Tendencje zmian układu osadniczego w Polsce
14
Tendencje zmian układu osadniczego w Polsce Wprowadzenie Przeczytaj Grafika interaktywna Sprawdź się Dla nauczyciela
Transcript of Tendencje zmian układu osadniczego w Polsce
UntitledWprowadzenie Przeczytaj Grafika interaktywna Sprawd si Dla
nauczyciela
Postpujce procesy urbanizacyjne prowadz do rozwoju miast i stref podmiejskich. Wzrost powiza spoecznoekonomicznych pomidzy miastami prowadzi do powstania pewnych form skupienia miast, nazywanych te typami zespoów miejskich. Na tej lekcji poznasz tendencje zmian ukadu osadniczego w Polsce.
Twoje cele
ródo: domena publiczna, dostpny w internecie: pixabay.com.
Tendencje zmian ukadu osadniczego w Polsce
Ukad osadniczy zmienia si pod wpywem czynników gospodarczych i spoecznych. Nie bez znaczenia s te decyzje wadz administracyjnych. Po przystpieniu Polski do Unii Europejskiej w 2004 roku polskie miasta mog korzysta z funduszy unijnych (funduszy regionalnych, strukturalnych, funduszy zwizanych z rozwojem przemysu), co stanowi wany czynnik rozwoju. Wsparcie ze strony Unii umoliwio realizacj wielu nowych inwestycji, a to z kolei spowodowao wzrost potencjau ekonomicznego wielu polskich miast. W 2017 roku w Polsce istniay 923 miasta, wród których przewaay miasta rednie i mae. Do najwikszych aglomeracji w Polsce zaliczamy Warszaw, Kraków, ód, Wrocaw, Pozna, Gdask i Szczecin.
Wokó duych miast wystpuj strefy podmiejskie, czyli obszary, które maj silne powizania spoecznogospodarcze z miastem. Stref podmiejsk z miastem czy sie komunikacyjna, a tradycyjna wiejska zabudowa ustpuje miejsca zabudowie willowej czy rezydencjonalnej. W strefach podmiejskich znajduj si te obiekty usugowe, takie jak stacje paliw, obiekty gastronomiczne czy strefy handlu wielkopowierzchniowego. Jeeli do granic duego miasta z wielu stron przylegaj mniejsze miejscowoci, mówimy wówczas o aglomeracji monocentrycznej, która stanowi jeden wielki obszar zabudowany. W Polsce do aglomeracji monocentrycznych nale: aglomeracja warszawska, krakowska, poznaska i ódzka.
Aglomeracje te maj jeden gówny orodek miejski, a naokoo s przyronite miasta satelitarne oraz zurbanizowane wsie. Innym typem aglomeracji jest aglomeracja policentryczna, czyli zespó wielu miast, które peni równorzdne funkcje. Nie ma w nich miasta dominujcego. Najbardziej znanym przykadem aglomeracji policentrycznej (konurbacji) jest konurbacja górnolska. Inn znan konurbacj w Polsce jest Trójmiasto.
Od koca XX wieku odnotowuje si znaczny spadek ludnoci w niektórych miastach w Polsce. Zjawisko to nazywa si depopulacj. Gównym powodem depopulacji jest znikomy lub ujemny wspóczynnik przyrostu naturalnego, odpyw ludnoci w kierunku miast, które lepiej prosperuj ekonomicznie, a take odpyw ludnoci poza granice kraju oraz coraz bardziej widoczna tendencja polegajca na przenoszeniu si bogatej ludnoci miejskiej na tereny wiejskie. Ludzie ci nadal pracuj w miastach, ale mieszkaj na terenach wiejskich.
W Polsce obserwujemy równie proces deglomeracji, który przyczynia si wanie do rozwoju terenów podmiejskich. Wiele miejscowoci podmiejskich w wyniku silnego rozwoju uzyskuje z czasem prawa miejskie, gdy przestaje tam dominowa rolnictwo. Intensywny rozwój tych terenów jest moliwy przede wszystkim dziki dostpnoci terenów budowlanych, ale take dziaalnoci wadz samorzdowych i niszym podatkom.
Wspóczesne przemiany w osadnictwie wiejskim
Przemiany gospodarcze i spoeczne maj istotny wpyw na przemiany w osadnictwie wiejskim. Do zmian funkcjonalnych wsi zalicza si stopniowe odchodzenie od pierwotnej funkcji zwizanej z rolnictwem; mieszkacy wsi coraz czciej podejmuj dziaalno gospodarcz o charakterze nierolniczym. Na terenach wschodniej, poudniowowschodniej i poudniowej Polski, które charakteryzuj si silnymi tradycjami rolniczymi i sabym rozwojem gospodarczym, zauwaa si stay odpyw modych ludzi (zwaszcza kobiet). Nastpstwem tego procesu jest zaburzenie struktury pci i wieku, co prowadzi do stopniowego wyludniania wsi.
Sownik aglomeracja monocentryczna
obszar zurbanizowany o duym skupieniu ludnoci utrzymujcej si z dziaalnoci pozarolniczej; zazwyczaj skada si z dominujcego orodka centralnego oraz przylegajcych do niego miast mniejszych, np. aglomeracja Warszawy, odzi
deglomeracja
depopulacja
aglomeracja policentryczna skadajca si z miast o podobnej wielkoci, wród których nie ma wyranie wyróniajcego si gównego orodka, np. konurbacja górnolska
urbanizacja
ródo: Encyklopedia PWN
Zapoznaj si z tendencjami zmian ukadu osadniczego. Jakie inne czynniki moesz wymieni?
...
rozwoju rolnictwa
rozwoju cywilizacji
rozwoju osadnictwa
Stwierdzenie Prawda Fasz
Wie jest zamieszkiwana przez ludno, która
w wikszej czci jest zatrudniona w przemyle
i usugach.
i usugami.
zrónicowaniem przetrzennym.
Aglomeracja monocentryczna
Aglomeracja policentryczna
aglomeracja poznaska
aglomeracja trójmiejska
aglomeracja warszawska
aglomeracja krakowska
aglomeracja ódzka
aglomeracja górnolska
wiczenie 4
Lublin
Kraków
Warszawa
Pozna
Szczecin
Wrocaw
ód
Gdask
Struktura aglomeracji miejskiej ródo: Englishsquare.pl sp. z o.o., CC BY-SA 3.0, hps://creavecommons.org/licenses/by-sa/3.0/.
Wpisz liter oznaczajc stref, w której obserwuje si:
a) odpyw ludnoci zamoniejszej i napyw na jej miejsce ludnoci o niszych zasobach
finansowych: lub
wiczenie 6
Wymie cztery miasta w Polsce, w których odnotowano najwikszy spadek liczby ludnoci po 2000 roku.
3. Najwiksze miasto w Polsce.
4. Miasto w rodkowej Polsce, które w ostatnich latach znacznie si wyludnia.
5. Inaczej aglomeracja policentryczna.
7. Proces majcy na celu zahamowanie wzrostu zagszczenia ludnoci.
8. Orodek, który otrzyma prawa miejskie.
9. Jednostka osadnicza o zwartej, skupionej lub rozproszonej zabudowie i istotn funkcj rolnicz.
10. Aglomeracja monocentryczna w województwie wielkopolskim.
wiczenie 8
Podaj przyczyny zmniejszania si w ostatnich latach w Polsce liczby ludnoci w miastach powyej 200 tysicy mieszkaców.
Przedmiot: geografia
Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum/technikum, zakres podstawowy, klasa III
Podstawa programowa
Ucze:
6. wyjania zmiany procesów urbanizacyjnych i osadnictwa wiejskiego w Polsce, wic je z przemianami spoecznymi i gospodarczymi.
Ksztatowane kompetencje kluczowe:
Cele operacyjne
Strategie nauczania: konstruktywizm, konektywizm
Metody nauczania: pogadanka, dyskusja
Formy zaj: praca indywidualna, praca w parach, praca zespou klasowego
rodki dydaktyczne: komputery z gonikami, suchawkami i dostpem do internetu, zasoby multimedialne zawarte w emateriale, tablica interaktywna
Materiay pomocnicze:
W. Maik, Osadnictwo jako przedmiot bada geograficznych, [w:] Czowiek i przestrze, B. Kortus (red.), Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagielloskiego, Kraków 2001, s. 101–111. Dostpny w internecie: denali.geo.edu.pl (dostp 17.02.2021).
PRZEBIEG LEKCJI
Faza wprowadzajca
Nauczyciel prosi wskazan osob o odczytanie tematu lekcji. Nastpnie zadaje uczniom pytanie, z czym kojarzy im si osadnictwo. Prosi wybranego ucznia lub uczennic o zapisywanie propozycji na tablicy. Nauczyciel przedstawia cele lekcji.
Faza realizacyjna
Nauczyciel przedstawia uczniom treci zawarte w pierwszej czci sekcji „Przeczytaj” w formie pogadanki. Nastpnie, po krótkim wprowadzeniu dotyczcym wspóczesnych przemian w osadnictwie wiejskim, nauczyciel otwiera dyskusj na temat przyczyn i skutków tych przemian. Moderuje dyskusj, czuwa nad poprawnoci wypowiedzi uczniów, po zakoczeniu dyskusji krótko podsumowuje j. Nauczyciel dzieli uczniów na pary. Uczniowie analizuj grafik interaktywn i wykonuj polecenie zawarte w tej czci emateriau. Wskazani uczniowie przedstawiaj swoje odpowiedzi. Nauczyciel czuwa nad ich poprawnoci, w razie potrzeby uzupenia. Uczniowie wykonuj kilka wskazanych przez nauczyciela wicze z czci „Sprawd si”
Faza podsumowujca
Omówienie ewentualnych problemów z rozwizaniem wicze z sekcji „Sprawd si”. Nauczyciel omawia przebieg zaj, wskazuje mocne i sabe strony pracy uczniów, udzielajc im tym samym informacji zwrotnej na temat ich pracy na lekcji. Nauczyciel ocenia prac uczniów, biorc pod uwag ich moliwoci i zaangaowanie. Wybrany ucze podsumowuje zajcia, zwracajc uwag na nabyte umiejtnoci.
Praca domowa
Odszukaj dane statystyczne zwizane ze zmianami liczby ludnoci dla miejscowoci, w której mieszkasz. Jaka tendencja dominuje w analizowanych przez ciebie danych? Z czym zwizany moe by napyw/ubytek ludnoci?
Grafika interaktywna moe zosta wykorzystana podczas innych lekcji dotyczcych urbanizacji i aglomeracji (np. zakres podstawowy: VIII. 14), a take podczas lekcji Nowe funkcje wsi.
Postpujce procesy urbanizacyjne prowadz do rozwoju miast i stref podmiejskich. Wzrost powiza spoecznoekonomicznych pomidzy miastami prowadzi do powstania pewnych form skupienia miast, nazywanych te typami zespoów miejskich. Na tej lekcji poznasz tendencje zmian ukadu osadniczego w Polsce.
Twoje cele
ródo: domena publiczna, dostpny w internecie: pixabay.com.
Tendencje zmian ukadu osadniczego w Polsce
Ukad osadniczy zmienia si pod wpywem czynników gospodarczych i spoecznych. Nie bez znaczenia s te decyzje wadz administracyjnych. Po przystpieniu Polski do Unii Europejskiej w 2004 roku polskie miasta mog korzysta z funduszy unijnych (funduszy regionalnych, strukturalnych, funduszy zwizanych z rozwojem przemysu), co stanowi wany czynnik rozwoju. Wsparcie ze strony Unii umoliwio realizacj wielu nowych inwestycji, a to z kolei spowodowao wzrost potencjau ekonomicznego wielu polskich miast. W 2017 roku w Polsce istniay 923 miasta, wród których przewaay miasta rednie i mae. Do najwikszych aglomeracji w Polsce zaliczamy Warszaw, Kraków, ód, Wrocaw, Pozna, Gdask i Szczecin.
Wokó duych miast wystpuj strefy podmiejskie, czyli obszary, które maj silne powizania spoecznogospodarcze z miastem. Stref podmiejsk z miastem czy sie komunikacyjna, a tradycyjna wiejska zabudowa ustpuje miejsca zabudowie willowej czy rezydencjonalnej. W strefach podmiejskich znajduj si te obiekty usugowe, takie jak stacje paliw, obiekty gastronomiczne czy strefy handlu wielkopowierzchniowego. Jeeli do granic duego miasta z wielu stron przylegaj mniejsze miejscowoci, mówimy wówczas o aglomeracji monocentrycznej, która stanowi jeden wielki obszar zabudowany. W Polsce do aglomeracji monocentrycznych nale: aglomeracja warszawska, krakowska, poznaska i ódzka.
Aglomeracje te maj jeden gówny orodek miejski, a naokoo s przyronite miasta satelitarne oraz zurbanizowane wsie. Innym typem aglomeracji jest aglomeracja policentryczna, czyli zespó wielu miast, które peni równorzdne funkcje. Nie ma w nich miasta dominujcego. Najbardziej znanym przykadem aglomeracji policentrycznej (konurbacji) jest konurbacja górnolska. Inn znan konurbacj w Polsce jest Trójmiasto.
Od koca XX wieku odnotowuje si znaczny spadek ludnoci w niektórych miastach w Polsce. Zjawisko to nazywa si depopulacj. Gównym powodem depopulacji jest znikomy lub ujemny wspóczynnik przyrostu naturalnego, odpyw ludnoci w kierunku miast, które lepiej prosperuj ekonomicznie, a take odpyw ludnoci poza granice kraju oraz coraz bardziej widoczna tendencja polegajca na przenoszeniu si bogatej ludnoci miejskiej na tereny wiejskie. Ludzie ci nadal pracuj w miastach, ale mieszkaj na terenach wiejskich.
W Polsce obserwujemy równie proces deglomeracji, który przyczynia si wanie do rozwoju terenów podmiejskich. Wiele miejscowoci podmiejskich w wyniku silnego rozwoju uzyskuje z czasem prawa miejskie, gdy przestaje tam dominowa rolnictwo. Intensywny rozwój tych terenów jest moliwy przede wszystkim dziki dostpnoci terenów budowlanych, ale take dziaalnoci wadz samorzdowych i niszym podatkom.
Wspóczesne przemiany w osadnictwie wiejskim
Przemiany gospodarcze i spoeczne maj istotny wpyw na przemiany w osadnictwie wiejskim. Do zmian funkcjonalnych wsi zalicza si stopniowe odchodzenie od pierwotnej funkcji zwizanej z rolnictwem; mieszkacy wsi coraz czciej podejmuj dziaalno gospodarcz o charakterze nierolniczym. Na terenach wschodniej, poudniowowschodniej i poudniowej Polski, które charakteryzuj si silnymi tradycjami rolniczymi i sabym rozwojem gospodarczym, zauwaa si stay odpyw modych ludzi (zwaszcza kobiet). Nastpstwem tego procesu jest zaburzenie struktury pci i wieku, co prowadzi do stopniowego wyludniania wsi.
Sownik aglomeracja monocentryczna
obszar zurbanizowany o duym skupieniu ludnoci utrzymujcej si z dziaalnoci pozarolniczej; zazwyczaj skada si z dominujcego orodka centralnego oraz przylegajcych do niego miast mniejszych, np. aglomeracja Warszawy, odzi
deglomeracja
depopulacja
aglomeracja policentryczna skadajca si z miast o podobnej wielkoci, wród których nie ma wyranie wyróniajcego si gównego orodka, np. konurbacja górnolska
urbanizacja
ródo: Encyklopedia PWN
Zapoznaj si z tendencjami zmian ukadu osadniczego. Jakie inne czynniki moesz wymieni?
...
rozwoju rolnictwa
rozwoju cywilizacji
rozwoju osadnictwa
Stwierdzenie Prawda Fasz
Wie jest zamieszkiwana przez ludno, która
w wikszej czci jest zatrudniona w przemyle
i usugach.
i usugami.
zrónicowaniem przetrzennym.
Aglomeracja monocentryczna
Aglomeracja policentryczna
aglomeracja poznaska
aglomeracja trójmiejska
aglomeracja warszawska
aglomeracja krakowska
aglomeracja ódzka
aglomeracja górnolska
wiczenie 4
Lublin
Kraków
Warszawa
Pozna
Szczecin
Wrocaw
ód
Gdask
Struktura aglomeracji miejskiej ródo: Englishsquare.pl sp. z o.o., CC BY-SA 3.0, hps://creavecommons.org/licenses/by-sa/3.0/.
Wpisz liter oznaczajc stref, w której obserwuje si:
a) odpyw ludnoci zamoniejszej i napyw na jej miejsce ludnoci o niszych zasobach
finansowych: lub
wiczenie 6
Wymie cztery miasta w Polsce, w których odnotowano najwikszy spadek liczby ludnoci po 2000 roku.
3. Najwiksze miasto w Polsce.
4. Miasto w rodkowej Polsce, które w ostatnich latach znacznie si wyludnia.
5. Inaczej aglomeracja policentryczna.
7. Proces majcy na celu zahamowanie wzrostu zagszczenia ludnoci.
8. Orodek, który otrzyma prawa miejskie.
9. Jednostka osadnicza o zwartej, skupionej lub rozproszonej zabudowie i istotn funkcj rolnicz.
10. Aglomeracja monocentryczna w województwie wielkopolskim.
wiczenie 8
Podaj przyczyny zmniejszania si w ostatnich latach w Polsce liczby ludnoci w miastach powyej 200 tysicy mieszkaców.
Przedmiot: geografia
Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum/technikum, zakres podstawowy, klasa III
Podstawa programowa
Ucze:
6. wyjania zmiany procesów urbanizacyjnych i osadnictwa wiejskiego w Polsce, wic je z przemianami spoecznymi i gospodarczymi.
Ksztatowane kompetencje kluczowe:
Cele operacyjne
Strategie nauczania: konstruktywizm, konektywizm
Metody nauczania: pogadanka, dyskusja
Formy zaj: praca indywidualna, praca w parach, praca zespou klasowego
rodki dydaktyczne: komputery z gonikami, suchawkami i dostpem do internetu, zasoby multimedialne zawarte w emateriale, tablica interaktywna
Materiay pomocnicze:
W. Maik, Osadnictwo jako przedmiot bada geograficznych, [w:] Czowiek i przestrze, B. Kortus (red.), Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagielloskiego, Kraków 2001, s. 101–111. Dostpny w internecie: denali.geo.edu.pl (dostp 17.02.2021).
PRZEBIEG LEKCJI
Faza wprowadzajca
Nauczyciel prosi wskazan osob o odczytanie tematu lekcji. Nastpnie zadaje uczniom pytanie, z czym kojarzy im si osadnictwo. Prosi wybranego ucznia lub uczennic o zapisywanie propozycji na tablicy. Nauczyciel przedstawia cele lekcji.
Faza realizacyjna
Nauczyciel przedstawia uczniom treci zawarte w pierwszej czci sekcji „Przeczytaj” w formie pogadanki. Nastpnie, po krótkim wprowadzeniu dotyczcym wspóczesnych przemian w osadnictwie wiejskim, nauczyciel otwiera dyskusj na temat przyczyn i skutków tych przemian. Moderuje dyskusj, czuwa nad poprawnoci wypowiedzi uczniów, po zakoczeniu dyskusji krótko podsumowuje j. Nauczyciel dzieli uczniów na pary. Uczniowie analizuj grafik interaktywn i wykonuj polecenie zawarte w tej czci emateriau. Wskazani uczniowie przedstawiaj swoje odpowiedzi. Nauczyciel czuwa nad ich poprawnoci, w razie potrzeby uzupenia. Uczniowie wykonuj kilka wskazanych przez nauczyciela wicze z czci „Sprawd si”
Faza podsumowujca
Omówienie ewentualnych problemów z rozwizaniem wicze z sekcji „Sprawd si”. Nauczyciel omawia przebieg zaj, wskazuje mocne i sabe strony pracy uczniów, udzielajc im tym samym informacji zwrotnej na temat ich pracy na lekcji. Nauczyciel ocenia prac uczniów, biorc pod uwag ich moliwoci i zaangaowanie. Wybrany ucze podsumowuje zajcia, zwracajc uwag na nabyte umiejtnoci.
Praca domowa
Odszukaj dane statystyczne zwizane ze zmianami liczby ludnoci dla miejscowoci, w której mieszkasz. Jaka tendencja dominuje w analizowanych przez ciebie danych? Z czym zwizany moe by napyw/ubytek ludnoci?
Grafika interaktywna moe zosta wykorzystana podczas innych lekcji dotyczcych urbanizacji i aglomeracji (np. zakres podstawowy: VIII. 14), a take podczas lekcji Nowe funkcje wsi.
