Technik.teleinformatyk 312[02] o1.01_u

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

MINISTERSTWO EDUKACJI NARODOWEJ

Paweł Krawczak

Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,

ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska

312[02].O1.01

Poradnik dla ucznia


2

Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy Radom

2007

Recenzenci: prof. PŁ dr hab. inż.

Krzysztof Pacholski doc. dr inż.

Stanisław Derlecki

Opracowanie redakcyjne: mgr

inż. Ryszard Zankowski

Konsultacja:

mgr Małgorzata Sienna

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 312[02].O1.01

„Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz

ochrony środowiska”, zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu technik

teleinformatyk.


3

Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie 4

2. Wymagania wstępne 6

3. Cele kształcenia 7

4. Materiał nauczania 8

4.1. Prawna ochrona pracy. Zasady bezpieczeństwa i higieny pracy 8

4.1.1. Materiał nauczania 8

4.1.2. Pytania sprawdzające 11

4.1.3. Ćwiczenia 11

4.1.4. Sprawdzian postępów 12

4.2. Czynniki szkodliwe, uciążliwe i niebezpieczne dla zdrowia człowieka

występujące w procesie pracy 13





4.3. Zasady kształtowania bezpiecznych i higienicznych warunków pracy.

Bezpieczeństwo pracy z urządzeniami elektrycznymi i komputerowymi 19





4.4. Środki ochrony indywidualnej i zbiorowej. Środki ochrony

przeciwporażeniowej 27




4



4.5. Zasady postępowania w razie wypadku, awarii urządzenia oraz zagrożenia

pożarem lub wybuchem 34





4.6. Pierwsza pomoc w wypadkach przy pracy 42





4.7. Zasady ochrony środowiska na stanowisku pracy 48





4.8. Bezpieczeństwo i ergonomia w kształtowaniu warunków pracy 52





5. Sprawdzian osiągnięć 58

6. Literatura 64


5

1. WPROWADZENIE

Poradnik ten będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o przestrzeganiu przepisów

bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska. W

poradniku zamieszczono:

– wymagania wstępne określające umiejętności, jakie powinieneś posiadać, abyś mógł bez

problemów rozpocząć pracę z poradnikiem,

– cele kształcenia czyli wykaz umiejętności, jakie opanujesz w wyniku kształcenia w ramach

tej jednostki modułowej,

– materiał nauczania, czyli wiadomości teoretyczne konieczne do opanowania treści

jednostki modułowej,

– zestaw pytań sprawdzających, abyś mógł sprawdzić czy opanowałeś już materiał

nauczania,

– ćwiczenia zawierające polecenia, sposób wykonania oraz wyposażenie stanowiska pracy,

które pozwolą Ci ukształtować określone umiejętności praktyczne,

– sprawdzian postępów pozwalający sprawdzić Twój poziom wiedzy po wykonaniu

ćwiczeń,

– sprawdzian osiągnięć opracowany w postaci testu, który umożliwi Ci sprawdzenie Twoich

wiadomości i umiejętności opanowanych podczas realizacji programu danej jednostki

modułowej,

– literaturę związaną z programem jednostki modułowej umożliwiającą pogłębienie Twej

wiedzy z zakresu programu tej jednostki.

Materiał nauczania został podzielony na osiem części. W pierwszej części znajdziesz

informacje związane z prawną ochroną pracy. W części drugiej zawarte zostały podstawowe

pojęcia związane z czynnikami szkodliwymi dla zdrowia, uciążliwymi i niebezpiecznymi

występującymi w procesie pracy. Informacje na temat zasad kształtowania bezpiecznych i

higienicznych warunków pracy zawarte zostały w rozdziale trzecim. Czwarty rozdział opisuje

środki ochrony indywidualnej i zbiorowej oraz środki ochrony przeciwporażeniowej. W piątym

rozdziale zawarto materiał nauczania poświęcony zagrożeniom pożarowym oraz postępowaniu

w razie wypadku, awarii urządzenia oraz zagrożenia pożarem lub wybuchem. Szósty rozdział

zawiera informację na temat pierwszej pomocy w wypadkach przy pracy. Zasady ochrony

środowiska na stanowisku pracy zostały opisane w rozdziale siódmym materiału nauczania.


6

Rozdział ósmy zawiera informacje na temat bezpieczeństwa i ergonomii w kształtowaniu

warunków pracy.

322[18].O1.01

Przestrzeganie przepisów bezpiecze ń stwa

i higieny pracy, ochrony przeciwpo ż arowej

oraz ochrony ś rodowiska

312[02].O1.03

Badanie obwodów

pr ą du sta ł ego

312[02].O1

Podstawy mechaniki

i elektrotechniki

312[02].O1.02

Projektowanie i wykonywanie

konstrukcji mechanicznych

312[02].O1.04

Badanie obwodów pr ą du

przemiennego

312[02].O1.05

Eksploatowanie instalacji

elektrycznych


7

Schemat układu jednostek modułowych

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

− komunikować się i pracować w zespole,

− dokonywać oceny swoich umiejętności,

− korzystać z różnych źródeł informacji,

− wyszukiwać, selekcjonować, porządkować, przetwarzać i przechowywać informacje

niezbędne do wykonywania zadań zawodowych,

− analizować treść zadania, dobierać metody i plan rozwiązania,

− uzasadniać działanie na podstawie określonej teorii, planować czynności,

− interpretować wyniki doświadczeń i dokonywać uogólnień,

− samodzielnie podejmować decyzje,

− identyfikować podstawowe funkcje organizmu

człowieka, − charakteryzować zjawiska biologiczne,

− identyfikować elementy anatomii człowieka.

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

− określić podstawowe obowiązki pracodawcy i pracownika w zakresie bezpieczeństwa i

higieny pracy,

− wskazać konsekwencje naruszenia przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy podczas

wykonywania zadań zawodowych,


8

− rozpoznać zagrożenia dla zdrowia lub życia występujące w środowisku pracy oraz wskazać

sposoby ich usunięcia,

− wskazać skutki oddziaływania prądu elektrycznego oraz drgań mechanicznych na organizm

ludzki,

− zastosować zasady bezpiecznej pracy z urządzeniami elektrycznymi, komputerowymi i

emitującymi pole elektromagnetyczne,

− dobrać środki ochrony indywidualnej do wykonywanych prac,

− zareagować zgodnie z instrukcją przeciwpożarową w przypadku zagrożenia pożarowego,

− zastosować podręczny sprzęt oraz środki gaśnicze zgodnie z zasadami ochrony

przeciwpożarowej,

− udzielić pierwszej pomocy osobie poszkodowanej, zagrożonej utratą zdrowia lub życia,

− zawiadomić odpowiednie służby ratownicze w razie wypadku lub pożaru,

− zastosować zasady ochrony środowiska,

− rozróżnić materiały stosowane do ponownego przetwarzania, −

zorganizować bezpieczne i ergonomiczne stanowisko pracy, −

zadbać o estetykę stanowiska pracy.

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Prawna ochrona pracy. Zasady bezpieczeństwa i higieny

pracy

4.1.1. Materiał nauczania

Przepisy bhp to zapisane w aktach prawnych (Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej,

umowy międzynarodowe, ustawy i rozporządzenia) reguły postępowania dotyczące

bezpieczeństwa i higieny pracy.

Trzon bazy prawnej dotyczącej przepisów bhp obowiązujących w krajach Unii

Europejskiej stanowi natomiast tak zwana dyrektywa nowego podejścia tj:

− dyrektywa maszynowa nr 98/37/EWG,

− dyrektywa o ogólnym bezpieczeństwie wyrobu nr 92/59/EWG.

Dyrektywy nowego podejścia to przepisy ujmujące podstawowe wymagania dla

określonych grup wyrobów (maszyn i urządzeń technicznych). Pod tą nazwą aktualnie ujęto

wymagania podstawowe dla 21 grup wyrobów, które w krajach UE wymagają oznaczenia

symbolem CE.


9

Najważniejszym polskim aktem prawnym, regulującym m.in. kwestie bezpieczeństwa i

higieny pracy jest Kodeks Pracy. Instytucjami powołanymi do nadzoru i kontroli przestrzegania

prawa pracy oraz przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy a także warunków

środowiska pracy są przede wszystkim: Państwowa Inspekcja Pracy (PIP) oraz Państwowa

Inspekcja Sanitarna. Podstawowe prawa i obowiązki pracownika oraz pracodawcy w zakresie

bezpieczeństwa i higieny pracy regulują przepisy zawarte w Kodeksie Pracy, a w szczególności

dział dziesiąty – Bezpieczeństwo i higiena pracy.

Podstawowe zasady prawa pracy:

− każdy ma prawo do swobodnie wybranej pracy,

− minimalną wysokość wynagrodzenia za pracę określa państwo,

− nawiązanie stosunku pracy oraz ustalenie warunków pracy i płacy wymaga zgodnego

oświadczenia woli pracodawcy i pracownika,

− pracodawca jest obowiązany szanować godność i inne dobra pracownika,

− jakakolwiek dyskryminacja w zatrudnieniu jest niedopuszczalna.

Podstawowe prawa pracownika:

− prawo do godziwego wynagrodzenia za pracę,

− prawo do wypoczynku,

− prawo do tworzenia organizacji i przystępowania do nich,

− prawo do powstrzymania się od wykonywanej pracy w przypadku, gdy warunki pracy nie

odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy i stwarzają bezpośrednie

zagrożenie dla życia lub zdrowia pracownika bądź innych osób (zachowując przy tym

prawo do wynagrodzenia).

Podstawowe obowiązki pracodawcy:

1. Pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie

pracy.

2. Pracodawca jest obowiązany chronić zdrowie i życie pracowników poprzez zapewnienie

bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu

osiągnięć nauki i techniki. W szczególności pracodawca jest obowiązany:

− organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy,

− zapewniać przestrzeganie w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i

higieny pracy, wydawać polecenia usunięcia uchybień w tym zakresie oraz kontrolować

wykonanie tych poleceń,

− zapewniać wykonanie nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń wydawanych przez

organy nadzoru nad warunkami pracy,

− zapewniać wykonanie zaleceń społecznego inspektora pracy.

3. Pracodawca oraz osoba kierująca pracownikami są obowiązani znać, w zakresie

niezbędnym do wykonywania ciążących na nich obowiązków, przepisy o ochronie pracy,

w tym przepisy oraz zasady bezpieczeństwa i higieny pracy.

4. W razie gdy jednocześnie w tym samym miejscu wykonują pracę pracownicy zatrudnieni

przez różnych pracodawców, pracodawcy ci mają obowiązek:

− współpracować ze sobą,

− wyznaczyć koordynatora sprawującego nadzór nad bezpieczeństwem i higieną pracy

wszystkich pracowników zatrudnionych w tym samym miejscu,

− ustalić zasady współdziałania uwzględniające sposoby postępowania w przypadku

wystąpienia zagrożeń dla zdrowia lub życia pracowników.


10

5. Pracodawca rozpoczynający działalność jest obowiązany, w terminie 30 dni od dnia

rozpoczęcia tej działalności, zawiadomić na piśmie właściwego inspektora pracy i

właściwego państwowego inspektora sanitarnego o miejscu, rodzaju i zakresie

prowadzonej działalności.

Prawa i obowiązki pracownika:

1. W razie, gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy i

stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika albo, gdy

wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom,

pracownik ma prawo powstrzymać się od wykonywania pracy, zawiadamiając o tym

niezwłocznie przełożonego.

2. Jeżeli powstrzymanie się od wykonywania pracy nie usuwa zagrożenia, pracownik ma

prawo oddalić się z miejsca zagrożenia, zawiadamiając o tym niezwłocznie przełożonego.

3. Za czas powstrzymania się od wykonywania pracy lub oddalenia się z miejsca zagrożenia

pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia.

4. Pracownik ma prawo, po uprzednim zawiadomieniu przełożonego, powstrzymać się od

wykonywania pracy wymagającej szczególnej sprawności psychofizycznej w przypadku,

gdy jego stan psychofizyczny nie zapewnia bezpiecznego wykonywania pracy i stwarza

zagrożenie dla innych osób.

5. Przestrzeganie przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy jest podstawowym

obowiązkiem pracownika. W szczególności pracownik jest obowiązany:

− znać przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, brać udział w szkoleniu i

instruktażu z tego zakresu oraz poddawać się wymaganym egzaminom

sprawdzającym,

− wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny

pracy oraz stosować się do wydawanych w tym zakresie poleceń i wskazówek

przełożonych,

− dbać o należyty stan maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętu oraz o porządek i ład w

miejscu pracy,

− stosować środki ochrony zbiorowej, a także używać przydzielonych środków ochrony

indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, zgodnie z ich przeznaczeniem,

− poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom

lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich,

− niezwłocznie zawiadomić przełożonego o zauważonym w zakładzie pracy wypadku albo

zagrożeniu życia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec współpracowników, a także inne

osoby znajdujące się w rejonie zagrożenia, o grożącym im niebezpieczeństwie,

− współdziałać z pracodawcą i przełożonymi w wypełnianiu obowiązków dotyczących


Osoba kierująca pracownikami jest obowiązana:

1. Organizować stanowiska pracy zgodnie z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny

pracy,

2. Dbać o sprawność środków ochrony indywidualnej oraz ich stosowanie zgodnie z

przeznaczeniem,

3. Organizować, przygotowywać i prowadzić prace, uwzględniając zabezpieczenie

pracowników przed wypadkami przy pracy, chorobami zawodowymi i innymi chorobami

związanymi z warunkami środowiska pracy,

4. Dbać o bezpieczny i higieniczny stan pomieszczeń pracy i wyposażenia technicznego, a

także o sprawność środków ochrony zbiorowej i ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem,


11

5. Egzekwować przestrzeganie przez pracowników przepisów i zasad bezpieczeństwa i

higieny pracy,

6. Zapewniać wykonanie zaleceń lekarza sprawującego opiekę

zdrowotną nad pracownikami.

Zasady bhp nie zostały określone w żadnym akcie prawnym. Zasady bhp to pewne,

wypracowane przez praktykę reguły postępowania, których stosowanie ma zwiększyć

bezpieczeństwo i higienę pracy pracowników, a w sytuacjach nieuregulowanych przepisami

bhp w ogóle je zapewnić. Zasady bhp wynikają z:

− doświadczenia życiowego i zawodowego,

− wiedzy technicznej,

− najnowszych zdobyczy nauki.

Mogą one wynikać na przykład z poleceń przełożonego, nakazu inspektora pracy czy

zaleceń innych organów nadzoru nad warunkami pracy, porad pracowników służby bhp,

społecznego inspektora pracy lub eksperta w określonej dziedzinie. Mogą wreszcie wynikać z

instrukcji bhp, obsługi maszyn, urządzeń czy obsługi określonych procesów technologicznych.

Zasady bhp stosuje się zawsze, gdy dana kwestia nie została w ogóle uregulowana

przepisami bhp. Ponadto przepisy bhp wprowadzają pewne standardy typowe w zakresie

ochrony zdrowia i życia pracowników, a w sytuacjach nietypowych, w celu zapewnienia

bezpieczeństwa osobom biorącym udział w procesach pracy, może się okazać konieczne

stosowanie zasad bhp, gdyż samo stosowanie wymogów wprowadzonych przepisami bhp może

okazać się niewystarczające.

Każdy pracownik może ponieść negatywne konsekwencje naruszenia zasad bhp bowiem

przestrzeganie przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy jest podstawowym

obowiązkiem pracownika. Pracownikowi może zostać wymierzona kara porządkowa

(upomnienie, nagana, kara pieniężna).

4.1.2. Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Gdzie odnajdziesz reguły postępowania dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy?

2. Jakie instytucje są powołane do kontroli przestrzegania prawa pracy oraz przepisów i zasad

bezpieczeństwa i higieny pracy?

3. Jakie są podstawowe prawa pracownika w zakresie bhp?

4. Jakie są podstawowe obowiązki pracodawcy w zakresie bhp?

5. Jakie są podstawowe obowiązki pracownika w zakresie bhp?

6. Do czego jest zobowiązana osoba kierująca pracownikami?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wyobraź sobie, że podejmujesz pierwszą pracę w dużej firmie komputerowej na

stanowisku teleinformatyk. Określ swoje podstawowe prawa i obowiązki w zakresie

bezpieczeństwa i higieny pracy na podstawie Kodeksu Pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:


12

1) dobrać partnerów do pracy w grupie (3 lub 4 osoby w grupie),

2) zapoznać się z właściwym fragmentem Kodeksy Pracy,

3) zastanowić się, jakie są twoje podstawowe prawa i obowiązki w zakresie bezpieczeństwa

i higieny pracy

4) wpisać wszystkie pomysły na kartce (burza mózgów – nie krytykując żadnego z pomysłów

Twoich koleżanek/kolegów),

5) uporządkować zapisane pomysły – odrzucić ewentualnie nierealne lub budzące

wątpliwości członków grupy,

6) zaprezentować efekty pracy na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

− Kodeks Pracy,

− wybrane rozporządzenia,

− duże arkusze papieru,

− mazaki,

− tablica flip–chart.

Ćwiczenie 2

Wyobraź sobie, że jesteś zatrudniony w firmie usługowej na stanowisku instalator sieci

komputerowych W trakcie swojej pracy odkrywasz rażące zaniedbania w przestrzeganiu

przepisów BHP. Co możesz i powinieneś zrobić w myśl przepisów o ochronie pracy?




2) zastanowić się, jakie musisz podjąć czynności organizacyjne i wpisać wszystkie pomysły

na kartce (burza mózgów – nie krytykując żadnego z pomysłów Twoich

koleżanek/kolegów),

3) zgromadzić w podręcznej biblioteczce niezbędne akty prawne (byś mógł w razie potrzeby

powołać się na konkretne zapisy),





− Kodeks Pracy,

− wybrane rozporządzenia,


− mazaki,

− tablica flip–

chart. 4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:


13

Tak Nie

1) wymienić podstawowe akty prawne dotyczące bezpieczeństwa i higieny

pracy?

2) wymienić instytucje powołane do nadzoru i kontroli przestrzegania prawa pracy

oraz przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy? 3) określić

podstawowe obowiązki pracodawcy w zakresie bhp?

4) określić podstawowe obowiązki pracownika w zakresie bhp? 5) wymienić prawa

pracownika w zakresie bhp?

4.2. Czynniki szkodliwe, uciążliwe i niebezpieczne dla zdrowia

człowieka występujące w procesie pracy


Wykonywaniu pracy towarzyszą z reguły niebezpieczne, szkodliwe i uciążliwe dla zdrowia

czynniki. Obowiązkiem pracodawcy jest podejmowanie działań, zwłaszcza technicznych i

organizacyjnych, likwidujących lub ograniczających powodowane przez te czynniki zagrożenia

zawodowe. Umiejętność rozpoznawania i identyfikowania zagrożeń decyduje o tym, czy

człowiek w porę będzie mógł zareagować w określonych okolicznościach zagrażających życiu

lub zdrowiu a przez to uniknąć wypadku bądź ograniczyć jego skutki urazowe. Czynniki

zagrożenia, w aspekcie ich natury i zgodnie z obowiązującą w normach klasyfikacją dzieli się

na:

− czynniki fizyczne,

− czynniki chemiczne,

− czynniki biologiczne,

− czynniki psychospołeczne (w tym organizacyjne).

Z punktu widzenia oddziaływania tych czynników na organizm człowieka dzieli się je na:

− czynniki niebezpieczne (zagrażające życiu) – czynniki, których oddziaływanie może

prowadzić do urazu lub innego istotnego natychmiastowego pogorszenia stanu zdrowia

człowieka bądź do zejścia śmiertelnego,

− czynniki szkodliwe (zagrażające zdrowiu) – czynniki, których oddziaływanie może

prowadzić do pogorszenia stanu zdrowia człowieka,

− czynniki uciążliwe – czynniki, które nie stanowią zagrożenia dla życia lub zdrowia

człowieka, ale utrudniają pracę lub przyczyniają się w inny istotny sposób do obniżenia

jego zdolności do wykonywania pracy bądź też wpływają na zmniejszenie wydajności.


14

Każdy z wymienionych wyżej rodzajów czynników charakteryzuje się innym stopniem

oddziaływania na pracowników, różne mogą też być jego konsekwencje. Praca w warunkach

ekspozycji na oddziaływanie wymienionych czynników stwarza możliwość wystąpienia

niekorzystnych skutków dla zdrowia i życia człowieka. Prawdopodobieństwo i zakres

wystąpienia tych następstw określane jest jako ryzyko zawodowe. Ryzyko zawodowe,

związane z wykonywaną pracą wynika z narażenia pracownika na działanie czynników

niebezpiecznych, szkodliwych i uciążliwych występujących na stanowisku pracy.

W ramach czynników uznawanych za niebezpieczne wyróżnić można m.in. czynniki

mechaniczne (np. spadające lub wysypujące się materiały, przebywanie pracownika na

wysokości, śliskie nierówne powierzchnie, pozostające w ruchu lub transportowane maszyny

lub ich części) a także działanie prądu elektrycznego.

Czynniki mechaniczne stanowią najszerszą grupę czynników występujących w środowisku

pracy o charakterze niebezpiecznym. Zagrożenia mechaniczne to wszelkie oddziaływania na

człowieka czynników fizycznych, które mogą być przyczyną urazów powodowanych

mechanicznym działaniem części maszyn, narzędzi, przedmiotów obrabianych lub

wyrzucanych materiałów stałych bądź płynnych. Niebezpieczne czynniki mechaniczne można

podzielić na następujące grupy:

− przemieszczające się maszyny oraz transportowane przedmioty,

− elementy ruchome,

− elementy ostre, wystające, chropowate,

− elementy spadające,

− płyny pod ciśnieniem,

− śliskie, nierówne powierzchnie,

− ograniczone przestrzenie (dojścia, przejścia, dostępy),

− położenie stanowiska pracy w odniesieniu do podłoża (praca na wysokości oraz w

zagłębieniach) – położenie stanowiska pracy na wysokości, jest jednym z najczęstszym

czynników sprzyjających wypadkom o charakterze śmiertelnych, − inne, np. powierzchnie

gorące lub zimne, żrące substancje.

Do głównych zagrożeń związanych z działaniem prądu elektrycznego w miejscu pracy

należą porażenia, zagrożenie pożarowe oraz zagrożenie wybuchem. Powszechne stosowanie

urządzeń zasilanych energią elektryczną niesie ze sobą różnego rodzaju zagrożenia zarówno

dla człowieka jak i jego środowiska. Są to:

− porażenia oraz oparzenia prądem i łukiem elektrycznym,

− zagrożenia pożarowe,

− zagrożenia wybuchem,

− zagrożenia od elektryczności statycznej,

− zjawiska związane z wyładowaniami atmosferycznymi.

Zagrożeń tych nie można uniknąć, ale można i trzeba zmniejszać zarówno ryzyko ich

występowania, jak i skutki wypadków elektrycznych. Prąd przemienny o częstotliwości 50 Hz

i napięciu 400/230 V jest najbardziej rozpowszechnionym środkiem przenoszenia energii

elektrycznej. Z tego powodu większość porażeń i oparzeń ludzi prądem elektrycznym,

nazywanych wypadkami elektrycznymi, występuje przy styczności człowieka z urządzeniami

elektroenergetycznymi prądu przemiennego, przy czym najczęstsze są rażenia na drodze ręka

– nogi lub ręka – ręka. Ponadto prąd przemienny o częstotliwości od 15 do 100 Hz powoduje

najgroźniejsze dla życia reakcje organizmu. Działanie prądu elektrycznego na organizm ludzki


15

może być pośrednie lub bezpośrednie. Działanie pośrednie, powstające bez przepływu prądu

przez ciało człowieka, powoduje takie urazy, jak:

− oparzenia ciała wskutek pożarów wywołanych zwarciem elektrycznym lub spowodowane

dotknięciem do nagrzanych elementów,

− groźne dla życia oparzenia ciała łukiem elektrycznym, a także metalizacja skóry

spowodowana osadzaniem się roztopionych cząstek metalu,

− uszkodzenia wzroku wskutek dużej jaskrawości łuku elektrycznego,

− uszkodzenia mechaniczne ciała w wyniku upadku z wysokości lub upuszczenia trzymanego

przedmiotu.

Działanie bezpośrednie – porażenie elektryczne wskutek przepływu prądu elektrycznego

przez ciało ludzkie może wywołać wiele zmian fizycznych, chemicznych i biologicznych w

organizmie (a nawet śmierć człowieka) poprzez oddziaływanie na układ nerwowy oraz w

wyniku elektrolizy krwi i płynów fizjologicznych.

Porażenie elektryczne może objawiać się:

− odczuwaniem bólu przy przepływie prądu, kurczami mięśni (skurcz mięśni dłoni może

uniemożliwić samouwolnienie się porażonego),

− zatrzymaniem oddechu, zaburzeniami krążenia krwi,

− zaburzeniami wzroku, słuchu i zmysłu równowagi,

− utratą przytomności,

− migotaniem komór sercowych (fibrylacja) – bardzo groźnym dla życia człowieka, gdyż

zazwyczaj prowadzi ono do zejścia śmiertelnego,

− oparzeniami skóry i wewnętrznych części ciała, do zwęglenia włącznie.

Bezpośrednio po rażeniu prądem, tzn. po przerwaniu przepływu prądu przez organizm

człowieka, może wystąpić wstrząs elektryczny, objawiający się przerażeniem, bladością,

drżeniem ciała lub kończyn, nadmiernym wydzielaniem potu, stanem apatii lub euforii. Może

również wystąpić obrzęk mózgu i utrata przytomności, połączona z zatrzymaniem krążenia

krwi i brakiem oddechu. Skutki te mogą się ujawnić także po pewnym czasie – od kilku minut

do kilku miesięcy.

Do głównych kategorii czynników szkodliwych zaliczyć można czynniki fizyczne (takie

jak hałas, drgania, temperatura, pola elekromagnetyczne) oraz czynniki chemiczne.

Hałasem jest zbiór dźwięków nieprzyjemnych, dokuczliwych i niepożądanych w miejscu

pracy. Hałas emitują różne obiekty i maszyny a także pracujący ludzie. Źródłami hałasu są na

ogół zużywające się części maszyn, zbyt głośno zachowujący się ludzie, wadliwe instalacje,

wadliwie zaprojektowane i zbudowane maszyny. Hałas oddziaływuje przede wszystkim na

narządy słuchu, ale również zakłóca procesy przemiany materii, pracę układu nerwowego i

układu krążenia. W zależności od częstotliwości drgań fali dźwiękowej rozróżnia się cztery

rodzaje hałasu:

− hałas słyszalny o częstotliwości od 16 Hz (herców) do 16 000 Hz,

− hałas infradźwiękowy o częstotliwości f < 16 Hz,

− hałas ultradźwiękowy o częstotliwości od 16 000 Hz do 1010 Hz, −

hałas hiperdźwiękowy o częstotliwości f > 1010 Hz.

Drgania, czyli wibracje są zagrożeniem powszechnie występującym. Źródłem drgań są

ruchome elementy maszyn i urządzeń, silniki i generatory energii elektrycznej oraz

wyposażenie technologiczne. Drgania z miejsc ich powstawania przenoszone są przez podesty,

podłogi, pomosty, platformy oraz siedziska i podłogi na układ mięśniowo – kostny człowieka.

Charakterystycznymi parametrami drgań są ich częstotliwość i amplituda. Szczególnie groźne


16

dla człowieka są częstotliwości niskie od 0,7 do 90 Hz, gdyż mogą pokrywać się z

częstotliwością drgań własnych narządów wewnętrznych organizmu człowieka. Przenoszone

drogą bezpośredniego kontaktu z drgającym źródłem do organizmu człowieka mogą też

wywierać ujemny wpływ na zdrowie pracowników i doprowadzać niejednokrotnie do trwałych

zmian chorobowych.

Sposób i skutki oddziaływania pól elektromagnetycznych, zarówno bezpośrednio na ciało

człowieka jak i na materialne elementy środowiska pracy, zależą od ich częstotliwości i

natężenia. Pola elektromagnetyczne w przeciwieństwie do wielu fizycznych czynników

środowiska, jak np. hałas, nie są z reguły rejestrowane przez zmysły człowieka, dlatego

niemożliwe jest intuicyjne dostosowanie sposobu postępowania człowieka do stopnia

zagrożenia. Pola elektromagnetyczne o różnych częstotliwościach znajdują liczne zastosowania

praktyczne w przemyśle, służbie zdrowia, telekomunikacji i życiu codziennym. Energia pól

elektromagnetycznych absorbowana bezpośrednio w organizmie powoduje powstawanie w

nim elektrycznych prądów indukowanych oraz podgrzewanie tkanek. Może to być przyczyną

niepożądanych efektów biologicznych i w konsekwencji zmian stanu zdrowia (czasowego i

trwałego). Przykładowymi źródłami pola elektromagnetycznego mogą być linie

elektromagnetyczne wysokiego napięcia oraz anteny nadawcze telefonii komórkowej.

Wartości najwyższych dopuszczalnych natężeń fizycznych czynników szkodliwych dla

zdrowia w środowisku pracy są ustalone jako wartość średnia natężenia, którego oddziaływanie

na pracownika w ciągu ośmiogodzinnego dobowego i przeciętnego tygodniowego wymiaru

czasu pracy, określonego w Kodeksie Pracy, przez jego okres aktywności zawodowej nie

powinno spowodować ujemnych zmian w jego stanie zdrowia oraz w stanie zdrowia jego

przyszłych pokoleń.

Do głównych kategorii czynników o charakterze uciążliwym zaliczyć można: −

mikroklimat,

− oświetlenie,

− obciążenie

psychiczne, − obciążenie

statyczne, − wysiłek

fizyczny.

Jednym z czynników kształtujących środowisko pracy i mogącego przyjmować charakter

uciążliwego jest mikroklimat. Elementami mikroklimatu są takie czynniki jak: temperatura,

wilgotność względna powietrza oraz prędkość jego przepływu. Zmiana wartości każdego z tych

czynników posiada istotny wpływ na komfort odczuwany przez człowieka czy też jego

wydajność pracy. Z tego też względu mikroklimat, jest jednym z czynników kształtujących

środowisko pracy, który podlega analizie podczas prowadzonych badań warunków pracy.

Czynniki kształtujące mikroklimat to cechy powietrza:

− temperatura powietrza,

− prędkość ruchu

powietrza, − wilgotność

powietrza.

Odczucia termiczne człowieka w środowisku pracy warunkują ponadto:

− wysiłek fizyczny przy czynnościach wykonywanych,

− czas aklimatyzacji w pomieszczeniu,

− cechy termiczne odzieży roboczej, −

wiek.


17

Najkorzystniejszy jest taki układ czynników warunkujących odczucia cieplne, który

gwarantuje osiągnięcie komfortu termicznego organizmu, a więc stanu, w którym człowiek

czuje się najlepiej. Komfort termiczny to taki stan mikroklimatu, w którym osiągnięta jest

równowaga wymiany ciepła organizmu z otoczeniem.

Oświetlenie stanowiska pracy może stanowić czynnik uciążliwy przyczyniający się do

niewłaściwego obciążenia narządu wzroku. Wystąpić mogą sytuacje, w których dochodzi do

migotania i efektów stroboskopowych, zmian natężenia i równomierności oświetlenia, czy też

olśnienia. Występowanie tego typu zjawisk w znacznym stopniu obniżać może zdolność

koncentracji, a tym samym wpływać na wydajność pracownika. Najkorzystniejszym dla

wzroku jest światło naturalne, słoneczne o barwie zbliżonej do koloru jasnożółtego.

O zagrożeniach występujących w procesie pracy bardzo często informują znaki

bezpieczeństwa i higieny pracy, które reguluje norma: PN–92/N–01256/03 Znaki

bezpieczeństwa.

Tabela 1. Wybrane znaki z grupy znaków ostrzegawczych [12]

Ostrzeżenie przed silnym polem

magnetycznym

Ostrzeżenie przed promieniami

laserowymi

Ostrzeżenie przed substancjami radioaktywnymi i promieniowaniem jonizującym

Ostrzeżenie przed porażeniem prądem

elektrycznym

Urządzenie uruchamia się automatycznie


18

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jaki znasz rodzaje czynników zagrażających zdrowiu człowieka?

2. Jakie skutki dla organizmu człowieka powoduje działanie prądu elektrycznego?

3. Od czego zależą skutki oddziaływania pól elektromagnetycznych?

4. Jakie mogą być skutki niewłaściwego oświetlenia?

5. Jaki wpływ na organizm człowieka ma hałas?

6. Drgania o jakiej częstotliwości są najbardziej groźne dla człowieka?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zidentyfikuj czynniki szkodliwe, uciążliwe i niebezpieczne dla zdrowia, jakie mogą

wystąpić w pracy na stanowisku teleinformatyk.



19



2) zastanowić się jakie czynniki szkodliwe, uciążliwe i niebezpieczne dla zdrowia mogą

wystąpić w pracy teleinformatyka,



4) uporządkować zapisane pomysły w grupy według kryterium rodzaju zagrożenia (odrzuć

ewentualnie nierealne, lub budzące wątpliwości członków grupy),

5) zapisać zagrożenia w formie mapy myśli,

6) zaprezentować efekty pracy na forum grupy,

7) brać udział w podsumowaniu odpowiadając na pytanie: jakie czynniki szkodliwe,

uciążliwe i niebezpieczne dla zdrowia mogą wystąpić w pracy na stanowisku

teleinformatyk.



− mazaki,

− tablica flip-chart.

Ćwiczenie 2

Scharakteryzuj wpływ prądu elektrycznego oraz pola magnetycznego na organizm ludzki.




2) zastanowić się jaki wpływ na organizm ludzki ma działanie prądu elektrycznego i pola

magnetycznego,



4) uporządkować zapisane pomysły – odrzuć ewentualnie nierealne, lub budzące wątpliwości

członków grupy,

5) zapisać zagrożenia w formie mapy myśli, 6) zaprezentować efekty pracy na forum grupy.



− mazaki, − tablica

flip-chart.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak Nie

1) wymienić i scharakteryzować czynniki szkodliwe dla zdrowia?

2) wymienić i scharakteryzować czynniki uciążliwe dla zdrowia?

3) wymienić i scharakteryzować czynniki niebezpieczne dla zdrowia?

4) określić skutki oddziaływania negatywnych czynników w środowisku

pracy?


20

5) rozpoznać znaki bezpieczeństwa i higieny pracy?

4.3. Zasady kształtowania bezpiecznych i higienicznych

warunków pracy. Bezpieczeństwo pracy z urządzeniami

elektrycznymi i komputerowymi


Zasady kształtowania bezpiecznych i higienicznych warunków pracy

Wszyscy pracownicy mają prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, a

pracodawca ma obowiązek zapewnić pracownikom bezpieczeństwo i ochronę ich zdrowia w

każdym aspekcie związanym z pracą. W ramach swej odpowiedzialności pracodawca powinien

podjąć niezbędne środki w celu zapewnienia bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników,

włączając w to zapobieganie ryzyku zawodowemu, informowanie, organizowanie szkolenia

oraz zapewnienie koniecznych środków i właściwej organizacji Ważnym dla wszystkich

pracowników wykonujących pracę, jest zapoznanie się z koniecznymi do spełnienia

warunkami, aby praca powodowała możliwie najmniejsze szkody i komplikacje zdrowotne.

Zapobieganie zagrożeniom wywoływanym przez czynniki mechaniczne odbywać się może w

dwojaki sposób:

− ma etapie projektowania danego urządzenia czy maszyny – poprzez konstrukcyjne

wyeliminowanie czynnika (np. ostrych krawędzi), lub też zminimalizowanie

prawdopodobieństwa wystąpienia sytuacji, w której dojść może do wypadku,

− poprzez ograniczanie (całkowite bądź częściowe) obecności pracownika w obszarze

zagrożonym, lub też poprzez minimalizację prawdopodobieństwa zetknięcia się

pracownika z czynnikiem o charakterze niebezpiecznym.

Urazy mechaniczne powstają najczęściej wskutek odprysków ciał stałych oraz uderzenia

o wystające przedmioty. Do ochrony oczu i twarzy przed czynnikami mechanicznymi należy

stosować okulary ochronne (z bocznymi osłonkami), gogle ochronne oraz osłony twarzy.

Środki ochrony wzroku i twarzy mają za zadanie zapobiec uszkodzeniom oczu oraz twarzy

przed zranieniami i uszkodzeniami mogącymi powstać m. in. przez:

− uszkodzenia mechaniczne (kurze, odpryski, wióry itp.),

− czynniki chemiczne i biologiczne,

− szkodliwe promieniowanie i czynniki termiczne.

Do jednych z najczęściej powtarzających się urazów mechanicznych stóp należy

przekłucie podeszwy (np. nadepnięcie na gwóźdź), przecięcie bądź otarcie stopy. Aby uniknąć

uszkodzenia stóp należy używać obuwia ochronnego, które jest produkowane w szerokim

asortymencie i najczęściej przeznaczone jest do ochrony przed kilkoma rodzajami zagrożeń


21

jednocześnie. Jego parametry ochronne zależą głównie od materiałów użytych do ich

produkcji, a także konstrukcji i ewentualnego wyposażenia w dodatkowe elementy (np.

podnoski stalowe, wkładki stalowe, ochrony śródstopia, ochrony kostki). Specyficznym

rodzajem obuwia jest obuwie chroniące przed prądem elektrycznym – buty elektroizolacyjne,

przeznaczone do prac przy urządzeniach elektrycznych o napięciu pow. 250 V.

Przecięcia, przekłucia oraz otarcia rąk należą do najczęściej występujących urazów na

stanowiskach pracy. Zagrożenia te występują głównie na stanowiskach pracy związanych m.in.

z transportem przedmiotów oraz obróbką metali, szkła lub tworzyw sztucznych oraz w

budownictwie, a ochroną przed nimi są rękawice.

Położenie stanowiska pracy na wysokości, jest jednym z najczęstszym czynników

sprzyjających wypadkom o charakterze śmiertelnych. Za osoby wykonujące prace na

wysokości uważa się osoby, znajdujące się co najmniej 1 metr od poziomu podłogi lub ziemi.

Przejścia oraz dojścia do takich stanowisk pracy powinny zabezpieczać osoby wykonujące

takie prace przed upadkiem specjalną balustradą. Gdy brak jest możliwości wykorzystania

zbiorowych ochron (bariery, pomosty, podnośniki, windy, rusztowania, siatki ochronne),

pracownik wykonujący czynności na wysokości musi stosować indywidualne ochrony (liny,

szelki).

Słuch dla naszego zdrowia jest ważny jak każdy inny zmysł. Po kilku godzinach pracy w

nadmiernym hałasie, pracownik czuje się zmęczony, poirytowany i rozdrażniony, a jego

tolerancja na stres jest obniżona. Dlatego bardzo ważną sprawą jest zapewnienie pracownikom

odpowiedniej ochrony słuchu. Obowiązkiem pracodawcy jest zapewnić ochronę pracowników

przed zagrożeniami związanymi z narażeniem na hałas, w pierwszej kolejności zastosować

odpowiednie środki techniczne (np. wyciszyć hałaśliwe maszyny, wykonać odpowiednią

adaptację hali, zastosować ekrany) i organizacyjne (np. skrócić czas pracy na hałaśliwych

stanowiskach pracy). W sytuacji, gdy poziom hałasu nadal przekracza dopuszczalne normy –

należy bezwzględnie używać indywidualnych ochron słuchu. Ochronniki słuchu – nauszniki i

zatyczki – są najprostszą metodą ochrony słuchu pracowników narażonych na pracę w głośnym

środowisku.

Stanowisko pracy oraz pomieszczenie, w którym się ono znajduje, powinny być tak

oświetlone, aby występowała wygoda widzenia. Występuje ona wtedy, gdy spełnione są, co

najmniej trzy następujące warunki:

− zdolność rozróżniania szczegółów jest pełna,

− spostrzeganie jest sprawne, pozbawione ryzyka dla człowieka,

− spostrzeganie nie prowadzi do odczucia pewnej przykrości, niewygody, nadmiernego

zmęczenia, a przeciwnie jest połączone z pewną przyjemnością.

Oświetlenie wnętrz powinno zapewniać bezpieczeństwo ludziom przebywającym we

wnętrzu oraz odpowiednie warunki do wykonywania zadań wzrokowych.

Ze względu na sposób rozmieszczania opraw oświetleniowych we wnętrzu wyróżnia się

trzy podstawowe rodzaje oświetlenia:

− oświetlenie ogólne – równomierne oświetlenie pewnego obszaru bez uwzględnienia

szczególnych wymagań dotyczących oświetlenia niektórych jego części,

− oświetlenie miejscowe – dodatkowe oświetlenie przedmiotu pracy wzrokowej, z

uwzględnieniem szczególnych potrzeb oświetleniowych, w celu zwiększenia natężenia

oświetlenia, uwidocznienia szczegółów itp., załączane niezależnie od oświetlenia

ogólnego,


22

− oświetlenie złożone – oświetlenie składające się z oświetlenia ogólnego i oświetlenia

miejscowego.

Złe oświetlenie prowadzi w dłuższym okresie do trwałego osłabienia wzroku. W innych

przypadkach jest zagrożeniem uciążliwym, powodującym nadmierne obciążenia narządu

wzroku, a w następstwie bóle głowy, pogorszenie samopoczucia, zmęczenie. Z kryterium

minimalnego poziomu natężenia oświetlenia wynika, że natężenie oświetlenia na poziomej

płaszczyźnie roboczej, które można zaakceptować w pomieszczeniach, w których ludzie

przebywają przez długi czas, niezależnie od tego, jakie jest wykonywane zadanie wzrokowe,

powinno wynosić minimum 200 lx.

Jeśli istnieje ryzyko narażenia się na spadające przedmioty należy zawsze używać kasku

ochronnego. Wszędzie tam, gdzie istnieje ryzyko urazów głowy, należy używać odpowiednich

ochron. Zadaniem hełmów jest ochrona przed uderzeniami spadających przedmiotów oraz

uderzeniami głową o wystające elementy konstrukcji stanowiska pracy. Hełmy mogą być

przystosowane również do ochrony przed innymi zagrożeniami: porażeniem prądem

elektrycznym, działaniem wysokiej temperatury, odpryskami stopionego metalu i opadami

atmosferycznymi.

Do głównych zagrożeń związanych z działaniem prądu elektrycznego w miejscu pracy

należą porażenia, zagrożenie pożarowe oraz zagrożenie wybuchem. Czynnik ten stanowić

może przyczynę wypadków nie tylko o charakterze porażenia, lecz także innych wypadków,

związanych m.in. z upadkiem z wysokości, prowadzącym do śmierci. W tych przypadkach

wyróżnić można wiele metod zapobiegania, z których większość koncentruje się na

zastosowaniu odpowiednich środków technicznych w postaci obudów, osłon, zagrodzeń bądź

też przeszkód uniemożliwiających pracownikom przebywanie lub kontakt z obszarem

zagrożenia. Niemniej jednak należy pamiętać, że w ponad 70% wypadków, w których

przyczyną jest działanie prądu, powodem zdarzenia jest nieodpowiednie zachowanie się osoby

obsługującej bądź przebywającej w otoczeniu urządzenia elektrycznego. Z tego też względu

istotną rolę odgrywać powinny środki nie stanowiące rozwiązań technicznych, lecz wymaganie

od pracowników stosowania się do zasad bezpieczeństwa, szkolenia dla pracowników, a także

odpowiedni ich dobór pod kątem kwalifikacji w zakresie obsługi urządzeń elektrycznych.

Prace przy urządzeniach i instalacjach elektrycznych należy wykonywać po wyłączeniu

ich spod napięcia i zabezpieczeniu przed ich przypadkowym uruchomieniem m.in. przez

oznakowanie (przykłady oznaczeń w tabeli 2).

Tabela 2. Wybrane tablice urządzeń elektrycznych [17]

Nie dotykać! Urządzenie elektryczne

Nie załączać


23

Urządzenie niesprawne

Włączono

Bez wyłączania napięcia mogą być wykonywane następujące prace:

− wymiana w obwodach o napięciu do 1 kV wkładek bezpiecznikowych i źródeł światła, np.

żarówek, świetlówek) o nieuszkodzonej obudowie i oprawie,

− pomiary i przeprowadzanie prób zgodnie z zakładowymi instrukcjami eksploatacji, inne

prace wyłącznie po zastosowaniu środków specjalnych zapewniających bezpieczeństwo

pracy, przewidzianych w instrukcjach eksploatacji.

Wyłączenie urządzeń i instalacji spod napięcia należy dokonać w sposób zapewniający

widoczną przerwę izolacyjną w obwodach zasilania, np. przez wyjęcie wkładek

bezpiecznikowych. W celu zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy przy urządzeniach i

instalacjach elektrycznych należy spełnić następujące warunki:

1) każde urządzenie i instalacja energetyczna przed dopuszczeniem do eksploatacji powinna

posiadać wymagany odrębnymi przepisami certyfikat na znak bezpieczeństwa lub posiadać

deklarację zgodności z Polskimi Normami,

2) obiekty z zainstalowanymi urządzeniami i instalacjami energetycznymi oraz same

urządzenia powinny być oznakowane zgodnie z odrębnymi przepisami,

3) miejsce pracy powinno być właściwie przygotowane, oznaczone i zabezpieczone w sposób

określony w ogólnych przepisach bhp,

4) pomieszczenia lub teren ruchu energetycznego powinny być dostępne tylko dla osób

upoważnionych,

5) urządzenia, instalacje energetyczne lub ich części, przy których będą prowadzone prace

konserwacyjne, remontowe lub modernizacyjne powinny być wyłączone z ruchu i

zabezpieczone przed ich przypadkowym uruchomieniem oraz oznakowane,

6) prace w warunkach szczególnego zagrożenia dla zdrowia i życia ludzkiego powinny być

wykonywane co najmniej przez dwie osoby,

7) prace przy urządzeniach i instalacjach elektrycznych, w zależności od zastosowanych

metod i środków zapewniających bezpieczeństwo pracy, mogą być wykonywane: a) przy

całkowicie wyłączonym napięciu,

b) w pobliżu napięcia,

c) pod napięciem (przy zastosowaniu wymaganych narzędzi i środków ochronnych

określonych w instrukcji wykonywania tych prac),

8) przed przystąpieniem do wykonywania prac przy urządzeniach i instalacjach

elektroenergetycznych wyłączonych spod napięcia należy:

a) zastosować odpowiednie zabezpieczenie przed przypadkowym załączeniem napięcia

(odpowiednim zabezpieczeniem przed przypadkowym załączeniem napięcia jest:


24

– w urządzeniach o napięciu znamionowym do 1 kV – wyjęcie wkładek

bezpiecznikowych w obwodzie zasilającym lub zablokowanie napędu otwartego

łącznika,

– w urządzeniach o napięciu znamionowym powyżej 1 kV – unieruchomienie i

zablokowanie napędów łączników lub wstawienie przegród izolacyjnych między

otwarte styki łączników,

c) wywiesić tablicę ostrzegawczą w miejscu wyłączenia obwodu

o treści:

„Nie załączać”,

d) sprawdzić brak napięcia w wyłączonym obwodzie,

e) uziemić wyłączone urządzenia,

f) zabezpieczyć i oznaczyć miejsce pracy odpowiednimi znakami i tablicami

ostrzegawczymi,

9) zabronione jest wykonywanie prac na napowietrznych liniach energetycznych, stacjach i

rozdzielniach w czasie wyładowań atmosferycznych.

Bezpieczeństwo pracy z urządzeniami elektrycznymi i komputerowymi

Oprócz już wymienionych czynników szkodliwych dla zdrowia, trzeba wymienić te

czynniki, które są ściśle związane z pracą przy stanowisku komputerowym. Do tych czynników

możemy zaliczyć: − promieniowanie ekranów,

− pole elektromagnetyczne,

− pole elektrostatyczne,

− promieniowanie jonizujące,

− ruch powietrza,

− szkodliwe gazy,

− narażenie narządu wzroku.

Promieniowanie ekranu jest powodem zachwiania równowagi między jonami dodatnimi a

ujemnymi w powietrzu, przez zwiększenie się ilości jonów ujemnych. Reakcją człowieka jest

depresja, obniżenie ciśnienia krwi, obniżenie sprawności organizmu i ból głowy.

Pole elektromagnetyczne wytwarzane jest przez płynący prąd. W nowoczesnym sprzęcie

nie ma ono takiego znaczenia ze względu na zmniejszoną ilość transformatorów, cewek

elektromagnetycznych. Nadal jest ważnym czynnikiem wiążącym się z pracą monitora,

zwłaszcza kineskopowego. Powoduje polaryzację napięcia elektrostatycznego pomiędzy

człowiekiem a ekranem. W jej rezultacie twarz operatora przyciąga naładowane cząsteczki

kurzu w takim samym stopniu co naładowany elektrycznie ekran. Pogarsza się proces

oddychania oraz wyrazistość odczytywania informacji z ekranu. Kurz i jonizacja powietrza

może wywoływać podrażnienia skóry i alergie. Wszystkie aktualnie sprzedawane obecnie

monitory spełniają bardzo rygorystyczne w tym zakresie normy TCO.

Pole elektrostatyczne – powstaje w wyniku wtórnej emisji elektronów wybijanych przez

wiązkę elektronów o wysokiej częstotliwości bombardującą wewnętrzną powierzchnię ekranu

oraz towarzyszące mu promieniowanie jonizujące. Pole elektrostatyczne powoduje zbieranie

się na powierzchni ekranu kurzu. Przy wilgotności powietrza 50–60% potencjał

elektrostatyczny jest znacznie ograniczony. Stąd bardzo ważne jest wietrzenie pomieszczeń,

zwłaszcza w okresie zimowym, kiedy wilgotność może długookresowo spadać do 30%.

Najbardziej intensywne pole elektrostatyczne występuje przez pierwszy kwadrans od włączenia

monitora. Dlatego zalecane jest włączanie komputera kilkanaście minut przed rozpoczęciem

pracy.


25

Promieniowanie jonizujące w nowych monitorach jest filtrowane przez szkło ołowiowe

ekranu kineskopu. Samo szkło oraz warstwa antystatyczna redukuje niemal całkowicie pole

elektryczne i ładunki statyczne ekranu. Konstrukcja odchylania i ekranowanie zamyka pole

magnetyczne wewnątrz obudowy. Dzięki temu możemy śmiało spędzać znacznie więcej czasu

przed ekranami monitorów, bez obawy o nasze zdrowie. Produkowane obecnie monitory

posiadają oznakowanie potwierdzające spełnianie bardzo surowych wymagań bezpieczeństwa

pracy z monitorami.

Szkodliwe gazy – z nagrzanym powietrzem z wnętrza komputera i monitora wydzielają się

związki chemiczne. Są to gazy bezwonne – tlenki i furany. Są one zaliczane do

najgroźniejszych trucizn środowiska naturalnego, mają działanie rakotwórcze. Wydostają się z

emulsji ognioodpornej, którą pokryte są obudowy nowych monitorów i jednostek centralnych.

Nowy sprzęt przed przydzieleniem na konkretne stanowisko pracy należy dobrze wygrzewać

przez kilka dni w często wietrzonym pomieszczeniu, aby szkodliwe substancje ulotniły się.

Podczas 8 godzin wpatrywania się w monitor oczy operatora wykonują około 30 000

ruchów. Oczy są suche, piekące i przekrwione. Przy dodatkowym skumulowaniu braku

ostrości, nadmiernej jaskrawości i migotania obrazu monitora – spada częstotliwość mrugania

powiekami i zwilżania oczu. Jest to pierwszy objaw Syndromu Sicca – którego objawy to

wysychanie i zmętnienie rogówki oraz stopniowa utrata wzroku. Powodem jest niewłaściwy

monitor, jego niewłaściwie ustawione parametry, nie wykorzystane w pełni możliwości ekranu

ale także długa praca z małymi czcionkami. Zapobieganie to: częste mruganie powiekami,

przerwy w pracy, właściwy monitor o odświeżaniu minimum 85 Hz oraz właściwe jego

wykorzystanie, nie wykorzystywać w trakcie pisania pisma mniejszego niż 8 punktów

(zalecane 11–12 punktów oraz stosowanie czcionki Arial, Times New Roman).

Praca przy komputerze jest pracą siedzącą, wymaga wysiłku statycznego, co jest powodem

obciążenia mięśni. Najbardziej obciążone są mięśnie utrzymujące ciało w pozycji siedzącej –

mięśnie stabilizujące kręgosłup, ramion i rąk oraz mięśnie karku utrzymujące pionowo głowę.

Przedłużony w pozycji siedzącej nacisk mięśni na naczynia krwionośne staje się powodem

zmniejszenia się przepływu krwi przez mięśnie. Przyśpiesza zmęczenie mięśniowe a długo

utrzymywana pozycja siedząca może doprowadzić do zwyrodnienia stawów, zapalenia

pochewek ścięgnistych, bólów mięśni i kręgosłupa. To krzesło zapewnia dobrą i prawidłową

postawę przy pracy, zwłaszcza krzesło z podpórką dla części lędźwiowej kręgosłupa.

Zasady kształtowania bezpiecznych i higienicznych warunków pracy to również

stosowanie się do znaków bezpieczeństwa i higieny pracy, a w szczególności do znaków zakazu

i znaków nakazu oraz instrukcji stanowiskowych w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy

(tabela 3 i tabela 4).

Tabela 3. Wybrane znaki z grupy znaków zakazu [17]

Nieupoważnionym wstęp wzbroniony

Zakaz używania telefonów

komórkowych


26

Nie dotykać

Nie załączać urządzeń elektrycznych

Tabela 4. Wybrane znaki z grupy znaków nakazu [17]

Nakaz stosowania ochrony oczu

Nakaz stosowania osłony

Nakaz stosowania ochrony słuchu

Nakaz stosowania ochrony twarzy



1. W jaki sposób najczęściej powstają urazy mechaniczne?

2. W jaki sposób należy zapobiegać zagrożeniom wywoływanym przez czynniki

mechaniczne?

3. W jaki sposób powinieneś chronić słuch przed hałasem?

4. W jaki sposób powinieneś chronić się przed upadkiem z wysokości?

5. W jaki sposób należy zapobiegać zagrożeniom związanym z działaniem prądu

elektrycznego?

4.3.3. Ćwiczenia


27

Ćwiczenie 1

Wyobraź sobie sytuację, że Twoim zadaniem jest ułożenie przewodów sieci

komputerowej znajdujących się na wysokości 3 m. Jakie czynności związane z Twoim

bezpieczeństwem powinieneś podjąć?




2) zastanowić się, jakie czynności związane z przestrzeganiem przepisów BHP powinieneś

podjąć podczas pracy,








− mazaki,


Ćwiczenie 2

Otrzymasz zestaw znaków bezpieczeństwa i higieny pracy. Rozpoznaj znaki ostrzegawcze,

zakazu i nakazu. Odpowiedz na pytanie: o czym informują poszczególne znaki?




2) rozpoznać znaki ostrzegawcze,

3) rozpoznać znaki zakazu,

4) rozpoznać znaki nakazu,

5) zastanowić się, o czym informują poszczególne znaki,







− znaki bezpieczeństwa i higieny pracy,


− mazaki,

− tablica flip-

chart.


28


Czy potrafisz:

Tak Nie

1) wskazać sposoby usunięcia zagrożeń dla zdrowia i życia pracownika? 2)

stosować zasady bezpiecznej pracy z urządzeniami elektrycznymi?

3) stosować zasady bezpiecznej pracy na wysokości?

4) zapobiegać zagrożeniom mechanicznym dla zdrowia i życia pracownika? 5)

w sposób bezpieczny i higieniczny kształtować warunki pracy?

4.4. Środki ochrony indywidualnej i zbiorowej. Środki ochrony

przeciwporażeniowej


Środki ochrony indywidualnej to urządzenia lub wyposażenie przeznaczone do noszenia

bądź trzymania przez pracownika w celu ochrony przed jednym zagrożeniem lub większą

liczbą zagrożeń, które mogą mieć wpływ na jego zdrowie lub bezpieczeństwo pracy. Zgodnie

z obowiązującymi postanowieniami Kodeksu Pracy, pracodawca ma obowiązek zapewnić

pracownikom bezpieczeństwo i ochronę ich zdrowia w każdym aspekcie związanym z pracą.

Pracodawca jest obowiązany dostarczać pracownikom nieodpłatnie:

a) środki ochrony indywidualnej zabezpieczające przed działaniem niebezpiecznych i

szkodliwych dla zdrowia czynników występujących w środowisku pracy,

b) odzież i obuwie robocze spełniające wymagania określone w Polskich Normach:

– jeżeli odzież własna pracownika może ulec zniszczeniu lub znacznemu zabrudzeniu,

– ze względu na wymagania technologiczne, sanitarne lub bezpieczeństwa i higieny

pracy.

Wydając pracownikowi środki ochrony indywidualnej, pracodawca jest równocześnie

obowiązany poinformować go o sposobach posługiwania się tymi środkami w celu zapewnienia

skutecznej ochrony przed zagrożeniami. Pracownik jest zobowiązany do stosowania środków

ochrony indywidualnej, dostarczonych przez pracodawcę.

Środki ochrony indywidualnej powinny być stosowane w sytuacjach, kiedy nie można

uniknąć zagrożeń lub nie można ich wystarczająco ograniczyć za pomocą środków ochrony

zbiorowej lub odpowiedniej organizacji pracy.

Środki ochrony indywidualnej powinny:

− być odpowiednie do istniejącego zagrożenia,

− uwzględniać warunki istniejące w danym miejscu pracy, −

uwzględniać wymagania ergonomii oraz stan zdrowia pracownika, − być przeznaczone do osobistego użytku.

Według Polskiej Normy PN–Z–08053:1988 środki ochrony indywidualnej dzieli się, pod

względem ich ogólnego przeznaczenia, na dziewięć grup:

1. Odzież ochronna, np. fartuchy, kombinezony,

2. Środki ochrony głowy, np. hełmy ochronne,

3. Środki ochrony kończyn górnych, np. rękawice ochronne (gumowe, jednorazowe),

4. Środki ochrony kończyn dolnych, np. buty, trepy,

5. Środki ochrony twarzy i oczu, np. okulary, maseczki,

6. Środki ochrony słuchu, np. wkładki przeciwhałasowe,

7. Sprzęt ochrony układu oddechowego, np. maseczki,


29

8. Dermatologiczne środki ochrony skóry, np. kremy, maści,

9. Środki ochrony przed upadkiem z wysokości, np. liny bezpieczeństwa.

W tabeli przedstawiono przykładowe rodzaje prac, przy których wymagane jest stosowanie

środków ochrony indywidualnej.

Tabela 5. Wybrane rodzaje prac, przy których wymagane jest stosowanie środków ochrony indywidualnej

Lp. Rodzaje środków

ochrony indywidualnej Rodzaje prac, przy których wymagane jest stosowanie środków ochrony

indywidualnej

1 Odzież ochronna

Prace w narażeniu na działanie wody, czynników chemicznych, pyłowych, mechanicznych i biologicznych oraz wysokiej i niskiej temperatury – stwarzające

ryzyko dla zdrowia lub bezpieczeństwa pracowników, w tym w szczególności:

- prace na zewnątrz pomieszczeń w narażeniu na deszcz lub chłód,

- prace w pomieszczeniach o bardzo niskiej temperaturze,

- spawanie, kucie oraz odlewanie metali,

- prace stwarzające ryzyko zapalenia odzieży od płomienia, gorących

odprysków metali lub żużla.

2 Środki ochrony głowy

Prace narażające pracowników na urazy głowy, w tym w szczególności:

- prace na konstrukcjach stalowych, masztach, wieżach,

- prace na stacjach energetycznych,

- prace w kuźniach i odlewniach metali,

- prace w sąsiedztwie urządzeń do podnoszenia, dźwigów i przenośników,

- prace, przy których włosy pracowników są narażone na wciągnięcie przez

ruchome części maszyn lub urządzeń mechanicznych.

3 Środki ochrony kończyn

dolnych

Prace stwarzające ryzyko urazów kończyn dolnych (w tym oparzenia), ich

zamoczenia lub zanieczyszczenia substancjami i materiałami toksycznymi, drażniącymi, żrącymi, podatnymi na gnicie lub mogącymi być źródłem infekcji

oraz wykonywane w warunkach niskiej lub wysokiej temperatury, a w

szczególności:

- prace przy wielkich piecach, w stalowniach, walcowniach, stacjach

energetycznych, dużych zbiornikach i rurociągach,

- oczyszczanie odlewów lub piaskowanie albo śrutowanie jakichkolwiek

przedmiotów,

- prace w kuźniach lub przy odlewaniu stopionych metali,

- prace remontowe i renowacyjne,

- transport i magazynowanie ciężkich elementów, których upadek na stopę

może spowodować jej zranienie,

- prace w narażeniu na zanieczyszczenie stóp substancjami toksycznymi,

żrącymi lub drażniącymi.


30

4 Środki ochrony przed

upadkiem z wysokości

Prace wykonywane w warunkach narażających na upadek z wysokości, w tym w

szczególności:

- prace na rusztowaniach,

- prace w kabinach wysokich dźwigów.

Lp. Rodzaje środków

ochrony indywidualnej Rodzaje prac, przy których wymagane jest stosowanie środków ochrony

indywidualnej

5 Środki ochrony kończyn

górnych

Prace stwarzające ryzyko urazów rąk (związanych również z działaniem wysokiej temperatury, wibracji oraz substancji chemicznych), prace w kontakcie z wodą, substancjami toksycznymi, żrącymi lub drażniącymi, oraz prace w niskiej temperaturze, w tym w szczególności:

- prace z użyciem przedmiotów lub materiałów ostrych, tnących, kłujących,

parzących lub szczególnie chropowatych albo inne narażające na uszkodzenia

rąk, z wyłączeniem prac przy obsłudze maszyn, przy których istnieje

niebezpieczeństwo wciągnięcia rękawicy,

- spawanie lub cięcie metali przy pomocy łuku elektrycznego i wszelkie inne

czynności wymagające użycia lamp łukowych lub też innych źródeł

promieniowania ultrafioletowego.

6 Środki ochrony twarzy

i oczu

Prace, przy których twarz lub oczy pracowników są narażone na urazy albo

podrażnienia w wyniku działania czynników niebezpiecznych i szkodliwych dla

zdrowia, w tym w szczególności:

- spawanie lub cięcie metali przy pomocy palnika lub łuku elektrycznego,

- obserwowanie intensywnych punktów świetlnych lub substancji silnie

rozżarzonych, takich jak roztopiona stal albo szkło,

- szlifowanie na sucho, oczyszczanie oraz inne prace powodujące rozpryskiwanie

mogących przedostać się do oczu ostrych cząsteczek, stopionych metali lub

żrących płynów,

- prace przy maszynach do obróbki skrawaniem materiału, podczas której

powstają wióry odpryskowe.

7 Środki ochrony układu

oddechowego

Prace w warunkach ryzyka narażenia na nadmierne zanieczyszczenie powietrza

czynnikami szkodliwymi lub w warunkach niedoboru tlenu w powietrzu, w tym w

szczególności:

- prace w zbiornikach i w gazowych piecach przemysłowych, gdzie może

występować szkodliwy gaz lub niedobór tlenu,

- prace w narażeniu na wdychanie szkodliwych pyłów, gazów, par lub dymu.

8 Środki ochrony słuchu

Prace w warunkach, w których poziom hałasu przekracza najwyższe dopuszczalne natężenie, w tym w szczególności:

- prace przy obsłudze pras do metalu,

- prace przy użyciu narzędzi pneumatycznych.


31

9 Dermatologiczne środki

ochrony indywidualnej

Prace narażające na podrażnienia skóry, w tym w szczególności:

- garbowanie skóry,

- prace w narażeniu na wdychanie chromianów, dwuchromianów alkalicznych,

kwasu chromowego lub innych substancji żrących lub drażniących,

wpływających na owrzodzenia lub perforację przegrody nosowej.

Środki ochrony zbiorowej to środki przeznaczone do jednoczesnej ochrony grupy ludzi,

w tym i pojedynczych osób, przed niebezpiecznymi i szkodliwymi czynnikami występującymi

pojedynczo lub łącznie w środowisku pracy, będące rozwiązaniami technicznymi

stosowanymi w pomieszczeniach pracy, maszynach i innych urządzeniach. Środki ochrony

zbiorowej możemy podzielić na:

− środki chroniące przed zbyt wysoką lub niską temperaturą otoczenia w strefie roboczej,

− środki chroniące przed działaniem zbyt wysokich lub niskich temperatur powierzchni

urządzeń, maszyn, wyrobów i półwyrobów,

− środki chroniące przed hałasem,

− środki chroniące przed wilgocią,

− środki chroniące przed ultradźwiękami,

− środki chroniące przed infradźwiękami,

− środki chroniące przed promieniowaniem nadfioletowym,

− środki chroniące przed promieniowaniem podczerwonym,

− środki chroniące przed promieniowaniem jonizującym,

− środki chroniące przed promieniowaniem generatorów kwantowych,

− środki chroniące przed polem elektromagnetycznym,

− środki chroniące przed polem elektrostatycznym,

− środki chroniące przed elektrycznością statyczną,

− środki chroniące przed porażeniem prądem elektrycznym;

− środki chroniące przed działaniem czynników chemicznych,

− środki chroniące przed działaniem czynników biologicznych,

− środki chroniące przed działaniem płynów,

− środki zapewniające prawidłowe warunki środowiska powietrznego w pomieszczeniach

przemysłowych i na stanowiskach pracy,

− środki zapewniające prawidłowe oświetlenie w pomieszczeniach przemysłowych i na

stanowiskach pracy.

W celu ochrony człowieka przed skutkami porażenia prądem elektrycznym są stosowane

następujące środki ochrony przeciwporażeniowej: a) środki nietechniczne takie, jak:

– popularyzacja sposobów i zasad bezpiecznego użytkowania energii elektrycznej,

– szkolenie wstępne i okresowe wszystkich pracowników użytkujących urządzenia

elektryczne i obsługujących urządzenia elektryczne,

– wymagania kwalifikacyjne dla pracowników obsługujących urządzenia elektryczne,

– organizacja pracy (instrukcje eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych, pisemne

polecenia wykonywania prac),

– egzekwowanie przestrzegania reguł bezpieczeństwa,

– badania okresowe,


32

– szkolenie w zakresie udzielania pierwszej pomocy przy porażeniach,

b) środki techniczne takie, jak:

– ochrona przed dotykiem bezpośrednim (ochrona podstawowa),

– ochrona przed dotykiem pośrednim (ochrona dodatkowa),

– ochrona przed dotykiem bezpośrednim i pośrednim – realizowana przez zasilanie

napięciem bezpiecznym,

– sprzęt ochronny (w tym środki ochrony indywidualnej) – dla zastosowań, w których

wyżej wymienione nie mogą być wykorzystane (np. przy naprawie urządzeń

elektroenergetycznych).

Ponieważ wszystkie urządzenia elektryczne, których wartości napięć roboczych są większe

niż wartości bezpieczne, stwarzają niebezpieczeństwo porażenia prądem elektrycznym,

ochrona przeciwporażeniowa powinna być stosowana w każdej sieci czy instalacji

elektroenergetycznej i we wszystkich przyłączonych odbiornikach energii elektrycznej. Rodzaj

technicznych środków ochrony w poszczególnych urządzeniach lub ich częściach powinien być

dostosowany zwłaszcza do wartości napięcia, warunków środowiskowych oraz sposobu

użytkowania i obsługi. Istotne są też kwalifikacje osób mających dostęp do urządzenia oraz

rezystancja ciała ludzkiego i charakter kontaktu człowieka z potencjałem ziemi. W przypadku

urządzeń eksploatowanych przez osoby poinstruowane i wykwalifikowane, dopuszcza się w

pewnych warunkach niestosowanie niektórych rozwiązań ochrony. Natomiast w pozostałych

przypadkach wymaga się stosowania ochrony przed dotykiem bezpośrednim (ochrony

podstawowej) razem z ochroną przed dotykiem pośrednim (ochroną dodatkową).

Ochrona przed dotykiem bezpośrednim ma za zadanie chronić ludzi i zwierzęta przed

zagrożeniami wynikającymi z dotyku do części czynnych urządzeń elektrycznych (części

znajdujących się pod niebezpiecznym napięciem w czasie normalnej pracy tych urządzeń).

Zasadę realizuje się poprzez uniemożliwienie (utrudnienie) człowiekowi dotyku do tych części,

co zapobiega z kolei przepływowi prądu rażeniowego przez jego ciało. W urządzeniach

elektrycznych o napięciu do 1kV wymaga się zastosowania przynajmniej jednego z

następujących środków ochrony:

− izolowanie części czynnych,

− stosowanie obudów lub

osłon, − stosowanie ogrodzeń,

− stosowanie barier i przeszkód,

− umieszczenie części czynnych poza zasięgiem ręki,

− ochrona przed napięciami szczątkowymi.

Ochrona przed dotykiem pośrednim ma na celu ograniczenie skutków porażenia w razie

dotknięcia do części przewodzących dostępnych, które niespodziewanie znalazły się pod

niebezpiecznym napięciem (np. wyniku uszkodzenia izolacji). Działanie takie powinno być

realizowane poprzez uniemożliwienie przepływu prądu przez ciało człowieka lub zwierzęcia,

lub ograniczenie wartości prądu rażeniowego lub czasu jego przepływu. Ochrona przed

dotykiem pośrednim w urządzeniach elektrycznych niskiego napięcia może być osiągnięta

przez zastosowanie co najmniej jednego z poniżej wymienionych rozwiązań: − samoczynnego

wyłączania zasilania,

− urządzeń II klasy ochronności lub o izolacji równoważnej,

− izolowanie stanowiska,

− nie uziemionych połączeń wyrównawczych, −

separacji elektrycznej.


33

Ochrona przez samoczynne wyłączenie zasilania jest najbardziej rozpowszechnionym w

Polsce środkiem ochrony w sieciach i instalacjach elektrycznych niskiego napięcia. Jej

zastosowanie wiąże się z koniecznością: doprowadzenia do każdej części przewodzącej

dostępnej przewodu ochronnego oraz zastosowania urządzenia powodującego samoczynne

wyłączenie zasilania. Ochrona powinna być tak wykonana, aby w razie zwarcia między częścią

czynną a częścią przewodzącą dostępną (np. przewodzącą obudową urządzenia elektrycznego)

lub przewodem ochronnym, spodziewane napięcie dotykowe o wartości większej niż 50 V

prądu przemiennego lub 120 V prądu stałego było wyłączane tak szybko, aby nie wystąpiły

niebezpieczne skutki patofizjologiczne. Wymaganie to będzie spełnione wówczas, gdy w

wyniku zwarcia popłynie prąd o takim natężeniu, że spowoduje samoczynne zadziałanie

urządzenia wyłączającego w dostatecznie krótkim czasie. Musi być zatem stworzona

odpowiednia droga dla prądu zwarciowego, nazywana pętlą zwarcia, złożona z przewodów:

fazowych oraz ochronnych – łączących wszystkie dostępne części przewodzące urządzeń

elektrycznych z punktem neutralnym sieci lub z ziemią, w zależności od układu sieciowego.

Urządzeniami samoczynnie wyłączającymi prąd zwarcia, mogą być:

− zabezpieczenia przetężeniowe (reagujące na wzrost wartości prądu w obwodzie), np.

bezpieczniki topikowe albo wyłączniki samoczynne z wyzwalaczami lub przekaźnikami

nadprądowymi,

− urządzenia ochronne różnicowoprądowe reagujące na pojawienie się prądu upływu z

obwodu.

Ochrona przez zastosowanie izolowania stanowiska ma na celu zapobieżenie możliwości

porażenia prądem elektrycznym w wyniku równoczesnego dotknięcia części przewodzących

znajdujących się pod różnymi potencjałami, np. co może zdarzyć się przy uszkodzeniu izolacji

podstawowej części czynnych. Działanie środka ochrony polega na izolowaniu od ziemi

stanowiska pracy, na którym może się znaleźć człowiek, bądź takim wyposażeniu tego

stanowiska, by nie było możliwe jednoczesne dotknięcie dwóch części przewodzących

dostępnych lub jednej części przewodzącej dostępnej i jakiejkolwiek części przewodzącej

obcej. Wymaganie to można spełnić przez:

− pokrycie lub wykonanie podłogi i ścian z materiału izolacyjnego niepodlegającego działaniu

wilgoci oraz oddalenie od siebie części przewodzących dostępnych od części

przewodzących obcych poza strefę zasięgu ręki,

− umieszczenie odpowiednich barier wykonanych w miarę możliwości z materiałów

izolacyjnych, nieprzyłączonych do ziemi ani do części przewodzących dostępnych,

− izolowanie części przewodzących obcych.



1. Co rozumiemy pod pojęciem – środki ochrony indywidualnej?

2. Kiedy powinniśmy stosować środki ochrony indywidualnej?

3. Jakie wymagania powinny spełniać środki ochrony indywidualnej?

4. Jakie znasz rodzaje środków ochrony indywidualnej?

5. Do czego przeznaczone są środki ochrony zbiorowej?

6. Jakie znasz rodzaje środków ochrony zbiorowej?

7. Jakie środki ochrony przeciwporażeniowej stosowane są do ochrony człowieka przed

skutkami porażenia prądem elektrycznym?


34

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wyobraź sobie sytuację, że Twoim zadaniem jest montaż anteny telefonii komórkowej.

Antena znajduje się na wysokości 15 m. Jakie środki ochrony indywidualnej powinieneś dobrać

do wykonania tej pracy?




2) zastanowić się, jakie środki ochrony indywidualnej powinieneś dobrać do wykonania

montażu anteny?








− mazaki, −

tablica flip-

chart.

Ćwiczenie 2

Wyjaśnij, jakie zadanie spełnia i na czym polega ochrona przeciwporażeniowa przed

dotykiem bezpośrednim.




2) zastanowić się czym jest ochrona przeciwporażeniowa,

3) zastanowić się na czym polega ochrona przeciwporażeniowa przed dotykiem

bezpośrednim,









35

− mazaki, −

tablica flip-

chart.


Czy potrafisz:

Tak Nie

1) dobrać środki ochrony indywidualnej do wykonywania prac na

wysokości?

2) dobrać środki ochrony indywidualnej twarzy i oczu? 3) dobrać środki ochrony

indywidualnej kończyn górnych?

4) dobrać środki ochrony indywidualnej kończyn dolnych?

5) dobrać środki ochrony głowy?

6) stosować środki ochrony przeciwporażeniowej?

4.5. Zasady postępowania w razie wypadku, awarii urządzenia

oraz zagrożenia pożarem lub wybuchem


Pożarem nazywamy każdy przypadek niekontrolowanego procesu spalania materiałów

palnych. Wszędzie tam, gdzie w sposób niekontrolowany przekształca się energia mechaniczna

lub elektryczna w cieplną lub jest niekontrolowany płomień, żar lub iskry, występuje

niebezpieczeństwo pożaru.

Tabela 6. Grupy pożarów Grupa pożaru Rodzaj palącego się materiału i sposób jego spalania

A Pożary ciał stałych pochodzenia organicznego, przy spalaniu których obok innych zjawisk

powstaje zjawisko żarzenia. Na przykład: drewno, papier, węgiel, tworzywa sztuczne,

tkaniny, słoma

B Pożary cieczy palnych i substancji stałych topiących się wskutek ciepła wytwarzającego się

przy pożarze. Na przykład: benzyna, alkohole, aceton, eter, oleje, lakiery, tłuszcze, parafina,

stearyna, pak, smoła, naftalen C Pożary gazów. Na przykład: metan, acetylen, propan, wodór, gaz miejski D Pożary metali. Na przykład: magnez, sód, uran E Pożary instalacji i urządzeń elektrycznych, pojazdów samochodowych

Zagrożenie pożarowe występuje wszędzie tam, gdzie:

− jest duże nagromadzenie materiałów łatwopalnych,

− stosowany jest ogień otwarty lub wysoka temperatura do celów technologicznych,

− stosowane są materiały łatwopalne do celów technologicznych,

− występuje proces samonagrzewania się materiałów,

− używane są narzędzia iskrzące,

− istnieją możliwości wyładowania elektryczności statycznej,

− wydziela się energia cieplna w wyniku tarcia elementów maszyn i urządzeń,

− nie zachowane są odległości materiałów i wyposażenia od elementów oświetlenia

(żarówek) i ogrzewania (piece, grzejniki itp.),


36

− występują reakcje egzotermiczne,

− nieprawidłowo są eksploatowane urządzenia elektryczne i instalacje,

− pozostawione są bez nadzoru odpady łatwopalne,

−

oraz w innych przypadkach braku właściwej ostrożności w postępowaniu z ogniem.

Najczęściej spotykanymi przyczynami pożarów jest ludzka nieostrożność, nierzadko

granicząca z bezmyślnością. Objawia się ona drastycznym lekceważeniem podstawowych

zasad bezpieczeństwa oraz świadomym łamaniem przepisów przeciwpożarowych. Szczególnie

powszechne jest nieprzestrzeganie zakazu palenia tytoniu w miejscach niedozwolonych,

niewłaściwe zabezpieczenie prac określanych jako niebezpieczne pożarowo oraz lekceważenie

zagrożeń związanych z używaniem cieczy palnych. Drugą pod względem częstotliwości

przyczyną występowania pożarów są wady i nieprawidłowa eksploatacja urządzeń

elektrycznych, objawiająca się nadmiernym obciążaniem obwodów zasilających,

eksploatowaniem urządzeń niesprawnych technicznie, zwłaszcza z uszkodzonymi kablami i

wtykami zasilającymi oraz używanie elektrycznych, przenośnych urządzeń grzewczych w

sposób niezgodny z przeznaczeniem i określonymi przez producenta zasadami użytkowania.

Najczęstsze przyczyny pożarów od urządzeń elektrycznych to: − zły stan zestyków lub

niewłaściwy dobór aparatów łączeniowych,

− zły stan lub niewłaściwy dobór zabezpieczeń przetężeniowych (nadprądowych),

− zły stan izolacji lub niewłaściwy rodzaj izolacji elektrycznej,

− nadmierne nagrzewanie się urządzeń elektrycznych podczas ich pracy,

− błędne połączenia lub zwarcia w instalacjach (np. pomiędzy przewodami N i PE),

− występowanie łuku elektrycznego,

− brak ostrożności przy pracach spawalniczych,

− niewłaściwe użytkowanie urządzeń grzejnych,

− występowanie wewnętrznych zwarć w aparatach i urządzeniach zawierających palny olej

mineralny,

− występowanie przepięć pochodzenia atmosferycznego i łączeniowego.

Ochrona przeciwpożarowa polega głównie na zapobieganiu pożarom i ich

rozprzestrzenianiu się, zapewnieniu sił i środków do ich zwalczania oraz prowadzeniu działań

ratowniczych. Zapobieganie pożarom to ogół przedsięwzięć, czynności i zabiegów

profilaktycznych mających na celu ochronę życia, zdrowia i mienia przed pożarem. Metody i

szczegółowe sposoby ochrony przeciwpożarowej ustalają przepisy ustawy o ochronie

przeciwpożarowej, przepisy rozporządzenia ministra spraw wewnętrznych w sprawie ochrony

przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów, przepisy

technicznobudowlane oraz określone w polskich normach (PN) warunki techniczne środków

zabezpieczenia przeciwpożarowego, a także instrukcje bezpieczeństwa pożarowego,

opracowywane indywidualnie na potrzeby konkretnego obiektu, zakładu produkcyjnego,

magazynowego, w którym są szczegółowo określone obowiązujące zasady ochrony

przeciwpożarowej.

Dla ochrony zdrowia i życia szczególne znaczenie ma zabezpieczenie przeciwpożarowe

budynków. W obiektach oraz na terenach przyległych do nich jest zabronione wykonywanie

czynności, które mogą spowodować pożar, jego rozprzestrzenianie się, utrudnienie

prowadzenia działania ratowniczego lub ewakuacji, a w szczególności:

a) używanie otwartego ognia, palenie tytoniu i stosowanie innych czynników mogących

zainicjować zapłon występujących materiałów:

– w strefie zagrożenia wybuchem, z wyjątkiem wypadków określonych w odrębnych

przepisach,


37

– w miejscach występowania materiałów niebezpiecznych pożarowo,

– w miejscach występowania innych materiałów palnych, określonych przez właściciela

lub użytkownika i oznakowanych zgodnie z Polskimi Normami,

b) garażowanie pojazdów silnikowych w obiektach i pomieszczeniach nie przeznaczonych do

tego celu, jeżeli nie opróżniono zbiornika paliwa pojazdu i nie odłączono na stałe zasilania

akumulatorowego pojazdu,

c) rozgrzewanie za pomocą otwartego ognia smoły i innych materiałów w odległości

mniejszej niż 5 m od obiektu, przyległego do niego składowiska lub placu składowego z

materiałami palnymi, przy czym jest dopuszczalne wykonywanie tych czynności na

dachach o konstrukcji i pokryciu niepalnym w budowanych obiektach, a w pozostałych,

jeżeli zostaną zastosowane odpowiednie, przeznaczone do tego celu podgrzewacze,

d) wysypywanie gorącego popiołu i żużla lub spalanie śmieci i odpadków w miejscu

umożliwiającym zapalenie się sąsiednich obiektów lub materiałów palnych,

e) przechowywanie materiałów palnych w odległości mniejszej niż 0,5 m od:

– urządzeń i instalacji, których powierzchnie zewnętrzne mogą nagrzewać się do

temperatury przekraczającej 100°C,

– linii kablowych o napięciu powyżej 1 kV, przewodów uziemiających oraz przewodów

odprowadzających,

– instalacji odgromowej, jeżeli odrębne przepisy nie stanowią inaczej,

f) użytkowanie elektrycznych urządzeń ogrzewczych ustawionych bezpośrednio na podłożu

palnym, z wyjątkiem urządzeń eksploatowanych zgodnie z warunkami określonymi przez

producenta,

g) stosowanie na osłony punktów świetlnych materiałów palnych, z wyjątkiem materiałów

trudno zapalnych, jeżeli zostaną umieszczone w odległości co najmniej 0,05 m od żarówki,

h) instalowanie opraw oświetleniowych oraz osprzętu instalacji elektrycznych, jak:

wyłączniki, przełączniki, gniazda wtyczkowe, bezpośrednio na podłożu palnym, jeżeli ich

konstrukcja nie zabezpiecza podłoża przed zapaleniem,

i) składowanie materiałów palnych na drogach komunikacji ogólnej służących ewakuacji,

j) ustawianie na klatkach schodowych jakichkolwiek przedmiotów utrudniających

ewakuację,

k) zamykanie drzwi ewakuacyjnych w sposób uniemożliwiający ich natychmiastowe użycie,

l) uniemożliwianie lub ograniczanie dostępu do:

– urządzeń przeciwpożarowych, takich jak stałe i półstałe urządzenia gaśnicze i

zabezpieczające, urządzenia odciążające, instalacje sygnalizacyjno-alarmowe,

hydranty, zawory hydrantowe, suche piony, przeciwpożarowe zbiorniki wodne, klapy

przeciwpożarowe, urządzenia do usuwania dymów i gazów pożarowych,

– urządzeń uruchamiających instalacje gaśnicze i sterujących takimi instalacjami oraz

innymi instalacjami wpływającymi na stan bezpieczeństwa pożarowego obiektu

– wyjść ewakuacyjnych,

– wyłączników i tablic rozdzielczych prądu elektrycznego oraz głównych zaworów

gazu.

Zapobieganie pożarom od urządzeń elektrycznych polega na eliminacji i ograniczeniu

zagrożenia pożarowego w sposób następujący:

− wszędzie tam, gdzie jest to wskazane, stosuje się wyłączniki różnicowoprądowe o

znamionowym prądzie wyzwalającym do 500 mA, dobrze spełniające zadanie środka

ochrony przeciwpożarowej,


38

− wykonuje się instalację i urządzenia tak, aby nie podtrzymywały i nie rozprzestrzeniały

pożaru, niezależnie od tego, czy powstał on w nich samych, czy w ich pobliżu,

− elementy instalacji i urządzeń elektrycznych stykające się z materiałami palnymi

odpowiednio się dobiera lub umieszcza się w bezpiecznej odległości albo z użyciem

niepalnych podkładek,

− instaluje się przewody i kable z izolacją wykonaną z materiałów niepalnych i nie

wydzielających chloru ani chlorowodoru w przypadku ich przegrzania; chlorowodór z

wodą tworzy kwas solny, szkodliwy dla człowieka oraz powodujący bardzo duże szkody

wynikające z korozji obiektów budowlanych i urządzeń,

− przy długich wiązkach przewodów i kabli zapewnia się ich zwiększoną odporność na

działanie ognia, przez zastosowanie odpowiedniej izolacji lub pomalowanie specjalną

farbą bądź przez natryskiwanie spienionego tworzywa,

− wykonuje się ognioodporne przejścia przewodów przez przeciwpożarowe ściany i stropy,

− w obiektach, w których łatwo jest wzniecić pożar (np. w lakierniach, stolarniach, itp.),

stosowane są tylko niezbędne urządzenia elektryczne i w odpowiednich osłonach,

− w obiektach, w których pożar zagraża życiu wielu osób lub mieniu o dużej wartości (np.

hotele i inne budynki użyteczności publicznej, kopalnie, itp.), instalacje i urządzenia

elektryczne wykonuje się z materiałów, które podczas pożaru wydzielają jak najmniej

dymu i toksycznych gazów,

− obiekty budowlane wyposaża się w instalacje piorunochronne,

− instaluje się ochronniki przeciwprzepięciowe w instalacjach elektrycznych obiektów,

− opraw lamp w „ciągach świetlnych” nie wykonuje się z materiałów łatwo palnych.

Właściwe obchodzenie się z materiałami niebezpiecznymi pożarowo jest jednym z

podstawowych warunków bezpieczeństwa pożarowego w każdym obiekcie. Pracownicy

powinni też wiedzieć, w jakie urządzenia przeciwpożarowe wyposażony jest obiekt, w którym

są zatrudnieni, i umieć je uruchomić w razie konieczności. W obiektach i pomieszczeniach

pracy powinny znajdować się instrukcje bezpieczeństwa pożarowego oraz instrukcja

postępowania na wypadek pożaru.

W przypadku zauważenia pożaru należy niezwłocznie zaalarmować osoby przebywające

w strefie zagrożenia oraz wezwać straż pożarną. Telefoniczne alarmowanie należy wykonać w

następujący sposób: po wybraniu numeru alarmowego straży pożarnej 998 lub 112 i zgłoszeniu

się dyżurnego spokojnie i wyraźnie podaje się:

− swoje imię i nazwisko, numer telefonu, z którego nadawana jest informacja o zdarzeniu,

− adres i nazwę obiektu,

− co się pali, na którym piętrze,

− czy jest zagrożenie dla życia i zdrowia ludzkiego.

Po podaniu informacji nie odkładać słuchawki do chwili potwierdzenia przyjęcia

zgłoszenia. Po zgłoszeniu zdarzenia należy przystąpić niezwłocznie do likwidacji pożaru za

pomocą podręcznego sprzętu gaśniczego i nieść pomoc osobom zagrożonym, a w przypadku

koniecznym przystąpić do ewakuacji ludzi i mienia. Należy czynności te wykonać w taki

sposób aby nie doszło do powstania paniki jaka może ogarnąć ludzi będących w zagrożeniu,

które wywołuje u ludzi ogień i dym. Panika może być przyczyną niepotrzebnych i tragicznych

w skutkach wypadków w trakcie prowadzenia działań ratowniczo gaśniczych.


39

Środki gaśnicze stosuje się zależnie od rodzaju pożaru tzn., że nie każdy środek jest

przydatny do gaszenia każdego pożaru (tabela 7). Stosując nieodpowiedni środek, zamiast

ugasić ogień, można go podsycić, spowodować większe straty, odnieść ciężkie obrażenia.

Podręcznym sprzętem gaśniczym są gaśnice i agregaty – pianowe, halonowe, śniegowe i

proszkowe oraz koce gaśnicze, piasek i woda. Gaśnicą jest urządzenie, w którym ciśnienie

wewnętrzne umożliwia wyrzucenie środka gaśniczego i jego skierowanie na ognisko pożaru.

Mają one na swojej obudowie wyraźne i duże oznaczenia literowe świadczące o tym, do

gaszenia jakiego rodzaju pożaru są przeznaczone:

A – ciała stałe pochodzenia organicznego, przy spalaniu których występuje zjawisko żarzenia

(drewno, papier itp.),

B – ciecze palne i substancje stałe topniejące wskutek ciepła (benzyna, rozpuszczalniki, smoła,

topiące się tworzywa sztuczne),

C – gazy palne (gaz miejski i ziemny, acetylen, propan–butan),

D – metale lekkie np. aluminium, magnez, sód,

E – pożary z grup ABC występujące w obrębie urządzeń pod napięciem.

Powszechnie stosowane są gaśnice wodne, halonowe, pianowe, proszkowe i śniegowe. W

pomieszczeniach zamkniętych można stosować gaśnice halonowe przy korzystaniu z masek

gazowych. Gaśnicami obecnie najpowszechniej stosowanymi są gaśnice proszkowe.

Oznakowanie gaśnicy proszkowej składa się z szeregu symboli, na przykład GP–6z ABC

oznacza, że jest to gaśnica proszkowa (GP), wyposażona w nabój gazowy (wyrzutnik), którą

można gasić pożary typu A, B i C.

Kolejnym środkiem gaśniczych jest woda oraz wodne roztwory środków zwilżających. Te

ostatnie charakteryzują się większymi zdolnościami penetracyjnymi materiałów o szczególnie

rozwiniętej powierzchni, na przykład słomy, siana, pyłu drzewnego lub węglowego. Woda jest

całkowicie niepalna, pobiera z palącego się ciała ogromne ilości ciepła, oziębiając palące się

ciało do temperatury uniemożliwiającej dalsze palenie się. W zetknięciu się z ogniem zamienia

się w parę wodną, która wypiera z ogniska pożaru powietrze (tlen), hamując proces palenia się.

Wodą nie można gasić płynów łatwo palnych lżejszych od wody, ponieważ opada ona na dno,

powodując przelanie lub rozbryzgi palącej się substancji. Wodą nie wolno gasić instalacji

elektrycznych pod napięciem. Również niekorzystne jest oziębianie wodą nagrzanych maszyn

lub żelaznych konstrukcji, które mogą ulec deformacji, powodując m.in. zawalenie się stropów.

Tabela 7. Grupy pożarów oraz środki gaśnicze

Grupa pożarów Rodzaj płonącego materiału Środki gaśnicze

A Ciała stałe pochodzenia organicznego, przy spalaniu

których występuje zjawisko żarzenia (drewno, papier,

tworzywa sztuczne, itp.)

woda, piana, dwutlenek węgla,

proszki gaśnicze,

B Ciecze palne i substancje stałe topiące się wskutek

wytworzonego przy pożarze ciepła (benzyna, nafta,

parafina, pak, naftalen, itp.)

piana, dwutlenek węgla,

halony, proszki gaśnicze,

C Gazy (metan, aceton, propan, butan, itd.) proszki gaśnicze, halony,

D Metale (magnez, sód, uran, itd.) specjalne proszki gaśnicze,

E Pożary grupy A – D występujące w obrębie urządzeń

elektrycznych pod napięciem dwutlenek węgla, halony,

proszki gaśnicze

Łatwo dostępnym środkiem gaśniczym jest piasek, którego właściwości polegają na

odcinaniu dostępu powietrza od ogniska pożaru, zmniejszeniu promieniowania ciepła oraz

zapobieganiu rozpryskom. Nadaje się on głównie do gaszenia niewielkich zarzewi ognia i


40

małych bomb zapalających. Nie należy go stosować do gaszenia płynów łatwo palnych w

zbiornikach, maszyn, aparatury precyzyjnej. Powszechnie stosowanym środkiem gaśniczym

jest piana gaśnicza. Właściwości gaśnicze polegają na działaniu tłumiącym i izolującym palące

się ciało od powietrza oraz działaniu chłodzącym, ponieważ piana zawiera dość duży procent

wody. Bardzo skutecznym środkiem gaśniczym jest dwutlenek węgla. Właściwości gaśnicze

tego środka polegają na oziębianiu palącego się ciała i odizolowaniu go od powietrza.

Dwutlenek węgla nadaje się do gaszenia wielu rodzajów pożaru, szczególnie cieczy palnych

(farb, lakierów, rozpuszczalników) i gazów, ponieważ nie zwilża gaszonych materiałów.

Dwutlenek węgla nie przewodzi prądu elektrycznego, może więc być użyty do gaszenia

instalacji elektrycznych pod napięciem.

O rozmieszczeniu sprzętu pożarowego w budynku informują znaki ochrony

przeciwpożarowej, których przykłady podano w tabeli 8.

Tabela 8. Wybrane znaki ochrony przeciwpożarowej [11]

Hydrant wewnętrzny

Gaśnica

Kierunek do miejsca rozmieszczenia

sprzętu pożarowego lub urządzenia

ostrzegawczego

Zestaw sprzętu pożarowego

Za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie, wywołane przyczyną zewnętrzną

powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą:

− podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń

przełożonych,

− podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy,

nawet bez polecenia,

− w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedziba

pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.

Celem postępowania ratowniczego w zakładzie pracy jest udzielenie pomocy i

zapewnienie opieki poszkodowanemu do czasu przybycia wykwalifikowanych ratowników

medycznych lub lekarza oraz zawiadomienie przełożonego oraz pracownika służby

bezpieczeństwa i higieny pracy. Poważny stan poszkodowanego oznacza konieczność jak

najszybszego wezwania służb medycznych (tel. 999 oraz 112 dla telefonu komórkowego) lub

powiadomienia o zaistniałym wypadku, bezpośrednio po zdarzeniu, odpowiednich osób. Z


41

punktu widzenia zasad udzielania pierwszej pomocy, należy wzywać pomoc tak, aby

poszkodowany nie pozostał bez opieki. Jeśli ratownik jest sam z poszkodowanym, musi głośno

wołać o pomoc, zwracając jednocześnie uwagę na stan poszkodowanego. Istotne jest też, aby

meldunek o zaistniałym wypadku zawierał zwięzłą i dokładną informację na temat: − miejsca

zdarzenia,

− rodzaju uszkodzeń,

− przebiegu wydarzeń,

− liczby poszkodowanych,

− zakresu udzielonej pierwszej pomocy, −

wzywającego pomoc.

O tym, że wypadek miał miejsce, poszkodowany – jeżeli stan zdrowia na to pozwala –

powinien niezwłocznie poinformować swojego przełożonego. Obowiązek ten nie dotyczy tylko

poszkodowanego, każdy pracownik jest zobowiązany zawiadomić przełożonego o

zauważonym w zakładzie pracy wypadku albo o zagrożeniu zdrowia lub życia ludzkiego.

Szczegółowe sposoby organizacji pierwszej pomocy zostały opisanej w kolejnym rozdziale

poradnika.

Awaria technologiczna jest to zdarzenie, w szczególności emisja, pożar lub eksplozja

powstała w trakcie procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu, w których

występuje jedna lub więcej niebezpiecznych substancji, prowadzących do natychmiastowego

powstania zagrożenia życia lub zdrowia ludzi lub środowiska lub powstania takiego zagrożenia

z opóźnieniem. Każdy, kto zauważy wystąpienie awarii, jest obowiązany niezwłocznie

zawiadomić o tym osoby znajdujące się w strefie zagrożenia oraz jednostkę organizacyjną

Państwowej Straży Pożarnej albo Policji albo wójta, burmistrza lub prezydenta miasta.

Podmioty te mogą wprowadzić obowiązek świadczeń osobistych i rzeczowych w celu

prowadzenia akcji na rzecz ochrony życia i zdrowia ludzi oraz środowiska przed skutkami

awarii.



1. Co rozumiemy pod pojęciem pożar?

2. Gdzie występuje zagrożenie pożarowe?

3. Jakie są najczęstsze przyczyny pożarów od urządzeń elektrycznych?

4. Jakie znasz grupy pożarów?

5. Na czym polega ochrona przeciwpożarowa?

6. Kogo i w jaki sposób zawiadomisz o wypadku przy pracy?

7. Co powinieneś zrobić, gdy zauważysz pożar?

8. Jakie są rodzaje gaśnic i do czego mogą służyć?

9. Jakie czynności należy podjąć w przypadku zapalenia się instalacji elektrycznej?

4.5.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

W czasie wykonywania ćwiczeń laboratoryjnych w pracowni komputerowej zauważyłeś

ogień wydobywający się z elektrycznej tablicy rozdzielczej. Jak się zachowasz w takiej

sytuacji?


42



1) zapisać na arkuszu papieru czynności, jakie po kolei powinieneś wykonać,

2) dobrać sprzęt i środki gaśnicze,

3) wyniki pracy zaprezentować na forum grupy i porównać z opracowaniami kolegów, 4)

uzasadnić swój wybór.


− duże arkusze

papieru, − mazaki,


Ćwiczenie 2

Zauważyłeś pożar w swoim miejscu pracy. Odpowiedz na pytanie: jakie czynności

powinieneś podjąć po zauważeniu pożaru?



1) dobrać partnerów do pracy w grupie,

2) wskazać, jakie działania powinny być podjęte po zauważeniu pożaru,

3) wyniki pracy grupy zapisać na dużym arkuszu papieru, 4) w warunkach symulacyjnych

powiadomić straż pożarną, 5) zaprezentować ćwiczenie na forum grupy.


– duże arkusze papieru,

– mazaki, – tablica flip chart. 4.5.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak Nie

1) wskazać przyczyny pożarów?

2) wymienić ogólne zasady ochrony przeciwpożarowej?

3) dobrać środki gaśnicze w zależności od rodzaju pożaru? 4) powiadomić straż pożarną

zgodnie z procedurą?

5) powiadomić pogotowie ratunkowe zgodnie z procedurą?

4.6. Pierwsza pomoc w wypadkach przy pracy



43

Pierwsza pomoc to zespół czynności podejmowanych w celu ratowania osoby znajdującej

się w stanie nagłego zagrożenia życia lub zdrowia, wykonywanych bez użycia wyrobów

medycznych oraz produktów leczniczych przez osoby nie posiadające uprawnień do

podejmowania medycznych działań ratowniczych. Znajomość postępowania w sytuacjach

zagrożenia życia i zdrowia i udzielenie w przypadku potrzeby pierwszej pomocy pozwala na

zwiększenie szans osoby poszkodowanej na przeżycie lub uniknięcie kalectwa.

Gdy na miejscu wypadku są poszkodowani lub doszło do nagłego zachorowania, należy

podjąć czynności związane z oceną stanu poszkodowanych. Na czynności te składają się oceny:

− przytomności (świadomości),

− drożności dróg oddechowych,

− obecności lub braku oddychania,

− akcji serca i wydolności krążenia, −

obrażeń ciała poszkodowanego.

Jeśli poszkodowany nie reaguje na głos i bardzo delikatne potrząsanie lub pociąganie

płatka ucha, należy uznać, że jest nieprzytomny. Gdy reaguje na głos, należy wydawać mu

proste polecenia, np. nakłonić, by spróbował ścisnąć rękę lub zmrużył oczy. W czasie

udzielania pomocy należy tak postępować, aby drogi oddechowe były drożne, a więc: − rozpiąć

uciskające ubranie,

− sprawdzić jamę ustną i usunąć z niej ciała obce (cukierki, gumę do żucia resztki pokarmu,

wybite zęby, nieprzymocowaną protezę zębową), − odgiąć głowę,

− podciągnąć żuchwę.

Oceniając drożność dróg oddechowych, należy przez 10 sekund obserwować oznaki

oddychania, wsłuchiwać się w nie i starać się je wyczuć oraz:

− obserwować ruchy klatki piersiowej,

− nasłuchiwać przy ustach odgłosów wydawanych przy oddychaniu,

− starać się wyczuć wydychane powietrze własnym policzkiem.

Tętno, zarówno u osoby przytomnej, jak i nieprzytomnej, jest najlepiej wyczuwalne na

tętnicy szyjnej, gdyż jest ona większa od tętnicy promieniowej na wysokości nadgarstka. Oceny

akcji serca i krążenia dokonuje się przez bezpośrednie osłuchanie uchem okolicy sercowej na

klatce piersiowej oraz ocenę tętna na tętnicy szyjnej lub, w uzasadnionych przypadkach, gdy

jest to jedyne miejsce dostępne, na tętnicy promieniowej. Kolejnym elementem oceny jest

zbadanie całego ciała poszkodowanego (od czubka głowy do małego palca u nogi), głównie w

poszukiwaniu takich urazów, jak rany, złamania i zwichnięcia. Poszkodowany przytomny jest

w stanie powiedzieć, co go boli. Wówczas zadanie jest ułatwione i ocena szczegółowa trwa

krótko. Ocena stanu poszkodowanego nie powinna trwać długo, optymalnie około 1 minuty.

Ma ona na celu wykrycie podstawowych przyczyn ewentualnego zagrożenia życia i daje

możliwość dokonania selekcji poszkodowanych na osoby wymagające pomocy natychmiast

oraz te, którym pomoc może być udzielona nieco później. Ocenę można przerwać tylko w celu

zapewnienia drożności dróg oddechowych lub podjęcia czynności ratujących życie.

Kolejnym krokiem jest podjęcie podstawowych czynności związanych

z podtrzymywaniem życia (resuscytacja). Podstawowe czynności resuscytacyjne polegają na

utrzymaniu drożności dróg oddechowych oraz wspomaganiu oddychania i krążenia bez użycia

specjalistycznego sprzętu. Połączenie wentylacji własnym powietrzem wydechowym (sztuczne

oddychanie) i uciskania klatki piersiowej (pośredni masaż serca) to tak zwana resuscytacja

krążeniowo-oddechowa.


44

Podstawowe czynności resuscytacyjne:

1. Ocena sytuacji

− ocena zagrożeń dla ratowanego i ratownika, −

ocena stanu osoby ratowanej.

2. Wentylacja płuc (sztuczne oddychanie)

− rozluźnij odzież wokół szyi ratowanego,

− odchyl jego głowę do tyłu,

− obserwuj ruchy klatki piersiowej,

− jeżeli poszkodowany oddycha, ale jest nieprzytomny, ułóż go w pozycji bocznej

ustalonej,

− jeżeli poszkodowany nie oddycha – wezwij telefonicznie fachowa pomoc lub poproś, aby

zrobił to ktoś trzeci,

− usuń widoczne przedmioty z jamy ustnej,

− załóż maseczkę do sztucznego oddychania lub ułóż na ustach poszkodowanego płócienną

chusteczkę,

− palcami dłoni ułożonej na czole zaciśnij nozdrza,

− nabierz powietrza, szczelnie ułóż wargi wokół ust ratowanego, wdmuchnij powoli własne

powietrze wydechowe aż do wyraźnego uniesienia się klatki piersiowej

poszkodowanego,

− unieś głowę poszkodowanego i obserwuj, czy klatka piersiowa opada,

− przed każdym kolejnym wdmuchnięciem wykonaj głęboki wdech,

− po dwóch sztucznych oddechach sprawdź tętno,

− gdy krążenie jest zachowane, kontynuuj sztuczne oddychanie, kontrolując tętno co 10

oddechów lub co 1 minutę.

3. Przywrócenie krążenia krwi (masaż serca)

− ułóż poszkodowanego na twardym podłożu,

− oznacz miejsce ucisku (u osoby dorosłej – 3 palce nad wyrostkiem mieczykowatym

mostka, u niemowlęcia – 1 palec poniżej linii łączącej oba sutki, u noworodka – linia

łącząca brodawki piersi na mostku),

− ułóż dłonie jedna na drugiej w miejscu ucisku,

− rozpocznij uciskanie (u osoby dorosłej siła ucisku 4,5 – 5,5 cm w głąb klatki piersiowej,

u dzieci 2,5 – 3,8 cm, u noworodka 1,5 – 2 cm),

− uciskaj klatkę piersiową z częstotliwością 80 – 100 razy na minutę (noworodki i

niemowlęta 100 – 120),

− po każdych 15 uciśnięciach wykonaj dwa sztuczne oddechy – stosunek liczby uciśnięć i

oddechów ma wynosić 15:2 – 15 uciśnięć, 2 oddechy (u niemowląt i małych dzieci

5:1).

Krwotok jest to wylanie się krwi z naczynia krwionośnego lub serca wskutek urazowego

lub chorobowego uszkodzenia ich ściany. W przypadku uszkodzenia ciągłości skóry, czyli ran,

opanowanie go jest związane z zaopatrzeniem zranionego miejsca.

Przyczyny krwotoków:

− rany cięte spowodowane ostrymi przedmiotami lub narzędziami tnącymi, −

złamania miednicy,


45

− uszkodzenia narządów miąższowych (wątroba, śledziona, nerki). Krwotok

zewnętrzny:

− krwawienie tętnicze – krew o barwie jasnoczerwonej, wypływa z rany falami,

− krwawienie żylne – krew o barwie ciemnowiśniowej wypływa jednostajnym strumieniem,

− krwawienie z naczyń włosowatych – krew sączy się powoli, a krwawienie nie jest groźne i

łatwo je opanować.

Postępowanie w przypadku krwotoku zewnętrznego:

− krwawiącego trzeba koniecznie położyć,

− krwawiącą kończynę unieść nad poziom serca,

− jeżeli występuje silne krwawienie można ranę wytamponować jałową gazą, następnie

zamknąć opatrunkiem przylepcowym, po czym nałożyć opatrunek uciskowy.

W przypadku krwotoku wewnętrznego – przy barku doświadczenia ocena krwotoku z jam

ciała jest właściwie nie możliwa. Trzeba jak najszybciej wezwać lekarza (karetkę pogotowia).

Złamanie kości jest to całkowite lub częściowe przerwanie jej ciągłości po urazie

przekraczającym granicę elastyczności tkanki kostnej. Odłamki złamanej kości mogą ulec

przemieszczeniu. Jeśli dochodzi do przerwania ciągłości skóry nad złamaniem, a w ranie

widoczne są odłamki kości, mamy do czynienia ze złamaniem otwartym. Objawy złamania:

− ból zaraz po złamaniu (nasila się przy próbach ruchu lub ucisku),

− utrata lub ograniczenie czynności kończyny lub jej

części, − zniekształcenie, obrzęk oraz ruchy

patologiczne, − przymusowe ułożenie kończyny.

Postępowanie w przypadku złamania:

1. Wezwać pogotowie, jeżeli jest to możliwe i konieczne.

2. Poszkodowanego pozostawić w miejscu wypadku do czasu unieruchomienia złamania.

3. W razie złamania otwartego ranę przykryć jałowym opatrunkiem.

4. Unieruchamianie prowizoryczne zawsze wykonywać u chorego w pozycji leżącej. Przy

złamaniu kończyny górnej unieruchamiać należy w pozycji siedzącej.

5. Unieruchamiać zawsze przy złamanej kości sąsiadujące stawy.

6. Ograniczać narastanie obrzęku w miejscu złamania poprzez stosowanie worka z lodem i

układanie kończyny nieco wyżej nad poziom serca.

7. Obserwować stan ogólny poszkodowanego jak również złamaną kończynę (ból, zasinienie,

temperatura, ruchy palców itp.).

8. Pomóc wstać poszkodowanemu, gdyż najczęściej leży bezwładnie.

9. Poszkodowanego przewieźć do szpitala.

Oparzenie – to uszkodzenie tkanek wywołane działaniem wysokiej temperatury, żrących

środków chemicznych i oparzeniem energią elektryczną lub promieniowaniem jonizującym.

Oparzenie może wywołać zmiany miejscowe lub wpływać na czynności całego organizmu jest

to tak zwana choroba oparzeniowa. O ciężkości oparzenia decyduje jego rozległość (jaki

procent powierzchni ciała uległ poparzeniu). Oparzenia dzielą się na:

− I stopnia – na skórze piekący rumień,

− II stopnia – pęcherze wypełnione płynem surowiczym, tkanki otaczające oparzoną

powierzchnie są obrzęknięte,

− III stopnia – martwica tkanek aż do zwęglenia włącznie.

Postępowanie w przypadku oparzeń:


46

– usunąć poszkodowanego z zasięgu ognia lub innego czynnika parzącego,

– przy zapaleniu odzieży nakryć poszkodowanego kocem, położyć i turlać wyduszając w ten

sposób tlen spod okrycia,

– nie zdejmować koca, ani odzieży, zapewnić spokój, ewentualnie podać tabletkę

przeciwbólową,

– miejsce oparzone schładzać strumieniem zimnej wody lub za pomocą worka z lodem przez

około 20 minut (ochładzanie jest celowe nawet po kilu godzinach od oparzenia),

– ranę oparzeniową zabezpieczyć jałową gazą (oparzeń twarzy nie nakrywać),

– wezwać pogotowie (każdego oparzonego powinien obejrzeć lekarz, poza drobnymi

oparzeniami domowymi).

Porażenie prądem elektrycznym jest bardzo niebezpieczne. Kontakt ze źródłem prądu

elektrycznego może spowodować oparzenie skóry, utratę przytomności, zatrzymanie pracy

serca, a nawet śmierć. Zazwyczaj krótkotrwała ekspozycja na prąd elektryczny o napięciu do 1

kV nie jest niebezpieczna dla życia, przedłużająca się ekspozycja może stać się przyczyną

zgonu. Bardzo istotne w przypadku porażenia prądem elektrycznym jest natychmiastowe

uwolnienie porażonego spod jego działania. Pamiętać przy tym należy, że osoba porażona

prądem jest dla ratownika równie niebezpieczna jak samo źródło prądu. Objawy miejscowe:

oparzenie, martwica, zwęglenie. Objawy ogólne: przyspieszenie tętna, obniżenie ciśnienia

krwi, zaburzenia w oddychaniu, drgawki, wstrząs, śmierć kliniczna.

Postępowanie w miejscu wypadku porażenia prądem elektrycznym:

– wyłączenie prądu (bezzwłoczne odłączenie poszkodowanego od źródła prądu),

– gdy wyłączenie prądu nie jest możliwe odciągnąć porażonego od urządzenia pod napięciem

odpowiednimi narzędziami lub dostępnymi przedmiotami z suchego drewna albo z

tworzywa sztucznego,

– sprawdzenie stanu przytomności poszkodowanego,

– sprawdzenie podstawowych parametrów życiowych: tętna, oddechu,

– ułożenie poszkodowanego w pozycji bocznej ustalonej, a przy braku oddechu i tętna

rozpoczęcie czynności resuscytacyjnych,

– schładzanie miejsca oparzenia zimną wodą, zabezpieczenie jałową gazą lub innym czystym

materiałem, – okrycie ciała poszkodowanego, – wezwanie pogotowia.



1. W jakim celu i w jakich przypadkach udzielana powinna być pierwsza pomoc?

2. W jaki sposób można zdiagnozować ogólny stan poszkodowanego?

3. W którym miejscu na ciele poszkodowanego najlepiej wyczuć tętno?

4. W jaki sposób wykonuje się wentylację płuc (sztuczne oddychanie)?

5. W jaki sposób wykonuje się przywracanie krążenia krwi (masaż serca)?

6. W jaki sposób udzielić pierwszej pomocy osobie, która została porażona prądem?

7. W jaki sposób udzielić pierwszej pomocy osobie, która złamała górną kończynę?

4.6.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj na fantomie wentylację płuc (sztuczne oddychanie).



47


1) zapoznać się z treścią zadania (tekst przewodni do wykonania ćwiczenia),

2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

3) przyjąć rolę ratownika lub obserwatora,

4) jako ratownik wykonać zadanie zgodnie z poznanym algorytmem,

5) jako obserwator zwrócić uwagę na poprawność i kolejność wykonywania czynności,

6) ocenić pracę koleżanki/kolegi podkreślając, co zostało wykonane dobrze, a jakie zostały

popełnione błędy,

7) zamienić się rolami z koleżankami/kolegami,

8) ćwiczenie powtarzać aż do nabycia biegłości w wykonywaniu zadania.


– instrukcja do wykonania ćwiczenia zawierająca dokumentację zadania,

− fantom,

− materac,

− maseczka do sztucznego oddychania,

− płócienna chusteczka.

Ćwiczenie 2

W sytuacji symulowanej udziel pierwszej pomocy koledze, który został porażony prądem

elektrycznym, jest nieprzytomny, stwierdzasz brak podstawowych czynności życiowych.



1) zapoznać się z treścią zadania (tekst przewodni do wykonania ćwiczenia),

2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

3) przyjąć rolę ratownika, poszkodowanego lub obserwatora,

4) jako ratownik wykonać zadanie zgodnie z poznanym algorytmem,

5) jako obserwator zwrócić uwagę na poprawność i kolejność wykonywania czynności,

6) ocenić pracę koleżanki/kolegi podkreślając, co zostało wykonane dobrze, a jakie zostały

popełnione błędy,

7) zamienić się rolami z koleżankami/kolegami,

8) powtarzać ćwiczenie aż do nabycia biegłości w wykonywaniu zadania.


– instrukcja do wykonania ćwiczenia zawierająca dokumentację zadania,

− materac,

− fantom,

− maseczka do sztucznego

oddychania, − standardowo

wyposażona apteczka.

4.6.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz:


48

Tak Nie

1) wykonać czynności związane z oceną stanu poszkodowanych?

2) wykonać wentylację płuc (sztuczne oddychanie)?

3) wykonać przywracanie krążenia krwi (masaż serca)?

4) udzielić pomocy w przypadku porażenia prądem?

5) udzielić pomocy w przypadku złamania kończyny?

6) udzielić pomocy w przypadku poparzeń?


49

4.7. Zasady ochrony środowiska na stanowisku pracy


Ochrona Środowiska jest dziedziną wiedzy o kompleksowych zmianach zachodzących w

środowisku przyrodniczym, zwłaszcza pod wpływem czynników postępu technicznego, oraz o

sposobach zapobiegania lub łagodzenia ujemnych skutków ich działania. Ochrona środowiska

jest pojmowana również jako zespół idei, środków i działań zmierzających do utrzymania

środowiska w stanie zapewniającym optymalne warunki bytowania człowieka i

gwarantującym ciągłość najważniejszych procesów w biosferze jako podstawy produkcyjnej

działalności.

Zasady ochrony środowiska reguluje ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony

środowiska. Najczęściej, zgodnie z ustawą Prawo ochrony środowiska, przyjmuje się, że

środowisko jest to ogół elementów przyrodniczych, w szczególności powierzchnia ziemi,

łącznie z glebą, kopaliny, wody, powietrze, świat roślinny i zwierzęcy, a także krajobraz,

znajdujących się zarówno w stanie naturalnym, jak też przekształconych w wyniku działalności

człowieka Często również jako element środowiska traktowane są dobra materialne, zabytki

architektury i kultury, a według niektórych koncepcji można zaliczyć przynajmniej część

środowiska pracy.

Działalność ludzi, głównie gospodarcza powoduje większe lub mniejsze uciążliwości dla

środowiska, jego zagrożenia i zanieczyszczenia. Uciążliwościami dla środowiska są zjawiska

fizyczne lub stany utrudniające życie albo dokuczliwe dla otaczającego środowiska, zwłaszcza

hałas, wibracje, zanieczyszczenie powietrza, zanieczyszczenie odpadami itp.

Wymienione zjawiska lub stany kwalifikuje się jako uciążliwości szkodliwe dla

środowiska, jeżeli występują w natężeniu utrudniającym życie, także jeżeli są dokuczliwe w

stopniu powodującym zagrożenie zdrowia ludzi, uszkodzenie lub zniszczenie środowiska.

Obowiązek eliminowania lub ograniczania uciążliwości obciąża jednostki organizacyjne i

osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą. Zobowiązane są one stosować

technologie i rozwiązania techniczne stwarzające jak najmniejsze uciążliwości dla środowiska

oraz stosować urządzenia ochronne.

Zanieczyszczenie środowiska to wprowadzenie do środowiska (powietrza, wody, ziemi)

substancji stałych, ciekłych lub gazowych albo energii w takich ilościach lub w takim składzie,

że może to ujemnie wpłynąć na zdrowie człowieka, klimat, przyrodę żywą, glebę, wodę lub

spowodować inne zmiany w środowisku, w tym również kulturowym. Niekiedy przez

zanieczyszczenie rozumie się przekraczanie konwencjonalnych norm stanu środowiska lub

dopuszczalnych wskaźników emisji zanieczyszczeń.

Do najgroźniejszych rodzajów zanieczyszczeń należą dwutlenek węgla (CO2), tlenek

węgla (CO), dwutlenek siarki (SO2), dwutlenek azotu (NO2), fosfor (P), rtęć (Mg), ołów (Pb),

ropa naftowa, DDT i inne pestycydy, promieniowanie elektromagnetyczne niejonizujące i

jonizujące. Niekiedy używa się zwrotu zanieczyszczenie środowiska hałasem.

Zagrożenie spowodowane gwałtownym zdarzeniem nie będącym klęską żywiołową, które

może wywołać znaczne zniszczenie środowiska lub pogorszenie jego stanu stwarzające

powszechne niebezpieczeństwo dla ludzi i środowiska nazywamy nadzwyczajnym

zagrożeniem środowiska. Nadzwyczajne zagrożenie może być następstwem np. pęknięcia

rurociągu lub zbiornika i wylewu ropy naftowej na powierzchnię ziemi lub wód, awarii w

zakładzie produkcyjnym i wydostania się do powietrza znacznych ilości substancji

niebezpiecznych, katastrofy cysterny przewożącej materiały niebezpieczne oraz skażenia

terenu. W razie nadzwyczajnego zagrożenia środowiska, działania zmierzające do usunięcia

zagrożenia i jego skutków, podejmują terenowe organy administracji rządowej albo Minister


50

właściwy dla środowiska, jeśli zagrożenie przekracza granice jednego województwa lub może

spowodować szczególnie poważne skutki dla ludzi lub środowiska.

Według ustawy Prawo ochrony środowiska, ochrona powietrza polega na zapewnieniu jak

najlepszej jego jakości, w szczególności przez:

− utrzymanie poziomów substancji w powietrzu poniżej dopuszczalnych dla nich poziomów

lub co najmniej na tych poziomach,

− zmniejszanie poziomów substancji w powietrzu co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie są

one dotrzymane.

Ochrona wód polega na zapewnieniu ich jak najlepszej jakości, w tym utrzymywanie ilości

wody na poziomie zapewniającym ochronę równowagi biologicznej, w szczególności przez:

− utrzymywanie jakości wód powyżej albo co najmniej na poziomie wymaganym w

przepisach,

− doprowadzanie jakości wód co najmniej do wymaganego przepisami poziomu, gdy nie jest

on osiągnięty,

− poziom jakości wód jest określany z uwzględnieniem ilości substancji i energii w wodach

oraz stopnia zdolności funkcjonowania ekosystemów wodnych.

Wody podziemne i obszary ich zasilania podlegają ochronie polegającej w szczególności

na:

− zmniejszaniu ryzyka zanieczyszczenia tych wód poprzez ograniczenie oddziaływania na

obszary ich zasilania,

− utrzymywaniu równowagi zasobów tych wód.

Ochrona powierzchni ziemi polega na zapewnieniu jak najlepszej jej jakości, w

szczególności poprzez: − racjonalne gospodarowanie,

− zachowanie wartości przyrodniczych,

− zachowanie możliwości produkcyjnego wykorzystania,

− ograniczanie zmian naturalnego ukształtowania,

− utrzymanie jakości gleby i ziemi powyżej lub co najmniej na poziomie wymaganych

standardów,

− doprowadzenie jakości gleby i ziemi co najmniej do wymaganych standardów, gdy nie są

one dotrzymane,

− zachowanie wartości kulturowych, z uwzględnieniem archeologicznych dóbr kultury.

Bardzo ważnym aspektem ochrony środowiska jest ochrona przed polami

elektromagnetycznymi występującymi przy pracy urządzeń elektrycznych. Ochrona ta polega

na zapewnieniu jak najlepszego stanu środowiska poprzez:

– utrzymanie poziomów pól elektromagnetycznych poniżej dopuszczalnych lub co najmniej

na tych poziomach,

– zmniejszanie poziomów pól elektromagnetycznych co najmniej do dopuszczalnych, gdy

nie są one dotrzymane.

Oceny poziomów pół elektromagnetycznych w środowisku i obserwacji zmian dokonuje

się w ramach państwowego monitoringu środowiska – okresowe badania kontrolne tych

poziomów prowadzi wojewoda, a zakres badań określa w drodze rozporządzenia minister

właściwy do spraw środowiska.


51

Człowiek jest jednym z elementów środowiska. Również człowiek oddziałuje na miejsce,

w którym żyje – niestety, często destrukcyjnie. Znaczną część tych niewłaściwych działań

możemy jednak wyeliminować, przyjmując postawę przyjazną środowisku. Bardzo często nie

mamy osobistego wpływu na zanieczyszczenie środowiska wynikające np. z działalności

gospodarki. Możemy jednak, zmieniając własne zachowania, wytworzyć w sobie nawyki

takiego postępowania, które przyczyni się do ograniczenia zanieczyszczenia środowiska w

naszym otoczeniu. Często są to bardzo proste działania, niewymagające od nas ani

dodatkowych nakładów finansowych, ani dodatkowego czasu. Pierwszym, najbardziej

oczywistym krokiem w tym kierunku jest ograniczenie ilości odpadów oraz ich segregacja.

Rozdzielanie śmieci umożliwia często ich ponowne wykorzystanie, czyli recycling. Dotyczy to

np. szkła, wyrobów metalowych (puszek), makulatury itp. Starajmy się segregować śmieci,

zamiast – co się często zdarza – wyrzucać je w jednym worku do wspólnego kontenera. Na

osiedlach mieszkaniowych są często rozstawione specjalne, osobne pojemniki na szkło, plastik,

metal i papier. Nie powinniśmy więc wrzucać śmieci do jednego worka, lecz podzielić je, a

następnie wrzucić do odpowiednich pojemników. Umożliwi to ich ponowne przetworzenie i

wykorzystanie.

Kolejnym krokiem jest poszanowanie energii i wody. Po pierwsze należy z nich nie

korzystać, jeśli nie jest to niezbędne. Na przykład ważne jest, abyśmy maksymalnie korzystali

ze światła dziennego. Możemy to robić chociażby poprzez odpowiednie ustawienie stanowiska

pracy (np. przy oknie). Są też inne proste sposoby oszczędzania energii np.: jeśli wychodzimy

z pomieszczenia zgaśmy światło, wyłączmy telewizor czy urządzenia, których w danej chwili

nie używamy.

Trzeba wspomnieć również o odpadach elektronicznych i elektrycznych czyli

komputerach, monitorach, drukarkach, klawiaturach, szafach sterowniczych, transformatorach,

kondensatorach, rozdzielnicach energetycznych, dławikach, izolatorach, kablach

energetycznych, bateriach i akumulatorach i itp. Odpady elektryczne i elektroniczne powstają

najczęściej w miejscach ich użytkowania dlatego powinniśmy pamiętać o zapewnieniu

zgodnego z zasadami ochrony środowiska odzysku sprzętu elektrycznego i elektronicznego

powierzając odbiór zużytego sprzętu wyspecjalizowanym firmom.

Akumulatory elektryczne i baterie galwaniczne, należą do produktów, które po zużyciu

stają się odpadami o charakterze niebezpiecznym dla środowiska i zdrowia ludzi. Zbudowane

z materiałów wysoko przetworzonych, zawierają substancje szkodliwe takie jak ołów, kadm i

rtęć. Gospodarka odpadowymi akumulatorami i bateriami jest szczególnie trudna ze względu

na fakt, występowania ich jako różnorodnych źródeł prądu w bardzo szerokim asortymencie

urządzeń, używanych w bardzo wielu dziedzinach życia. Należy pamiętać, aby nie wyrzucać

baterii do odpadów komunalnych, a wyrzucać je do specjalnych pojemników. Baterie poddane

procesom odzysku stanowią znaczne zasoby ochraniające naturalne złoża surowcowe.



1. Co należy rozumieć pod pojęciem środowiska?

2. Co należy rozumieć pod pojęciem zanieczyszczenia środowiska?

3. Jak należy postępować ze zużytymi akumulatorami i bateriami galwanicznymi?

4. Jakie są podstawowe sposoby oszczędzania energii elektrycznej?

5. Na czym polega racjonalne gospodarowanie zasobami ziemi?

4.7.3. Ćwiczenia


52

Ćwiczenie 1

Wyobraź sobie, że pracujesz w dużej firmie branży teleinformatycznej i zajmujesz się

konserwacją urządzeń teleinformatycznych. Zastanów się, w jaki sposób możesz zadbać o

środowisko pracując na swoim stanowisku.




2) zastanowić się, jakie zagrożenia środowiska są związane ze

sprzętem teleinformatycznym,

3) zapisać wszystkie pomysły na kartce (burza mózgów – nie krytykując żadnego z pomysłów


4) uporządkować zapisane pomysły,




− mazaki,


Ćwiczenie 2

Zastanów się i odpowiedz na pytanie: na czym polega segregowanie odpadów pod kątem

ich przydatności do dalszego przetwarzania?




2) zastanowić się, na czym polega segregowanie odpadów pod kątem ich przydatności do

dalszego przetwarzania,







− mazaki,



Czy potrafisz:


53

Tak Nie

1) wymienić najgroźniejsze rodzaje zanieczyszczeń środowiska?

2) podać sposoby oszczędzania energii elektrycznej?

3) podać sposoby postępowania ze zużytym sprzętem elektrycznym?

4) określić, na czym polega ochrona ekologiczna wód?

5) określić, na czym polega ochrona ekologiczna powietrza?

4.8. Bezpieczeństwo i ergonomia w kształtowaniu warunków pracy


Ergonomia jest dyscypliną wiedzy zajmującą się zasadami i metodami dostosowania

warunków pracy do właściwości fizycznych i psychicznych człowieka, czyli tworzeniem takich

konstrukcji urządzeń technicznych i kształtowania materialnego środowiska pracy, jakie

wynikają z wymagań fizjologii i psychologii pracy. Jest to więc gałąź nauki zajmująca się

osiąganiem optymalnych relacji człowieka z jego środowiskiem pracy. Stanowiska pracy

powinny być urządzone stosownie do rodzaju wykonywania na nich czynności oraz

psychofizycznych właściwości pracowników, z uwzględnieniem wymagań ergonomii (rys. 1).

Ważnym dla wszystkich pracowników wykonujących pracę na stanowiskach

komputerowych, jest zapoznanie się z koniecznymi do spełnienia warunkami, aby praca

powodowała możliwie najmniejsze szkody i komplikacje zdrowotne.

Minimalne warunki pracy, jakie pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikowi na

stanowisku komputerowym określa rozporządzenie MPiPS z dnia 1 XII 1998 r. w sprawie BHP

na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe (Dz. U. Nr 148, poz. 973).

Wyposażenie stanowiska pracy oraz sposób rozmieszczenia elementów tego wyposażenia

nie może powodować podczas pracy nadmiernego obciążenia układu mięśniowo –

szkieletowego i (lub) wzroku oraz być źródłem zagrożeń dla pracownika. Monitor ekranowy

powinien spełniać następujące wymagania:

– znaki na ekranie powinny być wyraźne i czytelne,

– obraz na ekranie powinien być stabilny, bez tętnienia lub innych form niestabilności,

– jaskrawość i kontrast znaku na ekranie powinny być łatwe do regulowania w zależności od

warunków oświetlenia stanowiska pracy,

– regulacje ustawienia monitora powinny umożliwiać pochylenie ekranu co najmniej 20° do

tyłu i 5° do przodu oraz obrót wokół własnej osi co najmniej o 120° – po 60° w obu

kierunkach,

– ekran monitora powinien być pokryty warstwą antyodbiciową lub wyposażony w

odpowiedni filtr.

W razie potrzeby wynikającej z indywidualnych cech antropometrycznych pracownika,

powinna być użyta oddzielna podstawa monitora lub regulowany stół. Ustawienie ekranu

monitora względem źródeł światła powinno ograniczać olśnienie i odbicia światła.

Klawiatura powinna stanowić osobny element wyposażenia podstawowego stanowiska

pracy. Konstrukcja klawiatury powinna umożliwiać użytkownikowi przyjęcie pozycji, która

nie powodowałaby zmęczenia mięśni kończyn górnych podczas pracy. Klawiatura powinna

posiadać możliwość regulacji kąta nachylenia w zakresie 0÷15°, odpowiednią wysokość – przy

spełnieniu warunków, aby wysokość środkowego rzędu klawiszy alfanumerycznych z literami

A, S..., licząc od płaszczyzny stołu, nie przekraczała 30 mm dla przynajmniej jednej pozycji

pochylenia klawiatury. Powierzchnia klawiatury powinna być matowa, a znaki na klawiaturze

powinny być kontrastowe i czytelne.


54

Klawiatura ma bezpośredni wpływ na wydajność i komfort pracy. Wpływa także na

zapobieganie dolegliwościom układu mięśniowo-szkieletowego. Klawiatura powinna być

usytuowana w linii środkowej ciała operatora. Prawidłowe ułożenie kończyn górnych podczas

obsługi typowej klawiatury winno być takie: aby kąt między ramieniem a opartym na

podłokietniku przedramieniem wynosił 90°. Ułożenie klawiatury powyżej łokcia będzie

powodowało bóle w obrębie ramion. Ręce podczas pisania na klawiaturze powinny być

swobodne oraz powinny posiadać możliwość oparcia nadgarstków o podkładkę. Ważnym jest,

aby ręka nie opierała się o kant stołu na wysokości nadgarstka. Występuje wówczas możliwość

pogarbienia nerwu przebiegającego przez nadgarstek. Aby zadbać o nadgarstki możemy do

klawiatury standardowej dokupić podstawkę dostosowaną do wysokości klawiatury.

Konstrukcja stołu powinna umożliwiać dogodne ustawienie elementów wyposażenia

stanowiska pracy, w tym zróżnicowaną wysokość ustawienia monitora ekranowego i

klawiatury. Szerokość i głębokość stołu powinna zapewniać:

– wystarczającą powierzchnię do łatwego posługiwania się elementami wyposażenia

stanowiska i wykonywania czynności związanych z rodzajem pracy,

– ustawienie klawiatury z zachowaniem odległości nie mniejszej niż 100 mm między

klawiaturą a przednią krawędzią stołu,

– ustawienie elementów wyposażenia w odpowiedniej odległości od pracownika, to jest w

zasięgu jego kończyn górnych, bez konieczności przyjmowania wymuszonych pozycji.

Wysokość stołu oraz siedziska krzesła powinna być taka, aby zapewniała:

− naturalne położenie kończyn górnych przy obsłudze klawiatury, z zachowaniem co najmniej

kąta prostego między ramieniem i przedramieniem,

− odpowiedni kąt obserwacji ekranu monitora w zakresie 20÷50° w dół (licząc od linii

poziomej na wysokości oczu pracownika do linii poprowadzonej od jego oczu do środka

ekranu), przy czym górna krawędź ekranu monitora nie powinna znajdować się powyżej

oczu pracownika,

− odpowiednią przestrzeń do umieszczenia nóg pod blatem stołu.

Powierzchnia blatu stołu powinna być matowa, najlepiej barwy jasnej.

Rys. 1. Stanowisko komputerowe – wymiary i odległości


55

Krzesło stanowiące wyposażenie stanowiska pracy powinno posiadać:

– dostateczną stabilność, przez wyposażenie go w podstawę co najmniej pięciopodporową z

kółkami jezdnymi,

– wymiary oparcia i siedziska, zapewniające wygodną pozycję ciała i swobodę ruchów, –

regulację wysokości siedziska w zakresie 400÷500 mm, licząc od podłogi,

– regulację wysokości oparcia oraz regulację pochylenia oparcia w zakresie: 5° do przodu i

30° do tyłu,

– wyprofilowanie płyty siedziska i oparcia odpowiednie do naturalnego wygięcia kręgosłupa

i odcinka udowego kończyn dolnych, – możliwość obrotu wokół osi pionowej o 360°, –

podłokietniki.

Mechanizmy regulacji wysokości siedziska i pochylenia oparcia powinny być łatwo

dostępne i proste w obsłudze oraz tak usytuowane, aby regulację można było wykonywać w

pozycji siedzącej.

Jeśli przy pracy istnieje konieczność korzystania z dokumentów, stanowisko pracy należy

wyposażyć w uchwyt na dokument, posiadający regulację ustawienia wysokości, pochylenia

oraz odległości od pracownika. Uchwyt na dokument powinien znajdować się przed

pracownikiem – między ekranem monitora i klawiaturą – lub w innym miejscu – w pozycji

minimalizującej uciążliwe ruchy głowy i oczu.

Stanowisko pracy powinno być tak zaprojektowane, aby pracownik miał zapewnioną

dostateczną przestrzeń pracy, pozwalającą na umieszczenie wszystkich elementów

obsługiwanych ręcznie w zasięgu kończyn górnych. Stanowisko pracy wyposażone w monitor

ekranowy powinno być tak usytuowane w pomieszczeniu, aby zapewniało pracownikowi

swobodny dostęp do tego stanowiska. Odległości między sąsiednimi monitorami powinny

wynosić co najmniej 0,6 m, a między pracownikiem i tyłem sąsiedniego monitora – co najmniej

0,8 m. Odległość oczu pracownika od ekranu monitora powinna wynosić 400–750 mm.

Oświetlenie powinno zapewniać komfort pracy wzrokowej, a szczególnie:

– poziom natężenia oświetlenia powinien spełniać wymagania określone w Polskich

Normach,

– należy ograniczyć olśnienie bezpośrednie od opraw, okien, przezroczystych lub

półprzezroczystych ścian albo jasnych płaszczyzn pomieszczenia oraz olśnienie odbiciowe

od ekranu monitora, w szczególności przez stosowanie odpowiednich opraw

oświetleniowych, instalowanie żaluzji lub zasłon w oknach.

Dopuszcza się stosowanie opraw oświetlenia miejscowego, pod warunkiem że będą to

oprawy nie powodujące olśnienia. Oświetlenie – poziom i natężenie oświetlenia regulują

Polskie Normy: PN–84/E–02033 –Oświetlenie wnętrz światłem elektrycznym. Zalecenia

międzynarodowe dla oświetlenia stanowisk komputerowych są uregulowane w normie ISO 924

oraz ISO 8995. Najkorzystniejszym jest oświetlenie w przedziale od 300lx do 700lx, o

równomierności oświetlenia > 0,65. Bardzo ważnym jest, aby na klawiaturze komputera

średnie natężenie oświetlenia wynosiło 500 lx. Z pola widzenia pracującego powinny być

usunięte wszelkie źródła światła emitujące oświetlenie silniejsze od monitora.

Mikroklimat pomieszczenia, temperatura – wywiera bezpośredni wpływ na samopoczucie

oraz wydajność pracy pracowników. W okresie zimowym temperatura w pomieszczeniach

pracy powinna wynosić od 20 do 24° C a latem od 23 do 26° C. Jest wskazanym, aby

pomieszczenia posiadały klimatyzację. Przy braku klimatyzacji pomieszczenia powinny być

często, co 3–4 godziny wietrzone, zwłaszcza w okresie grzewczym. W czasie wietrzenia należy


56

unikać powstawania przeciągów. Ruch powietrza nie powinien przekraczać od 0,1 do 0,15

m/sek.

Wilgotność powietrza – wilgotność powietrza w pomieszczeniu wynosząca powyżej 50%

jest wilgotnością bardzo pożądaną, ponieważ zapobiega wytwarzaniu się nadmiernego

natężenia pola elektrostatycznego w pobliżu komputera. W okresie zimowym w

pomieszczeniach z centralnym ogrzewaniem wilgotność spada do 30% i potencjał

elektrostatyczny ekranu monitora może być szczególnie wysoki. Należy zadbać o zwiększenie

wilgotności powietrza w pomieszczeniach zakładając odpowiednie parowniki.

Rys.2.

Przykładowe rozmieszczenie stanowisk komputerowych

Przy projektowaniu, doborze i modernizacji oprogramowania, a także przy planowaniu

wykonywania zadań z użyciem ekranu monitora pracodawca powinien uwzględniać w

szczególności następujące wymagania:

– oprogramowanie powinno odpowiadać zadaniu przewidzianemu do wykonania,

– oprogramowanie powinno być łatwe w użyciu oraz dostosowane do poziomu wiedzy i

(lub) doświadczenia pracownika,

– systemy komputerowe muszą zapewniać przekazywanie pracownikom informacji zwrotnej

o ich działaniu,

– systemy komputerowe muszą gwarantować wyświetlanie informacji w formie i tempie

odpowiednich dla pracownika,

– bez wiedzy pracownika nie można dokonywać kontroli jakościowej i ilościowej jego pracy,

– przy tworzeniu oprogramowania i przetwarzaniu danych powinny być stosowane zasady

ergonomii.



1. Jakie są cele i zadania ergonomii?

2. Jakie jest właściwe natężenie światła na klawiaturze komputera?

3. Ile powinna wynosić minimalna odległość pomiędzy tyłem monitora a głową sąsiedniego

operatora komputera?

4. Ile powinna wynosić odległość użytkownika od monitora komputerowego?

5. W jaki sposób powinien być ustawiony monitor?


57

6. Jak powinna być usytuowana klawiatura komputera względem operatora?

4.8.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na rysunku poniżej przedstawiono krzesło obrotowe stanowiące wyposażenie stanowiska

pracy przy komputerze. Odpowiedz na pytanie: czy krzesło to jest zgodne z wymaganiami

ergonomii?

Rysunek

do ćwiczenia 1



1) dobrać partnerów do pracy w grupie,

2) zastanowić się, jakie wymagania ergonomii powinno spełniać krzesło,

3) dokonać oceny zaprezentowanego wyposażenia stanowiska pracy,







− mazaki,



58

Ćwiczenie 2

Dokonaj oceny zaprezentowanego stanowiska pracy pod względem zgodności z zasadami

ergonomii.

Rysunek do ćwiczenia 2



1) rozpoznać elementy stanowiska pracy przedstawionego na rysunku, 2)

dokonać oceny stanowiska pracy odpowiadając na pytania:

– czy regulowane elementy krzesła i stołu są dostosowane do wzrostu pracownika?

– czy podczas pracy na komputerze ramię i przedramię pracownika tworzą ze sobą kąt

prosty?

– czy tułów pracownika podczas pracy jest wyprostowany, oparty o oparcie i odchylony

do tyłu o ok. 10°-15° ?

– czy pracownik ma możliwość wygodnego oparcia nadgarstków podczas czynności

wykonywanych na klawiaturze?

– czy masz inne uwagi do stanowiska pracy?

3) zapisać wszystkie odpowiedzi na kartce,

4) zaprezentować efekty swojej pracy na forum grupy.



− mazaki,



Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wyjaśnić, czym zajmuje się dziedzina wiedzy zwana ergonomią?

2) określić, jakie wymagania powinien spełniać monitor ekranowy?

3) określić, jakie wymagania powinna spełniać klawiatura komputerowa?

4) określić, jakie wymagania powinno spełniać oświetlenie stanowiska pracy?


59

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ INSTRUKCJA DLA UCZNIA 1. Przeczytaj dokładnie instrukcję.

2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

3. Odpowiedzi udzielaj wyłącznie na karcie odpowiedzi.

4. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

5. Test zawiera 20 zadań.

6. Do każdego zadania podane są cztery odpowiedzi, z których tylko jedna jest prawidłowa.

7. Zaznacz prawidłową według Ciebie odpowiedź wstawiając literę X w odpowiednim

miejscu na karcie odpowiedzi.

8. W przypadku pomyłki zaznacz błędną odpowiedź kółkiem, a następnie literą X zaznacz

odpowiedź prawidłową.

9. Za każde poprawne rozwiązanie zadania otrzymujesz jeden punkt.

10. Za udzielenie błędnej odpowiedzi, jej brak lub zakreślenie więcej niż jednej odpowiedzi –

otrzymujesz zero punktów.

11. Uważnie czytaj treść zadań i proponowane warianty odpowiedzi.

12. Nie odpowiadaj bez zastanowienia; jeśli któreś z zadań sprawi Ci trudność – przejdź do

następnego. Do zadań, na które nie udzieliłeś odpowiedzi możesz wrócić później.

13. Pamiętaj, że odpowiedzi masz udzielać samodzielnie.

14. Na rozwiązanie testu masz 40 minut.

Powodzenia!

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Najważniejszym polskim aktem prawnym, regulującym m.in. kwestie prawa pracy oraz

bezpieczeństwa i higieny pracy jest a) Kodeks Pracy.

b) instrukcja BHP.

c) rozporządzenie Ministra Gospodarki w sprawie minimalnych wymagań dotyczących


d) instrukcja stanowiskowa BHP.

2. Za czas powstrzymania się od wykonywania pracy lub oddalenia się z miejsca zagrożenia

a) pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia.

b) pracownik nie zachowuje prawa do wynagrodzenia.

c) pracownik ma prawo do częściowego wynagrodzenia.

d) pracownik może otrzymać naganę.

3. Czynniki, które nie stanowią zagrożenia dla życia lub zdrowia człowieka, ale utrudniają

pracę lub przyczyniają się w inny istotny sposób do obniżenia jego zdolności do

wykonywania pracy bądź też wpływają na zmniejszenie wydajności nazywamy a) czynnikami szkodliwym.

b) czynnikami uciążliwymi.

c) czynnikami niebezpiecznym.

d) czynnikami mało niebezpiecznym.

4. Zagrożenia mechaniczne to


60

a) wszelkie oddziaływania na człowieka czynników fizycznych, które mogą być

przyczyną urazów powodowanych mechanicznym działaniem części maszyn,

narzędzi, przedmiotów obrabianych lub wyrzucanych materiałów stałych bądź

płynnych.

b) wszelkie oddziaływania na człowieka czynników fizycznych, które mogą być

przyczyną urazów powodowanych wplątaniem, wciągnięciem lub pochwyceniem

przez maszynę (zmiażdżeniem, złamaniem).

c) wszelkie oddziaływania na człowieka czynników fizycznych, które mogą być

przyczyną urazów powodowanych przemieszczającymi się maszynami oraz

transportowanymi przedmiotami.

d) wszelkie oddziaływania na człowieka czynników fizycznych, które utrudniają pracę

lub przyczyniają się do obniżenia zdolności do wykonywania pracy.

5. Korzystanie z wadliwego lub niesprawnego sprzętu elektronicznego jest zagrożeniem a)

szkodliwym.

b) obojętnym.

c) niebezpiecznym.

d) uciążliwym.

6. Najkorzystniejsze dla ludzkiego oka oświetlenie to

a) sztuczne ogólne.

b) sztuczne miejscowe.

c) naturalne słoneczne.

d) naturalne miejscowe.

7. Minimalny poziom natężenia oświetlenia na płaszczyźnie roboczej powinien wynosić a)

100 lx.

b) 200 lx.

c) 700 lx.

d) 900 lx.

8. Znak nie dotykać to znak

a)


61

b)

c)

d)

9. Ostrzeżenie przed silnym polem magnetycznym to znak

a)

b)

c)

d)

10. Prace przy urządzeniach i instalacjach elektrycznych należy

a) wykonywać po wyłączeniu ich spod napięcia.


62

b) wykonywać po wyłączeniu ich spod napięcia za wyjątkiem wymiany w obwodach o

napięciu do 1 kV wkładek bezpiecznikowych i źródeł światła oraz przeprowadzania

prób zgodnie z zakładowymi instrukcjami eksploatacji.

c) wykonywać bez wyłączania napięcia.

d) wykonywać bez wyłączania napięcia umieszczając odpowiednie oznakowanie.

11. Ochrona przeciwporażeniowa przed dotykiem bezpośrednim ma za zadanie

a) ograniczenie skutków porażenia w razie dotknięcia do części przewodzących

dostępnych, które niespodziewanie znalazły się pod niebezpiecznym napięciem (np.

wyniku uszkodzenia izolacji).

b) chronić ludzi przed zagrożeniami wynikającymi z dotyku do części czynnych

urządzeń elektrycznych znajdujących się pod niebezpiecznym

napięciem w czasie normalnej pracy tych urządzeń.

c) zapobieżenie możliwości porażenia prądem elektrycznym w wyniku równoczesnego

dotknięcia części przewodzących znajdujących się pod różnymi potencjałami.

d) izolowanie od ziemi stanowiska pracy, na którym może się znaleźć człowiek by nie

było możliwe jednoczesne dotknięcie dwóch części przewodzących prąd

elektryczny.

12. Urządzeniami samoczynnie wyłączającymi prąd zwarcia są

a) przekaźniki nadprądowe.

b) urządzenia o izolacji równoważnej.

c) urządzenia ochronne różnicowoprądowe reagujące na pojawienie się prądu upływu z

obwodu.

d) wyłączniki automatyczne.

13. Środki ochrony indywidualnej to

a) środki przeznaczone do jednoczesnej ochrony grupy ludzi, w tym i pojedynczych

osób, przed niebezpiecznymi i szkodliwymi czynnikami występującymi pojedynczo

lub łącznie w środowisku pracy.

b) urządzenia lub wyposażenie przeznaczone do noszenia bądź trzymania przez

pracownika w celu ochrony przed jednym zagrożeniem lub większą liczbą zagrożeń,

które mogą mieć wpływ na jego zdrowie lub bezpieczeństwo pracy.

c) środki zapewniające prawidłowe warunki w pomieszczeniach przemysłowych.

d) środki zapewniające prawidłowe warunki na stanowiskach pracy.

14. Pożarem nazywamy

a) każdy przypadek niekontrolowanego procesu spalania materiałów palnych.

b) spalanie ciał stałych pochodzenia organicznego, przy którym powstaje zjawisko

żarzenia.

c) spalanie cieczy palnych i substancji stałych topiących się wskutek ciepła.

d) spalanie w którym obok innych zjawisk powstaje zjawisko żarzenia.

15. Do gaszenia pożaru instalacji elektrycznej użyjesz

a) gaśnicy wodnej.

b) gaśnicy typu A.

c) gaśnicy typu AE.

d) gaśnicy typu B.

16. Udzielający pierwszej pomocy ma za zadanie


63

a) przenieść poszkodowanego w bezpieczne miejsce i czekać na przyjazd pogotowia.

b) utrzymać przy życiu poszkodowanego.

c) szukać pomocy wśród ludzi zebranych wokół poszkodowanego i jej udzielić.

d) wezwać karetkę pogotowia.

17. W razie gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy i

stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika, pracownik

a) ma prawo powstrzymać się od wykonywania pracy, zawiadamiając o tym

niezwłocznie przełożonego.

b) musi wykonywać pracę.

c) zawiadamia na piśmie inspektora pracy.

d) ma prawo oddalić się z miejsca pracy.

18. Prowadzący sztuczną wentylację po wykonaniu wdechu obserwuje

a) poszkodowanego i jego wygląd.

b) poszkodowanego i jego zachowanie.

c) spogląda na klatkę piersiową kontrolując jej ruchy.

d) tętno poszkodowanego.

19. Tętno u poszkodowanego w wypadku sprawdzamy

a) na tętnicach małych.

b) na tętnicach średnich.

c) na tętnicy szyjnej.

d) na nadgarstku.

20. W przypadku porażenia prądem pierwszą czynnością ratownika jest

a) natychmiastowe uwolnienie porażonego spod działania prądu.

b) wezwanie lekarza.

c) powiadomienie pracodawcy.

d) oznakowanie miejsca wypadku.


64

KARTA ODPOWIEDZI Imię i nazwisko

..................................................................................................

Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony

przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr

zadania Odpowiedzi

Punkty

1 a b c d

2 a b c d

3 a b c d

4 a b c d

5 a b c d

6 a b c d

7 a b c d

8 a b c d

9 a b c d

10 a b c d

11 a b c d

12 a b c d

13 a b c d

14 a b c d

15 a b c d

16 a b c d

17 a b c d

18 a b c d

19 a b c d

20 a b c d

Razem:

6. LITERATURA

1. Jurczyk W., Łakomy W.: Stany zagrożenia życia. FHW – Słomczyński G., Kraków 2002

2. Korczak C. (red.): Higiena i ochrona zdrowia. PZWL, Warszawa 1997


65

3. Mac S., Leowski J.: Bezpieczeństwo i higiena pracy. WSiP, Warszawa 2000

4. Markiewicz H.: Zagrożenia i ochrona od porażeń w instalacjach elektrycznych. WNT,

Warszawa 2000

5. Polska Norma PN-ISO 7010:2006 Barwy bezpieczeństwa i znaki bezpieczeństwa

6. Polska Norma PN-92/N-01256-02:1992 Znaki bezpieczeństwa. Ewakuacja

7. Polska Norma PN-92/N-01256-03:1993 Znaki bezpieczeństwa. Ochrona i higiena pracy

Technik.teleinformatyk 312[02] o1.01_u

Business

Transcript of Technik.teleinformatyk 312[02] o1.01_u