OWINYTECHNICZNE

Dodatek do Przeglądu TechnicznegoROK I. WARSZAWA, 18 maja 1927 r. N° 20

VII. MIĘDZYNARODOWY TARGw POZNANIU.

1 — 8 maja 1927.

W Targu tegorocznym wzięli udział przed-stawiciele wszystkich gałęzi jprzemysłu i ze wszystkich dzielnic Polski; liczba wystawców osiągnęłarekordową cyfrę 1300, Dzięki temu Targ dał nie-zły obraz naszej wytwórczości i jej wszystkichmożliwości.

'Po weijściu na Targ, przedewszystkiem rzucasię w oczy widok — tak charakterystyczny dla

Naprzeciw placu przemysłu imaszyn rolni-czych stoi H a l a M a s z y n , w 'której większośćeksponatów — .to znowu m a s z y n y d o p r z e -t w a r z a n i a p ł o d ó w r o l n i c t w a , jak urzą-dzenia dla młynów, gorzelni, culkrowni, przyrządyi piece piekarniane i cukiernicze, przyrządy dlamasarni i mleczarni (wirówki), chłodnie i t. p. Śro-dek Hali Maszyn zajęły h u t y i k o p a l n i e ,oraz c i ę ż l k i p r z e m y s ł m e t a l o w y , wysta-wiając obrabiarki do metali i drzewa, urządzeniadla odlewni, okazy odlewów, części kotłów, ruryi armaturę parową, wodną i gazową, urządzenia

Rys. 1. Główne' wejście na Targ Poznański z widokiem na Wieżą Górnośląską.

przemysłu poznańskiego — całego lasu m a s z y ni n a r z ą d z i r o l n i c z y c h , skupionych na ol-brzymim p!acu, zajmującym znaczną część terenutargowego. Przemysł ten imponuje ilością i jako-ścią; część placu zajęła konkurencja zagraniczna,porównanie jednak może tylko dumą napawać na-szyclh przemysłowców. Lokomobile, silniki, cią-gówki, młockarnie, żniwiarki, siewniki, młynki —wiszys.tko to jest w ruchu — tworząc miły dla okai uchą technika obraz aktywności,

'Część wolnego terenu przy maszynach rolni-czych zajęły lokomobile przemysłowe, walce i pa-rowozłki wąskotorowe, dalej materiały budowla-ne — jak cement, cegły, dachówki, dreny, eternit—- oraz dzwony kościelne.

dla gazowni i wodociągów, silniki elektryczne, aku-mulatory, maszyny drukarskie i introligatorskie,cegielniane, wagi, narzędzia kowalskie i stolar-skie.

Obok stojąca W i e ż a G ó r n o ś l ą s k ą jestdalszym ciągiem przeglądu przemysłu polskiegoi zagranicznego. Dół Wieży wygląda, 'jak garażs a m o c h o d o w y . Stoją tu zgodnie obok siebiemarki Morris, Ford, Lincoln, Fiat, Opel, Renault,Chrysler, Rocihet Schneider, Studebaker, Citroen,Faibr. Nation., Austro-Daimler, Mercedes-Benz,Steyer, Gener?l Motors Co (Cadillac, Buick, Old-mobile, Pontiac, Oaklańd Chevrolet) i in. Sąsia-dujące z niemi piękne parowozy kilku fabryk po-znańskich i warszawskich wyglądały, jak ubodzy

NOWINY TECHNICZNE 1927

krewki wabec dorobkiewiczów. Szkoda, że t y 1-k o ci ,,ubodzy" są krajowego wvrobu... W związ-ku z tem zajęjło tu miejsce .kilka firm wyrabiają-cych łożyska kulkowe, resory, osie parowozowei t, p. Resztę miejsca na dole Wieży wypełniłyaparaty gorzelniane i rektyfikacyjne, oraz innewyroby z blachy miedzianej, wystawione przezfirmy poznańskie. Piętro Wieży zajęły wszelkie-go rodzaju wyroby elektrotechniczne, lampy elek-tryczne i gazowe, sprzęty i naczynia blaszane,drewniane, emaljowane, aluminiowe, okucia bu-dowlane i meblowe, pilniki, no/że, łańcuchy, ka-sety i skrzynki, aipara.ty i sprzęt radjowy.

W ' P a w i l o n i e P r z e m y s ł o w y m pełnofotrepianów, radioaparatów, mebli klubowych. Wy-stawiono tu też fortepiany i wyroby koszykarskie.

g o wy m. Na parterze bogato reprezentowany jest•przemysł w ł ó k i e n n i c z y , łódzki i bielski, po-kazując wszelkicigo rodzaju materjały, kilimy, ma-katy i dywany. Obok wystawiono okazy przemy-słu g a r b a r s k i e g o i szewckie^go, konfelccjęi artykuły sportowe, zabawki, przybory piśmien-ne reprodukcje graficzne, urządzenia biurowei it. p. Na piętrze zaś zgromadzono wina, artykułyspożywcze, wyroby przemysłu c h e m i c z n e g oi farmaceutycznego, szkło, porcelanę, artystycznewyroby fajansowe i inne,

D o m a d m i n i s t r a c y j n y Targu musiałbyć w tym roku częściowo oddany pod eksipona-ty. Wystawiono tam okazy przemysłu meblarskie-go, które przedstawiają się bardzo okazale.

Z osobnemi 'pawilonami, rozsianemi po wy-

Ryś. 2. Widok placu Przemyślu Maszyn r Narzędzi Rolniczych na Targu Poznańskim.

Wystawcy zagraniczni wzięli w swe wyłącz-ne posiadanie P a w i l o n H a n d l o w y . Najoka-zalej wystąpiła grupa firm b e l g i j s k i c h pod

patronatem Belgijisko-Pohikiej Izby Handlowej.Wytwórczość Belglji i Konga (surowce) zobrazo-wano na szeregu eksponatów i ciekawych tablic.Zbiorowa wystawa firm f r a n c u s k i c h ze sma-kiem ułożona poikazała napoje, perfumy, książki,konserwy i .t. p. Firmy ljońskie wystawiły materiejedwabne, a paryskie — bardzo gustowną kolek-'ejfę tkanin bawenia.nye,h. S z w a i j c a r j a urządziła

dział informacyjny w zakresie turystyki i wytwór-czości szwajcarskiej. T u r e c k i pawilon pokazałpiękne artystyczne dywany i niektóre surowce•tam produikowaLne, między imienni próbki wełny:ż owiec i kóz anatoliljskich,

Na/jwiększą ilość wys.tawców i eksponatów•znalazła pomieszczenie w wielkim P a ł a c u T ar-

stawie, wystąpiły; Zjednoczone kopalnie górnoślą-skie pProgress", .Polskie zakłady ceramiczne z Gru-dziądza oraz znana firma samochodowa „Peugeot".Koło Wieży Górnośląskiej1 piękne okazy łodzi naj-rozmaitszego typu wystawiła f. Władysława Ur-bafiiaka.

'Nowością na Targu było zastosowanie ggtofonó'w, które raczyły publiczność muzylką gra-mofonową, a w przerwach głosiły zalety wystawia-nych wyrobów, potężnym swym rykiem zagłu-szając hałas maszyn i gwar tysięcy zwiedzających.Ogółem w czasie ośmiodniowego życia Targuzwiedziło go około 250 000 ludzi.

Podczas Targu.w Poznaniu odbyły się licznezjazdy oraz wyciecziki, nawet z zagranicy, jak ju-.gosłąwiańiska i turecka,

Ks 20 NOWINY TECHNICZNE 35

STOWARZYSZENIE TECHNIKÓW POLSK. w WARSZAWIE.KONTO P. K. O. 128.

POSIEDZENIE TECHNICZNE.W piątek dnia 20 b. m. o godz. 8-e;j wiecz.

odbędzie się posiedzenie techniczne, >nn któremp, Władysław Barański wygłosi odczyt p. t.:

,,Lasy i 1'eśnictiwo w Po-sce"z przezroczami.

KOMUNIKAT KflNCELARJI.Zmarli członkowie Stowarzyszenia: 1) Zie-

liński Feliks przemysłowiec i 2) Zych-PłodowskiZdzisław — iaiż, 'kons.tr. aeronaut.

W,'dn, 25 maja r. b, o godz. 8-ej wiecz, iniż. Gu-staw Kamieński (Gamaston) wygłosi w Stowarzy-szeniu Techników odczyt p. t.: ,,O dziwach i cu-

dach groty Mamuta w stanie Kentucky S.Z.A.P."—na rzecz ofiar powodzi w Ameryce Północnej, Od-czyt ilustrowany będzi-e licznemi i interesującemiprzezroczami. Bilety w cenie zł. 5 i zł, 2 są do na-bycia w Kancelarji Stów, oraz w księgarni Wen-dego (Krak, Przedm. 9),

KOMUN1KRTY KÓŁ 1 WYDZIAŁÓW.Rada Naukowo-Techńiczna zawiadamia, że

we czwartek, dnia 19-go b. m. o godz. 6-ejwiecz, w sali nr. V odbędzie się dalszy ciąg dy-skusji mad 'referatem dr. Bartoszewicza: „Prze-'mysł naftowy rafineryjny w Polsce".

D Z l f l Ł I N F O R M A C Y J N Y .Z bliższych informacji o poniżej podanych posadach korzystać mogą członkowie stowarzyszeń, zgrupowanych

w Związku Polskich Zrzeszeń Technicznych, zwracając się o szczegóły do Kancelarji Stowarzyszenia Techników (Czai-kiego 3/5), a nie do Administracja „Przeglądu Technicznego"

Uprasza się Szanownych Korespondentów o nadsyłanie znaczków pocztowych na odpowiedź.POSADY WAKUJĄCE:

96—Nauczyciela technologii mechanicznej poszukuje Mi-nisterstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Puifolicz-nego na wyjazd. Kandydaci z wykształceniem poli-technicznem i conajmniej dwiileLnią praktyką fa-bryczną w dziedzinie obróbki metali i 2 praktykąw dziale silników spalinowych •— posiadają pierw-szeństwo.

98—Inżyniera-mechanika młodego, energicznego, obezna-nego z urządzeniami technioznemi, jako konstruktora•do biura technicznego poszukuje Tow. Zakł, Metalo-wych,

100—Kierownik warsztatów mechanicznych na prowincjęposzukiwany,

102—Inżyniera-mechanika, jako kieirow-nika zakładów,pierwszeństwo idla inżynierów obeznanych z maszynąLindego do sztucznego lodu, poszukują Zakłady 'Prze-mysłowe,

104—Inżyniera na stanowisko dyrektora państwowej szko-ły technicznej z wydz. iotn. i samoch. w Warszawieiposzukuje Min. WyzB. Rei, i Ośw. Pufel, Koniecznapraktyka w dziedzinie olbrflbki metali oraz gruntownaznajomość nowoczesnej onganizacji olbrólbki i metodmasowej produkcji. Pierwiszeństwo mają kandydaciz praktyką warsztatową w falbrykach samochodówlub samolotów,

106—.Wydział Powiatowy w Puławach ogłasza konkurs .nastanowisko Dyrektora Szkoły Rzemiosł Budowlanychw Kazimierzu n/W., z termin?™ objęcia stanowiskaod 20.VI r. ib. Konieczny warunek: przeprowadzeniereorganizacji Szkoły na zasadach dostosowania jejprogramu do potrzeb przsmysłu wiejskiego, ze spe-cjalnem uwzględnieniem w jej prowadzeniu roli spo-łeczno-wychowawczej Szkoły.

108—Mechanika, umiejącego samoidziilnie prowadzić mo-tor systemu Diesla postukuje garbarnia w Warszi-wie.

110—Inżyniera, dzielne-go fachowca, w charakterze kiero-wnika działu technicznego poszukuje dobrze prospe-rujące przedsiclbionstwo handlowe, z wyrobionąpierwszorzędną klijenielą,

112—2-ch inżynierów i 4-c!i techników do zajęć wansiwi-cowych potrzelba, Warunki pracy akordowej, ewen-tualnie poisada stała i tantjeimy.

114—Stanowisko miejskiego inżyniera budowniczego, któ-ry jednocześnie będzie kierownikiem wydziału bu-downictwa — wakuje w Magistracie miasta prowin-cjonalnego. Kandydat posiadać winien wybitną prak-tykę prowadzenia rolbót buldowlanych i umiejętnośćkierowania innemu robotami mielj&kiemi, wchodzący-mi w zakres techniki,

POSZUKUJĄ PRACYs43—Technik-mechaniik, lat 30 z praktyką warsztatową,

konstrukcyjną i budowlaną. Wysłuchane kursy Nau-kowej Organizacji Piracy w Warszawie z nadzorutechnicznego i systemu płac robotniczych.

45—Inżynier-technolog z inicjatywą poszukuje posady, —Znajomość instalacji cieplnych i parostatków. Jeds-nastoletnia rólżnorodna praktyka.

47—Wawelberczyk z 12-letnią praktyką na samodiiiol-nycfc. stanowiskach, ostatoio kierownik robót budo-wlanych, .poszukują posady w przemyśle budowa-nym.

49—Inżynier -technolog z praktyką konstruktorską, war-sztatową i 'montażową, oibeznany praktycznie z no-woczesnemi matodaml pro'd!ulkcji i kalkulacji po;3zu-Ikiulje lzajęci-a w igodizinach •wieczonnycli -w branżymetalowej lub drzewnej,

FIRMA EGZYSTUJE OD R. 1900,

ROBOTY ZIEMNE DROGI BITE, DLICE MIEJSKIE. DROGI ŻELAZNE.A. P R Z Y B Y L S K I , BIURO TECHNICZNE

Marszałkowska 22 Warszawa Tel: 55-15 i 68-30

P r z e d p ł a t ę kwartalną . . , . . . . . 10 z),p r z y | t n u | e Administracja i Pocztowa Kasa Oszczędności

na konto J * 515.P r z e d p ł a t a z a g r a n i c ą . . . 48 zł. rocznie.C e n a n u m e r u p o j e d y n c z e g o . . . . . 1 i ł .Z a z m i a n ę a d r e s u (znaczkami poczt.) . 1 z ł .

J e d n o r a z o w y c hZa jedną s t r o n i c ; zł.

„ pól s t rony . . . . . , . . ,» ćwierć s t r o n j •„ jedną ó s m e »

W „Nowinach T e c h n i c z n y c h " o 60*/0 droże j .

Ceny ogłoszeńPrzy zamówieniu wielokrotnych1,, ogłoszeń,bez zmiany tekstu, udziela sle. nast. zniżek.

za 6-krotne ogł. . . 10%, 18 , . • . «0 „, *6 „ , . . 8 5 ,» BS , , . . 80 „

Dopłaty: za 1 str. okładki 100*/,; za zamó-wione miejsce na innych stronach BO1/,.

Dl» poszukujących pracy 20*/, ustępstwa.

800—110.-60.-30.-

• t̂tJfo Bedatcjl i Administracji! Warszawa, ni. Gzackiego N r . 3 (Gmach Stowarzyszenia Techników)* Telefonu Nr. 67-04.Redakcji ot v*rta we wtorki, czwartki I piątki od godz. 7 do 8 i pół wieczorem. Administracja otwarta codziennie od godz. 10 do 2 po p61.1 od 6 do 8 wieczorem

Wejście do Redakcji i do działu prenumerat Administracji, przez sień g!ówną;budynku; wejście do działa ogłoszeń — z bramy AS 3.

36 NOWINY TECHNICZNE 1927

Rys. 3. Targ w Poznaniu. Na lewo Wieża Górnośląska, wprost—Hala Maszyn, a przed nią plac PrzemyśluMaszyn i Narzędzi Rolniczych (Parowozik na prawo wystawiła fabryka Chrzanowska).

PRZEMYSŁ NA TARGU POZNAŃSKIM.

Udział p r z e m y s ł u c i ę ż k i e g o GórnegoŚląska i b> Kongresówki był w r. b, dość znaczny.

Związek Kopalń górnośląskich „Robur" wy-stawił piękny pawilon z brykietów, również kon-cern węglowy „Progress" wystąpił z osobnym pawi-lonem. Kopalnie i cytilkownie Giesche oraz kopalniei cynkownie Lipiny wystawiły wyroby walcowanez cynku i ołowiu, Huta Bismarka w Wielkich Hajdu-kach i huta Baildon dały (próby różnych gątuntówstali i narzędzi z nich wyrabianych. Zakłady Ostro-wieckie przysłały okazowy wagon na użytek cu-krowni, wózki wywrotne, resoi'y, osie i koła parowo-zowe i wagonowe, i drobne wyroby kucia maso-wego. Zakłady Górn.-Hutn, Stąporków pokazałyodlewy, rury, radjątory i t, p., a Gwarectwo hr.Renarda — rury wodociągowe różnych typów.Tow. Alkc. bud, kotłów Fitzner i Gamper wysta-wiło okazy roboty kotlarskiej, dna .tłoczone, za-wory, rury żebrowane, wyroby kute, Sp. Akc.Węgierska Górka przysłała rury żeliwne, odlewydla kolei i budownictwa oraz odlewy maszynowe.

Z wytwórni m a s z y n p a r o w y c h f. Ce-gielski pokazała najnowszy typ polskiego parowo-zu cięjżarowego „Decapod", oraz loko-mobile rol-nicze i walce drogowe, zaś Pierwsza Fabr. loko-motyw w Chrzanowie — dwa parowoziki wąsko-torowe i walec drogowy. Warsz, Sp, Akc, Bud.Parowozów była — niestety — nieobecna,

(Born i Schtitze z Torunia wystawiła 75-konnąlolkomobilę .przemysłową o suwaku tłokowym,z podgrzewaczem i odlew cylindrowy do maszyny250 KM, Firma wyrabia i pogłębiarki, które] mo7del też pokazano.

iPomipy tłokowe i wirnikowe zostały wy-stawione przez f. Rohn i Zieliński z Warszawy,wśród nich pompa Worthingtona do zasilania ko-tłów o wydajności 40 nfjmin dla cukrowni, pompa.transmisyjna i ciekawa pompa morska. J. Kop-czyński i S-ka z Poznania wystawił pompy stu-dzienne.

Dział o b r a b i a r k o w y miał swoich licz-nych przedstawicieli. Wspominany już Fitzner iGam|per wystawił komplet obrabiarek składają-

.cy się z tokarek, gwinciarki, wiertarki, centrów-ki, obrzynarki i strugarki poprzecznej. Stów.Mech. Poi, z Amer, przysłało wykonane w Porę-bie; frezarkę uniwersalną, shaping i .tokarkę, orazliczne fotograf je obrabiarek; Rofon i ZjeliAski —,strugarkę kulisową, tokarkę i sprężarki,

Sp. Akc, Wiepofana z Poznania wystawiłaprzyrząd do szlifowania cylindrów oraz tokarkępociągową. Fabryka ta posiada własną odlewnięi wyrabia komplety obrabiarek do naprawy sa-mochodów, narzędzi, rolniczych i t. p. Komplet

zarkę z frezem łańcuszkowym oraz trak najnow-sze1) konstrukcji, z 'biegiem wstecz i wyłącznikiemmomentalnym — wystawiła fabr. ,,Unia" z Bydgo-szczy, Również obrabiarki do drzewa pokazałyf, Hercules z Gniezna i Samulski, Sp, Akc. z Ple-szewa, Szwajcarska fabryka Kolski i Guyer przy-słała narzędzi i noży Oekonom oraz szlifierki.Kolekcję narzędzi i sprawdzianów wystawiłrównież „Pocisk", wraz z okazami nabojów i gilz.

N a r z ę d z i a i m a s z y n y r o l n i c z e by-ły głównym obljektem Tangu, Najbardziej bogatoprzedstawia się wystawa Związkowej Cen.traliMaszyn i fabryki maszyn rolniczych Nitsche iS-ka w Poznaniu. Oprócz tych firm, duiże ilościeksponatów krajowej i zagranicznej produkcji po-kazały: J. Czarliński T. A,, Krępa-Ostrów i Tow.,,Uiri|ją" z Grudziądza. Z Warszawy Kooprolna,Broniikowslki, Grodzki i Wasilewski oraz Zjedno-czone Polskie fabryki maszyn pokazały swe wy-roby. W dziale budowy młynów wystawiały —oprócz szeregu firm zagranicznych — Mlynotwór-nia z Rogoźna i inż. Pałaszewski z Łodzi.

Bardzo dobrze obesłano dział p i e k a r n imechanicznych i budowę pieców piekarskich, orazmaszyny r z e ź n i c z e.

W a g i wystawione zostały przez 4 firmy:Tow, Alkc. Hess w Lublinie, Fabr, wag JuljanSzperMng, Rawicka fabr. wag i Kaliska fabr. wag.Maszyny e l e k t r y c z n e wystawiła f. „Elek-troibudowa", a akumulatory -— Tudor z Pruszko-wa i Poi. Tow. ąkumul. w Białelj.

Faibryki t k a c k i e , jako jedna z najważniej-szych gałęzi krajowego przemysłu, wystąpiły bar-dzo bogato. Trudno wymienić tu firmy biorące u-dział w tej demonstracji potęgi włókiennictwa poi-

, skiego. Materjąły wełniane i bawełniane łódzkiei bielskie, jedwabie, cieszyński przemysł włókien-niczy, dział jutowy, dywany, kilimy, maty, płótnażaglowe, filce i wreszcie tkaniny techniczne —wszystkie te materjały w wielkim wyborze oglą-dać można było na Targu. Należy tu zaznaczyćwielki postęp w kierunku opierania się na moty-wach swojskich w produkcji, służącej do celówdekoracyjnych.

(Przemysł b u d o w l a n y je-s.t dość liczniereprezentowany mimo zastoju w tej gałęzi, Pozaokazami drzewa, znajdujemy tu materiały budo-wlane, jak dachówki, eternit, tekturę, maszyny dowyro'bu cegieł i dachówek i t, p.

Z kilku firm wystawiających wyroby c e r a -m i c z n e należy wymienić Zakłady ceramiczneM, Perfciewicza w Ludwikowie, Zekłady ceramicz-ne .w Grudziądzu, Parową Cegielnię w Antoninieoraz kilka fabryk kafli, Zakł. przemysł.-budowi,,'Gharjan" ze Lwowa wystawiły model domu mie-szkalnego.

20 NOWINY TEOHNIQZNE 37

Chodzież przysłały szereg bardzo pięknych mo-deli. Dział porcelany równie dobrze był reprezen-towany przez polskie wytwórnie Ćmielów i Gie-sche na Śląsku,

Dział wyrobu m e b l i , obesłany przez f. po-znańskie, okazał wielkie postępy w tej specjalno-ści przemysłu stolarsikiego,

K o n f e k c j ą , g a l a n t e r i a i p a p i e r -n i c t w o zostały obesłane w sposóib imponują-cy. Pokaz jest wszechstronny i postawiony na wy-sokim 'poziomie, wskazującym, że te działy prze-myisłu są na najlepsze)) drodze do rozkwitu i wy-rugowania ostatecznego importu zagranicznego.

Z SflLl ODCZYTOWEJ.Dnia 6 maja 1927 r. w .Stowarzyszeniu Techników

Polskich w Warszawie p. inli, Jan Dajtwoiwsiki wygłosił od-czyt p, t.: „O b 11'id'o w i e 1 ok amotyw w P,o 1 s c,e".

Prelegent opisał produkcję dotychczasową 3-c!h pol-S'kich wytwórni parowozów: falbr. wanszawiskielj, chrzanow-skiej i poznańskiej (Cegielskiego), charakteryzując wykony-wane przez nie typy parowozów i datykajajc Sprawy wariun-runkóWi na jakich udzielono zamówienia wytwórniom.Organizacja wytwórczości lokomotyw opierała się na pro-graunie Min. Kolei wykonania 3000 parowozów w ciągu 10'lat. iNiesteity, warunki igoispodarcze zmusiły Ministerstwo doznacznego ograniczenia zamówień, tak że obecnie falbrykiistniejące są zatrudnione tylko w połowie. To wszakże od-bija się na koisztach produkcji.

Przeprowadzone przez prelegenta porównanie zdolno-ści produkcyjnej wytwórczości lokomotyw w Polsce z ta-kiemiiż Jaibrykami >w Europie zachodniej, a zwłaszcza -w Ame-ryce, uwypukliło stosunkowo bardzo skrotone rozmiary na-srych zakładów wytwórczych w tym dziale. Na tle teigo po-równania ciekawą uwa^ą było zdanie przytoczone przezprelegenta ze sprawozdania delelgacji angielskiej, która ba-dała przemysł amerykański i wydała pracę p. t, „Tajemnica t

wysokich zarobków". Delegacja ta podkreśliła ogromnĄ,skalę produkcji zakładów przemysłowych w Ameryce, przyktórej to skali, koszta oigólne, przypadające na jednostkęwytwórczości 'znakomicie się znuniejlszają, tak lże przemy-słowiec imoże płacić wysokie sta'wlki 'za r-olbciznę, utrzymu-jąc konkurencyjne ceny s-wydh wyroibów.

Omawiając 6 dotychczasowych typów parowozów pol-iskiioh, wspomniał ipireleigent o pracaoh 'nad ujedinostajiniecnieimtalboru, prowadzonych przez od|p. instytucje w Nieimczech(ojpraccwano 13 'ujadnosłajńionycih typów) i we Francji(biuro normalizacji 5-ciu Towarzystw Kolejowych). W Pol-sce prace konstrukcyjne spoczywają całkowicie w ręku Mi-nisterstwa Komunikacji; udział w nich wytwórni jest bardzoograniczony. Być moiże, że niektóre z wykonywanych dziśnowych ityipów utrzymają się nadal jaiko normalne dlla na-szych kolei, co w zasadzie byłolby b. pożądane, w związkuz koniecznością radykalnego odnowienia i ujednostajnieniaotrzymanego przez koleje lafcoru.

WIADOMOŚCI BIEŻĄCELOTNICTWO

Czechosłowacki przemysł lotniczy w Bułgarji,{ATIEJI iWedlle doniesień, nadchodzących z Pragi, -d-n.

14-go b. m, rząd ibułgac.ski podipiaał .umowę z czechosłowac-ką fabryką lotniczą ,,Avia", 'mocą której wymienione za-kłady otrzymały koncesję na zorganizowanie falbryki samo-lotów w Bułgairji. Faibryka ma Ibyć założona w mieście Ka-zanlik i ima wytwarzać 100 samolotów rocznie. Rząd buł-garski ofiarował fabryce ,,Avia" 'bezpłatnie teren pod bu-dowę zakładu i zobowiązał się pokrywać przynajmniej 50%swego -zapotrzebowania aa sprzęt lotniczy z produkcji te'jfalbtyki. Umowa została ratyfikowana przez Solbranie.

Samoloty dla wszystkich.Niemiecka faibryka lotnicza w Griesheim wytwarza

obecnie lekkie samoloty, których cena wynosi tyle, ile ko-sztuje przeciętnie samochód', .

PRZEMYSŁ.Światowa profdtakcja cynku w r, 1926.

Według oibliczeń ,,tDie MetafflwirtscihaSt",cynku isiuroiwego w Iposzczeigióilnychw 'Ostatnich trzech 'latach

Belg jaPolskaPramaj aAniglja'Nd&mioyHo!lanld',jaHisizpanjja-Skandyn awj aCzeohoisławaclj a ii J u g o -

-sk(wj aItailja

Europa razem:Stany Zjednoczone A. P.KanadaAustral.jaJajponi aChiny

wynosiła1924

160 48588 17958 91552 95949 84617 90913 483

8 000*

7 600*5 900*

454 273

459S2-224 55443 500il5 0,00

600

Ikraijach kjulliw tonnach:

1 9 w

102 07267 09458 70857 30520 78514 S'059 024

8O00*6 300*

515 3155-13 000'

58 39046 i68716 700

3O0

t

produkcjaziemskiej

1926190 373122 83167 36926 94266 92924 40515 013

10 000*

9 000*7 000*

541 165570 120

55 17747 60017 500

200

Prod. całej ikuli ziemsk.: 997 749 1130392 1231762Ze Zw. S.S.R.

W r. b. postainowiioinio przy stąjpić ido robót prz-ygotawaw-czych, mających na ceil'u buldową ^'ęlksizeij elelktrowini w-od-n«>ij na rz, Rioinle (Kanikaiz) pod m, Kulais, Moc edelrtrowinima wynoisić 21 000 kW, koszta — 13—14 millj. tb. iBudowama być ukończona w r. 1930. Elelktrowaia miałaiby (obsfogii-wać przemysł naftowy (irurociąigi), szereg sltacyj kolejowychi in.

Dzierżawa nadbrzeży gdyńskich,P. Minister Przemysłu i Hand3u podpisał ze Związkiem

Kopalń Górnośląjskich Rolbut umowę na dzierżawę na prze-ciąg 35 lat terenów z nadbrze/żami w porcie gdyńskim. Ro-bur olbowiąz^ije się swoim kosztelm poistawić urządzenia dlaekisportu węigla, .ofoliczonego nie mniej m'ż 100 tys. tonnmiesięcznie, a po 35 .lalach utrządiz&nia te przechodzą bez-płatnie na właisność Skarbu. Państwa. Pozatem Robur obo-wiązuje się równielż zakupić statki o pojemności nie mmiejniż 10 tys. tonn i wr<Uiaho<s&ć je z Gdyn'i pod banderą pol-ską.

Z przemysłu węglowego.W ostatnich czasach wykończono i urządzono po od-

powieidnieim przerobieniu, kopalinie Barbara w 'Mikołowiena kopalnię doświadczalną. Jest t 0 jedyna tego rodzaju in-stytucja w Europie.

Wydobycie węg\a w Zagłęlbiu Śląskiem od' l-,go do8-go b. m. wyniosło 396153 tonn {-przeciętnie dziennie79000). Zibyt łącznie z własnem użyciem wytniólsł 478650,z czego zagranicę elksportowaitio 170 807 t, Zaipotrzelboiwi-nie wagonów pofcryfe zostało całkowicie.

WYDAWNICTWAOdezwa Instytutu Mesjanicznego,

-ZbliSa się 150-ta rocznica urodzin .Hoene-Wrońskiego,wielkiego filozofa i matematyka, Instytut .Mesjanicznyw Warszawie, który już wydał główniejsze dzielą iH.-Wroń-skiego, zamierza wydać w na/lbliższym cza,sie inne dziełaz zakresu filozofji absoilutnej. Lecz dotychczas w literaturze•polskiej nie ibyło pracy wiszeohstronnie traktującej podsta-wowe odfc.ycie H.-Wroń'skieigo, 'Prawo iStworzenia. Pracataka świeżo ukazała =ię we Francji p. t. ,(L'Armaturę Me-

ćtablie d'aipTes la Loi de Creation. de Hocane-autor teigo dzieła Fr. Warrain okazuje, że H.-

Wroński dosięgnął szczytów wiedzy ludzkiej i swem iPra-wem iStworzenia zapewnia postępy myśli ludzkiej na długiokre>s czasu,

.- Gbcąc przyśipiesizyć wydanie dzieła w polskim prze-kładzie, Instytut Mesjaniczny otwiera prenumeratę na dzie-ło i zibiaanie ofiar na to wydawnictwo, (Przy niewielkimnakładzie, cena egzemplarza {zawierającego 350 str. du'żej16-ki) w. prenumeracie wyniesie 20 zł, (2 i pół dol.j, Do-dzieła dołączona będzie lista prenumeratorów i ofiarodaw-ców, którzy (przyczynili się do wydania tego dzieła, roizsła-wiając w całym świecie cywilizowanym imię 'genialnego na-szego rodaka.

iZapisy na 'przedpłatą ipr.zyjmuje Członek Instytutu Me-sjaniczneig-o Paulin Ohomicz, Warszawa, Piękna 68, m. 7(godz. 5—7) oraz Bank T-w Spółdzielczych w Warszawie,id, Jasna Ńr. 1, conto Instytutu Mesjanicznego.

*) Łiczlby przybliżone.

33 NOWINY TECHNICZNIE 1927

H. CEGIELSTOWARZYSTWO AKCYJNE.

Towarzystwo H. Cegielski Wzięło swój począ- porządzenia z własnych siłowni tylko około 2 000tek od fabryki maszyn rolniczych, założonej przez koni mechanicznych, jednak pobudowanie no-śp. Profesora Hipolita Cegielskiego w roku 1846. wej elektrowni w fabryce wagonów i parowozówPierwszym etapem bardzo powolnego w początkach siły te powiększyło narazk o 1000 KM, a w ciągurozwoju było przeniesienie fabryki na ul. Strzelecką, roku o dalsze 2 000 KM. Towarzystwo produkuje

• ' :

Widok Oddz. I przy ul. Strzeleckiej, na przedm. Głównaw Poznaniu.

a idrugim—wybudowanie warsztatów już prawdziwietypu iwielkofa'bryc;znego na przedmieściu Głównapod Poznaniem, W roku 1899 przeistoczonj przed-siębiorstwo w Towarzystwo Akcyjne, jednak dowojny fabryka ta była tylko fabryką maszyn rol-niczych i instalacji prze-mysłowo-rolnych. Jedno-cześnie ze skończeniemwojny nastąpił skup z po-mocą Banku związkuSpółek Zarobkowych ró-żnych przedsiębiorstw irozszerzenie działalnoś-ci fabryki. Nabyto wów-czas fabrykę Mogelinaną ulicy S t r u m y k o w e jw.której skoncentrowanonaprawę maszyn rolni-czych i wytwównię urzą-dzeń przemysłowo-rolniczych, a z szeregu fabryki terenów zakupionych na Górnej Wildzie utwo-rzono dzisiejszą fabrykę wagonów i parowozów.Poza tem Towarzystwo posiada własne tartakii cegielnie. Tereny fabryk obejmują 1500 000 m2

obszaru, w czem 120 000 m2 pod budynkami.Do ostatniej chwili Towarzystwo miało do roz-

Widok z lotu ptaka na Oddz. III,

Oddz. II przy ul, Strumykowej w Poznaniu.

w pierwszej fabryce na Głównej odlewy żeliwnedla •wszystkich fabryk przedsiębiorstwa, a częścio-wo odlewy stalowe, mosiężne i bronzowe, tamże pro-dukuje nity, śruby w specjalnym warsztacie, tak dlapotrzeb własnych', jak i na sprzedaż; w pierw-

szej f a b r y c e w dal-szym ciągu produkujegarnitury parowe, mło-carnie wszelkiego rodza-ju, młocarnie włościań-skie z kieratami, sie-wniki, kartoflarki i bu-kowniki. Na Oddziale IIprzy ul. Strumykowejpoza remontami w za-kresie urządzeń rolnychi rolno-przemysłowych

na Górnej Wildzie w Poznaniu. b u d u ' e gorzelnie, mącz-karnie, krochmalnie i t. p.

Oddział na Górnej Wildzie, t. zw. Oddz. III,"buduję towarowe wagony (wszelkiego typu), do-tychczas wybudowano około 4 500 szt. (>ak dlakolei Państwowych, jak i dla prywatnego zapo-trzebowania) walce szosowe, lókomobile rolniczei nareszcie na zasadzie wielkiej długoterminowejumowy iz -Ministerstwem Komunikacji — parowozy,

NOWINY TECHNSO2NE

Parowóz ciężarowy „Decapod" (1—5—0) budowany dla P. K. P. w r. 1927.

Wobec małego zapotrzebowania dostawy parowo-zów przez Ministerstwo Komunikacji, TowarzystwoH. Cegielski miało dotąd polecone do wybudowa-nia tylko 60 lokomotyw, z których 15 od szeregumiesięcy znajduje się w eksploatacji Polskich Ko-lei Państwowych, 15 jest w budowie i kolejno bę-dzie oddane do eksploatacji przed upływem 1 lip-

150 parowozów rocznie, jest zbyt wielka wobeczmniejszonego zapotrzebowania, wobec czego fa-bryka, począwszy od 1925 r., buduje wielkie kotłyprzemysłowe, różnych typów, na ciśnienie — jakdotąd — do 35 ałm.; niezależnie od tego w tymżeczasie został uruchomiony dział budowy urządzeńcukrowniczych dla licznych cukrowni, jak odpar-

Wagon towarowy, specjalny, budowany przez wytwórnię dla P, K. P.

ca r. b., pozostałe ,zaś 30 będzie .wybudowane wdrugiem półroczu roku 1927. Wszystkie części dlaparowoizów są wykoiiane we własnych wytwórniach,z materjałów otrzymanych z polskich hut, Własnakollarnia dostarcza do parowozów kotły parowe,własna odlewnia .na Oddziale I cylindry do paro-wozów, własna resorowania wszelkie resory i t. d,

Kotlarnia, wybudowana przy fabryce parowo-zów w obliczeniu na pierwotnie zakontraktowanych

nice, podgrzewacze, mieszadła, cedzidła, defekato-ry i t. d. . -.•.

Zarząd Towarzystwa tworzą inżynierowie:Wacław Fachinetti, Adam Kręglewski i HenrykStichowiak.

Kapitał zakładowy Towarzystwa wynosi6 000 000 zł., rezerwowy 2 737 194 zł. ' . '.

Fabryka zatrudnia około 3 200 pracownikówi 260 urzędników.

• • • • D d n n a c i D238n

40 NOWINY TECHNICZNE 192?

Miejskie Zakłady Gazowe w Poznaniu.Gazownia Miejska, założona w r. 1855, posia-

da po uskutecznionych kilkakrotnych przebudo-wach następujące urządzenia:

i) zakład centralnych generatorów dla produk-cji gazu generatorowego o 5 generatorach z paro-wemi kotła-mi patentuM a r i s c h k a i •:•:•.• •. •. ;••rusztami ru-chomemi. Gazgeneratorowyrozprowadzasię rurociąga-mi do pod-g r z e w a n i apieców komo-rowych, osob-nych kotłówparowych id y s t y l a r n ismoły,

2) piece ko-morowe sy-stemu Koppersa, ugrupowane w 6 blokach po 6komór, na produkcję gazu 100 000 rn3 w 24 godz.Ładowanie komór i wyładowywanie koksu odby-wa się mechanicznie z zaoszczędzeniem sił ludz-kich. Nad piecami komorowemi pobudowano siłowęglowe, mogące pomieścić zapas węgla 20 000 tonn,

3) urządzenia do chłodzenia, płókania i od-smalania gazu oraz wymywania benzolu i połączeńc janowych,

4) ekshaustory połączone z maszynami paro-wemi i motorem elektrycznym, jako rezerwa, doprzetłaczania gazu,

5) zupełnie zmechanizowaną ozyszcząlnię o su-chych czyszczalnikach do wyładowywania masydołem, a napełniania z pierwszego piętra przed od-powiednie wyloty,

6) gazomierze stacyjne, zbiorniki gazowe, re-gulatory ci-śnienia,

7) osobnągrupę do wy-t w a r z a n i ad w u g a z u osprawności20 000 m3 nadobę i |grupęgazu wodne-go nawęglo-nego o spra-wności 10000m3 na dobę,

8) do wyzy-skania pro-duktów ubo-cznych posia-

da gazownia benzolownię i dystylarnię smołyoraz fabrykę siarczanu amonowego,

9) do transportu i rozprowadzania węgla słu-żą urządzenia o popędzie elektrycznym, a następniewyciągi kubełkowe do siło węglowego i wisząca ko-iej elektryczna w obrębie fabryki. Ruch gazownijest prawie całokowicie zmechanizowany, do czegosłużą specjalne urządzenia i 102 elektrycznych mo-torów o różnej wielkości.

Po ostatniej przebudowie gazownia może wy-twarzać i oddawać 100 — 125 000 m" gazu.

„Wiepofana" Tow. AKc.POZNAŃ, Dąbrowskiego 81.

Specjalnością fabryki jest odlewnia żelaza,oraz budowa obrabiarek, jak tokarek, wiertarektypu lekkiego i szlifierek, tworzących kompletneurządzenia niewielkich warsztatów samochodowychi innych.

Obecnie fabryka przystąpiła do wykonania to-karki do budowy i remontu maszyn rolniczych, Za-letą tej tokarki jest dulże wyżłobienie (750 mm),oraz 300 mm wysokości kłów nad łożem; umożli-wia to obróbkę kół maneżowych oraz bębnów sze-rokomłotnych młocarń.

Fabryka wykonała od założenia, t. j , w 1924,9 tokarek, w 1925 r. 29, w 1926 r/61, w 1927 r,dotychczas 31 sztuk.

Z pośród innych artykułów produkowanych wwiększej ilości należy zacytować śrutowniki tar-czowe i walcowe, łożyisk?. do kolejek wąsko-torowych, odlewy cienkościenne, jak 'kuchenki ga-zowe i i, p.

: Odbiorcami fabryki są przeważnie drobni pry-watni konsumenci; którzy pozostają z fabryką wbezpośi ednich stosunkach.

Fabryka zatrudnią 195 robotników, pod kiero-wnictwem pi inż. Jana Kapczyńskiego, dyr. tech-nicznego oraz p, Edwarda- Machety, dyr, handlo

BORN & SCHUTZE«Fabryka maszyn i Kotłów,

odlewnia żelaza i staliTORUŃ

KILKUDZIESIĘCIOLETNIE WYROBY SPECJALNE

LOKOMOBILE PRZEMYSŁOWEod 5 do 250 KM.

BAGRY CZERPAKIPogłębiacze pływające i lądowe. s