teoria fotografii

Antropologia rzeczy, dr Agata Stanisz IEIAK UAM

1

Ekspozycja

Robiac zdjęcia należy zawsze pamiętać o zrównoważeniu trzech następujacych

czynników: czasu otwarcia migawki (jak długo swiatło pada na matrycę), liczby przysłony

(ile światła pada na matrycę) i czułosć matrycy (ile światła potrzebuje matryca do

prawidłowej ekspozycji). Istotny jest także balans bieli (temperatura barwowa)

Ekspozycja to ilość światła padającego na matrycę (w przypadku analogowych aparatów na film)

potrzebna do zrobienia prawidło naświetlonego zdjęcia. Główny wpływ na naświetlenie mają

trzy elementy:

- przysłona

- czas naświetlania i

- ekwiwalent czułości matrycy/filmu (ISO)

Operowanie tymi wielkościami stanowi o całej sztuce fotografii. Mogą być one w pełni

regulowane przez fotografa w trybie manualnym (M) lub przez aparat w trybie auto, a także

częściowo przez człowieka i częściowo przez aparat w trybach półautomatycznych Tv, Av

(Canon) S, A (Nikon), P. Obecnie wielu profesjonalnych fotografów posługuje się głównie

trybami półautomatycznymi, gdyż zaoszczędza to sporo czasu, ułatwia prawidłowe naświetlenie

zdjęcia i przy tym pozwala fotografowi osiągnąć zamierzony efekt. Oczywiście pełniejszą

kontrolę nad fotografią zapewnia tryb manualny, ale na tym trybie osoby początkujące mogą

mieć problemy z prawidłowym naświetleniem zdjęcia. Półautomatyczny tryb pozwala na

wykorzystania danego parametru do osiągnięcia zamierzonego efektu, a ustawienie pozostałych

reguluje aparat. Oczywiście najszybszy jest tryb pełnego auto, ale nie daje nam prawie żadnych

możliwości kontroli nad zdjęciem poza kadrowaniem i włączaniem i wyłączaniem lampy

błyskowej. Niektóre aparaty posiadają również funkcję kontroli ekspozycji przez dodawanie lub

zmniejszanie tzw. działek (EV)−Exposure Value, czyli jednostek w których mierzona jest

ekspozycja. Zwiększanie powoduje nam rozjaśnienie zdjęcia, a zmniejszanie zaciemnienie.

(do -2 ciemne, +2 jasne)

Przysłona (Przesłona)

Przysłona, często określana również jako "Przesłona", jest to mechaniczna część aparatu, a

właściwie obiektywu, składająca się z nachodzących na siebie, wyprofilowanych blaszek

(wachlarzyk). Celem tego mechanizmu jest regulacja ilości światła przechodzącej przez

obiektyw i padającej na element światłoczuły (matrycę - aparaty cyfrowe / film - analogowe).

Jest to jeden z elementów decydujących o naświetleniu zdjęcia. Zwykle przysłona oznaczana jest

jako f (wartość) – na przykład f2,8 lub jako sama wartość. Im owa wartość jest wyższa, tym

przysłona przepuszcza mniej światła do obiektywu. Przeważnie występujące wartości przysłony

to np.: f1,4 - f1,8 - f2,8 - f4 - f5,6 - f8 - f11 - f16 - f22 - f32. Im niższa jest dolna wartość przysłony

tym obiektyw jest jaśniejszy. Oczywiście dobrze jest, gdy mamy szeroki wybór wartości

przysłony.


2

Wartość przysłony

Wielkość mówiąca nam o zastosowanym, w momencie wykonania zdjęcia, stosunku ogniskowej obiektywu do średnicy układu zbierającego światło. Wartość przysłony nazywa się także czasami otworem czynnym obiektywu. Parametry obiektywu określa się podając jego ogniskową i minimalną wartość przysłony (czyli taką, przy której do detektora dociera najwięcej światła zwaną także otworem względnym obiektywu). Przykładowo obiektyw 2/50, ma ogniskową 50 mm i w jego przypadku maksymalna średnica zbierająca światło wynosi 50 dzielone na 2, czyli 25 mm.

Przysłony te są tak uszeregowane, że zmiana wielkości otworu o jedną działkę powoduje dwukrotną zmianę ilości światła docierającego do detektora.

Poniższe zdjęcia pokazują ten sam obraz sfotografowany przy tej samej czułości matrycy, tym

samym czasie ekspozycji i przy przysłonie zmieniającej się od f/4 do f/22. Ilość światła

docierającego do matrycy zmienia się więc o czynnik 16.

Poniższy rysunek pokazuje natomiast rzeczywisty rozmiar otworu zbierającego światło dla obiektywu o ogniskowej 100 mm oraz zastosowanych wartości przysłony, odpowiednio 2.8, 4 oraz 8. Warto zauważyć, że zgodnie z definicją, ogniskowa obiektywu (czyli w tym przypadku 100 mm) dzielona przez średnicę czynną daje odpowiednią wartość przysłony (światłosiłę).


3

Przysłona poza regulacją stopnia naświetlenia zdjęcia wpływa także na tak zwane Głębią

ostrości. Jest to obszar na zdjęciu, w którym wszystkie elementy są ostre. Im większą ustawimy

przysłonę tym większą uzyskamy głębię ostrości, ale również zatrzymamy więcej światła, więc

musimy to zrekompensować dłuższym czasem naświetlania lub większą czułością ISO. Duża

głębia ostrości przydatna jest przy robieniu zdjęć krajobrazów lub oddalonych obiektów. Wtedy

powinniśmy używać dużej przysłony. Natomiast przy zdjęciach typu portret itp., kiedy to zależy

nam na uwidocznieniu pierwszego planu, powinniśmy używać niskiej przysłony, co zmniejsza

GO i sprawia, że pierwszy plan jest ostry, a tło jest lekko rozmyte.

Głębia ostrości to zakres odległości, w których fotografowane obiekty wydają się być ostre, czyli

ich obrazy znajdują się w ognisku. Tak naprawdę tylko obiekt znajdujący się w jednej i

konkretnej odległości może znajdować się w ognisku, a rzeczy znajdujące się przed nim i za nim

są przed lub za ogniskiem. Ze względu na ograniczone możliwości optyki naszego aparatu, jak i

ze względu na własności naszego narządu wzroku, za ostre uznaje się obrazy obiektów

znajdujące się nie w jednym konkretnym punkcie lecz w zakresie odległości, który nazywamy

właśnie głębią ostrości.

Głębia ostrości zależy od przysłony, wielkości krążka rozmycia oraz odległości do

fotografowanego obiektu. Zwykle uważa się, że głębia ostrości zależy też od ogniskowej

obiektywu, w tym sensie, że jest ona większa dla krótszych ogniskowych. Przykładowo

fotografując jakiś obiekt teleobiektywem mamy małą głębię ostrości. Robiąc zdjęcie tego samego

obiektu, obiektywem standardowym wartość głębi znacznie wzrośnie, ale wzrośnie też nasze

pole widzenia. Chcąc mieć takie same pole widzenia jak mieliśmy w teleobiektywie musimy z

naszym standardowym obiektywem podejść znacznie bliżej fotografowanego obiektu. Przez to


4

nasza głębia ostrości, która zależy od odległości fotograf-obiekt, zmaleje i gdy pola widzenia

będą takie same, również i wartości głębi osiągną takie same rozmiary.

Własności te wykorzystują właśnie automatyczne tryby typu "portret", czy "krajobraz" -

dopasowują one wartość przysłony do sytuacji (portret − niską, krajobraz − wysoką), a

następnie dobierają do tego długość czasu migawki, tak aby zdjęcie było prawidłowo

naświetlone. Tryb półautomatyczny Av (A), czyli tak zwana preselekcja przysłony, pozwala

nam wybrać ręcznie potrzebną nam wartość przysłony, a aparat sam dopasowuje do tej wartości

długość czasu naświetlania.

Czas naświetlania (czas migawki)

Czas naświetlania jest to czas otwarcia migawki, w którym naświetlany jest element

światłoczuły w aparacie. Czasy otwarcia migawki liczone są w ułamkach sekundy (1/2000,

1/1000, 1/500, 1/250, 1/125, 1/60, 1/30, 1/15, 1/8, 1/4, 1/2) gdzie np. 1/2 oznacza pół

sekundy, a 1/30 jedna trzydziestą część sekundy. Migawka może być także otwarta dłużej,

wtedy liczy się ją w całkowitych sekundach (1", 2", 4",8"...). Jak można zauważyć, każda kolejna

wartość jest dwukrotnie większa od poprzedniej.


5

Czas naświetlania obok przysłony jest jednym z najistotniejszych parametrów robionego zdjęcia.

W warunkach słabego oświetlenia konieczne są dłuższe czasy naświetlania, a przy mocnym

świetle krótsze. Jeżeli wybierzemy długi czas naświetlania np. kilka sekund, każdy ruch w kadrze

zostanie odwzorowany na zdjęciu. Dlatego też robiąc zdjęcia nocne, zwykle konieczne jest

zamontowanie aparatu na statywie, a często nawet trzeba korzystać z wyzwalacza, gdyż

przyciśnięcie spustu może poruszyć aparat. Zrobienie zdjęcia z ręki nocą jest niezwykle trudne,

ponieważ nawet najbardziej sztywna i spokojna ręka nie jest nieruchoma. Podobnie jest w

sytuacji, gdy robimy zdjęcie przy dużej przysłonie w średnich warunkach oświetleniowych. Ilość

światła zatrzymana przez przysłonę musi być zrównoważona wydłużeniem czasu naświetlania.

W przeciwnym wypadku zdjęcie wyjdzie nam niedoświetlone. Z kolei jeśli ustawimy zbyt długi

czas naświetlania, otrzymamy prześwietlony obraz.

Regulacja czasu otwarcia migawki pozwala osiągnąć bardzo zróżnicowane efekty − stosując

krótkie czasy naświetlania można "zamrozić" obiekt np. sportowca w locie, czy spadającą kroplę

wody. Z kolei długie czasy pozwalają nam osiągnąć efekt smug świetlnych, czy też jednolitą

spływającą wodę z wodospadu. Długie czasy pozwalają fotografowi wyrazić ruch na zdjęciu.

Jednak świadome stosowanie parametru czasu, podobnie jak i innych, wymaga nieco wprawy i

doświadczenia. Poza tym jeszcze trzeba dostosować czas naświetlania do innych parametrów

ekspozycji. Może tu pomóc tryb Tv (S) - preselekcja czasu. Jest to tryb półautomatyczny,

pozwalający nam ręcznie ustawić długość czasu otwarcia migawki, a resztę ustawi za nas aparat

automatycznie. Jest to bardzo przydatny tryb podczas zdjęć nocnych, gdy zawodzi automat.

Czułość ISO

Czułość ISO to parametr określający, w jakim stopniu element światłoczuły jest wrażliwy na

światło. Inaczej mówiąc określa ilość światła potrzebną do prawidłowego naświetlenia

filmu/matrycy. Obecnie czułości określa się w skali ISO. Na przykład w kompaktowych

aparatach cyfrowych pojawiają się najczęściej czułości ISO 50, 100, 200, 400, w niektórych 800.

Czułości te są odpowiednikami czułości filmu z aparatu analogowego. Chyba wszyscy pamiętają

filmy: "setki" i "dwusetki". Im mniejsza wartość ISO tym element światłoczuły jest mniej

wrażliwy na światło i potrzeba więcej światła do prawidłowego naświetlenia zdjęcia.

W sytuacji słabych warunków oświetleniowych stosuje się wyższe wartości ISO. Jeżeli chcemy

zrobić fotkę przy danej wartości przysłony i długości czasu naświetlania, a przy tych

ustawieniach warunki oświetleniowe są niewystarczające do zrobienia prawidłowo

naświetlonego zdjęcia, wtedy możemy wybrnąć z sytuacji podnosząc parametr ISO. Warunki

oświetleniowe mogą być tak słabe, że nawet przy najmniejszej przysłonie konieczne jest

zastosowanie tak długiego czasu naświetlania, który uniemożliwia zrobienie nieporuszonego

zdjęcia. Wtedy jedynym wyjściem jest zwiększenie czułości. Jednak podnoszenie czułości

pociąga za sobą pewne konsekwencje, mianowicie wyższe wartości ISO powodują tak zwane

szumy, czyli zakłócenia objawiające się widocznymi pikselami sprawiającymi, że zdjęcie jest

bardziej ziarniste. Wprawdzie przy dużych rozdzielczościach dopiero wysokie wartości ISO

(powyżej 200) powodują widoczną, przeszkadzającą ziarnistość, jednak przy niskich

rozdzielczościach granica ta się obniża. Szumy często są widoczne w powiększeniu zdjęcia, co

może utrudnić nam późniejsze wykadrowanie zdjęcia, gdy na przykład chcemy wyciąć jego

kawałek.


6

W przypadku lustrzanek jest nieco inaczej. Próg wartości ISO powodujący ziarnistość jest

znacznie wyższy niż w przypadku kompaktów. Wynika to z zastosowania w lustrzankach

lepszych matryc. Tak więc na tym samym zdjęciu z kompaktu przy ISO 200 osiągniemy podobny

poziom szumów, co na zdjęciu lustrzanką przy ISO 800. Dlatego też zakres czułości ISO w

lustrzankach jest nieco szerszy. Począwszy od 100 (Nikony zaczynają od 200) wartości ISO

dochodzą nawet do 1600, w rozszerzeniach nawet do 3200. Użycie wysokiego ISO pozwala na

zrobienie zdjęcia z dużą przysłoną przy słabych warunkach oświetleniowych, co daje możliwość

osiągnięcia dużej głębi ostrości. Podobnie jest jeżeli chcemy w słabym świetle uchwycić szybki

obiekt przez zastosowanie krótkiego czasu naświetlania, wtedy również możemy wykorzystać

wyższe ISO.


7

Balans bieli

Balans bieli [ang. white balance] jest parametrem pozwalającym aparatom cyfrowym oddać jak najwierniej kolory uwiecznione na fotografii. Aby to zrobić za pomocą tej funkcji, złożone algorytmy w cyfrówce znajdują najjaśniejsze punkty na zdjęciu w podstawowych składowych barwach (RGB-czerwony, zielony i niebieski) i przypisują najjaśniejszemu obiektowi na fotografii kolor biały, czyniąc z niego punkt odniesienia dla pozostałych. Potem reszta barw jest przeskalowana odpowiednio względem tak wybranego referencyjnego piksela (bądź pikseli, co zależy od aparatu).

Zazwyczaj, aparat sam określa balans bieli w danej sytuacji (AWB-Automatyczny Balans Bieli).

W aparatach cyfrowych najczęściej dostępnymi opcjami wyboru balansu są: tryb manualny,

słoneczny dzień, pochmurny dzień, światło żarowe (typowe żarówki), światło jarzeniowe

(większość świetlówek) etc.

W bardziej zaawansowanych aparatach dostępna jest również funkcja ustawienia balansu bieli

wg temperatury barwnej światła wyrażonej w stopniach Kelvina.

Skala ta wynika z fizycznych własności materii. Weźmy dla przykładu całkowicie czarną bryłę,

np. węgiel. Gdy włożymy go do pieca i wyjmiemy po dłuższej chwili zobaczymy, że jest gorący i

świeci na czerwono. To świecenie wynika z jego temperatury, która wynosi wtedy ok. 1500 K.

Gdybyśmy rozgrzali go jeszcze bardziej, aż do temperatury 5700 K, świeciłby takim światłem jak

Słońce (światło dzienne). A gdybyśmy doprowadzili go do temperatury rzędu 9000 K, byłby

niebieski z gorąca. Podobnie dzieje się z różnymi źródłami światła, które na co dzień nam

towarzyszą. Ich barwa wynika bezpośrednio z ich temperatury. W ten sposób wolframowy

drucik w żarówce, świecąc na żółto, osiąga temperaturę 3000 K, a naturalnie białe dla nas

światło dzienne ma temperaturę powierzchni Słońca - ok. 5700K.

Podstawowe kolory, których zmieszanie daję barwę białą: to czerwony, zielony i niebieski. Na

światło białe składają sie składowe od czerwieni po fiolet (w przypadku tradycyjne fotografii nie

bierzemy pod uwagę promieniowania w pasmach nie widocznych dla ludzkiego oka tj. poniżej


8

podczerwieni i powyżej ultrafioletu). Światło białe jest mieszaniną wszystkich możliwych

kolorów światła pasma widzialnego, co można zobaczyć po przepuszczeniu światła białego

przez pryzmat, i rozszczepieniu go. Oko ludzkie ma niezwykła zdolność do korygowania tego

błędu, ale do pewnego stopnia. W ciągu dnia, gdy oglądamy szary przedmiot rano, w południe i

wieczorem będzie on dla nas tego samego koloru.

Światło widziane przez człowieka jako białe, może mieć różne natężenie każdego z

podstawowych kolorów, zależnie od źródła z którego pochodzi. Oko ludzkie łatwo

przystosowuje się do tych subtelnych różnic w natężeniu kolorów składowych i biel widzi jako

biel, niezależnie od nadmiaru któregoś z podstawowych kolorów. Matryca aparatu cyfrowego

nie jest tak "elastyczna" jak oko i dlatego potrzebna jest korekcja czułości matrycy na

poszczególne kolory. W przeciwnym przypadku obraz rejestrowany będzie miał nienaturalne

zabarwienie.

teoria fotografii

Documents

Transcript of teoria fotografii