadbrzeżami Wisły (33%), a także lokalizacja w kraju i na kontynencie oraz łatwość

dojazdu (40%)48. Niemałe znaczenie dla wielu turystów ma także fakt, że w ich świadomości Warszawa

funkcjonuje jeszcze jako miasto nieodkryte (40% wskazań), ale mające potencjał turystyczny (54%).

Warszawa jednak nie ma opinii miasta biznesu (tylko 29%), nauki (26%) i sportu (17%). Turyści nie do

końca czują się w Warszawie bezpiecznie (jedynie 28% turystów wskazuje bezpieczeństwo za

pozytywną cechę Warszawy) i w dużej mierze uważają Warszawę za szarą i brudną (aż 20%, co jest

wynikiem wyższym w stosunku do lat ubiegłych). Pojawiają się także opinie, że jest to miasto nijakie

(19% wskazań).

Spośród miejsc najchętniej odwiedzanych przez turystów w 2014 r. najwięcej wskazań (76%) otrzymały

ogólnie muzea (bez konkretnych lokalizacji), Muzeum Powstania Warszawskiego (51%, co jest o kilka

punktów procentowych słabszym wynikiem niż w 2012 r.), Stare Miasto (44%), pałace i zamki (39%),

ogrody i parki (31%), Pałac Kultury i Nauki (29%, znaczny wzrost zainteresowania w perspektywie

ostatnich 5 lat), Łazienki Królewskie (24%)49.

Najwięcej pozytywnych ocen w Warszawie otrzymała od turystów gastronomia (75%) i atmosfera miasta

(70%)50. Wskazania w przedziale 60-69% uzyskały gościnność, dojazd, życzliwość ludzi, dostępność

bankomatów, jakość obsługi turystycznej, baza noclegowa i czystość ulic, natomiast w przedziale

50-59% imprezy kulturalne, oznakowanie, bezpieczeństwo, rozrywka. Poniżej 49% pozytywnych ocen

otrzymały toalety, usługi przewodnickie, imprezy sportowe i informacje turystyczne.

46 http://blog.euromonitor.com/2015/01/top-100-city-destinations-ranking.html (10.06.2016). 47 Warszawa – turystyka miejska oczami mieszkańców… 48 Warszawa w oczach mieszkańców… 49 Raport z badania opinii turystów… 50 Ibidem.

Strona | 14

Mimo licznych walorów turystycznych i z roku na rok poprawiającej się jakości usług turystycznych, tylko

61% turystów, którzy odwiedzili Warszawę, byłoby skłonnych do ponownego przyjazdu51. Inne źródło

podaje, że chętnych do odwiedzenia polskiej stolicy jeszcze raz jest aż 88% turystów, a ponadto aż 93%

rekomendowałoby przyjazd do Warszawy innym osobom52.

Badanie chęci przyjazdu do wybranych miast znajdujących się w pasie Europy Środkowo-Wschodniej

wśród turystów, którzy nigdy nie byli w polskiej stolicy, pokazuje, że tylko 5% respondentów chciałoby

przyjechać do Warszawy. Najwięcej wskazań otrzymały Praga (29%) oraz Berlin (25%). Warszawę

wyprzedzają także Helsinki (16%) oraz Budapeszt (10%), natomiast jedynym miastem ze słabszym

wynikiem od polskiej stolicy jest Kraków (4%)53. Pod względem chęci odwiedzenia wybranego miasta

w pasie Europy Środkowo-Wschodniej, Warszawa jest zatem dopiero piątym miastem w kolejności.

Za główne powody niechęci przyjazdu do Warszawy turyści podali następujące argumenty: „inne miasta

wydają się bardziej atrakcyjne” (49%), „w ogóle nie znam tego miasta” (44%), „jest tam brzydka pogoda,

jest dla mnie za zimno” (17%), natomiast w znikomym stopniu wskazywano takie elementy

zniechęcające, jak: brud, brak bezpieczeństwa, zabytków czy rozwiniętego nocnego życia. Według

badań tylko 6% turystów uważa, że w Warszawie można się odprężyć i zrelaksować, 6% twierdzi,

że w Warszawie można się dobrze bawić, 9% miałoby wrażenie, że nauczyło się czegoś nowego

i zdobyło nowe doświadczenie, natomiast nikt z respondentów nie wskazał Warszawy jako miejsca,

gdzie można realizować swoją pasję, przeżyć niezapomniane chwile albo spokojnie spędzić czas

z rodziną54. Jednakże obraz Warszawy w świadomości turystów zagranicznych zmienia się

zdecydowanie na lepsze: w 2014 r. aż 74% respondentów byłoby skłonnych do odwiedzenia polskiej

stolicy, podczas gdy w 2011 r. skłonnych było jedynie 47% badanych55.

Za działania w zakresie promocji turystycznej Warszawy odpowiada Stołeczne Biuro Turystyki,

Warszawska Organizacja Turystyczna oraz w ograniczonym stopniu Biuro Marketingu Miasta Urzędu

m.st. Warszawy. Promocja obejmuje uczestnictwo w krajowych i zagranicznych targach turystycznych,

organizację wizyt dziennikarskich i tour operatorów oraz promocję Warszawy w internecie. Aktualnie

funkcjonują 4 portale:

warsawtour.pl – oficjalny portal miasta w 6 wersjach językowych, przeznaczony dla turystów

indywidualnych i grupowych;

warsawcitybreak.com – w 3 wersjach językowych, zawiera konkretne pakiety zwiedzania,

przeznaczony dla turystów zagranicznych;

warsawconvention.pl – w 2 wersjach językowych, przeznaczony dla organizatorów kongresów,

konferencji itd.;

wot.waw.pl – zawiera kluczowe informacje i narzędzia promocji Warszawy (badania, statystyki,

filmy promocyjne, zdjęcia Warszawy, przyszłe inwestycje).

Ponadto prowadzone są konta Fall in love with Warsaw na portalach społecznościowych tj. Facebook

(61 tys. polubień) oraz Instagram (24 tys. obserwujących).

51 Warszawa – turystyka miejska oczami mieszkańców… 52 Raport z badania opinii turystów odwiedzających… 53 Respondenci odpowiadali w ramach pytania zamkniętego, mając do wyboru wymienione w tekście miasta. 54 Warszawa – turystyka miejska oczami mieszkańców… 55 Warszawa w oczach mieszkańców…