1 1

dr inż. Andrzej KIJ

TEMAT: Ustalenie zapotrzebowania na materiały. Zapasy

Zagadnienia:

• Klasyfikacja zapasów w przedsiębiorstwie

• Zapasy produkcji w toku

• Ilościowe i wartościowe określenie

całkowitego stanu zapasów produkcji

• Zapasy wyrobów gotowych

• Obliczanie rotacji zapasów

2 2

Zapasy to (w uproszczeniu):

wartość lub ilość surowców, komponentów, dóbr użytkowych, półproduktów i wyrobów gotowych, które są przechowywane lub składowane w celu zużycia w razie zaistnienia takiej potrzeby.

3

ZARZĄDZANIE ZAPASAMI - klasyfikacja

Np. w przedsiębiorstwie produkcyjnym:

• Surowce,

• Komponenty i podzespoły,

• Wyroby gotowe,

• Dobra użytkowe

Z punktu widzenia wykorzystania zapasów w całym łańcuchu dostaw można je podzielić na:

• Zapasy podstawowe (surowce, komponenty i podzespoły oraz półprodukty i wyroby gotowe);

• Zapasy pomocnicze (wszelkiego rodzaju produkty potrzebne w przedsiębiorstwie);

4

ZARZĄDZANIE ZAPASAMI - cele

Do celów zarządzania zapasami należą:

• Zapewnienie wymaganego poziomu obsługi klientów wewnętrznych i zewnętrznych z uwzględnieniem jakości i stosunku do całości (odsetka) zrealizowanych zamówień;

• Monitorowanie bieżącego i przyszłego zapotrzebowania na wszystkie dobra konieczne dla uniknięcia nadwyżek oraz wąskich gardeł w produkcji;

• Minimalizowanie kosztów poprzez zmniejszanie różnorodności zapasów, ustalanie ekonomicznych wielkości zamawianych partii i analizowanie kosztów tworzenia i utrzymywania zapasów.

5

Do najważniejszych czynników determinujących właściwą wielkość zapasów przedsiębiorstwa należą:

• Popyt na wyrób gotowy, w którego skład wchodzą zakupione dobra zaopatrzeniowe;

• Polityka zapasów w przedsiębiorstwie; • Stosowane metody produkcji:

- produkcja jednostkowa, - produkcja seryjna, - montaż lub obróbka;

• Rodzaj popytu na daną pozycję zapasów: - niezależny - zależny;

• Poziom obsługi klienta, tj. wymagany stopień dostępności z zapasu (straty w wyniku opóźnień w produkcji, szpitale).

6

Klasyfikacja zapasów w przedsiębiorstwie

7 7

KRYTERIA PODZIAŁU ZAPASÓW: •etap przepływu przedmiotów w przedsiębiorstwie

materiałowe (obejmujące materiały, półwyroby, wyroby w kooperacji, itp.)

produkcji w toku (obejmujące wyroby niewykończone będące w trakcie wykonywania)

wyrobów gotowych (obejmujące wyroby finalne i części zamienne)

•miejsce powstania zapasów zapasy powstające w komórkach I stopnia (w gniazdach i liniach)

zapasy powstające między komórkami I i wyższego stopnia (między gniazdami,

liniami, oddziałami)

bieżące zabezpieczające cykliczne

– operacyjne (obejmujące wyroby znajdujące się w danej chwili na stanowisku roboczym)

– międzyoperacyjne (obejmujące wyroby znajdujące się pomiędzy stanowiskami)

– transportowe – obrotowe – kompensacyjne – awaryjne

pozacykliczne •funkcję, jaką pełnią zapasy

bieżące zabezpieczające

8 8

Klasyfikacja zapasów produkcyjnych

Zapasy produkcyjne

Zapasy produkcji (zpt) Zapasy materiałowe (zm) Zapasy wyrobów gotowych (zwg)

bieżące (zmb) zabezpieczające (zmz)

międzykomórkowe

(zmk) wewnątrzkomór-

kowe (zwk) bieżące

(zwg) zabezpieczające

(zwgz)

bieżące (zmkb) zabezpieczające (zmkz)

cykliczne (zwkc) pozacykliczne (zwkp)

operacyjne (zcop) międzyoperacyjne

(zcm)

obrotowe (zo)

transportowe (zt)

kompensacyjne (zk)

awaryjne (za)

Zapasy materiałowe

9 9

zm max

z mb

z mz

Zm min

td td ∆td tz

zm

s zm

śr

czas

wielkość

zapasów

zm max – zapas maksymalny

zm min – zapas minimalny

zmśr – zapas średni

zms – zapas sygnalizacyjny (alarmowy)

zm śr = zm min + ½ zmb

zm śr = zmz + ½ zmb

lub

Zapasy produkcji w toku

10 10

zmk – zapas międzykomórkowy

zmkb – zapas międzykomórkowy bieżący równy wielkości partii produkcyjnej o liczebności n sztuk

zmkz – zapas międzykomórkowy zabezpieczający

td – okres czasu pomiędzy spływem kolejnych partii produkcyjnych detalu (w produkcji rytmicznej jest to okres powtarzalności) tp – okres czasu pomiędzy pobieraniem kolejnych grup detali (zespołów) do dalszej obróbki

n – liczba sztuk

p – liczba sztuk detali pobieranych jednorazowo do dalszej obróbki

zmk śr = zmkz + ½ zmkb

zmkb = n oraz za zmkz = k*n po podstawieniu

zmk max

z mk

b

z mk

z

Zmk min

td td

Zm

k śr

czas

wielkość

zapasów

tp p

td

zmk śr = n(k+ 1/2)

Zapasy wewnątrzkomórkowe

11

Zapasy wewnątrzkomórkowe to przeciętna liczba danych

wyrobów znajdujących się w określonej komórce

produkcyjnej I-go stopnia w trakcie ich obróbki

Zapasy

pozacykliczne

Zapasy

międzyoperacyjne

Zapasy operacyjne

Rys. Schemat rozmieszczenia zapasów wewnątrzkomórkowych w linii produkcyjnej

• Cykliczne

• Pozacykliczne

Określenie całkowitego stanu zapasów

produkcji w toku

17

Ilościowe

q

wk

r

mkpt zzZ

Zmk – zapas międzykomórkowy

Zwk – zapasy wewnątrzkomórkowe

r – liczba magazynów i składowisk międzykomórkowych

q – liczba komórek produkcyjnych I-go stopnia biorących udział w realizacji procesu

produkcyjnego danego detalu

)zx

cn()k

2

1(nZ

q

1j

wk

pj

j

ji

r

1i

ipt jij

Zptij – zapas produkcji w toku określonego detalu wykonywanego w j komórkach produkcyjnych I-go stopnia oraz znajdującego

się w i magazynach lub składowiskach międzykomórkowych

ni – liczba sztuk detali w partii produkcyjnej podlegającej magazynowaniu i

k – współczynnik uwzględniający warunki przekazywania produkcji między komórkami zależny od przyjętej metody planowania

nj – liczba sztuk detali w partii produkcyjnej wykonywanej w komórce produkcyjnej

cj – cykl produkcyjny detalu w komórce produkcyjnej

xp – okres powtarzalności komórki produkcyjnej

zwkpj - zapasy pozacykliczne detalu w komórce produkcyjnej j

)zzc()k2

1n(Z

q

1j

wkpgji

r

1i

ipt jjij

Zgj – zadanie godzinowe detalu

Zai=Zui + Zk - Zp

Zai – planowane zużycie

Zk – zapas końcowy

Zp – zapas początkowy

Określenie całkowitego stanu zapasów

produkcji w toku

18

Wartościowe iiii wiwkmkpt ka)zz(P

Ppt – wartość zapasów produkcji w toku detalu i

Zmk – wielkość zapasów międzykomórkowych detalu i

Zwk – wielkość zapasów wewnątrz komórkowych detalu i

a – współczynnik narastania kosztów odniesionych do całego cyklu

produkcyjnego detalu i

kw – końcowy jednostkowy koszt własny detalu i

C - cena

Wartość produkcji w toku odniesiona do wyrobu złożonego byłaby

sumą wartości produkcji w toku poszczególnych elementów

składowych tego wyrobu. Natomiast wartość produkcji w toku w

przedsiębiorstwie byłaby sumą wartości produkcji w toku wszystkich

produkowanych w nim wyrobów.

Czas t1 t2 t3 t4 t5 t6

Cykl produkcyjny

0

k1

k2

2

1

P

Pa

P1 – pole pod krzywą czerwoną

P2 – pole całego prostokąta P1

Zaw = Zai ·C

Zapasy wyrobów gotowych

19 19

zwg max

z wg

b

z wg

z

Zwg min

tw tw tw

Zw

g śr

czas

wielkość

zapasów

k – współczynnik uwzględniający warunki odbioru i wysyłki

nw – wielkość partii wysyłkowej

Zd – produkcja dzienna

zwgz = knw Wielkość zapasu zabezpieczającego Wielkość zapasu bieżącego

zwgb = zd tw = nw

Klasyczny model sterowania zapasami – model Willsona

20

Stąd optymalna wielkość zamówienia wyraża się wzorem

Willsona:

Wówczas optymalna liczba zamówień wynosi:

zaś optymalna długość cyklu zapasów (długość okresu między zamówieniami) to:

h

KDQ

2

Q

Dn

D

Q

nt

1

gdzie

D – popyt w ciągu roku;

Q – wielkość partii zakupu;

K–koszt odnowienia ponoszony D/Q razy (koszt pojedynczego zamówienia);

n – liczba zamówień;

h – jednostkowy koszt magazynowania

t – czas między zamówieniami

Przykład

21

Przedsiębiorstwo zużywa rocznie 50000 sztuk półproduktu R40 do produkcji własnej. Jednostkowa cena zakupu wynosi 10 zł. Koszty związane z obsługą zamówienia, niezależne od wielkości zamówienia, wynoszą 150 zł. Przedsiębiorstwo szacuje koszt własnego kapitału obrotowego na 13,5% w skali roku. Magazynowany towar jest ubezpieczany według stawki wynoszącej 0,125% wartości towaru miesięcznie. Ustalić optymalną wielkość zamówienia.

p = 10 zł

D = 50000

K = 150 zł

h = 13,5%*10 zł + 12*0,125%*10 zł = 1,5 zł

Przykład

22

Wówczas:

31625,1

5000015022

h

KDQ

16n

dni 16roboczych dni 25016

1roku

16

1t

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ

PYTANIA ?????

23